Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 kwietnia 2008 r.
I PK 250/07
Odwołanie ze stanowiska naczelnika urzędu skarbowego w trybie art. 5
ust. 4b ustawy z dnia 21 czerwca 1996 r. o urzędach i izbach skarbowych (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1267 ze zm.) nie podlega ocenie z
punktu widzenia uzasadnionych potrzeb urzędu, o których mowa w art. 50 ust.
1 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z 1999 r. Nr 49, poz.
483 ze zm.).
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Roman Kuczyński, Herbert
Szurgacz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 kwietnia
2008 r. sprawy z powództwa Marii K. przeciwko Urzędowi Skarbowemu w N.S. o
ustalenie nieważności odwołania, ustalenia nieważności decyzji o przeniesieniu na
inne stanowisko albo o zobowiązanie pozwanego do mianowania na stanowisko kie-
rownika działu podatku dochodowego od osób fizycznych, na skutek skargi kasacyj-
nej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Nowym Sączu z dnia 17 maja 2007 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w No-
wym Sączu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 17 października 2006 roku Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Nowym Sączu w sprawie z powództwa Marii K. przeciwko
Urzędowi Skarbowemu w N.S. o ustalenie nieważności odwołania ze stanowiska na-
czelnika Urzędu Skarbowego w N.S., ustalenie nieważności decyzji o przeniesieniu
na inne stanowisko albo o zobowiązanie pozwanego do mianowania na stanowisko
kierownika działu podatku dochodowego od osób fizycznych, oddalił powództwo.
2
Powyższe orzeczenie zapadło na tle następujących ustaleń faktycznych. Po-
wódka Maria K. jest zatrudniona w Urzędzie Skarbowym w N.S. od kwietnia 1987 r.
Dnia 1 października 1991 r. powódka została mianowana na stanowisko kierownika
referatu podatku obrotowego i dochodowego od osób fizycznych, który wskutek re-
organizacji w 1996 r. przekształcił się w dział podatku dochodowego od osób fizycz-
nych. W dniu 1 lutego 1999 r. została powołana na stanowisko zastępcy naczelnika
Urzędu Skarbowego w N.S. Z dniem 1 lipca 2002 r. otrzymała akt powołania na sta-
nowisko naczelnika Urzędu Skarbowego w N.S. Z dniem 26 kwietnia 2006 r. powód-
ka została odwołana ze stanowiska.
W ocenie Sądu pierwszej instancji stosunek pracy powódki został nawiązany
na podstawie mianowania zgodnie z art. 4 ustawy o pracownikach urzędów pań-
stwowych. Natomiast zgodnie z art. 137 ustawy o służbie cywilnej stosunki pracy na-
wiązane w urzędach, o których mowa w art. 2, przed dniem wejścia w życie ustawy,
na podstawie mianowania na zasadach określonych w ustawie o pracownikach urzę-
dów państwowych, pozostają w mocy nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2010 r.,
chyba że wcześniej w sposób określony w tej ustawie zostały przekształcone, roz-
wiązane lub wygasły. Zdaniem Sądu Rejonowego powódka jest zatem nadal miano-
wanym urzędnikiem państwowym. W związku z tym z art. 138 ustawy o służbie cy-
wilnej wynika, że do pracowników zatrudnionych na podstawie mianowania zgodnie z
przepisami ustawy o pracownikach urzędów państwowych stosuje się art. 10 ust. 1a,
1b, 5, art. 13-16 oraz art. 27 ust. 3 tej ustawy, tj. przepisy dotyczące ochrony stosun-
ków pracy. Zdaniem Sądu pierwszej instancji w niniejszym stanie faktycznym nie
mamy jednakże do czynienia z rozwiązaniem stosunku pracy na podstawie miano-
wania, a jedynie z odwołaniem z funkcji na podstawie art. 5 ustawy o urzędach i
izbach skarbowych w ramach istniejącego stosunku pracy. Z art. 5 wynika, że orga-
nem właściwym do powołania lub odwołania naczelnika urzędu skarbowego jest Mi-
nister Finansów. Jednocześnie brak jest jakichkolwiek przepisów statuujących kon-
trolę sądową suwerennie podjętych przez Ministra Finansów decyzji. Akt odwołania
stanowi decyzję administracyjną, która nie podlega kontroli sądu powszechnego. W
świetle powyższego, w ocenie Sądu Rejonowego żądanie ustalenia nieważności aktu
odwołania przez Sąd powszechny nie ma umocowania w ustawie i należało je odda-
lić.
