Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 grudnia 2008 r.
III PK 35/08
Maksymalna wartość świadczeń dodatkowych przyznawanych pracowni-
kowi objętemu ustawą z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierują-
cych niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. Nr 26, poz. 306 ze zm.) nie może
przekraczać dwunastokrotności jego przeciętnego miesięcznego wynagrodze-
nia za pracę. Do kwoty tego limitu nie są zaliczane inne świadczenia związane z
pracą wypłacane na podstawie prawa wewnątrzzakładowego, które mogą przy-
sługiwać wszystkim pracownikom. Tylko świadczenia dodatkowe (a zatem inne
lub wyższe od powszechnie należnych) wymagają przyznania i podlegają ogra-
niczeniom co do wysokości wynikającym z art. 11 ust. 2 tej ustawy. W tym zna-
czeniu odprawa emerytalna nie jest świadczeniem dodatkowym.
Przewodniczący SSN Małgorzata Gersdorf (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Myszka, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 grudnia
2008 r. sprawy z powództwa Stanisławy P. przeciwko Zakładowi Gospodarki Miesz-
kaniowej Spółce z o.o. w P. o wyrównanie odprawy emerytalnej i nagrody jubileu-
szowej, na skutek skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 18 lutego 2008 r. [...]
1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację,
2. zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki Stanisławy P. kwotę 1.350
(tysiąc trzysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyj-
nego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 5 listopada 2007 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Puławach
zasądził od pozwanego Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej Spółki z o.o. w P. na
rzecz powódki Stanisławy P. tytułem wyrównania odprawy emerytalnej kwotę
2
16.815,12 zł oraz tytułem wyrównania nagrody jubileuszowej kwotę 16.015,08 zł -
obie kwoty wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia zapłaty;
a nadto kwotę 1.800 zł tytułem kosztów procesu. Wyrokowi w części uwzględniającej
powództwo do kwoty 6.260,95 zł został nadany rygor natychmiastowej wykonalności.
W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Pracy powołał się na następujące usta-
lenia faktyczne. Stanisława P. była zatrudniona w Zakładzie Gospodarki Komunalnej
sp. z o.o. w P. do dnia 31 grudnia 2006 r. na stanowisku głównego księgowego, tj.
stanowisku objętym zakresem podmiotowym ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wyna-
gradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. Nr 26, poz. 306
ze zm., zwanej dalej ustawą kominową). Pismem z dnia 2 maja 2001 r. została Sta-
nisławie P. przyznana odprawa emerytalna i nagroda jubileuszowa na zasadach i w
wysokości określonej w wewnętrznych przepisach płacowych obowiązujących w Za-
kładzie Gospodarki Komunalnej sp. z o.o. w P. Stosunek pracy powódki został roz-
wiązany za porozumieniem stron z uwagi na przejście powódki na emeryturę. Na
dzień 31 grudnia 2006 r. Stanisława P. legitymowała się stażem pracy wynoszącym
39 lat 7 miesięcy i 21 dni. W grudniu 2006 r. wynagrodzenie powódki wynosiło
6.566,04 zł. W Zakładzie Gospodarki Komunalnej sp. z o.o. w P. obowiązuje regula-
min wynagradzania, którego załącznik nr II pkt 1 przewiduje wypłatę na rzecz pra-
cowników nagród jubileuszowych za długoletnią pracę, których wysokość uzależ-
niona jest od stażu pracy. Wysokość nagrody jubileuszowej po 40 latach pracy wy-
nosi 500% miesięcznego wynagrodzenia pracownika otrzymywanego w dniu nabycia
prawa do nagrody. Hipotetyczna wysokość nagrody jubileuszowej jaką winna otrzy-
mać Stanisława P. po 40 latach pracy wynosi 32.830,20 zł. Regulamin wynagradza-
nia Zakładu Gospodarki Komunalnej sp. z o.o. w P. przewiduje także wypłatę na
rzecz pracowników odpraw emerytalnych. Odprawa emerytalna po 35 latach pracy
