V CSK 230/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:08-08-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CSK 230/09
POSTANOWIENIE
Dnia 22 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Barbara Myszka
w sprawie z wniosku „E.(…)” Spółki z o.o. w likwidacji w W.
przy uczestnictwie T. M. i M. O.-M.
o wpis hipoteki przymusowej w księdze wieczystej WR1K/(…),
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 stycznia 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 22 grudnia 2008 r., sygn. akt II Ca (…),
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wnioskodawca „E.(…)” – spółka z o.o. w likwidacji w W. domagał się wpisania do
księgi wieczystej nr WR1K/(…) hipoteki przymusowej na podstawie postanowienia Sądu
Okręgowego w W. z dnia 25 lipca 2007 r., X GNc (…), wydanego w sprawie
gospodarczej przeciwko T. M. i M. O.-M. w celu zabezpieczenia powództwa o zapłatę
5.965.800 zł.
2
Postanowieniem z dnia 9 września 2008 r. Sąd Rejonowy w W. oddalił ten
wniosek.
Sąd ustalił, że księga wieczysta nr WR1K(…) prowadzona jest dla nieruchomości
gruntowej stanowiącej działkę nr 3/8 o powierzchni 2,2428 ha, położonej w W. przy ul.
O. zabudowanej domem mieszkalnym, w którym wyodrębniono samodzielne lokale
mieszkalne. Współwłaścicielami tej nieruchomości są uczestnicy postępowania T. M. i
M. O.-M. – na zasadach współwłasności łącznej jako wspólnicy spółki cywilnej – w
udziale wynoszącym 1167/10000, którzy są również współwłaścicielami wyodrębnionych
lokali. Wniosek o wpis hipoteki przymusowej dotyczy natomiast działki nr 3/(…). Tak też
oznaczono nieruchomość obciążoną w postanowieniu Sądu Okręgowego z dnia 25 lipca
2007 r., XGNc (…) o zabezpieczeniu powództwa. Ta rozbieżność w oznaczeniu
nieruchomości między treścią wniosku i dokumentu go uzasadniającego a treścią księgi
wieczystej uzasadniała – zdaniem Sądu – odmowę wpisu.
Sąd Rejonowy stwierdził ponadto, iż zabezpieczeniem powództwa o zapłatę
5.965.800, zł objęto wiele nieruchomości bez określenia kwoty hipotecznej.
Stanowisko te zaaprobował w całości Sąd Okręgowy w W., oddalając apelację
wnioskodawcy postanowieniem z dnia 22 grudnia 2008 r.
Wnioskodawca w skardze kasacyjnej domagał się uchylenia tego postanowienia.
Skarżący powołał się na naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art.
6268
§ 2 k.p.c. i art. 6269
k.p.c. w związku z art. 747 § 2 k.p.c. oraz art. 130 k.p.c. i art.
233 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Zarzucił też naruszenie art. 110 i 111 ustawy
z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.,
dalej „u.k.w.h.”).
Wnioskodawca podkreślił, że postanowieniem z dnia 25 lipca 2007 r.
o zabezpieczeniu powództwa w sprawie gospodarczej została ustanowiona na
wskazanej nieruchomości hipoteka przymusowa kaucyjna, ze wskazaniem kwoty
zabezpieczenia hipotecznego (5.965.800, zł). Postanowienie te było zgodne z treścią
art. 747 pkt 2 k.p.c., a Sąd wieczystoksięgowy był nim związany z mocy art. 365 k.p.c.
Gdyby istniały zastrzeżenia do treści tego postanowienia, należało wezwać
wnioskodawcę do u sunięcia braków formalnych wniosku przez doprowadzenie do
sprostowania bądź uzupełnienia postanowienia zabezpieczającego (art. 130 k.p.c. w
związku z art. 13 § 2 k.p.c.).
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawową przyczyną odmowy wpisu hipoteki przymusowej w dziale IV księgi
wieczystej nr WR1K/(…), aprobowaną przez Sąd II instancji, była ujawniona
niezgodność w oznaczeniu nieruchomości. Nie istnieje bowiem kontrowersja co do tego,
że podlegająca obciążeniu hipoteką nieruchomość została we wniosku oraz w
dołączonym do niego postanowieniu Sądu Okręgowego w W. z dnia 25 lipca 2007 r.
określona jako działka nr 3/32, podczas gdy w księdze wieczystej figuruje działka nr 3/8.