W kwestii ustalenia dla powódki przez pracodawcę nowych warunków pracy i
płacy Sąd Rejonowy stwierdził, że takie warunki pracodawca zaproponował powódce
3
w piśmie z 16 maja 2006 r. Ustalono dla powódki stanowisko starszego komisarza
skarbowego, które to stanowisko odpowiada kwalifikacjom powódki jako mianowa-
nego urzędnika służby cywilnej. Powódce stanowisko starszego komisarza skarbo-
wego zostało powierzone na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej,
zgodnie z którym, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami urzędu, dyrektor generalny
urzędu może w każdym czasie przenieść urzędnika służby cywilnej na inne stanowi-
sko w tym samym urzędzie, uwzględniając jego przygotowanie zawodowe. Zdaniem
Sądu pierwszej instancji nie zachodziły jednak żadne szczególne potrzeby urzędu,
gdyż zmiana na stanowisku naczelnika urzędu to sytuacja typowa, związana z funk-
cjonowaniem urzędu. Sąd zgodził się z częścią argumentacji powódki dotyczącą nie-
zgodnego z prawem powierzenia jej stanowiska starszego komisarza skarbowego w
dziale podatku dochodowego poprzez zastosowanie przepisu, który nie dotyczył tej
sytuacji.
Sąd Rejonowy wskazał również, iż nie można nakazać Urzędowi Skarbowemu
w N.S. aby mianował powódkę na stanowisko kierownika działu podatku dochodo-
wego, gdyż powódka akt mianowania na urzędnika służby cywilnej przez Szefa
Służby Cywilnej już posiada. Sąd pierwszej instancji dodał także, że czynność pra-
codawcy powierzenia stanowiska służbowego nie jest zbieżna z tzw. wypowiedze-
niem zmieniającym. Wskazano nadto, iż po odwołaniu powódki przez Ministra Finan-
sów ze stanowiska naczelnika Urzędu Skarbowego w N.S. pracodawca nie może
podjąć próby zmiany stanowiska bo zmiana już nastąpiła. Nie ma uregulowanego
prawnie okresu „wypowiedzenia” gdyż odwołanie ma skutek natychmiastowy. Kon-
trola tych czynności przez Sąd jest prawnie i faktycznie niemożliwa. Wskazując na
powyżej przedstawione wywody, Sąd Rejonowy stwierdził, iż powódka nie ma rosz-
czenia o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach.
Od niniejszego orzeczenia apelację wniosła powódka zaskarżając wyrok w
całości. Powódka zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi: naruszenie art. 37 ust. 4
ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej, poprzez nieuwzględnienie faktu,
iż z dniem 1 października 2003 r., a więc w momencie pełnienia funkcji naczelnika
Urzędu Skarbowego w N.S. w wyniku otrzymania wydanego przez Szefa Służby Cy-
wilnej aktu mianowania, jej stosunek pracy przekształcił się w stosunek pracy na
podstawie mianowania; naruszenie art. 50 ust. 1 oraz art. 50 ust. 3 w związku z art.