wynosi 500% miesięcznego wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika w dniu
nabycia prawa do odprawy. Hipotetyczna wysokość odprawy emerytalnej jaką winna
otrzymać Stanisława P. po 35 latach pracy wynosi 32.830,20 zł. Pracodawca powo-
łując się na art. 11 ust. 2 ustawy kominowej wypłacił na rzecz Stanisławy P. kwotę
16.015,08 zł tytułem nagrody jubileuszowej.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Puławach wskazał w uzasadnieniu wyroku, że
spór między stronami koncentrował się wyłącznie wokół interpretacji art. 5 i art. 11
ustawy kominowej, które regulują zasady przyznawania świadczeń dodatkowych. Z
treści art. 11 ustawy kominowej Sąd Rejonowy wywiódł, iż w stosunku do osób kie-
3
rujących podmiotami nie tylko nie jest wyłączone otrzymanie przez te osoby od pra-
codawcy świadczeń z tytułu zatrudnienia na zasadach przewidzianych w regulaminie
wynagradzania lub innych wewnętrznych czy też ponadzakładowych aktach, lecz
nawet mogą być im przyznane świadczenia inne rodzajowo niż określone w regula-
minach wynagradzania lub też świadczenia przewidziane w regulaminach lecz w
wyższej wysokości, niż wynikająca z regulaminu. W przypadku jednakże przyznania
świadczenia innego lub wyższego niż określone w regulaminie wynagradzania, a
więc świadczenia dodatkowego w rozumieniu art. 11 ustawy kominowej, ich łączna
wysokość w ciągu roku, nie może przekroczyć dwunastokrotności przeciętnego mie-
sięcznego wynagrodzenia przyjętego dla ustalenia wynagrodzenia miesięcznego
osoby, której takie świadczenie zostało przyznane. Sąd Rejonowy podkreślił też, iż
dokonując ad casum wykładni prawa należy mieć na uwadze treść art. 24126
§ 2 k.p.,
zgodnie z którym układ zakładowy nie może określać warunków wynagradzania pra-
cowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, w rozumieniu art.
128 § 2 pkt 2 k.p., oraz osób zarządzających zakładem pracy na innej podstawie niż
stosunek pracy. Tym samym, w stosunku do osób objętych zakresem podmiotowym
ustawy kominowej, które są osobami zarządzającymi zakładem pracy w imieniu pra-
codawcy (a taką osobą jest powódka) świadczeniami dodatkowymi będą: a) świad-
czenia w ogóle nie przewidziane w ZUZP, b) świadczenia w układzie tym przewidzia-
ne, ale przyznane w wyższej wysokości niż określona w układzie, c) świadczenia, co
prawda uregulowane w ZUZP w stosunku do ogółu pracowników, do których jednak-
że osoby zarządzające nie mogą nabyć prawa wprost z mocy ZUZP, z uwagi na
treść art. 24126
§ 2 k.p., co nie wyłącza możliwości ich przyznania w trybie wskaza-
nego wyżej art. 11. Dla powódki maksymalna wysokość świadczeń dodatkowych ja-
kie mogły być jej przyznane na podstawie ustawy kominowej zamykała się kwotą
32.030,16 zł. Stąd też dla rozstrzygnięcia o zgłoszonych w niniejszej sprawie żąda-
niach powódki o wyrównanie odprawy emerytalnej i nagrody jubileuszowej, a w kon-
sekwencji określenia maksymalnej wysokości tych świadczeń, niezbędna była anali-
za czy odprawa emerytalna i nagroda jubileuszowa są świadczeniami dodatkowymi
w rozumieniu art. 11 ustawy kominowej. Bezsporna jest okoliczność, iż prawo do
każdego z tych świadczeń uregulowane zostało w treści regulaminu wynagradzania
obowiązującego w pozwanej spółce oraz iż każde z nich zostało powódce przyznane
w wysokości określonej w regulaminie.
4
Co do odprawy emerytalnej Sąd Rejonowy uznał, że odprawa emerytalna
przewidziana w regulaminie wynagradzania pozwanej nie jest świadczeniem dodat-
kowym w rozumieniu art. 11 ustawy kominowej, a w konsekwencji, że jej wysokość
nie jest limitowana do kwoty stanowiącej dwunastokrotności przeciętnego miesięcz-
nego wynagrodzenia przyjętego dla ustalenia wynagrodzenia miesięcznego osoby,
której takie świadczenie zostało przyznane. A zatem powódka ma prawo do pełnej
odprawy emerytalnej co wymagało zasądzenia dodatkowo na rzecz powódki kwoty
16.815,12 zł.
