Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 9 grudnia 2008 r.
I BU 4/08
Niewykazanie, że zachodzi wyjątkowy wypadek z art. 4241
§ 2 k.p.c., po-
woduje odrzucenie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomoc-
nego orzeczenia (art. 4248
§ 2 k.p.c.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Korzeniowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 grudnia
2008 r. sprawy z odwołania Mariana M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w Kielcach o ustalenie istnienia ubezpieczenia społecznego, na
skutek skargi ubezpieczonego o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocne-
go orzeczenia - wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Kielcach z dnia 14 grudnia 2005 r. [...]
o d r z u c i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy w Kielcach wyrokiem z 14 grudnia 2005 r. oddalił odwołanie
Mariana M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w K. z 31 maja
2005 r. Potwierdził stanowisko organu rentowego, że skarżący nie podlegał ubezpie-
czeniom społecznym, gdyż umowy o pracę zawarte zostały w celu uzyskania świad-
czeń z ubezpieczenia społecznego (chorobowego), zatem w celu obejścia prawa i
były nieważne na podstawie art. 58 § 2 k.c. Postanowieniem z 22 marca 2006 r. Sąd
Okręgowy oddalił wniosek Mariana M. z 14 lutego 2006 r. o przywrócenie terminu do
wniesienia apelacji, którą w konsekwencji tego odrzucono. Sąd Apelacyjny w Krako-
wie oddalił jego zażalenie na to postanowienie.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem całości wyroku Sądu Okrę-
gowego w Kielcach z 14 grudnia 2005 r. Marian M. zarzucił, że jest niezgodny z art.
2a ust. 1 i 2, art. 6 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 ust. 1 ustawy z 13 paź-
2
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 22 k.p. na skutek
błędnej wykładni i art. 58 § 1 k.c. na skutek jego zastosowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga podlega odrzuceniu z dwóch powodów. Pierwszy wynika z reguły, że
skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysłu-
guje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji. Skarżący wniósł skargę od
orzeczenia pierwszej a nie drugiej instancji, co oznacza, że nie może zostać przyjęta
na podstawie art. 4241
§ 1 k.p.c. Pozostaje podstawa z art. 4241
§ 2 k.p.c., zgodnie z
którym, w wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia
podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw
człowieka i obywatela, skarga przysługuje także od prawomocnego orzeczenia wy-
danego przez sąd pierwszej lub drugiej instancji, jeżeli strony nie skorzystały z przy-
sługujących im środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie orze-
czenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych. Ta druga pod-
stawa nie jest spełniona, gdyż nie można przyjąć, że skarżący nie mógł skorzystać z
przysługujących środków prawnych. Wniósł wszak apelację, jednak po terminie.
Wniosek o przywrócenie terminu do złożenia apelacji został oddalony, zatem opóźnił
termin zaskarżenia nie bez swej winy (art. 168 § 1 k.p.c.). Z tej przyczyny apelacja
została odrzucona. W art. 4241
§ 2 k.p.c. chodzi o wyjątek, gdyż niezgodność z pra-
wem ma wynikać z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub kon-
stytucyjnych wolności albo praw człowiek i obywatela.
Skarżący nie wskazał takiej podstawy oraz uzasadnienia. Powinien wykazać
warunki z art. 4241
§ 2 k.p.c., czyli to, że niezgodność wyroku z prawem wynika z na-
ruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności
albo praw człowieka i obywatela. Skarżący tego warunku nie spełnił. Przede wszyst-
kim dlatego, że nie wypełnia warunku konstrukcyjnego skargi określonego w art. 4245
pkt 5 k.p.c. Nie wystarczyłoby hasłowe powołanie się na wyjątkowy wypadek, gdyż
przy takim założeniu skarga straciłaby swój wyjątkowy charakter i stałaby się zwy-
kłym środkiem do weryfikacji prawomocnych orzeczeń i to pierwszej instancji. Roz-
strzyganie sporu (sprawy sądowej) obywa się w zwykłym postępowaniu i pomiędzy
jego stronami. Zasadą szczególnej skargi z art. 4241
i nast. k.p.c. jest wyczerpanie
toku instancji i możliwości odwoławczych w sprawie pierwotnej. Inną funkcję przed-
3
miotowo i podmiotowo ma postępowanie ze skargi, stąd skoro ustawodawca szcze-
gólnie warunkuje wniesienie skargi od orzeczenia pierwszej instancji, to jedynie
wskazuje, że z takiej skargi nie powinna korzystać strona, która miała możliwość
wniesienia apelacji.