20 ust. 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej, poprzez uznanie do-
puszczalności przeniesienia powódki ze stanowiska naczelnika Urzędu Skarbowego
4
na stanowisko starszego komisarza skarbowego, pomimo braku przesłanek niezbęd-
nych do dokonania takiego przeniesienia, w szczególności pomimo braku wykazania
przez pozwanego „uzasadnionych potrzeb urzędu” oraz z naruszeniem dyrektywy
„uwzględnienia przygotowania zawodowego”, a także poprzez uznanie dopuszczal-
ności przeniesienia na inne stanowisko w trybie art. 50 ust. 1 ustawy o służbie cywil-
nej naczelnika Urzędu Skarbowego, będącego „dyrektorem generalnym” tego
urzędu; naruszenie art. 7 i art. 32 Konstytucji RP, art. 183a
i nast. Kodeksu pracy oraz
art. 1 i przepisów rozdziału 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej w
związku z art. 5 ustawy o urzędach i izbach skarbowych, poprzez uznanie, iż odwoła-
nie powódki ze stanowiska naczelnika Urzędu Skarbowego oraz przeniesienie na
niższe stanowisko nie stanowi zmiany treści jej stosunku pracy, która to zmiana
może być dokonywana wyłącznie w przypadkach i w trybach określonych w przepi-
sach rozdziału 5 ustawy o służbie cywilnej, poprzez uznanie, iż odwołanie naczelnika
Urzędu Skarbowego będącego mianowanym urzędnikiem służby cywilnej, jest czyn-
nością stricte „uznaniową”, którą Minister Finansów - będący organem o charakterze
politycznym - może w każdej chwili pozbawić mianowanego urzędnika służby cywil-
nej posiadanego statusu pracowniczego bez żadnego uzasadnienia; naruszenie art.
7 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej, poprzez uznanie, iż zmiana
stosunku pracy mianowanego urzędnika służby cywilnej, poprzez jego przeniesienie
ze stanowiska naczelnika Urzędu Skarbowego na stanowisko starszego komisarza
skarbowego, nie podlega kontroli sądu pracy oraz nie uprawnia zdegradowanego
urzędnika służby cywilnej do jakichkolwiek roszczeń z tego tytułu; naruszenie art. 56
§ 1 k.p. względnie art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 42 § 1 k.p., poprzez uznanie, iż
mianowany urzędnik służby cywilnej, który w trybie natychmiastowym bez jakiejkol-
wiek usprawiedliwionej przyczyny został zdegradowany na stanowisko nieodpowia-
dające jego przygotowaniu zawodowemu, nie ma roszczenia o przywrócenie do
pracy na poprzednich warunkach, względnie naruszenie art. 58 § 1 k.c. w związku z
art. 300 k.p., poprzez uznanie, iż sprzeczne z ustawą oraz z zasadami współżycia
społecznego czynności prawne, tj. akt odwołania powódki ze stanowiska naczelnika
Urzędu Skarbowego oraz przeniesienia na stanowisko starszego komisarza skarbo-
wego, nie zasługują na stwierdzenie ich nieważności. W przypadku nieuwzględnienia
zasadności wyżej wymienionych zarzutów z ostrożności procesowej powódka zarzu-
ciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 45 ust. 2 ustawy z dnia 16 września
1982 r. o pracownikach urzędów państwowych w związku z art. 138 ust. 2 ustawy z
5
dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej względnie art. 10 ust. 1b ustawy z dnia 16
września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych w związku z art. 138 ust. 1
ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej, poprzez uznanie, iż nie ma pod-
staw do przeniesienia powódki na stanowisko równorzędne ze stanowiskiem, które
zajmowała przed powołaniem jej najpierw na stanowisko zastępcy naczelnika, a po-
tem na stanowisko naczelnika Urzędu Skarbowego, a więc zajmowanym przez nią
do dnia 31 stycznia 1999 roku stanowiskiem kierownika działu podatku dochodowe-
go od osób fizycznych, za „równorzędnym wynagrodzeniem”.
Wskazując na powyższe zarzuty oraz fakt, iż okoliczności faktyczne sprawy
pozostają bezsporne strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w
całości poprzez uwzględnienie powództwa, tj.: przywrócenie jej do pracy na stanowi-
sku naczelnika Urzędu Skarbowego w N.S., względnie o ustalenie nieważności od-
wołania jej ze stanowiska naczelnika Urzędu Skarbowego w N.S. z dnia 21 kwietnia
2006 r., dokonanego przez sekretarza stanu Ministerstwa Finansów, ustalenie nie-
ważności decyzji o przeniesieniu powódki z dotychczas zajmowanego stanowiska
naczelnika Urzędu Skarbowego na stanowisko starszego komisarza skarbowego w
dziale podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzących działalność gospo-
darczą z dnia 16 maja 2006 r. wydaną przez pełniącą obowiązki naczelnika Urzędu
Skarbowego w N.S.; nakazanie pozwanemu niezwłocznego dopuszczenia powódki
do pracy na stanowisku naczelnika Urzędu Skarbowego w N.S., oraz ustalenie, że
od dnia odwołania ze stanowiska naczelnika Urzędu Skarbowego powódce przysłu-
guje niezmiennie wynagrodzenie zasadnicze w wysokości otrzymywanej przed
otrzymaniem aktu odwołania, tj. w kwocie 7.484,89 zł, powiększone o należne do-
datki, obliczane na podstawie wynagrodzenia zasadniczego.