Odnosząc się do żądania wyrównania nagrody jubileuszowej Sąd Rejonowy
wskazał, iż świadczenie to - uregulowane w regulaminie wynagradzania - ma cha-
rakter wynagrodzeniowy, a tym samym, zgodnie z art. 24126
§ 2 k.p. powódka nie
mogła nabyć prawa do nagrody jubileuszowej na mocy samego regulaminu wyna-
gradzania. W niniejszej sprawie nagroda jubileuszowa została przyznana powódce
jako świadczenie dodatkowe określone w art. 11 ustawy kominowej, którego wyso-
kość limitowana jest dwunastokrotnością miesięcznego wynagrodzenia przyjętego
dla ustalenia wynagrodzenia miesięcznego powódki. Konsekwencją powyższego jest
ograniczenie jej wysokości do kwoty 32.030,16 zł. Stąd też, wobec wypłacenia przez
pracodawcę na rzecz Stanisławy P. tytułem nagrody jubileuszowej za 40 lat pracy
jedynie kwoty 16.015,08 zł zasadne jest - zdaniem Sądu Rejonowego zasądzenie na
rzecz powódki dodatkowej kwoty 16.015,08 zł stanowiącej różnicę pomiędzy świad-
czeniem należnym - maksymalną wysokością nagrody jubileuszowej (z zastosowa-
niem ograniczenia wprowadzonego art. 11 ustawy kominowej), a kwotą faktycznie
wypłaconą, która to różnica stanowi kwotę 16.015,08 zł wraz z ustawowymi odset-
kami od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia zapłaty. Z tego względu i na podstawie
wskazanych przepisów Sąd Rejonowy orzekł zgodnie z pozwem.
Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżył apelacją pozwany, zarzucając mu naru-
szenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i nieuwzględnienie przepi-
sów rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 21 stycznia 2003 r. w sprawie
szczegółowego wykazu świadczeń dodatkowych, które mogą być przyznane osobom
kierującym niektórymi podmiotami prawnymi oraz trybu ich przyznania (Dz.U. Nr 14,
poz. 139), a zwłaszcza jego § 2 ust. 1 przez przyjęcie, że odprawa emerytalna nie
jest świadczeniem dodatkowym oraz § 3 ust. 2 w związku z art. 11 ust. 2 ustawy ko-
minowej przez nieuwzględnienie, że maksymalna wartość świadczeń dodatkowych,
tj. nagrody jubileuszowej i odprawy pieniężnej nie może przekroczyć w ciągu roku
5
określonego limitu. Wskazując na te zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i
oddalenie powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Pełnomocnik powódki wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów za-
stępstwa procesowego.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy uznał zasadność apelacji i w wyroku z dnia 18 lute-
go 2008 r. [...] zmienił zaskarżony wyrok, oddalając powództwo. W motywach swego
orzeczenia Sąd Okręgowy podkreślił, że ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd
Rejonowy są prawidłowe i Sąd Okręgowy w pełni je akceptuje. Natomiast wykładnia
prawa dokonana przez Sąd meriti jest błędna.
W tej sprawie Sąd drugiej instancji w pełni podzielił pogląd apelującej Spółki,
podkreślając, że w świetle omówionej regulacji ustawy kominowej i przepisów wyko-
nawczych przyznane i wypłacone powódce przez pozwaną oba świadczenia w po-
staci nagrody jubileuszowej i odprawy emerytalnej są świadczeniami dodatkowymi,
co do których ma zastosowanie limit roczny wynoszący dwunastokrotność przecięt-
nego miesięcznego wynagrodzenia przyjętego dla ustalenia wynagrodzenia mie-
sięcznego powódki, tj. 32.030,16 zł. Dlatego na podstawie powołanych przepisów
oraz przepisu art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i powódz-
two oddalił.
Skargę kasacyjną od przedstawionego wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie
złożyła powódka, zaskarżając orzeczenie w całości, zarzucając mu na podstawie art.
