Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 45/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 września 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Myszka (przewodniczący)
SSN Herbert Szurgacz (sprawozdawca)
SSA Halina Kiryło
w sprawie z powództwa J. B.
przeciwko Drukarni N. SA w K.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 12 września 2008 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych
z dnia 20 listopada 2007 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy, Wydział IV Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, wyrokiem
z dnia 17 maja 2007 r. uwzględnił powództwo J. B. wniesione przeciwko pozwanej
– Drukarni N. S.A. w K. i przywrócił ją do pracy na poprzednich warunkach oraz
orzekł o kosztach procesu.
Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:
Dnia 22 września 2006 r. strona pozwana zawiadomiła reprezentującą
powódkę zakładową organizację związkową o zamiarze rozwiązania z powódką
umowy o pracę w trybie art. 52 k.p. Organizacja związkowa nie wyraziła zgody na
rozwiązanie z powódką umowy o pracę. Dnia 29 września 2006 r. doręczono
powódce pisemne oświadczenie o rozwiązaniu stosunku pracy bez wypowiedzenia
na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p., wskazując jako przyczynę naruszenie przez
powódkę podstawowych obowiązków pracowniczych poprzez umyślne uszkodzenie
ciała innego pracownika polegające na przecięciu żyletką czterech palców ręki tego
pracownika. Sąd ustalił, że w dacie rozwiązania umowy o pracę powódka podlegała
ochronie z art. 32 ustawy o związkach zawodowych jako członek Zakładowej
Komisji NSZZ" Solidarność".
Dokonując ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy oparł się na dokumentach
zgromadzonych w sprawie, których prawdziwość i autentyczność nie była
kwestionowana przez strony, a także na podstawie zeznań świadków oraz zeznań
powódki. Sąd nie dał wiary zarówno zeznaniom świadka P. K. co do okaleczenia jej
przez powódkę żyletką, jak i świadkom, którzy tylko "ze słyszenia" znali przebieg
przedmiotowego w sprawie zdarzenia.
Sąd Rejonowy wskazał także, iż rozwiązanie umowy o pracę z J. B. nie
mogło nastąpić bez zgody zakładowej organizacji związkowej, gdyż powódka była
członkiem zarządu Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność" imiennie wskazanym
do ochrony na zasadzie art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, wadliwość rozwiązania stosunku
pracy z powódką polegała zarówno na nie uzyskaniu przedmiotowej zgody
organizacji związkowej, jak też na tym, iż nie istniała przyczyna uzasadniająca
rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia. Uznając, że rozwiązanie z
powódką umowy o pracę bez wypowiedzenia naruszało przepisy o rozwiązywaniu
3
umów o pracę w tym trybie, zgodnie z art. 56 k.p. należało orzec o przywróceniu
powódki do pracy.
W apelacji od tego wyroku strona pozwana zarzuciła naruszenie prawa
procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie przez sąd granic
swobodnej oceny dowodów polegającej na odmowie wiarygodności zeznań
świadka P. K., jak również art. 272 k.p.c. poprzez nieskonfrontowanie zeznań
świadków P. K. i D. B., przy założeniu, że wzajemnie się wykluczają. W apelacji
podniesiono także zarzut naruszenia przepisu art. 56 § 1 k.p. w związku z art. 8 k.p.
poprzez niezasądzenie odszkodowania na rzecz powódki w miejsce przywrócenia
jej do pracy z uwagi na długotrwały konflikt pomiędzy powódką a pracodawcą oraz
mobbing stosowany przez starszych pracowników wobec młodszych.
Sąd Okręgowy, Wydział VI Pracy, wyrokiem z dnia 20 listopada 2007 r.
zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził na rzecz powódki kwotę
138,16 zł tytułem odszkodowania i powództwo o przywrócenie do pracy oddalił.
W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że zarzut apelacji dotyczący naruszenia
przez Sąd Rejonowy przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c.
