Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 października 2008 r.
II PK 53/08
Objęcie ochroną, o której mowa w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854
ze zm.) członka zarządu zakładowej organizacji związkowej wskazanego jako
osoba chroniona, nie wymaga odrębnego umocowania do reprezentowania tej
organizacji.
Przewodniczący SSN Zbigniew Korzeniowski, Sędziowie SN: Małgorzata
Gersdorf (sprawozdawca), Beata Gudowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 paździer-
nika 2008 r. sprawy z powództwa Jolanty G. przeciwko Liceum Ogólnokształcącemu
w M. o przywrócenie do pracy, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyro-
ku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielko-
polskim z dnia 25 września 2007 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Pozwem wniesionym przeciwko Liceum Ogólnokształcącemu [...] w M. po-
wódka Jolanta G. domagała się początkowo uznania za bezskuteczne złożonego
wypowiedzenia stosunku pracy, a ostatecznie przywrócenia do pracy na poprzednich
warunkach. W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że pozwany wypowiedział
jej stosunek pracy z powołaniem się na art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982
r. Karta Nauczyciela, lecz - w jej ocenie - uczynił to bezzasadnie i sprzecznie z zasa-
dami współżycia społecznego. Powódka podniosła, że pozwany pracodawca nie za-
stosował żadnych obiektywnych kryteriów doboru nauczyciela do rozwiązania sto-
sunku pracy, podczas gdy powódka ma pełne kwalifikacje do nauczania języka pol-
skiego, ukończyła liczne rodzaje doskonalenia zawodowego, uzyskując za swą pracę
nagrody i odznaczenia, włączała się aktywnie w organizację imprez szkolnych, a jej
2
uczniowie odnosili sukcesy na szczeblu wojewódzkim i krajowym. W pozwie nie
wskazano, by powódka podlegała ochronie jako działacz związkowy.
Pozwany - Liceum Ogólnokształcące [...] w M. wniósł o oddalenie powództwa
w całości. W uzasadnieniu pozwany podał, że rozwiązanie umowy o pracę z powód-
ką spowodowane było koniecznością dokonania zmian organizacyjnych powodują-
cych zmniejszenie liczby oddziałów w roku szkolnym 2006/2007 uniemożliwiającą
dalsze zatrudnienie powódki w pełnym wymiarze zajęć, powódka nie wystąpiła z
wnioskiem o przeniesienie jej w stan nieczynny, nie zachodziły też przesłanki do
ograniczenia zatrudnienia powódki zgodnie z art. 22 ust. 2 Karty Nauczyciela. Po-
zwany zaprzeczył twierdzeniom powódki jakoby nie kierował się żadnymi kryteriami
dokonując doboru nauczyciela do zwolnienia, a wręcz przeciwnie ustalił elementy
pracy nauczyciela, które brał pod uwagę przy podjęciu decyzji o ograniczeniu zatrud-
nienia. Pozwany wskazał, że tak ustalone kryteria spowodowały, że to powódka zo-
stała do rozwiązania stosunku pracy wytypowana.
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 6 czerwca 2007 r. przywrócił powódkę Jolantę
G. do pracy w pozwanym Liceum Ogólnokształcącym [...] w M. na poprzednich wa-
runkach. W pozwanym Liceum Ogólnokształcącym [...] w M. powódka podjęła
zatrudnienie od dnia 1 września 2001 r. na stanowisku nauczyciela języka polskiego.
W roku szkolnym 2005/2006 w pozwanym Liceum liczba oddziałów wynosiła 14. W
roku szkolnym 2006/2007 pozwany zmuszony był ograniczyć liczbę oddziałów do 12.
W pozwanym Liceum liczba godzin lekcyjnych języka polskiego wynosiła 79 tygo-
dniowo, zaś zmniejszenie liczby oddziałów w roku szkolnym 2006/2007 powodowało
zmniejszenie liczby godzin języka polskiego do 60 tygodniowo. W związku z ko-
niecznością redukcji zatrudnienia wobec zmniejszenia liczby oddziałów w roku szkol-
nym 2006/2007 pozwany opracował plan redukcji, ustalając, że przed podjęciem de-
cyzji o zwolnieniu brane pod uwagę będą następujące kryteria: posiadane kwalifika-
cje do nauczania przedmiotu, aktualna ocena pracy lub ocenę dorobku zawodowego,
stosunek do obowiązków służbowych, opinia rady rodziców na temat sprawozdania z
realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela, osiągnięcia w pracy nauczyciela w
okresie jego zatrudnienia w pozwanej placówce. Pismem z dnia 5 maja 2006 r. po-
zwany rozwiązał z powódką umowę o pracę z zachowaniem 3-miesięcznego wypo-
wiedzenia ze skutkiem na 31 sierpnia 2006 r., jako przyczynę podając konieczność
dokonania zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w
szkole w roku szkolnym 2006/2007 uniemożliwiających dalsze zatrudnienie powódki
3
w pełnym wymiarze zajęć. Przed wręczeniem powódce wypowiedzenia pozwany pi-
smami z dnia 25 kwietnia 2006 r. zwrócił się do ZNP w M. oraz NSZZ „Solidarność” o
informację czy w pozwanym Liceum działają zakładowe organizacje związkowe, jakie
osoby wchodzą w skład organów związku oraz o podanie listy członków i osób nie-
zrzeszonych korzystających z obrony związku zawodowego. Na pismo pozwanego
odpowiedział NSZZ „Solidarność”. ZNP nie udzielił odpowiedzi. Pismem z dnia 26
kwietnia 2006 r. pozwany zawiadomił ZNP Oddział w M. o zamiarze wypowiedzenia
powódce stosunku pracy z prośbą o zajęcie przez organizację związkową stanowi-
ska w terminie 7 dni. Związek nie ustosunkował się do pisma pozwanego. Powódka
Jolanta G. jest członkiem ZNP Oddziału w M. od 18 stycznia 2005 r. Uchwałą z dnia
6 maja 2006 r. powódka została członkiem zarządu Oddziału i została objęta ochroną
z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, o czym związek zawodowy zawia-
domił pozwanego pismem z dnia 25 maja 2006 r. doręczonym w dniu 1 czerwca
2006 r. Fakt ten został uwidoczniony w sprawie tuż przed zakończeniem postępowa-
nia przed Sądem Rejonowym.