3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. naruszenie przepisów prawa materialnego przez: 1. błędną wy-
kładnię przepisów art. 5 ust. 2 i art. 11 ust. 1 ustawy kominowej oraz przepisów § 2 i
3 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 21 stycznia 2003 r. w sprawie
szczegółowego wykazu świadczeń dodatkowych, które mogą być przyznane osobom
kierującym niektórymi podmiotami prawnymi, oraz trybu ich przyznawania, 2. niewła-
ściwe zastosowanie art. 11 ust. 2 ustawy kominowej, przez zastosowanie tego prze-
pisu do odprawy emerytalnej przysługującej powódce będącej osobą wymienioną w
art. 2 pkt 4 ustawy bezpośrednio na podstawie regulaminu wynagradzania obowią-
zującego u pracodawcy.
Skarżąca na podstawie art. 3984
§ 1 pkt 3 oraz art. 3989
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.
przedstawiła istotne jej zdaniem zagadnienie prawne, wymagające oceny Sądu Naj-
wyższego, tj. problem określenia zakresu znaczeniowego pojęcia ”świadczenia do-
datkowego”, o którym mowa w art. 5 ust. 2 i art. 11 ust. 1 i 2 ustawy kominowej, w
6
szczególności wskazała na konieczności ustalenia, czy- „świadczeniem dodatko-
wym” jest również świadczenie z tytułu zatrudnienia, które nie jest inne lub wyższe
niż ustalone w wymienionych przepisach płacowych.
Powódka powołała się także na potrzebę wykładni przepisów art. 5 ust. 2 i art.
11 ust 1 ustawy kominowej jako wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów.
Owa rozbieżność wynika zdaniem powódki z motywów wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 16 lutego 2005 r., I PK 174/04 (OSNP 2005 nr 20, poz. 319) oraz z dnia 11 lipca
2008 r., I PK 290/05 (OSNP 2007 nr 13-14, poz. 192). Sąd Najwyższy stwierdził w
tych orzeczeniach, że świadczenie z tytułu zatrudnienia (np. odprawa emerytalna)
przysługujące na podstawie przepisów płacowych obowiązujących u pracodawcy w
wysokości określonej w tych przepisach, a zatem niebędące świadczeniem innym lub
wyższym niż ustalone w nich, nie może być uznane za świadczenie dodatkowe w
rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy. W tej sytuacji Sąd Najwyższy nie znalazł również
podstaw do zastosowania w odniesieniu do takich świadczeń przepisu art. 11 ust. 2
ustawy kominowej. Odmienny pogląd natomiast został wyrażony w wyroku z dnia 10
stycznia 2006 r., I PK 115/05 (OSNP 2006 nr 21-22, poz. 327), w którym Sąd Naj-
wyższy uznał, że „świadczeniami dodatkowymi mogą być zarówno świadczenia
przewidziane w układzie zbiorowym pracy, jak i takie, których układ nie przewiduje”.
Na zasadzie art. art. 3984
§ 1 pkt 3 oraz art. 39815
§ 1 i art. 39816
k.p.c., skar-
żąca wniosła o: 1. uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi Apelacyjnemu w Lublinie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosz-
tach postępowania kasacyjnego, względnie; 2. zmianę w całości zaskarżonego wyro-
ku i oddalenie apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Puławach z dnia
5 listopada 2007 r. i przyznanie powódce od pozwanego kosztów postępowania ka-
sacyjnego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest usprawiedliwiona. Podstawowe znaczenie dla oceny
zasadności skargi kasacyjnej ma wykładnia art. 5 i art. 11 ustawy kominowej w
związku z postanowieniami § 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 21
stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego wykazu świadczeń dodatkowych, które
mogą być przyznane osobom kierującym niektórymi podmiotami prawnymi, oraz
trybu ich przyznawania, a także ustalenie zakresu pojęciowego terminu prawnego
7
„świadczenia dodatkowe”. Terminem tym bowiem operują powołane przepisy, przy
czym terminowi temu nie można nadać znaczenia potocznego nie tylko dlatego, że
używa go ustawodawca, ale także, a może przede wszystkim, dlatego że potoczne
znaczenie tego pojęcia jest znacznie szersze. I tak np. oceniane w praktyce jako
świadczenia dodatkowe nagrody roczne (art. 10 ustawy kominowej) i odprawy z ty-
tułu rozwiązania stosunku zatrudnienia (art. 12 ustawy kominowej) nie są desygna-
tem tego pojęcia w ustawie kominowej. Innymi słowy, za świadczenia dodatkowe z
ustawy kominowej można uznać tylko takie świadczenia, o których ustawa tak sta-
nowi. Świadczenia te są limitowane do pewnej kwoty. Limit dotyczy jednak tylko tych
wypłat, którym można przypisać walor „dodatkowości”. Od znaczenia zatem, jakie
nadamy pojęciu „świadczenia dodatkowe” zależy zasadność roszczeń powódki, przy
czym Sądy obu instancji zajęły odmienne stanowisko w sprawie.
