II CNP 93/07
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-07-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CNP 33/06 I PO 1/96 II UKN 402/98 IV CNP 25/05 K 43/01 K 43/01 K 43/01 V CNP 132/06 CII 9/33 II UKN 315/09 III CZP 130/05
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CNP 93/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 września 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 września 2007 r.,
skargi Miejskiej Przychodni "L." w .
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego
w Ł. z dnia 19 października 2005 r. wydanego
w sprawie z powództwa Miejskiej Przychodni "L." w Ł.
przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia Oddziałowi Wojewódzkiemu w Ł.
oraz Skarbowi Państwa - Ministrowi Skarbu Państwa
o zapłatę,
oddala skargę i nie obciąża strony skarżącej kosztami
postępowania wywołanymi wniesioną skargą.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 19 października 2005 r. oddalił –
w stosunku do Narodowego Funduszu Zdrowia, oraz Skarbu Państwa,
reprezentowanego przez Ministra Skarbu Państwa - powództwo o zasądzenie
szczegółowo wskazanych kwot w wysokości łącznej 934.517,52 zł, stanowiącej
należność, którą strona powodowa wypłaciła swym pracownikom na podstawie art.
4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania
przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz. U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm. - dalej jako „ustawa z dnia 16 grudnia
1994 r.”), wprowadzonego ustawą z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o
negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u
przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej (Dz. U. z 2001 r. Nr 4, poz. 45 - dalej jako: „ustawa nowelizacyjna z dnia
22 grudnia 2000 r.”). Sąd Okręgowy nie podzielił wykładni art. 4a ustawa z dnia 16
grudnia 1994 r., dokonanej w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 grudnia
2002 r. (K 43/01, OTK 2002, nr 7, poz. 96), zgodnie z którą uregulowanie zawarte w
art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. tworzy, w odniesieniu do konstytucyjnych
obowiązków władzy publicznej w zakresie ochrony zdrowia, współodpowiedzialność
systemu finansów publicznych za jego wykonanie. Kasy Chorych (obecnie NFZ),
będące podmiotami finansów publicznych, powinny więc w zakresie swych funkcji
wykonywać postanowienia ustawy nowelizującej z dnia 22 grudnia 2000 r. Sąd
Okręgowy uznał, że gdyby nawet wykładnie tę podzielić, to i tak przepis ten nie
mógłby stanowić podstawy zasądzenia na rzecz strony powodowej żądanych kwot,
skoro nie wskazuje podmiotu, na którym współodpowiedzialność w ramach
„systemu finansów publicznych” miałaby ciążyć. Wyrok Sądu Okręgowego
uprawomocnił się wskutek niezaskarżenia go przez stronę powodową.
Powodowa Przychodnia od powyższego wyroku wniosła skargę w trybie
art. 4241
i nast. k.p.c. Opierając ją na podstawie naruszenia art. 56 k.c. w zw. z art.
4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. przez błędną jego wykładnię i w konsekwencji
niezastosowanie, żądała stwierdzenia niezgodności tego wyroku z art. 32
Konstytucji RP, wyrażającego zasadę równości wobec prawa. Podniosła, że
3
wskutek wydanego wyroku poniosła szkodę w kwocie 549.474,86 zł wypłacając
należności pracownikom oraz odprowadzając składki ZUS.
Strona powodowa wyjaśniła, że nie zaskarżyła apelacją powyższego wyroku
w stosunku do pozwanego Funduszu, bowiem uznała, że skoro Trybunał
Konstytucyjny we wspomnianym wyroku wskazał wyraźnie na zaniechanie
legislacyjne po stronie Sejmu RP i odpowiedzialność Sejmu z tego tytułu, którą na
podstawie późniejszych zmian ustawowych przejął Minister Skarbu Państwa, to
niezasadne byłoby kwestionowanie wyroku Sądu Okręgowego w stosunku do
pozwanego Narodowego Funduszu Zdrowia, zwłaszcza, że w tym okresie Sąd
Okręgowy i Sąd Apelacyjny w Ł. oddalały powództwa wniesione przeciwko temu
pozwanemu, a Sąd Najwyższy orzeczenia takie akceptował. Dopiero uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 30 marca 2006 r. (III CZP 30 marca 2006 r., OSNC 2006, nr
11, poz. 177) wskazała na odpowiedzialność w tym zakresie Narodowego
Funduszu Zdrowia. Skarżąca wyjaśniła ponadto, że jej skarga o wznowienie
postępowania został odrzucona. Wobec tego, że wspomniana uchwała Sądu
Najwyższego „przyznaje prawo do odszkodowania wszystkim zakładom służby
zdrowia spełniającym wymogi określone w tej uchwale”, jedynym środkiem
prawnym, który prowadzi do naprawienia szkody wyrządzonej stronie powodowej
jest skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Sądu
Okręgowego z dnia 19 października 2005 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 4241
k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje – co do zasady – od prawomocnego
orzeczenia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez
jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego
orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest
możliwe. W wyjątkowych wypadkach skarga – gdy niezgodność z prawem wynika
z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych
wolności albo praw człowieka i obywatela – przysługuje także od prawomocnego
orzeczenia sądu pierwszej lub drugiej instancji, jeżeli strony nie skorzystały
4
z przysługujących im środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub
uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.