W ocenie Sądu Rejonowego roszczenie powódki okazało się uzasadnione. W
pozwanym Liceum istotnie doszło do zmian organizacyjnych powodujących zmniej-
szenie liczby oddziałów, a tym samym zmniejszenie godzin przedmiotu nauczanego
przez powódkę. Za nieuprawnione Sąd uznał twierdzenie powódki jakoby pozwany
typując nauczyciela do rozwiązania stosunku pracy nie stosował żadnych obiektyw-
nych kryteriów. Postępowanie dowodowe wykazało bowiem, że takie kryteria zostały
przez pozwanego ustalone i wedle nich pozwany dokonał oceny przydatności do dal-
szej pracy powódki i ocenie tej - zdaniem Sądu - nie sposób odmówić racji.
W ustalonym stanie faktycznym istotną jednak dla rozstrzygnięcia niniejszej
sprawy była okoliczność, że powódka w dniu 6 maja 2006 r. wybrana została do za-
rządu Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego i objęta ochroną, o jakiej mowa w
art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.), co powodowało, że pozwany bez
zgody zarządu tej organizacji nie mógł stosunku pracy z powódką rozwiązać, a
zgody takiej nie uzyskał. Co prawda, pozwany skonsultował zamiar rozwiązania z
powódką stosunku pracy, zgodnie z art. 20 ust. 5a Karty Nauczyciela i na dzień skła-
dania powódce oświadczenia w przedmiocie wypowiedzenia nie dysponował infor-
macją o korzystających z ochrony przed wypowiedzeniem czy rozwiązaniem stosun-
ku pracy członkach zrzeszającego powódkę związku, uzyskując wiedzę w tej materii
4
dopiero 1 czerwca 2006 r., lecz okoliczność ta nie przesądzała skuteczności złożo-
nego powódce wypowiedzenia.
Zdaniem Sądu Rejonowego w obecnym stanie prawnym zasięg czasowy
ochrony przewidzianej ustawą o związkach zawodowych zależy od wskazania pra-
codawcy pracowników, którym ona przysługuje, co oznacza, że pracodawca jest
związany przepisami o szczególnej ochronie stosunku pracy działaczy związkowych
od chwili powiadomienia go o zakresie przedmiotowym tej ochrony - wskazania okre-
ślonych imiennie osób podlegających ochronie, to pamiętać należy, że wskazany na
wstępie przepis art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych chroni nie tylko przed
wypowiedzeniem, ale też przed rozwiązaniem stosunku pracy. Ma on więc zastoso-
wanie także do sytuacji, gdy objęcie ochroną nastąpiło po dokonaniu wypowiedzenia,
a przed rozwiązaniem umowy - jak w rozpoznawanej sprawie. W tym stanie rzeczy
Sąd przywrócił powódkę do pracy u pozwanego pracodawcy na poprzednich warun-
kach.
Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany zaskarżając go w całości i
zarzucając istotne błędy i pominięcia okokliczności w ustaleniach stanu faktycznego
sprawy dotyczące okresu sporu od dnia 5 maja 2006 r. do dnia 1 czerwca 2006 r., a
polegające między innymi na: a) pominięciu faktu, iż do dnia 5 maja 2006 r. zarząd
ZNP, którego członkiem stała się powódka, ani nie sprzeciwił się wypowiedzeniu i
rozwiązaniu z powódką umowy o pracę, ani nie objął jąejochroną przed zwolnieniem
z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych jako pracownika - członka związku
zawodowego upoważnionego do reprezentowania ZNP wobec pracodawcy; b) pomi-
nięciu faktu, iż mimo wybrania powódki do zarządu Oddziału ZNP w dniu 6 maja
2005 r., a więc już po rozwiązaniu z nią umowy o pracę, zarząd Oddziału ZNP nigdy
formalnie nie powiadomił pozwanego ani nie wskazał mu imiennie, iż powódka zo-
stała wybrana do składu zarządu Oddziału ZNP i że jako członek zarządu jest objęta
ochroną prawną z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych; c) pominięciu
faktu, iż pismem z dnia 25 maja 2006 r. doręczonym dopiero w dniu 1 czerwca 2006
r. ZNP powiadomił pozwanego o objęciu uchwałą z dnia 15 maja 2006 r. ochroną
prawną, o której mowa w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych powódki
Jolanty G. jedynie jako członka związku a nie jako członka zarządu związku; d) bez-
podstawnym i błędnym przyjęciu, że pismo zarządu Oddziału ZNP z dnia 25 maja
2006 r. jest pismem informującym pozwanego o objęciu ochroną powódki jako
5
członka zarządu, gdy tymczasem z jego treści wynika, że objęto ją ochroną jedynie
jako członka ZNP.