Sąd Rejonowy ocenił, iż pod pojęciem „świadczenie dodatkowe” z ustawy ko-
minowej należy rozumieć tylko świadczenie inne lub wyższe od przyjętych w prawie
wewnątrzzakładowym, ale zawsze mieszczące się w katalogu opisanym w art. 5
ustawy kominowej. Z kolei Sąd drugiej instancji stanął na stanowisku, iż każde
świadczenie zamieszczone w katalogu świadczeń dodatkowych w rozporządzeniu
jest świadczeniem dodatkowym i wchodzi w limit wypłaty, o którym mowa w art.11
ust. 2 ustawy kominowej i to niezależnie od jego wysokości i od faktu, czy wynika czy
też nie z norm wewnątrzzakładowych.
Rozpoczynając rozważania nad wykładnią prawa w omawianym tu zakresie
wypada wskazać, iż świadczenia dodatkowe z ustawy kominowej znajdowały się już
kilkakrotnie w sferze zainteresowań Sądu Najwyższego, przez co zostały już w pew-
nej mierze zdefiniowane. Wystarczy przywołać tu wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 2
września 2003 r., I PK 290/05 (OSNP 2007 nr 13-14, poz. 192); z dnia 11 kwietnia
2006 r., II PK 219/05 (OSNP 2007 nr 7-8, poz. 96); z dnia 23 czerwca 2005 r., II PK
289/04 (OSNP 2006 nr 5-6, poz. 77); z dnia 11 lipca 2006 r., I PK 290/05; z dnia 10
stycznia 2006 r., I PK 115/05 (OSNP 2006 nr 21-22, poz. 327); z dnia 16 lutego 2005
r., I PK 174/04 (OSNP 2005 nr 20, poz. 319). Z wyroków tych wynika generalnie, że
ograniczenia wprowadzone ustawą kominową nie dotyczą wielu świadczeń zwycza-
jowo uznawanych za dodatkowe (np. odprawy emerytalne, odszkodowania z tytułu
zakazu konkurencji). Z wyroków tych można wyprowadzić spostrzeżenie natury ogól-
nej, że ograniczenia ustawowe co do należnych świadczeń oraz tryb ich przyznawa-
nia, uregulowany w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 21 stycznia 2003
8
r. w sprawie szczegółowego wykazu świadczeń dodatkowych nie dotyczą odprawy
emerytalnej, odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji, odszkodowania za wadliwe
rozwiązanie stosunku pracy. W wyroku I PK 174/04 Sąd Najwyższy wskazał, że
zgodnie z art. 5 ust. 1 i 2 ustawy kominowej osobom, których ona dotyczy, przysłu-
guje wynagrodzenie miesięczne i mogą im być przyznane świadczenia dodatkowe.
Definicja świadczeń dodatkowych znajduje się w art. 11 ust.1 omawianej ustawy, w
myśl którego należy przez to pojęcie rozumieć świadczenia bytowe, socjalne, komu-
nikacyjne oraz ubezpieczenia majątkowe inne bądź wyższe niż ustalone w regulami-
nach wynagradzania, zakładowych i ponadzakładowych układach zbiorowych pracy
oraz w odrębnych przepisach. Odprawa emerytalna może być zatem uznana za
świadczenie dodatkowe w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy. Zdaniem Sądu Najwyż-
szego orzekającego w sprawie I PK 174/04 odprawa emerytalna nie jest objęta zaka-
zem i ograniczeniami wynikającymi z art. 5 ust. 1 ustawy bowiem nie jest wynagro-
dzeniem, a przepis art. 5 ust. 1 ustawy kominowej dotyczy tylko wynagrodzenia.