W judykaturze Sądu Najwyższego, znajdującej źródło i poparcie
w piśmiennictwie, przyjmuje się jednolicie, że orzeczeniem niezgodnym z prawem –
w rozumieniu art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c. w związku z art. 4171
§ 2 k.c. – jest orzeczenie
niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni
przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo wydane w wyniku
szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa (por.
np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, OSNC 2007, nr 2,
poz. 35). Oznacza to, że niezgodność z prawem w rozumieniu ww. przepisu może
wynikać tylko z oczywistych błędów sądu, spowodowanych rażącym naruszeniem
zasad wykładni lub stosowania prawa, którego rozumienie nie budzi żadnych
wątpliwości (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05,
OSNC 2007, nr 1, poz. 17 i z dnia 4 stycznia 2007 r., V CNP 132/06, „Biuletyn SN”
2007, nr 4, s. 14).
Zaskarżonemu orzeczeniu Sądu Apelacyjnego nie można przypisać tego
rodzaju wadliwości, bo choć argumentacja jurydyczna, którą posłużył się ten Sąd,
oddalając powództwo, odbiega od przyjętej później koncepcji, leżącej u podłoża
uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2006 r.,
III CZP 130/05, to jednak nie można zasadnie twierdzić, że była ona w sposób
oczywisty i rażący błędna. Przeciwnie, mieściła się w ramach dozwolonej wykładni
przepisów prawa, w tym wypadku wyjątkowo niejasnych i trudnych do
jednoznacznej interpretacji. Zwrócił na to uwagę także Sąd Najwyższy
w wymienionej uchwale, wskazując na niespójność systemową ustawy
nowelizującej z dnia z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o negocjacyjnym
systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców
oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U.
z 2001 r. Nr 5, poz. 45) oraz na niedostatki w określeniu zarówno podmiotu
zobowiązanego do zwrotu przewidzianej podwyżki wynagrodzeń, jak i podstawy
prawnej tego zwrotu jako przyczyn rozbieżności w orzecznictwie i zajmowania
różnych stanowisk jurydycznych przez sądy – również Sąd Najwyższy – orzekające
w podobnych sprawach.
5
Oceny tego wyroku nie zmienia późniejsze odmienne orzecznictwo, w tym
ww. uchwała Sądu Najwyższego, oparta na innej koncepcji wykładni, wydana jako
tzw. uchwała abstrakcyjna, uwzględniająca całokształt zagadnienia i doświadczenia
jurysdykcyjnego w oderwaniu od okoliczności konkretnego przypadku oraz
uwarunkowań postępowania sądowego w konkretnej sprawie. Uchwała ta nie ma
zresztą mocy zasady prawnej.
Należy na marginesie zaznaczyć, że zmiana kierunku orzecznictwa lub
poglądów doktryny, nawet najbardziej doniosła, nigdy nie była traktowana ani
rozważana także jako podstawa skargi o wznowienie postępowania (por. np.
orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 1934 r., C.II. 9/33, OSP 1934, poz.
170, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1998 r., II UKN 315/09,
OSNAPUS 2000, nr 1, poz. 32, oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
21 lutego 1996 r., I PO 1/96, OSNAPUS 1996, nr 16, poz. 241 lub z dnia
17 listopada 1998 r., II UKN 402/98, OSNAPUS 1999, nr 24, poz. 805).
Z tych względów należało orzec jak wyżej (art. 4249
k.p.c.).
