Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 107/08
POSTANOWIENIE
Dnia 17 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Henryk Pietrzkowski
w sprawie z powództwa A. R.
przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Handlowo-Usługowemu P.(…) Spółce z o.o. w
W.
o ochronę dóbr osobistych i zadośćuczynienie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 17 grudnia 2008 r.,
zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 8 października
2008 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 8 października 2008 r. Sąd Apelacyjny
odrzucił skargę kasacyjną pozwanego od wyroku tego Sądu z dnia 19 czerwca 2008 r.,
w części dotyczącej roszczenia pieniężnego. Wskazanym wyrokiem, zmieniającym
częściowo wyrok Sądu pierwszej instancji, zmodyfikowana została treść nakazanego
pozwanemu ogłoszenia o przeproszeniu powoda oraz obniżone zasądzone od
pozwanego na rzecz powoda zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych z kwoty
70 000 zł. do kwoty 40 000 zł. W pozostałej części Sąd drugiej instancji oddalił
powództwo i apelację oraz orzekł o kosztach postępowania. Pozwany wniósł skargę
kasacyjną, w której wskazał wartość przedmiotu zaskarżenia w kwocie 40 000 zł.,
stwierdził, że zaskarża wyrok w całości i uiścił opłatę od skargi kasacyjnej w wysokości
2
600 zł. Odrzucając tę skargę w części dotyczącej roszczenia pieniężnego Sąd
Apelacyjny uznał, że pozwany obowiązany był uiścić opłatę zarówno od uwzględnionego
roszczenia niepieniężnego jak i pieniężnego, a uiścił tylko opłatę stałą należną od
roszczenia niepieniężnego. Z uwagi na to, że opłata stosunkowa od roszczenia
pieniężnego nie została uiszczona, skarga kasacyjna dotycząca tego roszczenia
podlegała odrzuceniu na podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pozwany zarzucił naruszenie art. 26 ust.
1 pkt 3 u.k.s.c. i powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego stwierdził, że w myśl
tego przepisu od skargi kasacyjnej dotyczącej wyroku uwzględniającego powództwo o
ochronę dóbr osobistych pobierana jest tylko opłata stała, niezależnie od tego, czy
obejmuje rozstrzygnięcie jedynie roszczeń niemajątkowych czy także majątkowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 26 ust. 1 pkt 3 u.k.s.c. przewiduje, że opłatę stałą w wysokości 600 zł.
pobiera się od pozwu (i odpowiednio od środków zaskarżenia – art. 3 ustawy) o ochronę
dóbr osobistych. W orzecznictwie Sądu Najwyższego na tle tego przepisu wyrażony
został wskazany w zażaleniu pogląd, że opłata ta pobierana jest niezależnie od tego,
czy przedmiotem żądania (zaskarżenia) są w takiej sprawie tylko roszczenia
niemajątkowe, czy także roszczenia majątkowe (postanowienia z dnia 10 listopada 2006
r. I CZ 62/06 oraz z dnia 22 czerwca 2007 r. V CZ 59/07, oba nie publ.). Odwołano się w
tych orzeczeniach do wykładni językowej oraz systemowej wskazując, że choć
roszczenia w sprawie o ochronę dóbr osobistych mogą mieć charakter zarówno
niemajątkowy jak i majątkowy, ustawodawca w przepisie tym ich nie rozróżnił, a uczynił
tak w art. 26 ust. 1 pkt 4 i 5 u.k.s.c. w stosunku do analogicznych sytuacji występujących
w sprawach o ochronę praw autorskich i patentowych, wskazując, że w takich sprawach
opłatę stałą pobiera się od roszczeń o ochronę praw niemajątkowych. Wskazano też na
cel nowej regulacji, którym było uproszczenie ustalania i poboru opłat sądowych,
dążenie do ich ujednolicenia. W orzeczeniach tych Sąd Najwyższy, odwołując się także
do art. 12 i art. 13 oraz art. 68 i art. 69 u.k.s.c., uznał, że nie ma podstaw do stawiania
znaku równości między sprawą o prawa majątkowe a roszczeniem majątkowym oraz że
redakcja art. 26 nie jest przypadkowa i użyte w nim określenia przedmiotu sprawy
podkreślają, że charakter roszczenia nie stanowi kryterium kwalifikacji sprawy pod
kątem rodzaju opłat, co prowadzi do wniosku, że niezależnie od tego, co jest
przedmiotem roszczeń w sprawie o ochronę dóbr osobistych, pobierana jest tylko opłata
stała w kwocie 600 zł.