polegający na bezzasadnej odmowie wiarygodności zeznaniom świadka P. K. i
ustalenie, że do zdarzenia, w którym powódka okaleczyła P. K. żyletką, nie doszło,
jest zasadny. Sąd Okręgowy uznał zeznania P. K. za wiarygodne, odmówił
natomiast wiarygodności zeznaniom D. B. oraz powódki w części w jakiej
zaprzeczyła ona zdarzeniu polegającemu na wyszarpnięciu żyletki z ręki P. K. i
przecięciu jej palców. Uznając, że do zdarzenia polegającego na przecięciu żyletką
palców dłoni w czasie wyrywania jej z rąk P. K. przez powódkę doszło, Sąd
Okręgowy stwierdził jednocześnie, że zdarzenie to nie nosiło znamion umyślności,
a do zranienia doszło przypadkowo. Z tego powodu Sąd uznał, iż nie można
powódce postawić skutecznie zarzutu „umyślnego uszkodzenia ciała innej
pracownicy", a co za tym idzie nie było podstaw do rozwiązania z powódką umowy
o pracę bez wypowiedzenia z jej winy. Ponadto, jak słusznie zauważył Sąd
Rejonowy, J. B. w dacie rozwiązania z nią umowy o pracę podlegała ochronie na
podstawie art. 32 ustawy o związkach zawodowych jako członek Zarządu Komisji
Zakładowej NSZZ "Solidarność". Pracodawca zawiadomił tą organizację związkową
o zamiarze rozwiązania z powódką umowy o pracę, jednak nie uzyskał jej zgody.
4
Mimo to zaskarżone orzeczenie nie mogło się ostać dlatego, iż Sąd
Rejonowy nie wziął pod uwagę, że w momencie rozwiązania z powódką umowy o
pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. znajdowała się ona już w okresie
wypowiedzenia umowy o pracę. Strona pozwana wypowiedziała jej bowiem umowę
o pracę pismem z dnia 12 czerwca 2006 r. Mając na uwadze powyższe uznać
należy, iż przepis art. 56 k.p. dający pracownikowi roszczenie o przywrócenie do
pracy lub o odszkodowanie w przypadku niezgodnego z prawem rozwiązania przez
pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia nie znajdzie zastosowania w
niniejszej sprawie, gdyż wyłącza go regulacja szczególna art. 60 k.p. Zgodnie z tym
przepisem, jeżeli pracodawca rozwiązał umowę o pracę w okresie wypowiedzenia z
naruszeniem przepisów o rozwiązaniu umów o pracę bez wypowiedzenia,
pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie. Odszkodowanie przysługuje
w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia.
Sąd Okręgowy zauważył także, że przed Sądem Rejonowym toczyło się
postępowanie z powództwa J. B., która kwestionowała zasadność wypowiedzenia
jej umowy o pracę. Postępowanie to zostało jednak zawieszone do czasu
zapadnięcia rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Tymczasem, oba postępowania
należało prowadzić równocześnie, albowiem orzeczenie w przedmiocie zasadności
rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem mogło mieć wpływ na wynik
niniejszej sprawy. Nie zmienia to jednak faktu, że Sąd Okręgowy, który
rozpoznawał apelację od orzeczenia zapadłego w sprawie wadliwego rozwiązania
umowy o pracę w trybie natychmiastowym, nie mógł orzekać co do zasadności
wypowiedzenia i dlatego, po ustaleniu, że rozwiązanie umowy o pracę bez
wypowiedzenia było wadliwe, zmienił zaskarżony wyrok w pkt 1, orzekając
odszkodowanie na rzecz powódki na podstawie art. 60 k.p. i oddalił jednocześnie
powództwo o przywrócenie do pracy.
Powódka zaskarżyła ten wyrok w całości skargą kasacyjną i wniosła o jego
uchylenie w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania.
Jako podstawy skargi skarżąca wskazała naruszenie prawa materialnego:
1. błędną wykładnię art. 56 k.p. zawierającego odwołanie do art. 45 § 3 k.p. w
związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych polegającą na
5
przyjęciu, że w rozpoznawanej sprawie znajduje zastosowanie przepis art. 45
§ 2 k.p., pomimo, że pracownik podlegał bezwzględnej ochronie przed
rozwiązaniem stosunku pracy i z tego względu zastosowanie art. 45 § 2 k.p.
było niedopuszczalne,
2. zastosowanie art. 60 k.p. i oczywiście niesłuszne przyjęcie, że w
rozpatrywanej sprawie stanowi on podstawę rozstrzygnięcia o
niedopuszczalności restytucji i w konsekwencji podstawę do orzeczenia o
odszkodowaniu,
3. niezastosowanie art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych
polegające na tym, że Sąd Okręgowy rozpoznając sprawę skoncentrował się
tylko i wyłącznie na badaniu stopnia zawinienia nie biorąc pod uwagę kwestii
formalnej wyłączającej możliwość rozwiązania umowy o pracę
a także naruszenie przepisów postępowania: art. 378 § 1 k.p.c. poprzez
niezaniechanie rozpoznania zgłoszonych w apelacji przez pozwaną zarzutów oraz
art. 217 § 2 w związku z art. 227 w związku z art. 391 k.p.c. poprzez
niezastosowanie, art. 381 k.p.c. poprzez błędne zastosowanie i dopuszczenie
zawnioskowanych przez pozwaną dowodów oraz art. 382 k.p.c. poprzez jego
niewłaściwe niezastosowanie.