Pozwany zarzucił także naruszenie przepisów prawa materialnego przez
błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności: a) art. 32 ust. 1
pkt 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, poprzez błędne
przyjęcie, iż w chwili dokonywania rozwiązania umowy o pracę, tj. dnia 5 maja 2006
r., powódka podlegała już ochronie przed zwolnieniem, a nadto błędne przyjęcie, iż
spóźniona uchwała zarządu ZNP z dnia 15 maja 2006 r. o objęciu ochroną z art. 32
ust. 1 ustawy o związkach zawodowych powódki jako członka związku działa wstecz
i znosi skutki prawne wcześniej złożonego oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu
umowy o pracę i znosi skutek wynikający z art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia
1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.);
b) art. 45 k.p., poprzez bezpodstawne i błędne przyjęcie „że powódka - ochronie z
art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych podlegała już od dnia 6 maja 2006 r.,
tj. po jej wyborze na członka zarządu oddziału ZNP, mimo że Zarząd Oddziału ZNP
nigdy nie podjął uchwały o ochronie powódki jako członka zarządu związku, i że po-
zwany rozwiązując w dniu 5 maja 2006 r. umowę o pracę z powódką naruszył prze-
pisy o zakazie wypowiadania (rozwiązywania) umów o pracę”; c) art. 8 k.p. w
związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych, poprzez niezastoso-
wanie tego przepisu mimo występowania w sprawie okoliczności świadczących o
próbie obejścia skutków przepisu art. 20 ust. 1 pkt 3 i ust. 3 Karty Nauczyciela, a
przez to brak uznania przez Sąd pierwszej instancji, iż uchwałą zarządu Oddziału
ZNP z dnia 15 maja 2006 r. podjętą już po rozwiązaniu z powódką umowy o pracę
obejmującą powódkę jako członka związku ZNP ochroną z art. 32 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych bez wskazania jej jako osoby upoważnionej do reprezento-
wania organizacji wobec pracodawcy - stanowi oczywiste nadużycie ustawy o związ-
kach zawodowych i jest sprzeczna ze społeczno - gospodarczym celem ochrony
działaczy związkowych. Z uwagi na powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę wy-
roku Sądu pierwszej instancji i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od
powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania za drugą instancję.
Uzasadniając apelację pozwany wskazał, że nie zgadza się z ustaleniami
Sądu dokonanymi w odniesieniu do faktów i oceny prawnej tych faktów, jakie miały
miejsce wyłącznie w okresie od dnia 5 maja 2006 r. do dnia 11 czerwca 2006 r. Zda-
niem pozwanego Sąd pominął lub przeoczył fakt, że w dniu 5 maja 2006 r., w którym
6
pozwany złożył powódce oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę, powódka była
tylko członkiem ZNP, a nie członkiem zarządu tego związku. Z pisma pozwanego z
dnia 25 kwietnia 2006 r. ZNP dowiedział się, że pozwany zamierza rozwiązać z po-
wódką umowę o pracę za wypowiedzeniem. W dniu 6 maja 2006 r. powódka wie-
działa już, że otrzymała od pozwanego oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę.
Wiedział to również związek, a mimo to w dniu 6 maja 2006 r., a więc już po wręcze-
niu powódce rozwiązania umowy o pracę przez pozwanego, wybrał powódkę na
członka zarządu. O tym fakcie pozwanego nigdy nie powiadomiono. W dniu 15 maja
2006 r., a więc po rozwiązaniu z powódką umowy o pracę zarząd Oddziału ZNP
podjął uchwałę o objęciu ochroną prawną, o której mowa w art. 32 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych do dnia 31 maja 2010 r. Jolanty G. tylko jako członka
związku. O podjętej uchwale z dnia 15 maja 2006 r. zarząd Oddziału ZNP poinfor-
mował pozwanego pismem z dnia 25 maja 2006 r., które pozwany otrzymał dopiero
w dniu 1 czerwca 2006 r. Zdaniem pozwanego Sąd pierwszej instancji stwierdzając
w uzasadnieniu wyroku, że „powódka w dniu 6 maja 2006 r. wybrana została do
Zarządu Oddziału ZNP i objęta ochroną o jakiej mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy
(...) co powodowało, że pozwany bez zgody zarządu tej organizacji nie mógł stosun-
ku pracy z powódką rozwiązać, a zgody takiej nie uzyskał”, dokonał manipulacji fak-
tami, a przede wszystkim datami. Skoro bowiem w dniu 5 maja 2006 r. powódka nie
była jeszcze członkiem zarządu i w tym, ani w późniejszym dniu nie była objęta
ochroną jako członek zarządu związku, to bezpodstawne jest przyjęcie, że pozwany
w tym dniu nie mógł z powódką rozwiązywać stosunku pracy. W dniu 5 maja 2006 r.
prawo nie wymagało zgody ZNP na rozwiązanie stosunku pracy, gdyż w tym dniu
powódka nie była członkiem zarządu. Zarząd Oddziału ZNP nigdy nie objął powódki
ochroną jako członka zarządu tylko jako zwykłego członka związku i to dopiero od
dnia 15 maja 2006 r. Dlatego też nie można twierdzić, że już w dniu 6 maja 2006 r.
powódka byłą objęta ochroną z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych.