Wnioskodawca wyraził pogląd, że przeszkoda ta może być usunięta w dwojaki sposób;
po pierwsze, przez związanie Sądu wieczystoksiegowego prawomocnym
postanowieniem z dnia 25 lipca 2007 r. o zabezpieczeniu powództwa (art. 365 k.c.) oraz
po drugie - poprzez zarządzenie uzupełnienia wniosku (art. 130 k.p.c. w związku z art.
13 § 2 k.p.c.). Obu proponowanych rozwiązań nie można jednak zaaprobować.
Należy podkreślić, że kognicja sądu wieczystoksięgowego po „przeniesieniu”
przepisów procesowych z ustawy i w księgach wieczystych i hipotece do kodeksu
postępowania cywilnego stała się bardziej ograniczona. Nie istnieje mianowicie obecnie
odpowiednik art. 48 ust. 2 u.k.w.h., który umożliwiał merytoryczne uzupełnienie wniosku
o wpis do księgi wieczystej w oznaczonym terminie. Odpowiednikiem takim nie stał się -
wbrew odmiennemu stanowisku skarżącego – przepis art. 130 k.p.c., który ma
zastosowanie w postępowaniu wieczystoksięgowym, ale tylko na użytek usuwania
braków formalnych wniosku o wpis. Ta zmiana legislacyjna była celowa, zamierzona
przez ustawodawcę, służąca usprawnieniu postępowania wpisowego. Nie ma przy tym
wątpliwości, że ujawniona rozbieżność w oznaczeniu nieruchomości między treścią
wniosku a treścią księgi wieczystej stanowi istotną przeszkodę w znaczeniu
materialnoprawnym, powodującą oddalenie wniosku o wpis na podstawie art. 6269
k.p.c.
Taka przeszkoda ma bowiem charakter nieusuwalny (zob. orzeczenie Sądu
Najwyższego z dnia 9 marca 2004 r., V CK 448/03, niepubl., z dnia 18 marca 2005 r., II
CK 561/04, niepubl., z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 68/09, niepubl. oraz z dnia 9
października 2009 r., IV CSK 195/09, niepubl.).
Sąd wieczystoksięgowy istotnie nie jest uprawniony do merytorycznej kontroli
postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, stanowiącego podstawę wpisu do księgi
wieczystej hipoteki przymusowej kaucyjnej. Może natomiast – jak wyjaśniono
w judykaturze - badać, czy orzeczenie takie zawiera wszystkie dane konieczne do
dokonania wpisu i czy „z przyczyn technicznych” nadaje się do wpisu (por. orzeczenia
4
Sądu Najwyższego i z dnia 4 lipca 1986 r., III CZP 35/86, OSNC 1987, nr 7, poz. 90, z
dnia 28 sierpnia 1991 r., nr 7, poz. 90, z dnia 28 sierpnia 1991 r., III CZP 71/91, OSNCP
1992, nr 3, poz. 47 i z dnia 17 lipca 2008 r., II CSK 115/08, niepubl.).
Postanowienie o zabezpieczeniu powództwa, będące podstawą wpisu hipoteki
przymusowej (art. 110 u.k.w.h. w związku z art. 747 pkt 2 k.p.c.), stanowi „dokument
uzasadniający wniosek” (art. 6268
§ 2 k.p.c.) i może między jego treścią a treścią księgi
wieczystej wystąpić niezgodność. Zostało to ujawnione w rozpoznawanej sprawie.
Powołane się przez wnioskodawcę ma moc wiążącą postanowienia
o zabezpieczeniu powództwa (art. 365 § 1 k.p.c.) nie jest argumentem na rzecz
dokonania wnioskowanego wpisu. Oznacza to bowiem, że sąd wieczystoksięgowy nie
może skorygować tego postanowienia i usunąć ujawnionej merytorycznej niezgodności
między nim a treścią księgi wieczystej.