Jako okoliczności uzasadniające przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
skarżąca wskazała, że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, a
naruszenie prawa przez zaskarżone orzeczenie jest oczywiste.
Zagadnienie prawne sformułowała następująco: „czy w sytuacji, gdy należy
zastosować z uwagi na wadliwość zarówno wypowiedzenia jak i rozwiązania
umowy o pracę art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych, oznacza to,
że wyłączone jest równoczesne stosowanie art. 60 k.p.”.
Nawiązując do orzecznictwa Sądu Najwyższego, skarżąca podniosła, że
przepis art. 60 k.p. w ogóle nie znajdzie zastosowania w tej sprawie, ponieważ
warunkiem koniecznym dla jego zastosowania jest istnienie prawidłowego /
niewadliwego wypowiedzenia. Podkreśliła, że podstawą wyrokowania w tej sprawie
winien być przepis art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych
niedopuszczający wypowiedzenia czy rozwiązania umowy o pracę bez uzyskania
6
uprzedniej zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej. Skarżąca zauważyła
także, że ilekroć ustawodawca chciał wyłączyć szczególną ochronę pracownika, to
dokonywał tego poprzez zawarcie odpowiedniego zapisu w przepisie prawa. (np.
art. 411
, art. 24113
k.p.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie są usprawiedliwione zarzuty skargi kasacyjnej naruszenia przepisów
postępowania. Stosownie do art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej nie
mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Zgłoszone
przez skarżącego zarzuty odnośnie do wiarygodności świadków i oceny ich
zeznań, dokonane przez Sąd Okręgowy nie poddają się kontroli kasacyjnej. Nie
stanowią również usprawiedliwionej podstawy skargi zarzuty dotyczące naruszenia
art. 217 § 2 w związku z art. 227 i w związku z art. 391 i 382 k.p.c. Przedmiotem
dowodu są fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, przy czym istotność ta wynika z
przedmiotu postępowania. Selekcji faktów dokonuje sąd, uwzględniając zasadę
prawdy obiektywnej i zasadę kontradyktoryjności. Okoliczności faktyczne należy
uznać za wyjaśnione dostatecznie, gdy nie budzą wątpliwości sądu.
Spośród zgłoszonych zarzutów naruszenia prawa materialnego istotny jest
zarzut naruszenia art. 60 k.p. Według tego przepisu jeżeli pracodawca rozwiązał
umowę o pracę w okresie wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o
rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia, pracownikowi przysługuje
wyłącznie odszkodowanie. Odszkodowanie przysługuje w wysokości
wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia. Zasadnicze pytanie
dotyczy tego, czy unormowanie to dotyczy sytuacji, kiedy rozwiązanie umowy za
wypowiedzeniem było zgodne z prawem, a rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia
naruszało przepisy o rozwiązywaniu umów w tym trybie.
W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy zastosował przepis art. 60 k.p.,
choć nie ustalił, czy wypowiedzenie umowy o pracę było zgodne z przepisami o
wypowiadaniu umów o pracę. Sąd stwierdził jedynie, że przed Sądem Rejonowym
jest prowadzone drugie postępowanie z powództwa J. B.. Postępowanie w tej
sprawie zostało jednak zawieszone do czasu rozstrzygnięcia w niniejszym
7
procesie. W tej sytuacji, skoro nie została rozstrzygnięta kwestia zgodności z
prawem dokonanego wypowiedzenia umowy o prace, orzeczenie Sądu
Okręgowego, w myśl przyjętej interpretacji art. 60 k.p., należało uznać za
przedwczesne, co uzasadnia uchylenie zaskarżonego wyroku.
Nie można wykluczyć, że w przypadku powódki zarówno wypowiedzenie
umowy o pracę, jak i rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia okażą się sprzeczne
z prawem. W sytuacji, kiedy zachodzi wadliwość obu zdarzeń zmierzających do
rozwiązania umowy o pracę, pracownik ma możliwość skorzystania z uprawnień,
które są przewidziane w razie niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o
pracę. Sąd Najwyższy podziela w tym względzie stanowisko wyrażone w wyroku
Sądu Najwyższego z 28 czerwca 2005 r., III PK 44/05 (OSNP 2006, nr 9-10, poz.
147) oraz przytoczone na jego uzasadnienie argumenty. W tym kierunku
wypowiedział się też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 28 maja 2007 r., II
PK 277/06 (OSNP 2008, nr 78, poz. 103).
Z tych powodów należało orzec jak w sentencji.