Pozwany stwierdził ponadto, że dokonana przez Sąd pierwszej instancji inter-
pretacja art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych doprowadziła Sąd do wyda-
nia błędnego i sprzecznego z prawem wyroku. Z treści przepisu wynika - zdaniem
pozwanego - że pracodawca nie może wypowiedzieć, czyli nie może złożyć pracow-
nikowi oświadczenia o wypowiedzeniu stosunku pracy na podstawie art. 32 k.p. ani
rozwiązać stosunku pracy, czyli nie może złożyć pracownikowi oświadczenia o roz-
wiązaniu stosunku pracy na podstawie art. 52 k.p., art. 53 k.p., czy też na podstawie
7
art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela uprzednio imiennie wskazanemu uchwałą za-
rządu jego członkowi lub innemu pracownikowi będącemu członkiem danej zakłado-
wej organizacji związkowej upoważnionemu do reprezentowania tej organizacji. W
ocenie pozwanego wydany wyrok narusza także art. 8 k.p.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 25
września 2007 r. [...] oddalił apelację. Sąd Okręgowy podniósł, iż w motywach wyro-
ku Sąd Rejonowy w sposób rzetelny i wszechstronny przeprowadził postępowanie
dowodowe, wyjaśniając w jego toku wszystkie istotne okoliczności mające wpływ na
rozstrzygnięcie sprawy, zaś dokonując oceny zgromadzonego materiału dowodowe-
go nie naruszył normy art. 233 § 1 k.p.c. Ustalenia i rozważania Sądu pierwszej in-
stancji Sąd Okręgowy w całości podzielił i przyjął za własne. Zdaniem Sądu Okręgo-
wego powódka w dniu 6 maja 2006 r. wybrana została na członka Zarządu Oddziału
ZNP i przez to została objęta ochroną, o której mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o
związkach zawodowych. Zarzut zaś pozwanego skierowany na nieuzasadnione
uznanie powódki za pracownika objętego ochroną z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o
związkach zawodowych jest chybiony. Bez znaczenia jest bowiem w sprawie, że w
dacie dokonywania wypowiedzenia umowy o pracę powódka nie korzystała z
ochrony przewidzianej w art. 32 ustawy o związkach zawodowych, skoro z tej
ochrony korzystała już w okresie wypowiedzenia czyli przed rozwiązaniem stosunku
pracy. Sąd Okręgowy wskazał, że art. 32 ustawy o związkach zawodowych ustanowił
zasadę, iż bez zgody zarządu organizacji związkowej pracodawca nie może nie tylko
wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi będącemu członkiem zarządu lub komi-
sji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej, ale również, iż nie dopuszcza on
możliwości rozwiązania wcześniej wypowiedzianej umowy o pracę, jeżeli fakty uza-
sadniające ochronę zaistniały po dokonaniu wypowiedzenia. Uzasadniając swój po-
gląd Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim przywołał uchwałę Sądu Najwyższe-
go z dnia 14 kwietnia 1994 r., I PZP 59/93, stwierdzającą, że szczególna ochrona
stosunku pracy pracowników pełniących funkcje z wyboru w zarządach organów
związkowych polega również na tym, że osoby te uzyskując ochronę dopiero po wy-
powiedzeniu umowy o pracę, mogą domagać się uznania wypowiedzenia za bez-
skuteczne, bądź też po okresie wypowiedzenia - przywrócenia do pracy na dotych-
czasowych warunkach.
Sąd Okręgowy uznał też za nieuzasadniony pogląd apelującego, iż wadliwość
rozwiązania stosunku pracy nie występuje w sytuacji niepowiadomienia pracodawcy
8
przez związek zawodowy, czy też samą powódkę, o korzystaniu przez nią ze szcze-
gólnej ochrony. Organizacja związkowa powiadomiła bowiem pracodawcę z dniem 1
czerwca 2006 r. o objęciu powódki szczególną ochroną i dokonała tego skutecznie w
trakcie trwania okresu wypowiedzenia. Zachowany został zatem warunek zawiado-
mienia pracodawcy o przysługującej powódce ochronie i od tej chwili (1 czerwca
2006 r.) był on związany przepisami o szczególnej ochronie stosunku pracy działaczy
związkowych.
Zdaniem Sądu Okręgowego apelujący nie wykazał naruszenia art. 8 k.p.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego wybór pracownika do zarządu zakła-
dowej organizacji związkowej w okresie wypowiedzenia umowy o pracę nie przesą-
dza o sprzeczności z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodar-
czym przeznaczeniem prawa jego żądania przywrócenia do pracy, w przypadku na-
ruszenia przez pracodawcę art. 32 ustawy o związkach zawodowych, a taki wybór,
nawet po podjęciu przez pracodawcę działań zmierzających do rozwiązania stosunku
pracy, sam przez się nie prowadzi do nadużycia prawa wynikającego z przepisów o
szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 15 listo-
pada 2004 r., I PK 11/04, Prawo Pracy 2005 nr 7-8, poz. 42).
Od wyroku Sądu Okręgowego skargę kasacyjną wniósł pozwany zaskarżając
go w całości z uwagi na: 1) naruszenie przepisów prawa procesowego mające
istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 382 k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c. w związku z art.