W przypadku ustalenia, że powyższe żądania nie znajdują podstawy prawnej
powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zobowiązanie pozwanego
do niezwłocznego przeniesienia jej na stanowisko równorzędne ze stanowiskiem
zajmowanym przed otrzymaniem powołania na stanowisko zastępcy naczelnika, a
następnie na stanowisko naczelnika Urzędu Skarbowego - tj. na stanowisko równo-
rzędne z zajmowanym przez nią do dnia 31 stycznia 1999 r. stanowiskiem kierow-
nika działu podatku dochodowego od osób fizycznych, za wynagrodzeniem „równo-
rzędnym” otrzymywanemu na stanowisku naczelnika Urzędu Skarbowego. W uza-
sadnieniu apelacji powódka wskazała, iż art. 50 ustawy o służbie cywilnej wymaga,
aby przeniesienie urzędnika służby cywilnej następowało wyłącznie w sytuacji zaist-
6
nienia „uzasadnionych potrzeb urzędu”, zaś w toku postępowania pozwany nie wy-
kazał w żaden sposób, jakie to były potrzeby, prezentując stanowisko, iż przeniesie-
nie powódki ze stanowiska naczelnika Urzędu Skarbowego na stanowisko starszego
komisarza skarbowego dokonane zostało na podstawie swobodnego uznania Mini-
stra Finansów. Sąd Rejonowy uznał takie przeniesienie za dopuszczalne, nie wska-
zując jednak dla jego dokonania właściwej i prawidłowej podstawy prawnej. Zdaniem
powódki Sąd Rejonowy bezzasadnie przyjął, iż nie doszło do rozwiązania ani do
nawiązania stosunku pracy w wyniku odwołania, teza taka pozostaje zaś, w ocenie
powódki, w sprzeczności z przepisami rozdziału 5 ustawy o służbie cywilnej. Apelu-
jąca nie zgodziła się również z tezą, iż przedmiotem powództwa było zaskarżenie
aktu administracyjnego, który nie podlega kontroli sądu powszechnego. Jej zdaniem
czynność odwołania czy też powołania naczelnika Urzędu Skarbowego przez Mini-
stra Finansów jest czynnością z zakresu prawa pracy, powodująca zmianę stosunku
pracy i od 1 lipca 1999 r. do czynności tej należy stosować art. 7 ust. 2 ustawy o
służbie cywilnej przewidujący drogę postępowania cywilnego przed sądem pracy w
sprawach dotyczących sporów o roszczenia ze stosunku pracy członków korpusu
służby cywilnej.
W odpowiedzi na apelację strona pozwana - Urząd Skarbowy w N.S. - wniosła
o oddalenie apelacji powódki w całości. W uzasadnieniu wskazano, iż odwołanie jest
aktem uznaniowym Ministra Finansów, a pracownik nie może domagać się w drodze
sądowej przywrócenia na stanowisko naczelnika Urzędu Skarbowego.