Ustawa nie wprowadza zakazu wypłacania osobom objętym jej przepisami odpraw
emerytalnych przewidzianych Kodeksem pracy lub układem zbiorowym. Zakaz taki
musiałby być zdaniem Sądu Najwyższego orzekającego w sprawie I PK 174/04 wy-
raźny, bowiem ustawa zawiera uregulowania o charakterze wyjątkowym, które nie
poddają się wykładni rozszerzającej. Aprobując zaprezentowaną w sprawie I PK
174/04 interpretację trzeba wskazać, że w powołanych orzeczeniach Sąd Najwyższy
nie ocenił - i nie musiał oceniać - frontalnie, czy świadczenie dodatkowe z ustawy ko-
minowej to świadczenie odmienne od tych, które otrzymują pozostali pracownicy lub
takie samo lecz wyższe, czy też świadczenie dodatkowe w rozumieniu ustawy to
każde świadczenie, które wchodzi w zakres świadczeń opisanych w art. 5 i art. 11
ustawy kominowej, niezależnie od tego czy przysługuje na podstawie prawa we-
wnętrznego i w wysokości przez to prawo określonej, czy też na podstawie indywidu-
alnych decyzji pracodawcy. Do ostatniego z przedstawionych poglądów zmierza - na
marginesie zasadniczego wątku sprawy - uzasadnienie wyroku I PK 115/05. Jednak-
że zdefiniowanie świadczeń dodatkowych nie było celem tego orzeczenia i zasadni-
czym zagadnieniem rozważanym w sprawie.
Od zdefiniowania pojęcia „świadczenie dodatkowe” z ustawy kominowej zale-
ży rozmiar dozwolonych, nielimitowanych wypłat socjalnych, bytowych etc. dla osób
objętych ustawą kominową poza wypłatą wynagrodzenia, nagrody rocznej i odprawy.
Od oznaczenia tego pojęcia zależy też wynik sprawy i zasadność roszczeń powódki.
9
Sformułowanie takiej definicji wymaga skorelowania art. 5 i art. 11 ustawy kominowej
z tekstem rozporządzenia z dnia 21 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego wy-
kazu świadczeń dodatkowych, przy uwzględnieniu ratio ustawy i przyjmowanych
przez nią rozwiązań, a także mechanizmów działania norm prawa pracy. Do tych
ostatnich bowiem należy ustawa kominowa, jeśli tylko stosujemy ją wobec zatrudnio-
nych na podstawie stosunku pracy. I tak z jednej strony art. 5 ustawy kominowej
stanowi, że osoba objęta jej zakresem podmiotowym ma prawo tylko do wynagro-
dzenia zasadniczego; z drugiej strony ust. 2 powołanego przepisu pozwala na przy-
znanie takiej osobie świadczeń dodatkowych; ust. 3 powołanego przepisu daje zaś
możliwość przyznania - poza wynagrodzeniem miesięcznym - rocznej nagrody; na-
tomiast art.12 zezwala na wypłatę odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy. W
art. 11 ustawy określono z kolei, iż świadczeniami dodatkowymi, o których mowa w
art. 5 ust. 2 są świadczenia z tytułu zatrudnienia, w tym: bytowe, socjalne, komunika-
cyjne oraz ubezpieczenia majątkowe i osobowe - inne bądź wyższe niż ustalone w
regulaminach wynagradzania, w układach zbiorowych pracy oraz odrębnych przepi-
sach. Poza tym z art. 5 ustawy wynika, że świadczenie dodatkowe w techniczno-
prawnym tego słowa znaczeniu wymaga jego przyznania. Jest ono bowiem ekstraor-
dynaryjne, nie przysługuje ex lege. Nie może przeto wynikać z normy prawa. Układ
zbiorowy pracy oraz regulaminy są źródłami prawa pracy z mocy art. 9 k.p. Wszyst-
kie zatem świadczenia o charakterze bytowym, socjalnym, komunikacyjnym oraz
ubezpieczeniowym (majątkowe i osobowe), o których mowa w aktach wewnętrznego
prawa pracy, są świadczeniami przysługującymi z mocy przepisu odrębnego w ro-
zumieniu art. 11 ustawy kominowej.