233 § 1 k.p.c., polegające na błędnej i nielogicznej ocenie istotnych dowodów, a
mianowicie uchwały zarządu Oddziału ZNP w M. z dnia 6 maja 2006 r., na podstawie
której to uchwały powódka wybrana została (według informacji ZNP) na członka za-
rządu Oddziału ZNP orasz uchwały zarządu Oddziału ZNP z dnia 15 maja 2006 r.,
na podstawie której powódka została wskazana tylko jako pracownik - członek
związku objęty ochroną związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych (zawiadomienie ZNP z 25 maja 2006 r.), jak również powią-
zanych z nimi pozostałych dowodów - pisma ZNP z dnia 25 maja 2006 r. i pisma
ZNP z dnia 5 czerwca 2006 r.; skutkiem powyższego naruszenia są błędne i nielo-
giczne wnioski Sądu drugiej instancji, które wywarły istotny wpływ na wynik sporu; 2)
naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy, a
mianowicie art. 378 § 1 k.p.c. w związku z art. z 328 § 2 k.p.c., poprzez zaniechanie
rozpoznania apelacji w zakresie zgłoszonych w niej zarzutów naruszenia art. 32 ust.
1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o związkach zawodowych i niewypowiedzenie się Sądu Okrę-
9
gowego w tym zakresie co do sprzeczności pomiędzy treścią uchwały zarządu Od-
działu ZNP z dnia 15 maja 2006 r. i zawiadomieniem zarządu oddziału związku za-
wodowego (pismo z dnia 25 maja 2006 r.), a treścią postanowień art. 54 statutu ZNP;
w skutek czego doszło do uniemożliwienia poddania stanowiska Sądu drugiej instan-
cji w tym zakresie ocenie kasacyjnej, „tj. na przesłance wynikającej z art. 3983
§ 1 pkt
2 k.p.c.”; 3) naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 32 ust. 1
pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, polegające na
błędnej wykładni i niewłaściwym zastosowaniu art. 32 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy po-
przez przyjęcie, że ochrona z art. 32 ust. 1 pkt 1 tej ustawy przysługiwała powódce
już w dniu 6 maja 2006 r., tj. w dniu podjęcia uchwały przez zarząd Oddziału ZNP, a
nadto na błędnym przyjęciu, że na podstawie pisma związku zawodowego z dnia 25
maja 2006 r. o uchwale zarządu związku z dnia 15 maja 2006 r. informującej pozwa-
nego o objęciu ochroną powódki tylko jako członka związku - powódka objęta została
już od dnia 6 maja 2007 r. ochroną z art. 32 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych także jako członek zarządu związku zawodowego, „tj. na przesłance
wynikając ej z art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.”.
Wskazując te naruszenia pozwany wnosił o uchylenie w całości zaskarżonego
wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim, a także o uchylenie w całości
poprzedzającego wyroku Sądu Rejonowego w Międzyrzeczu z dnia 6 czerwca 2007
r. [...] i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Międzyrzeczu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu za wszystkie instancje.
Jako podstawę przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania pozwany wskazał
cztery zagadnienia, które jego zdaniem uzasadniają przyjęcie skargi do rozpoznania,
a mianowicie udzielenia odpowiedzi na następujące pytania: 1) „czy akt wyboru pra-
cownika do składu zarządu związku zawodowego bez powiadomienia pracodawcy
przez zarząd związku o tym zdarzeniu prawnym i bez doręczenia pracodawcy
uchwały lub informacji o jej treści wskazującej imiennie pracownika i okres ochrony
pracownika, jest wystarczającą, przesłanką do uznania powstania skutecznej
ochrony pracownika jako członka zarządu związku zawodowego z art. 32 ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych ?”; 2) „czy uchwała zarządu
związku zawodowego o objęciu pracownika ochroną z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o
związkach zawodowych znosi skutki uprzednio złożonego temu pracownikowi
oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu stosunku pracy mimo braku zawiado-
mienia pracodawcy czy uchwałą znosi ustawowy skutek wypowiedzenia wynikają-
10
cego z art. 20 ust. 3 z ustawy z dnia 26.01.1982 Karta Nauczyciela), jednolity tekst:
Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) ?”; 3) jakim warunkom merytorycznym winno
odpowiadać pisemne wskazanie określone art. 32 ust. 1, ust. 2 i ust. 10 ustawy o
związkach zawodowych, aby zapewnić skuteczną ochronę członkom związku
zawodowego określoną w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych, w
szczególności czy powinno mieć ono formę uchwały zarządu związku zawodowego,
o której stanowi art. 32 ust. 2 tej ustawy, czy też formę pisemnej informacji
zawierającej informacje z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o związkach, „a o której stanowi §
2 ust,. 1 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie
powiadamiania przez pracodawcę (...) i wskazywania przez zarząd pracowników,
których stosunek podlega ochronie (...) z dnia 16.06.2003 r. (Dz.U. Nr 108, poz.