Wyrokiem z 17 maja 2007 r. Sąd Okręgowy w Nowym Sączu zmienił zaskar-
żony wyrok w ten sposób, że przywrócił powódkę do pracy na poprzednio zajmowa-
nym stanowisku naczelnika Urzędu Skarbowego w N.S. Sąd podkreślił w uzasadnie-
niu, że stosunek pracy powódki z mianowania powstał na podstawie przepisów
ustawy o pracownikach urzędów państwowych na długo przed wejściem w życie
przepisów ustawy o służbie cywilnej. Jej sytuację pracowniczą regulowały zatem, aż
do chwili wejścia w życie ustawy o służbie cywilnej, przepisy ustawy o pracownikach
urzędów państwowych. Zmieniło się to z dniem 1 lipca 1999 r. Przejściowy status
pracowniczy osób, których stosunek pracy z mianowania powstał w oparciu o prze-
pisy ustawy o pracownikach urzędów państwowych, zatrudnionych w urzędach, o
których stanowi art. 2 ustawy o służbie cywilnej z dnia 18 grudnia 1998 r. (w tym
również mianowanych urzędników państwowych zatrudnionych w urzędach skarbo-
wych), regulowały - po wejściu w życie przepisów ustawy o służbie cywilnej - art. 136
7
i 137 tej ustawy. Zgodnie z art. 136 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej, z dniem jej wej-
ścia w życie wszyscy pracownicy zatrudnieni na stanowiskach określonych w art. 2
tej ustawy (czyli na stanowiskach urzędniczych w urzędach wymienionych w tym
przepisie) stają się z mocy prawa pracownikami służby cywilnej, z zastrzeżeniem art.
137. Nawiązanie do art. 137 wskazuje na to, że przepis art. 136 ust. 1 dotyczy
wszystkich pracowników zatrudnionych na stanowiskach urzędniczych określonych w
art. 2, obejmując również osoby zatrudnione na podstawie mianowania dokonanego
w oparciu o przepisy ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Urzędnicy pań-
stwowi mianowani pod rządami ustawy o pracownikach urzędów państwowych nie
zostali, co prawda, wymienieni w art. 3 ustawy o służbie cywilnej, ale tylko ze
względu na to, że ich status prawny jest przejściowy. Zgodnie z art. 137 tej ustawy,
ich stosunki pracy z mianowania pozostają w mocy do 31 grudnia 2010 r., a po upły-
wie tego okresu przekształcają się w stosunki pracy na podstawie umowy o pracę na
czas nieokreślony, chyba że wcześniej dojdzie do ich mianowania na zasadach okre-
ślonych w ustawie o służbie cywilnej. W okresie przejściowym - o którym stanowi art.
137 ustawy - do tej kategorii pracowników będą miały zastosowanie tylko te przepisy
ustawy o pracownikach urzędów państwowych, które zostały wyraźnie wymienione w
art. 138 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej. Przepis ten przewiduje, że do pracowników
zatrudnionych na podstawie mianowania zgodnie z przepisami ustawy o pracowni-
kach urzędów państwowych stosuje się jej art. 10 ust. 1a, 1b i 5 (regulujący przenie-
sienie na inne stanowisko służbowe), art. 13-16 (regulujące rozwiązanie stosunku
pracy w drodze wypowiedzenia, bez wypowiedzenia i za porozumieniem stron) oraz
art. 27 ust. 3 (regulujący uprawnienia emerytalne). W pozostałym zakresie do statusu
pracowniczego tych osób w okresie przejściowym mają zastosowanie przepisy
ustawy o służbie cywilnej.
Konsekwencją mianowania powódki na urzędnika służby cywilnej było to, iż
przestała ona być pracownikiem służby cywilnej korzystającym w okresie przejścio-
wym z niektórych elementów statusu osoby mianowanej na podstawie ustawy o pra-
cownikach urzędów państwowych, o jakich mowa w art. 137 i 138 ustawy z dnia 18
grudnia 1998 roku o służbie cywilnej.
W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy błędnie przyjął, iż powódka jest
nadal mianowanym urzędnikiem państwowym. Skutkiem przekształcenia w dniu 1
października 2003 r. stosunku pracy powódki było to, iż nie ma do niej zastosowania
art. 138 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej w brzmieniu sprzed 27
8
października 2006 r. Ochrona przewidziana przez art. 138 ustawy z dnia 18 grudnia
1998 r. o służbie cywilnej, z dniem mianowania powódki na urzędnika służby cywil-
nej, stała się zbędna, gdyż urzędnik służby cywilnej również korzysta z przywileju
stabilizacji zatrudnienia, a przesłanki zmiany lub rozwiązania stosunku pracy na
gruncie ustawy o służbie cywilnej i ustawy o pracownikach urzędów państwowych są
podobne. W efekcie bezprzedmiotowe są rozważania Sądu Rejonowego poczynione
w oparciu o art. 10 ust. 1b ustawy o pracownikach urzędów państwowych. W świetle
powyższego za zasadny należy uznać pierwszy zarzut apelacji.