3
Ostatecznie jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważył pogląd,
przeważający też zdecydowanie w literaturze, który podziela Sąd Najwyższy w obecnym
składzie, że w sprawie o ochronę dóbr osobistych strona dochodząca zarówno roszczeń
niemajątkowych jak i majątkowych, obowiązana jest uiścić opłatę stałą od roszczeń
niemajątkowych oraz opłatę stosunkową od roszczeń majątkowych (porównaj między
innymi postanowienia z dnia 8 marca 2007 r. III CZ 12/07, OSNC 2008/2/26, z dnia 27
czerwca 2008 r. V CSK 100/08, z dnia 12 lipca 2006 r. V CZ 54/06, z dnia 21 grudnia
2006 r. III CZ 94/06 (nie publ.) oraz z dnia 22 sierpnia 2007 r. III CZP 7707, OSNC
2008/10/109). Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8 marca
2007 r. III CZ 12/07, art. 26 ust. 1 pkt 3 u.k.s.c., ustanawiający opłatę stałą w sprawach
o ochronę dóbr osobistych, stosuje się jedynie do roszczeń niemajątkowych o ochronę
dóbr osobistych, natomiast do dochodzonych, także łącznie z nimi, roszczeń
majątkowych (np. o zadośćuczynienie pieniężne lub zapłatę odpowiedniej sumy na
wskazany cel społeczny), stosuje się art. 13 u.k.s.c., przewidujący pobranie od takich
roszczeń opłaty stosunkowej. Dochodzone w sprawie o ochronę dóbr osobistych
roszczenia majątkowe są bowiem roszczeniami o prawa majątkowe, w rozumieniu art.
13 u.k.s.c., który, obok art. 12 u.k.s.c., stanowi ogólną regulację zasad pobierania opłat.
Przepisy te, jako podstawowe kryterium rodzaju należnych opłat, wprowadzają charakter
sprawy: o prawa niemajątkowe lub o prawa majątkowe. Jeżeli jest to sprawa o prawa
niemajątkowe, należy się opłata stała, natomiast jeżeli jest to sprawa o prawa
majątkowe, trzeba najpierw ustalić, czy przepis szczególny przewiduje dla niej opłatę
stałą, a jeżeli nie, to czy przy jej wnoszeniu da się ustalić wartość przedmiotu sporu.
Jeżeli w sprawie o prawa majątkowe można w chwili jej wniesienia ustalić wartość
przedmiotu sporu, to zarówno pozew jak i inne pisma (środki odwoławcze) podlegają
opłacie stosunkowej. Rozstrzygając, na potrzeby określenia opłat sądowych, charakter
majątkowy lub niemajątkowy sprawy, należy kierować się tym, czy dochodzone w
sprawie prawa są bezpośrednio uwarunkowane interesem ekonomicznym podmiotu
uprawnionego. Na gruncie art. 26 u.k.s.c. Sąd Najwyższy w przytoczonym
postanowieniu stwierdził, że w przypadkach, gdy dochodzone roszczenia służą ochronie
bezwzględnego prawa podmiotowego niemajątkowego, o rodzaju opłaty sądowej
decyduje majątkowy lub niemajątkowy charakter tych roszczeń, a nie niemajątkowy
charakter chronionego przez te roszczenia prawa podmiotowego. Nie ma znaczenia, jak
wskazał Sąd Najwyższy, że art. 26 ust. 1 pkt 3, przeciwnie niż art. 26 ust. 1 pkt 4 i 5, nie
rozróżnia niemajątkowych i majątkowych roszczeń w sprawie o ochronę dóbr
4
osobistych. Nie wynika to z woli ustawodawcy przyjęcia w tym przepisie rozwiązania
całkowicie odmiennego niż w art. 26 ust. 1 pkt 4 i 5, lecz jest konsekwencją trudności w
zwięzłym wysłowieniu takiego rozwiązania w odniesieniu do spraw o ochronę dóbr
osobistych. Potwierdza to regulacja art. 26 ust. 1 pkt 6 wskazująca, że założeniem
wszystkich wcześniejszych punktów tego przepisu było określenie jednej opłaty stałej
we wszystkich sprawach o prawa niemajątkowe.
Podkreślić trzeba, że niewątpliwie roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za
naruszenie dóbr osobistych, dochodzone w odrębnej sprawie, podlega opłacie
stosunkowej. Jak słusznie stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 sierpnia 2007
r. III CZP 77/07, brak argumentów dla stanowiska, że sama kumulacja w jednym pozwie
roszczenia niemajątkowego i majątkowego miałaby prowadzić do zmiany zasad
uiszczania opłat sądowych od roszczeń, które dochodzone są łącznie.
Z tych wszystkich względów za trafne należy uznać zaskarżone postanowienie
odrzucające skargę kasacyjną w części dotyczącej roszczenia majątkowego, z powodu
nie uiszczenia należnej opłaty stosunkowej.
Biorąc to pod uwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3
k.p.c. oddalił zażalenie.