1013) ?”; 4) czy we wskazaniu składanym przez zarząd związku zawodowego na
podstawie art. 32 ust. 1 pkt 1, ust. 2 i ust. 8 ustawy o związkach zawodowych okre-
ślenie pracownika tylko jako członka związku bez równoczesnego jego upoważnienia
do reprezentowania związku jest wystarczające do przyjęcia tezy, iż stał się on pra-
cownikiem chronionym z mocy art. 32 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 tej ustawy na podstawie
pisemnego imiennego wskazania zarządu związku zawodowego ?; 5) czy w pisem-
nym wskazaniu, którym zarząd związku zawodowego zawiadamia pracodawcę o
objęciu ochroną z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy „innego pracownika” jako członka
związku zawodowego „zarząd jest zobowiązany również wskazać, iż jest to osoba
uprawniona do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub
osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, i
czy brak powyższego wskazania co do upoważnienia tej osoby do reprezentacji
związku zawodowego i okresu jego ochrony pozbawia członka związku ochrony z
art. 32 ust. 1 pkt 1, ust. 2 i ust. 8 ustawy o związkach zawodowych ?”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie. Już w tym miejscu wypada
wskazać, iż wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim jest prawidłowy i w
pełni uwzględnia dorobek orzecznictwa i doktryny w zakresie konstrukcji prawnej za-
kazu wypowiedzenia przewidzianej dla ochrony działaczy związkowych i dokonuje
właściwej subsumcji norm prawnych, w tym w szczególności art. 32 ust. 1 pkt 1 i ust.
2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych.
11
Uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego należy rozpocząć od analizy zarzu-
tów procesowych przedstawionych przez stronę skarżącą, bowiem ich trafność naka-
zywałaby niejako z góry uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopol-
skim, skoro naruszenie prawa procesowego może stanowić podstawę skargi kasa-
cyjnej tylko wówczas, gdy owo naruszenie ma istotny wpływ na wynik sprawy (art.
3983
§ 1 pkt. 2 k.p.c.). Ad casum tak jednak nie jest. Zarzut procesowy - przedsta-
wiony przez stronę pozwaną - naruszenia art. 382 k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c. w
związku z art. 233 § 1 k.p.c. zmierza w istocie do podważenia postępowania dowo-
dowego przeprowadzonego w sprawie i jako taki nie podlega rozpatrzeniu przez Sąd
Najwyższy z uwagi na treść art. 3983
§ 3 k.p.c. Nie znajduje też podstawy prawnej
kwestionowanie przez skarżącego rzetelności uzasadnienia wyroku Sądu Okręgo-
wego na zasadzie art. 378 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. Oceny Sądu dru-
giej instancji zawarte w motywach orzeczenia są jednoznaczne i dotyczą wszystkich
zasadniczych dla rozpatrzenia spornego przypadku kwestii podnoszonych w apelacji.
Ocena pism ZNP oraz korelacja ich z art. 54 statutu ZNP nie wnosi nic do niniejszej
sprawy w zakresie ochrony przed zwolnieniem z pracy działacza związku, co zosta-
nie omówione szerzej w dalszej części uzasadnienia. Ponadto, a może przede
wszystkim, naruszenie art. 328 k.p.c. jako podstawa skargi kasacyjnej może być
wskazywane jedynie wyjątkowo (por. np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 19
września 2007 r., II CSK 175/07; z dnia 7 listopada 2007 r., II CSK 390/07; z dnia 9
listopada 2007 r., V CSK 263/07; z dnia 28 listopada 2007 r., V CSK 88/07; z dnia 11
stycznia 2008 r., V CSK 240/07, z dnia 6 lutego 2008 r., II CSK 421/07, z dnia 29
maja 2008 r., V CSK 59/08).
Wadliwy jest również zarzut skarżącego naruszenia przez wyrok Sądu drugiej
instancji prawa materialnego, a w szczególności art. 32 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o
związkach zawodowych, przez przyjęcie że: a) ochrona przed wypowiedzeniem
przysługiwała powódce już w dniu 6 maja 2006 r., tj. w dniu podjęcia uchwały przez
Zarząd Oddziału ZNP, b) pismo związku informujące pracodawcę o objęciu pracow-
nika ochroną wynikającą z powołanego przepisu jest wystarczające dla powstania
takiej ochrony.
Przede wszystkim wypada wskazać, iż skarżący w referowaniu poglądów
Sądu Okręgowego jest nierzetelny, czy też mylnie i niedokładnie odczytał motywy
wyroku tego Sądu, skoro na stronie 7 tych motywów Sąd Okręgowy expressis verbis
wskazuje, że przyjmuje w pełni ustalenia i poglądy Sądu Rejonowego, iż pracodawca
12
jest związany przepisami o szczególnej ochronie od „chwili powiadomienia go o za-
kresie podmiotowym tej ochrony", a w spornym przypadku uzyskał tę wiedzę dopiero
1 czerwca 2006 r. Ponadto Sąd Okręgowy sam konstatuje, potwierdzając stanowisko
wyrażone przez Sąd rejonowy, iż dla ochrony działaczy związkowych przed zwolnie-
niem z pracy ważne jest, czy korzystają z tej ochrony nie tylko przed wypowiedze-
niem lecz także w okresie wypowiedzenia.
Rozważając kwestie zasadnicze dla niniejszej sprawy, a mianowicie konstruk-
cję prawną zakazu wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy działaczy związko-
wych trzeba przypomnieć, iż konstrukcja ta, zawarta nota bene także w innych prze-
pisach prawa pracy (np. art. 177 k.p.) ma na celu stworzenie pełnej niezależności od
pracodawcy pracowników działających w interesie załogi z ramienia związków zawo-
dowych i mogących potencjalnie wchodzić w konflikty z pracodawcą. Przepis art. 32
ustawy o związkach zawodowych określając mechanizmy ochrony trwałości stosun-
ku pracy działaczy związkowych stanowi w płaszczyźnie ustawodawstwa krajowego
realizację dyrektywy sformułowanej w art. 1 konwencji MOP nr 135, zgodnie z którą
działacze związkowi powinni korzystać ze skutecznej ochrony przeciwko wszelkim
aktom krzywdzącym, włącznie ze zwolnieniem podjętym ze względu na ich przyna-
leżność związkową lub uczestnictwo w działalności związkowej, pod warunkiem że
działają zgodnie z prawem, układami zbiorowymi bądź innymi porozumieniami.