Za trafny należy uznać również zarzut naruszenia art. 50 ust. 1 oraz art. 50
ust. 3 w związku z art. 20 ust. 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej.
W sprawie przyjąć należało, iż Minister Finansów mógł odwołać powódkę ze stano-
wiska naczelnika Urzędu Skarbowego w N.S., a - zdaniem Sądu - odwołanie to -
oparte na treści art. 5 ust. 4 i 4b ustawy o urzędach i izbach skarbowych - było for-
malnie zgodne z prawem, było jednakże nieuzasadnione. Do powódki, jako urzędni-
ka służby cywilnej, powinien być zastosowany art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia
1998 r. o służbie cywilnej. Stosownie do treści tego przepisu, jeżeli jest to uzasad-
nione potrzebami urzędu, dyrektor generalny urzędu może w każdym czasie prze-
nieść urzędnika służby cywilnej na inne stanowisko w tym samym urzędzie,
uwzględniając jego przygotowanie zawodowe. Sąd Okręgowy podkreślił, że potrzeba
urzędu, traktowana jako podstawa przeniesienia urzędnika na inne stanowisko, musi
być konkretna i uzasadniona wyjątkowym stanem faktycznym. W przedmiotowej
sprawie nie zachodziły zaś żadne przesłanki stanowiące uzasadnioną przyczynę
odwołania. Urząd Skarbowy nie wykazał, by zachodziły szczególne potrzeby urzędu
uzasadniające odwołanie.
Sąd Okręgowy nie zgodził się również z Sądem pierwszej instancji w zakresie,
w jakim stwierdził on, iż odwołanie powódki ze stanowiska naczelnika Urzędu Skar-
bowego oraz przeniesienie na niższe stanowisko nie stanowi zmiany stosunku pracy.
W przypadku pracowników służby cywilnej przeniesienie pracownika na inne stano-
wisko jest bezpośrednio związane ze zmianą stosunku pracy i należy je zakwalifiko-
wać jako „zmianę istniejącego stosunku pracy”. W świetle powyższego ewentualna
zmiana „warunków pracy i płacy” powódki mogłaby nastąpić wyłącznie na podstawie
przepisów rozdziału 5 ustawy o służbie cywilnej z dnia 18 grudnia 1998 r.
W sumie Sąd Okręgowy ocenił, że odwołanie powódki ze stanowiska naczel-
nika Urzędu Skarbowego i przeniesienie jej na stanowisko starszego komisarza
9
skarbowego było nieuzasadnione, w związku z czym przywrócił Marię K. na po-
przednie warunki pracy i płacy, tj. na stanowisko naczelnika Urzędu Skarbowego w
N.S.
Pozwany zaskarżył ten wyrok skargą kasacyjną, domagając się jego uchylenia
w całości i orzeczenia co do istoty poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od
powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, ewentualnie o uchyle-
nia zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Nowym Sączu w całości i przekazania sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach sądowych.
Skarżący zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego,
poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 50 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie
cywilnej polegające na przyjęciu przez Sąd drugiej instancji stanowiska, iż przy od-
wołaniu powódki - urzędnika służby cywilnej przez Ministra Finansów ze stanowiska
naczelnika urzędu skarbowego przepis ten powinien mieć zastosowanie. Zdaniem
skarżącego powołany przepis z uwagi na status powódki - urzędnika służby cywilnej
- powinien być zastosowany (i był zastosowany) przez pozwany urząd skarbowy do-
piero po odwołaniu powódki ze stanowiska naczelnika urzędu skarbowego przez Mi-
nistra Finansów, oraz błędną wykładnię art. 5 ust. 4 i ust. 4b ustawy z dnia 21
czerwca 1996 r. o urzędach i izbach skarbowych, polegającą na przyjęciu przez Sąd
stanowiska, iż odwołanie powódki przez Ministra Finansów ze stanowiska naczelnika
urzędu skarbowego powinno być nie tylko formalnie zgodne z prawem, lecz także
odwołanie takie powinno być uzasadnione, a pozwany urząd skarbowy nie wykazał
by zachodziły szczególne potrzeby urzędu uzasadniające odwołanie, podczas, gdy w
powołanym przepisie tego rodzaju warunek „aby odwołanie naczelnika urzędu skar-
bowego było uzasadnione” nie został w ogóle przewidziany.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Okoliczności faktyczne sprawy nie są sporne. Sporna jest natomiast prawna
ocena aktu odwołania przez Ministra Finansów mianowanego pracownika służby cy-
wilnej, zajmującego stanowisko naczelnika urzędu skarbowego. W szczególności
rozbieżność stanowisk dotyczy tego, czy odwołanie takie podlega ograniczeniom, o
których mowa w art. 50 ustawy o służbie cywilnej, tj. wymaganiu, że dla odwołania -
jak przyjął Sąd Okręgowy - musi istnieć uzasadniona potrzebami urzędu przyczyna,
10
czy też - jak wywodzi strona skarżąca - przepis ten nie ma zastosowania, a odwoła-
nie jest formą sprawowania przez Ministra Finansów kontroli w stosunku do naczel-
nika urzędu skarbowego i egzekwowania podległości.