O kosztach orzeczono na podstawie art. 102 w związku z art. 391 § 1,
art. 39821
i art. 42412
k.p.c.
kg
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 września 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 września 2007 r.,
skargi Miejskiej Przychodni "L." w .
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego
w Ł. z dnia 19 października 2005 r. wydanego
w sprawie z powództwa Miejskiej Przychodni "L." w Ł.
przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia Oddziałowi Wojewódzkiemu w Ł.
oraz Skarbowi Państwa - Ministrowi Skarbu Państwa
o zapłatę,
oddala skargę i nie obciąża strony skarżącej kosztami
postępowania wywołanymi wniesioną skargą.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 19 października 2005 r. oddalił –
w stosunku do Narodowego Funduszu Zdrowia, oraz Skarbu Państwa,
reprezentowanego przez Ministra Skarbu Państwa - powództwo o zasądzenie
szczegółowo wskazanych kwot w wysokości łącznej 934.517,52 zł, stanowiącej
należność, którą strona powodowa wypłaciła swym pracownikom na podstawie art.
4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania
przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz. U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm. - dalej jako „ustawa z dnia 16 grudnia
1994 r.”), wprowadzonego ustawą z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o
negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u
przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej (Dz. U. z 2001 r. Nr 4, poz. 45 - dalej jako: „ustawa nowelizacyjna z dnia
22 grudnia 2000 r.”). Sąd Okręgowy nie podzielił wykładni art. 4a ustawa z dnia 16
grudnia 1994 r., dokonanej w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 grudnia
2002 r. (K 43/01, OTK 2002, nr 7, poz. 96), zgodnie z którą uregulowanie zawarte w
art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. tworzy, w odniesieniu do konstytucyjnych
obowiązków władzy publicznej w zakresie ochrony zdrowia, współodpowiedzialność
systemu finansów publicznych za jego wykonanie. Kasy Chorych (obecnie NFZ),
będące podmiotami finansów publicznych, powinny więc w zakresie swych funkcji
wykonywać postanowienia ustawy nowelizującej z dnia 22 grudnia 2000 r. Sąd
Okręgowy uznał, że gdyby nawet wykładnie tę podzielić, to i tak przepis ten nie
mógłby stanowić podstawy zasądzenia na rzecz strony powodowej żądanych kwot,
skoro nie wskazuje podmiotu, na którym współodpowiedzialność w ramach
„systemu finansów publicznych” miałaby ciążyć. Wyrok Sądu Okręgowego
uprawomocnił się wskutek niezaskarżenia go przez stronę powodową.
Powodowa Przychodnia od powyższego wyroku wniosła skargę w trybie
art. 4241
i nast. k.p.c. Opierając ją na podstawie naruszenia art. 56 k.c. w zw. z art.
4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. przez błędną jego wykładnię i w konsekwencji
niezastosowanie, żądała stwierdzenia niezgodności tego wyroku z art. 32
Konstytucji RP, wyrażającego zasadę równości wobec prawa. Podniosła, że
3
wskutek wydanego wyroku poniosła szkodę w kwocie 549.474,86 zł wypłacając
należności pracownikom oraz odprowadzając składki ZUS.
Strona powodowa wyjaśniła, że nie zaskarżyła apelacją powyższego wyroku
w stosunku do pozwanego Funduszu, bowiem uznała, że skoro Trybunał
Konstytucyjny we wspomnianym wyroku wskazał wyraźnie na zaniechanie
legislacyjne po stronie Sejmu RP i odpowiedzialność Sejmu z tego tytułu, którą na
podstawie późniejszych zmian ustawowych przejął Minister Skarbu Państwa, to
niezasadne byłoby kwestionowanie wyroku Sądu Okręgowego w stosunku do
pozwanego Narodowego Funduszu Zdrowia, zwłaszcza, że w tym okresie Sąd
Okręgowy i Sąd Apelacyjny w Ł. oddalały powództwa wniesione przeciwko temu
pozwanemu, a Sąd Najwyższy orzeczenia takie akceptował. Dopiero uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 30 marca 2006 r. (III CZP 30 marca 2006 r., OSNC 2006, nr
11, poz. 177) wskazała na odpowiedzialność w tym zakresie Narodowego
Funduszu Zdrowia. Skarżąca wyjaśniła ponadto, że jej skarga o wznowienie
postępowania został odrzucona. Wobec tego, że wspomniana uchwała Sądu
Najwyższego „przyznaje prawo do odszkodowania wszystkim zakładom służby
zdrowia spełniającym wymogi określone w tej uchwale”, jedynym środkiem
prawnym, który prowadzi do naprawienia szkody wyrządzonej stronie powodowej
jest skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Sądu
Okręgowego z dnia 19 października 2005 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 4241
k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje – co do zasady – od prawomocnego
orzeczenia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez
jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego
orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest
możliwe. W wyjątkowych wypadkach skarga – gdy niezgodność z prawem wynika
z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych
wolności albo praw człowieka i obywatela – przysługuje także od prawomocnego
orzeczenia sądu pierwszej lub drugiej instancji, jeżeli strony nie skorzystały
4
z przysługujących im środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub
uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.