Omawiana konstrukcja realizuje także w sposób pośredni zasadę niezależności i
samorządności związku zawodowego, który ma prawo ustanawiać swoich przedsta-
wicieli samodzielnie, nie ograniczając się przy tym, czy nie uwzględniając czynności
pracodawcy zmierzających do zwolnienia z pracy osób wskazywanych przez związek
jako reprezentantów korporacji. Opisana gwarancja zatrudnienia uniemożliwia praco-
dawcy dokonywanie czynności uprzedzających wobec pracowników angażujących
się po stronie związkowej i co do których jest wiadome, że będą wyznaczeni przez
związek zawodowy, jako podlegający ochronie przed zwolnieniem. Z drugiej strony
pracodawca ma możliwość obrony przed nadużywaniem omawianej tu ochrony przez
powołanie się na nadużycie praw związkowych. Taki punkt widzenia Sąd Najwyższy
prezentował wielokrotnie w swych orzeczeniach, uznając, iż związek zawodowy ma
prawo chronić pracownika przed zwolnieniem. Stosując tę ochronę, nie wolno mu
jednak nadużywać wolności związkowej. Można stwierdzić, iż wypowiedzi judykatury
w tym zakresie są jednoznaczne (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 5 maja
2004 r., I PK 450/03; z dnia 6 kwietnia 2006 r., III PK 12/06; z dnia 30 stycznia 2008
13
r., I PK 198/07; z dnia 30 stycznia 2008 r., I PK 198/07). W skardze kasacyjnej zarzut
ten nie został postawiony, mimo iż pozwany podnosił go w apelacji, stąd ad casum
zaskarżone orzeczenie nie podlega w tym zakresie ocenie Sądu Najwyższego.
Przedstawione przez skarżącego zagadnienia prawne (mające uzasadnić
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania), albo zostały już wielokrotnie rozważone
przez Sąd Najwyższy i nie wymagają dodatkowej analizy, albo też nie mają związku
z rozpatrywanym sporem i nie wymagają badania. Do tych ostatnich należy kwestia
mocy wiążącej „wyznaczenia" pracownika jako podlegającego ochronie przed zwol-
nieniem z pracy, innymi słowy ustalenia, czy uchwała o wyznaczeniu jest wystarcza-
jąca dla powstania zakazu wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy, czy też po-
wiadomienie o tym fakcie - mając charakter konstytutywny - kreuje prawo pracownika
do ochrony przed zwolnieniem z pracy. W sprawie nie zachodzi bowiem sytuacja
braku powiadomienia pracodawcy o tym kto jest chroniony, a jedynie dochodzi do
powiadomienia pracodawcy o objęciu ochroną na początku okresu wypowiedzenia, a
zatem jeszcze w trakcie trwania stosunku pracy.
W zakresie pozostałych zagadnień przedstawionych w skardze kasacyjnej
przede wszystkim należy podkreślić, że wszelkie czynności pracodawcy zmierzające
do rozwiązania stosunku pracy sprzeczne z prawem są skuteczne i wywołują skutki
prawne. Aby uchylić te skutki pracownik musi remonstrować wadliwość czynności
pracodawcy przed sądem lub wyrazić zgodę na cofnięcie wadliwych oświadczeń woli
pracodawcy.
Ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy działaczy związkowych wynika
ze zastosowania przez ustawodawcę tzw. szerszego zakazu wypowiedzenia stosun-
ku pracy, którego istota polega na zakazie nie tylko wypowiedzenia stosunku pracy w
okresie ochronnym, ale także rozwiązania wcześniej wypowiedzianego stosunku
pracy, jeżeli w okresie wypowiedzenia pracownik nabędzie uprawnienia ochronne
(ad casum zostanie wyznaczony jako osoba chroniona przed zwolnieniem). Kon-
strukcja ta wynika z ustawy i jest potwierdzona przez doktrynę oraz judykaturę, stąd
jej podważanie w stosunku do działaczy związkowych wymagałoby zmiany przepisu
ustawy o związkach zawodowych a nie zmiany wykładni prawa. Na marginesie
można wskazać, że istnieje wielu działaczy korporacji, których ochrona jest słabsza,
wynikająca jedynie z tzw. węższego zakazu wypowiedzenia, co oznacza zakaz wy-
powiedzenia ale już nie zakaz rozwiązania wcześniej wypowiedzianej umowy. Zaw-
sze jednak charakter instrumentu ochrony i jej zakres wynika z ustawy (por. np. art.
14
18 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich, Dz.U. Nr 30, poz.158 ze
zm. - zgodnie z którym pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę leka-
rzowi pełniącemu funkcję z wyboru w czasie jej pełnienia, bez uzyskania zgody wła-
ściwej rady lekarskiej).
W sprawie skarżący przedstawił zagadnienie prawne odnoszące się do zasad
i trybu wskazania pracodawcy osób podlegających ochronie przed zwolnieniem z
uwagi na działalność związkową. Zagadnienie to reguluje powoływany już art. 32 ust.