Z kolei rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 21 stycznia 2003 r. w
sprawie szczegółowego wykazu świadczeń dodatkowych, które mogą być przyznane
osobom kierującym niektórymi podmiotami prawnymi, oraz trybu ich przyznawania -
wydane na podstawie delegacji zawartej w art.11 ust. 3 ustawy - wskazuje, że oso-
bom objętym ustawą kominową mogą być przyznane następujące świadczenia do-
datkowe z tytułu zatrudnienia: 1) nagroda jubileuszowa przyznawana nie częściej niż
co 5 lat; 2) odprawa pieniężna w razie ustania stosunku pracy w związku z przej-
ściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, zwana dalej „odprawą
pieniężną”; 3) zwrot częściowych kosztów użytkowania udostępnionego lokalu
mieszkalnego, w tym mieszkania służbowego; 4) świadczenia związane z korzysta-
niem z częściowo odpłatnych usług telekomunikacyjnych; 5) świadczenia z tytułu
10
dodatkowego ubezpieczenia zdrowotnego, majątkowego oraz osobowego - w wyso-
kości do 25% wyższej niż ustalona w regulaminie wynagradzania, zakładowym lub
ponadzakładowym układzie zbiorowym pracy oraz w odrębnych przepisach.
Ponadto rozporządzenie stanowi o wysokości nagrody jubileuszowej i odpra-
wy pieniężnej w razie ustania stosunku pracy jeśli prawo wewnętrzne nie normuje
tych świadczeń, a także o podmiotach uprawnionych do przyznania świadczeń do-
datkowych. Z zestawienia przedstawionych przepisów i ich systematyki, wynika, że
osobom objętym zakresem podmiotowym ustawy kominowej mogą przysługiwać: 1)
limitowane wynagrodzenie miesięczne; 2) przyznane świadczenia dodatkowe; 3)
przyznana nagroda roczna; 4) przyznana odprawa.
Z korelacji tych przepisów - a przede wszystkim z użytego w art. 11 ust. 2
zwrotu, że świadczenia dodatkowe to świadczenia inne bądź wyższe niż ustalone w
prawie wewnętrznym, które nie stanowią wynagrodzenia - a także z faktu, że rozpo-
rządzenie jedynie uszczegółowia katalog świadczeń generalnie zdefiniowanych w
art. 11 ust. 2, trzeba wywieść, że pozawynagrodzeniowe świadczenia wynikające z
regulaminów i układów i przysługujące ex lege, nie są dodatkowymi w rozumieniu
ustawy kominowej. Nie są bowiem ani inne, ani wyższe, niż ustalone w prawie. Nie
muszą być przyznawane. Cechą zaś świadczenia dodatkowego jest jego przyznanie,
rozumiane w tym sensie, że wykreowane przez osobę uprawnioną do takich czynno-
ści.
Z przepisów ustawy kominowej wynika zatem - powtórzmy to raz jeszcze - iż
wszystkie świadczenia bytowe, socjalne, komunikacyjne oraz ubezpieczenia mająt-
kowe i osobowe należne wszystkim pracownikom na podstawie przepisów ich obo-
wiązujących przysługują pracownikom - członkom zarządu oraz głównemu księgo-
wemu bez ograniczeń, o ile są analogiczne do tych, które przysługują wszystkim pra-
cownikom i oczywiście, o ile nie są wynagrodzeniem. Z mocy art. 24126
§ 2 k.p. za-
kładowy układ zbiorowy pracy nie może określać warunków wynagradzania pracow-
ników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy w rozumieniu art. 128 §
2 pkt 2 k.p. Pracownikiem zarządzającym w tym ujęciu jest także główny księgowy.