W judykaturze Sądu Najwyższego, znajdującej źródło i poparcie
w piśmiennictwie, przyjmuje się jednolicie, że orzeczeniem niezgodnym z prawem –
w rozumieniu art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c. w związku z art. 4171
§ 2 k.c. – jest orzeczenie
niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni
przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo wydane w wyniku
szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa (por.
np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, OSNC 2007, nr 2,
poz. 35). Oznacza to, że niezgodność z prawem w rozumieniu ww. przepisu może
wynikać tylko z oczywistych błędów sądu, spowodowanych rażącym naruszeniem
zasad wykładni lub stosowania prawa, którego rozumienie nie budzi żadnych
wątpliwości (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05,
OSNC 2007, nr 1, poz. 17 i z dnia 4 stycznia 2007 r., V CNP 132/06, „Biuletyn SN”
2007, nr 4, s. 14).
Zaskarżonemu orzeczeniu Sądu Apelacyjnego nie można przypisać tego
rodzaju wadliwości, bo choć argumentacja jurydyczna, którą posłużył się ten Sąd,
oddalając powództwo, odbiega od przyjętej później koncepcji, leżącej u podłoża
uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2006 r.,
III CZP 130/05, to jednak nie można zasadnie twierdzić, że była ona w sposób
oczywisty i rażący błędna. Przeciwnie, mieściła się w ramach dozwolonej wykładni
przepisów prawa, w tym wypadku wyjątkowo niejasnych i trudnych do
jednoznacznej interpretacji. Zwrócił na to uwagę także Sąd Najwyższy
w wymienionej uchwale, wskazując na niespójność systemową ustawy
nowelizującej z dnia z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o negocjacyjnym
systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców
oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U.
z 2001 r. Nr 5, poz. 45) oraz na niedostatki w określeniu zarówno podmiotu
zobowiązanego do zwrotu przewidzianej podwyżki wynagrodzeń, jak i podstawy
prawnej tego zwrotu jako przyczyn rozbieżności w orzecznictwie i zajmowania
różnych stanowisk jurydycznych przez sądy – również Sąd Najwyższy – orzekające
w podobnych sprawach.
5
Oceny tego wyroku nie zmienia późniejsze odmienne orzecznictwo, w tym
ww. uchwała Sądu Najwyższego, oparta na innej koncepcji wykładni, wydana jako
tzw. uchwała abstrakcyjna, uwzględniająca całokształt zagadnienia i doświadczenia
jurysdykcyjnego w oderwaniu od okoliczności konkretnego przypadku oraz
uwarunkowań postępowania sądowego w konkretnej sprawie. Uchwała ta nie ma
zresztą mocy zasady prawnej.
Należy na marginesie zaznaczyć, że zmiana kierunku orzecznictwa lub
poglądów doktryny, nawet najbardziej doniosła, nigdy nie była traktowana ani
rozważana także jako podstawa skargi o wznowienie postępowania (por. np.
orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 1934 r., C.II. 9/33, OSP 1934, poz.
170, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1998 r., II UKN 315/09,
OSNAPUS 2000, nr 1, poz. 32, oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
21 lutego 1996 r., I PO 1/96, OSNAPUS 1996, nr 16, poz. 241 lub z dnia
17 listopada 1998 r., II UKN 402/98, OSNAPUS 1999, nr 24, poz. 805).
Z tych względów należało orzec jak wyżej (art. 4249
k.p.c.).
O kosztach orzeczono na podstawie art. 102 w związku z art. 391 § 1,
art. 39821
i art. 42412
k.p.c.
kg