1 pkt 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych oraz wydane na
podstawie delegacji zawartej w art. 32 ust. 10 tej ustawy rozporządzenie MGPiPS z
dnia 16 czerwca 2003 r. W myśl art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych
pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie wska-
zanym uchwałą zarządu jego członkiem lub innym pracownikiem będącym członkiem
danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej
organizacji wobec pracodawcy. Przepis określa zatem, iż gwarancją zatrudnienia
zostały objęte (nie licząc komitetu założycielskiego) dwie grupy pracowników, a mia-
nowicie: 1. imiennie wskazani członkowie zarządu zakładowej organizacji związko-
wej, 2. imiennie wskazani pracownicy będący członkami zakładowej organizacji
związkowej, upoważnieni do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo
organu lub osoby dokonującej czynności w sprawach z zakresu prawa pracy. Z ta-
kiego sformułowania przepisu należy wnosić, iż odrębnym upoważnieniem do repre-
zentowania organizacji związkowej wobec pracodawcy muszą legitymować się jedy-
nie „inne osoby", niebędące członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej.
Jest to rozwiązanie o tyle zasadne, że zarząd zakładowej organizacji związkowej, ze
swej istoty jest organem wykonawczym korporacji, umocowanym z racji zadań i ce-
lów ustawowych związku zawodowego (art. 1 i 4 ustawy o związkach zawodowych)
w tym także do reprezentowania swoich członków, a jeśli chodzi o zakładową organi-
zację związkową, przede wszystkim wobec pracodawcy. Tym samym ustawodawca
uznał, iż dla potrzeb objęcia gwarancją zatrudnienia, o której mowa w art. 32 ustawy
o związkach zawodowych, członek zarządu zakładowej organizacji związkowej wy-
znaczony przez tę organizację jako osoba chroniona nie potrzebuje odrębnego poza
członkostwem w zarządzie umocowania do reprezentowania organizacji wobec pra-
codawcy. Tak też sprawa przedstawia się w świetle statutu ZNP (art. 52 ust. 1 pkt 1).
Kompetencje zarządu w statucie ZNP są znaczące i dotyczą także reprezentowania
15
członków wobec pracodawcy. Powoływany przez skarżącego art. 54 Statutu nie ma
tu znaczenia, bowiem wskazuje jedynie kto kieruje bieżącą pracą związku
W skardze kasacyjnej podniesione zostało zagadnienie prawne odnoszące się
do zasad i trybu powiadamiania o zakresie podmiotowym gwarancji zatrudnienia.
Kwestie te normuje jednoznacznie powołane rozporządzenie z dnia 16 czerwca 2003
r. Jednoznaczność regulacji prawnej wyłącza konieczność udzielania przez Sąd
Najwyższy odpowiedzi na pytanie sformułowane w skardze jako zagadnienie
prawne. Zgodnie z § 32 rozporządzenia zarząd imiennie wskazuje pracodawcy na
piśmie pracowników, których stosunek pracy podlega ochronie, o której mowa w art.
32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Przepis nie wymaga korelacji z art. 32
ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, bowiem normuje inne zagadnienie, mimo iż
oba akty prawne posługują się terminem „wskazania”. Owo wskazanie zamieszczone
w art. 32 ust. 1 ustawy om związkach zawodowych oznacza podjęcie stosownej
uchwały, natomiast wskazanie z § 2 powołanego rozporządzenia oznacza informa-
cję. Wypada zatem uczynić dystynkcję między normami prawnymi zawartymi w po-
woływanej ustawie o związkach zawodowych i w rozporządzeniu. Inny bowiem jest
zakres norm prawnych w aktach tych zawartych i inne ratio. Ustawa o związkach za-
wodowych normuje kwestie zasadnicze, tj. kwestie podmiotu uprawnionego do obję-
cia gwarancją zatrudnienia działaczy związkowych oraz formę tej czynności, wyma-
gając by dokonał tego aktu zarząd zakładowej organizacji związkowej, uchwałą, w
której imiennie przedstawi osoby podlegające ochronie. Rozporządzenie z dnia 16
czerwca 2003 r. określa natomiast tylko zasady i tryb przekazywania pracodawcy
informacji o pracownikach podlegających ochronie. Rozporządzenie nie stawia w tym
zakresie dodatkowego wymagania, by dołączono do pisma skierowanego do praco-
dawcy przedmiotową uchwałę, ani też nie kreuje obowiązku informowania w tym pi-
śmie o zakresie umocowania pracowników do działania w imieniu zakładowej organi-
zacji związkowej. Sprawy te zostały pozostawione samorządności związku zawodo-
wego i nie podlegają kontroli pracodawcy. Biorąc pod uwagę konstytucyjne zasady
wolności związkowej przeciwna interpretacja i korelacja obu aktów prawnych (ustawy
o związkach zawodowych oraz rozporządzenia) nie wydaje się możliwa. W świetle
zaś takiej wykładni powiadomienie dokonane przez zarząd w sprawie niniejszej jest
wystarczające. Wskazuje bowiem, iż powódka podlega ochronie na podstawie art. 32
ust. 1 ustawy o związkach zawodowych.
16
Biorąc powyższe pod uwagę, na zasadzie art. 39814
k.p.c. orzeczono jak w
sentencji.
========================================