Na wstępie wymaga podkreślenia specyfika zatrudnienia w administracji pań-
stwowej w ramach stosunków służbowych. W związku z rozpoznawaną sprawą wy-
maga zwłaszcza podkreślenia, że w stosunkach tych niektórych istotnych czynności
w zakresie stosunku pracy (stosunku służbowego) dokonuje podmiot stojący poza
zakładem pracy zatrudniającym pracownika (pracodawcą). Dotyczyć to może same-
go aktu nawiązania i rozwiązania stosunku służbowego, jak też innych elementów
zatrudnienia. Nawiązanie i rozwiązanie stosunku służbowego pracowników służby
cywilnej następuje w drodze aktu mianowania przez Szefa Służby Cywilnej, tj. pod-
miot stojący poza pracodawcą, którym dla pracownika służby cywilnej jest odpo-
wiedni urząd. Pracodawcą powódki jako naczelnika urzędu skarbowego był ten
Urząd Skarbowy a nie Minister Finansów. Przepisy prawa mogą również ustanawiać
szczególną podległość pracowników służby cywilnej podmiotom stojącym poza za-
trudniającym ich zakładem pracy. Taką szczególną podległość Ministrowi Finansów
w stosunku do dyrektorów izb skarbowych i naczelników urzędów skarbowych usta-
nowiła ustawa z 21 czerwca 1996 r. o urzędach i izbach skarbowych. Zgodnie z art. 5
tej ustawy ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych podlegają dyrekto-
rzy izb skarbowych i naczelnicy urzędów skarbowych, jako organy administracji rzą-
dowej niezespolonej. W myśl ustępów 4 i 4b tego przepisu minister właściwy do
spraw finansów publicznych powołuje spośród kandydatów wyłonionych w konkursie
dyrektora izby skarbowej oraz naczelnika urzędu skarbowego. Minister ten odwołuje
również dyrektora izby skarbowej, wicedyrektora izby skarbowej oraz naczelnika
urzędu skarbowego - na wniosek dyrektora izby skarbowej. Akty powołania i odwoła-
nia nie są aktami nawiązania i rozwiązania stosunku pracy (służbowego). W orze-
czeniu z 7 sierpnia 2002 r., III PZP 16/02 (OSNAPiUS 2002 nr 23, poz. 563), Sąd
Najwyższy wyjaśnił, że do powołania i odwołania naczelnika urzędu skarbowego na
podstawie art. 5 ust. 4 ustawy o urzędach i izbach skarbowych nie mają zastosowa-
nia art. 68 i 70 k.p. Sąd Najwyższy podkreślił, że powoływanie i odwoływanie naczel-
ników urzędów skarbowych to element ich podległości i metoda sprawowania nad
nimi kontroli, a nie określenie podstawy nawiązania stosunku pracy. Analogiczny
pogląd Sąd Najwyższy wyraził w wyroku z 6 września 2005 r., I PK 52/05 (OSNP
2006 nr 13-14, poz. 2004).