W relacji do podstaw skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomoc-
nego orzeczenia skarżący sam pogorszył więc swą sytuację (art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c.).
W sprawie o podleganie ubezpieczeniu społecznemu miał możliwość wniesienia
skargi kasacyjnej (art. 3982
§ 1 k.p.c. in fine). W orzecznictwie przyjęto, iż wykluczo-
ne jest stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w trybie art.
4241
§ 2 k.p.c., gdy strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych
ani nie wykazała, że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi
wskutek naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych
wartości albo praw człowieka i obywatela (postanowienie Sądu Najwyższego z 2
marca 2006 r., I BU 2/05, LEX 299165). Skarga o stwierdzenie niezgodności z pra-
wem prawomocnego orzeczenia podlega odrzuceniu jeżeli była możliwa zmiana lub
uchylenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych, a skarżący
nie skorzystał z możliwości ich wniesienia (postanowienie Sądu Najwyższego z 5
lutego 2007 r., I BU 12/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 82).
Nie zachodzi wyjątkowy wypadek w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c., jeżeli
strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych z przyczyn przez sie-
bie zawinionych (postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lutego 2008 r., II BP 56/07,
niepublikowane). Niedopuszczalność skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia, wynikająca z możliwości zaskarżenia prawomocnego
wyroku sądu drugiej instancji (art. 4248
§ 2 k.p.c.), występuje zarówno przy świado-
mej rezygnacji strony z wniesienia skargi kasacyjnej, jak i przy zawinionej przez
stronę niemożności skorzystania z tego środka odwoławczego (postanowienie z 23
stycznia 2008 r., V CNP 187/07, Lex 369705).
Po drugie i co wiąże się z pierwszym założeniem, skoro wyjątek obwarowany
jest nie jakimkolwiek naruszeniem prawa, lecz szczególnym, to jedynie potwierdza
stwierdzenie, że zwykłe postępowanie z możliwością wniesienia skargi kasacyjnej
czy skargi o wznowienie postępowania winno być właściwą drogą kontroli orzeczeń a
nie postępowanie ze szczególnej skargi, które nie toczy się pomiędzy stronami sporu
pierwotnego. Tłumaczy to dlaczego ustawodawca, równoważąc nawet niejako takie
zaniedbanie (zaniechanie) strony w podstawowej sprawie, określił szczególne wa-
4
runki wszczęcia postępowania skargowego, właśnie również w sferze podstaw nie-
zgodności z prawem. Nie chodzi wszak o niezgodność z prawem tylko taką jak w § 1
art. 4241
k.p.c., lecz o kwalifikowaną i jednocześnie wyjątkową niezgodność z pra-
wem, polegającą na naruszeniu podstawowych zasad porządku prawnego lub kon-
stytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela. Inaczej rzecz ujmując, pod-
stawa skargi winna wskazywać i wykazywać wyjątkowy wypadek przez skonkretyzo-
wanie norm prawnych go uzasadniających. Skarga tego nie czyni, gdyż podstawa
skargi nie odnosi się do podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyj-
nych praw człowieka i obywatela. Skarżący nawet hasłowo nie operuje pojęciami z
art. 4241
§ 2 k.p.c. Podstawa skargi dotyczy prawa materialnego na poziomie pod-
stawy z art. 4241
§ 1 k.p.c., a jak wskazano wobec skargi kierowanej do orzeczenia
Sądu pierwszej instancji chodzi o kwalifikowany stopień naruszenia prawa, bowiem
wymagana jest niezgodność wyroku (naruszenia) z wyjątkowymi wypadkami. Tych
skarżący nie wykazał.
Spełnienie wymagania określonego w art. 4245
§ 1 pkt 5 in fine k.p.c. polega
na zawarciu w skardze wyodrębnionej, jurydycznej argumentacji, przedstawiającej
jakie podstawowe zasady porządku prawnego lub konstytucyjne wolności albo prawa
człowieka narusza zaskarżone orzeczenie i wskazaniu, na czym polegała obraza
przepisów mających znaczenie dla ich ochrony (postanowienie Sądu Najwyższego z
19 stycznia 2006 r., II CNP 2/06, OSNC 2006 nr 6, poz.112).
Zatem nie zachodzi wyjątek, o którym mowa w art. 4241
§ 2 k.p.c. i nie jest
spełniony warunek konstrukcyjny z art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c. Braki te prowadzą do
odrzucenia skargi na podstawie art. 4248
§ 1 k.p.c. w związku z art. 4245
§ 1 pkt 5
k.p.c. oraz art. 4248
§ 2 k.p.c. w związku z art. 4241
§ 2 k.p.c.
========================================