Zdaniem Sądu Najwyższego orzekającego w sprawie niniejszej przepisy roz-
porządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 21 stycznia 2003 r. w sprawie szczegó-
łowego wykazu świadczeń dodatkowych, które mogą być przyznane osobom kierują-
cym niektórymi podmiotami prawnymi, oraz trybu ich przyznawania nie mogą zmie-
niać ratio art. 11 ustawy kominowej, a oznaczają jedynie, że: 1) przekroczenie wypłat
11
świadczeń wynikających z aktów wewnętrznych pracodawcy dla osób objętych
ustawą kominową nie może być wyższe niż o 25%, 2) wartość owego przekroczenia
stanowi świadczenie dodatkowe w rozumieniu ustawy kominowej, 3) limit 12 mie-
sięcznego wynagrodzenia nie dotyczy świadczeń układowych (regulaminowych) w
wysokości ustalonej w tych aktach wewnątrzzakładowych, gdyż nie są one świad-
czeniami dodatkowymi w techniczno-prawnym znaczeniu tego zwrotu, 4) do kwoty
limitu miesięcznego wynagrodzenia zawsze wchodzi - w stosunku do osób zarzą-
dzających, w tym głównego księgowego - nagroda jubileuszowa, a to z uwagi na
treść normatywną art. 24126
k.p. i kwalifikację nagrody jubileuszowej jako wynagro-
dzenia.
Maksymalna wartość świadczeń dodatkowych przyznawanych pracownikowi
objętemu ustawą kominową nie może przekraczać dwunastokrotności przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia przyjętego dla ustalenia wynagrodzenia miesięcznego
takiej osoby. Do kwoty tego limitu nie są zaliczane świadczenia wypłacane na
podstawie prawa wenątrzzakładowego, które są analogiczne dla wszystkich pracow-
ników i nie są wynagrodzeniem. Tylko świadczenia dodatkowe (a zatem inne lub
wyższe od powszechnie należnych) wymagają przyznania i ograniczeń co do wyso-
kości tych świadczeń wynikających z art. 11 ust. 2 ustawy kominowej. Ad casum nie
stanowi zatem świadczenia dodatkowego odprawa emerytalna, która powinna być
powódce wypłacona w całości. Tak też trafnie sprawę rozstrzygnął Sąd Rejonowy.
Odmiennie zaś ocenić trzeba prawo powódki do nagrody jubileuszowej. Od-
mienność ta wynika z faktu, iż aktualnie nagroda ta jest oceniania jako składnik wy-
nagrodzenia. Mimo to ustawodawca w powołanym wyżej rozporządzeniu uznał ją za
świadczenie dodatkowe. Nagroda jubileuszowa dla członka zarządu i głównego księ-
gowego nigdy nie będzie zatem wynikała z zakładowego układu zbiorowego pracy i
musi być mu przyznana odrębnie (art. 24126
k.p.). Nagroda jubileuszowa, mimo że
powszechnie jest uznawana za składnik wynagrodzenia, w rozumieniu restrykcyjnej
ustawy kominowej jest świadczeniem dodatkowym i podlega limitowi ustalonemu w
ustawie. W tym zakresie zatem rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego jest także prawi-
dłowe.
Jedynie na marginesie trzeba zaznaczyć, iż Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę
w granicach zaskarżenia. Żadna ze stron na żadnym z etapów postępowania nie
kwestionowała ustaleń faktycznych sprawy i nie zarzucała naruszeń prawa proceso-
wego. W sprawie niniejszej powódka miała prawo do nagrody jubileuszowej tylko z
12
uwagi na przejście na emeryturę i na zasadzie „przyznania”, co wymagało kwalifiko-
wania takiej nagrody jako świadczenia dodatkowego. Taka ocena prawna wymuszała
zastosowanie do nagrody jubileuszowej limitu wprowadzonego art. 11 ust. 2 ustawy
kominowej. W sprawie o przyznanie nagrody jubileuszowej przez organ uprawniony
istotne powinno być także i to, czy między wypłatą poprzedniej i aktualną wypłatą
nagrody jubileuszowej minęło 5 lat, czego wymaga rozporządzenie. Żadna jednak ze
stron sporu ustaleń Sądu w tym zakresie nie kwestionowała i nie zarzucała Sądowi
naruszenia przepisów w tym zakresie. Stąd też zagadnienie to pozostaje poza anali-
zą Sądu Najwyższego orzekającego w fazie postępowania kasacyjnego.
Z tych względów orzeczono na podstawie art. 39816
k.p.c. jak w sentencji.
O kosztach orzeczono na zasadzie art. 98 k.p.c., art. 99 k.p.c. w związku z art. 391 §
1 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.; zaś o wysokości tych kosztów na podstawie
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów po-
mocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).
========================================