11
Należy się zgodzić, że wymienione czynności mają inny charakter niż nawią-
zanie (rozwiązanie) stosunku pracy (służbowego). Akty powołania i odwołania ze
stanowiska służą innym celom. Celem tym jest zwłaszcza dobór kadr z punktu wi-
dzenia zadań wynikających dla Ministra Finansów z przepisów prawa oraz realizacji
zadań wyznaczonych przez Ministra podległym służbom. Dyrektorzy wymienionych
urzędów, jako organy administracji rządowej niezespolonej realizują wyznaczone im
zadania w ramach istniejącego stosunku służbowego. Niewątpliwie ogranicza to za-
kres ich podporządkowania wynikającego ze stosunku służbowego w stosunku do
Szefa Służby Cywilnej, którego kompetencje nie mogą sięgać do sfer zastrzeżonych
ustawowo dla Ministra Finansów. Należą do nich między innymi powołanie i odwoła-
nie naczelnika urzędu skarbowego, które zostały uregulowane w ustawie o urzędach
i izbach skarbowych. Jest to uregulowanie wyczerpujące. Wynika stąd, że w zakresie
zajmowanych stanowisk dyrektora izby skarbowej i naczelnika urzędu skarbowego,
nie znajduje zastosowania art. 50 ustawy o służbie cywilnej, przewidujący możliwość
przeniesienia urzędnika służby cywilnej ze względu na potrzeby urzędu na inne sta-
nowisko w urzędzie. Z samego brzmienia art. 50 ustawy o służbie cywilnej wynika
zresztą jego inny zakres zastosowania. Przepis odwołuje się do potrzeb urzędu jako
placówki zatrudnienia, tymczasem, jak już wskazano, art. 5 ustawy o urzędach i
izbach skarbowych w związku z powołaniem na stanowisko, co odnosi się również
do pełnienia funkcji - do kwalifikacji i predyspozycji osób ( ustęp 5d, pkt 3), obiektyw-
nego wypełniania obowiązków dyrektora izby skarbowej lub naczelnika urzędu skar-
bowego (ustęp 5e).
Przepisy ustawy o urzędach i izbach skarbowych nie przewidują katalogu
przyczyn uzasadniających odwołanie przez Ministra Finansów ze stanowiska naczel-
nika urzędu skarbowego, nie wymagają również wskazania konkretnych przyczyn
(powodów) odwołania. Odwołanie w trybie art. 5 ust. 4b powołanej ustawy nie pod-
lega zatem ocenie z punktu widzenia jego zasadności, w szczególności z punktu wi-
dzenia spełnienia przesłanki art. 50 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej w postaci istnie-
nia uzasadnionych potrzeb urzędu. Sąd Okręgowy, na uzasadnienie swojego stano-
wiska, że odwołanie powinno być uzasadnione istnieniem prawnie doniosłej przyczy-
ny, wskazał na wyrok Sądu Najwyższego z 6 września 2005 r. (powołany powyżej).
Odwołanie się do tego orzeczenia dla uzasadnienia stanowiska, że odwołanie po-
winno być uzasadnione prawnie doniosłą przyczyną, nie jest trafne. W sprawie bę-
dącej przedmiotem powołanego orzeczenia chodziło o zaniechanie nowego naczel-
12
nika urzędu skarbowego dokonania czynności wyznaczenia nowego stanowiska od-
wołanemu przez Ministra Finansów naczelnikowi urzędu. Sąd Najwyższy podkreślił,
że czynność Ministra Finansów w postaci odwołania nie miała na celu definitywnego
rozwiązania stosunku służbowego, Minister Finansów nie był uprawniony do przenie-
sienia odwołanego ze stanowiska urzędnika na inne miejsce służbowe. Odmowa wy-
dania odwołanemu poświadczenia bezpieczeństwa stanowiła wprawdzie dla Ministra
podstawę odwołania naczelnika urzędu skarbowego, jednak nie stanowiło to prze-
słanki ważności (skuteczności) aktu odwołania.
Z przytoczonych względów należało uznać, iż skarga kasacyjna zawiera
usprawiedliwione podstawy, co uzasadnia po myśli art. 39815
k.p.c. uchylenie za-
skarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Nowym Sączu do
ponownego rozpoznania.
========================================