Przedstawione argumenty potwierdzają stanowisko Sądu Okręgowego,
że odmowa dokonania wpisu hipoteki przymusowej była uzasadniona. W sytuacji tej nie
istnieje racjonalna potrzeba poszukiwania innej ewentualnej przesłanki oddalenia
wniosku o wpis. Należało w konsekwencji oddalić skargę kasacyjną (art. 39814
k.p.c. w
związku z art. 13 § 2 k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 22 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Barbara Myszka
w sprawie z wniosku „E.(…)” Spółki z o.o. w likwidacji w W.
przy uczestnictwie T. M. i M. O.-M.
o wpis hipoteki przymusowej w księdze wieczystej WR1K/(…),
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 stycznia 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 22 grudnia 2008 r., sygn. akt II Ca (…),
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wnioskodawca „E.(…)” – spółka z o.o. w likwidacji w W. domagał się wpisania do
księgi wieczystej nr WR1K/(…) hipoteki przymusowej na podstawie postanowienia Sądu
Okręgowego w W. z dnia 25 lipca 2007 r., X GNc (…), wydanego w sprawie
gospodarczej przeciwko T. M. i M. O.-M. w celu zabezpieczenia powództwa o zapłatę
5.965.800 zł.
2
Postanowieniem z dnia 9 września 2008 r. Sąd Rejonowy w W. oddalił ten
wniosek.
Sąd ustalił, że księga wieczysta nr WR1K(…) prowadzona jest dla nieruchomości
gruntowej stanowiącej działkę nr 3/8 o powierzchni 2,2428 ha, położonej w W. przy ul.
O. zabudowanej domem mieszkalnym, w którym wyodrębniono samodzielne lokale
mieszkalne. Współwłaścicielami tej nieruchomości są uczestnicy postępowania T. M. i
M. O.-M. – na zasadach współwłasności łącznej jako wspólnicy spółki cywilnej – w
udziale wynoszącym 1167/10000, którzy są również współwłaścicielami wyodrębnionych
lokali. Wniosek o wpis hipoteki przymusowej dotyczy natomiast działki nr 3/(…). Tak też
oznaczono nieruchomość obciążoną w postanowieniu Sądu Okręgowego z dnia 25 lipca
2007 r., XGNc (…) o zabezpieczeniu powództwa. Ta rozbieżność w oznaczeniu
nieruchomości między treścią wniosku i dokumentu go uzasadniającego a treścią księgi
wieczystej uzasadniała – zdaniem Sądu – odmowę wpisu.
Sąd Rejonowy stwierdził ponadto, iż zabezpieczeniem powództwa o zapłatę
5.965.800, zł objęto wiele nieruchomości bez określenia kwoty hipotecznej.
Stanowisko te zaaprobował w całości Sąd Okręgowy w W., oddalając apelację
wnioskodawcy postanowieniem z dnia 22 grudnia 2008 r.
Wnioskodawca w skardze kasacyjnej domagał się uchylenia tego postanowienia.
Skarżący powołał się na naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art.
6268
§ 2 k.p.c. i art. 6269
k.p.c. w związku z art. 747 § 2 k.p.c. oraz art. 130 k.p.c. i art.
233 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Zarzucił też naruszenie art. 110 i 111 ustawy
z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.,
dalej „u.k.w.h.”).
Wnioskodawca podkreślił, że postanowieniem z dnia 25 lipca 2007 r.
o zabezpieczeniu powództwa w sprawie gospodarczej została ustanowiona na
wskazanej nieruchomości hipoteka przymusowa kaucyjna, ze wskazaniem kwoty
zabezpieczenia hipotecznego (5.965.800, zł). Postanowienie te było zgodne z treścią
art. 747 pkt 2 k.p.c., a Sąd wieczystoksięgowy był nim związany z mocy art. 365 k.p.c.
Gdyby istniały zastrzeżenia do treści tego postanowienia, należało wezwać
wnioskodawcę do u sunięcia braków formalnych wniosku przez doprowadzenie do
sprostowania bądź uzupełnienia postanowienia zabezpieczającego (art. 130 k.p.c. w
związku z art. 13 § 2 k.p.c.).
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawową przyczyną odmowy wpisu hipoteki przymusowej w dziale IV księgi
wieczystej nr WR1K/(…), aprobowaną przez Sąd II instancji, była ujawniona
niezgodność w oznaczeniu nieruchomości. Nie istnieje bowiem kontrowersja co do tego,
że podlegająca obciążeniu hipoteką nieruchomość została we wniosku oraz w
dołączonym do niego postanowieniu Sądu Okręgowego w W. z dnia 25 lipca 2007 r.
określona jako działka nr 3/32, podczas gdy w księdze wieczystej figuruje działka nr 3/8.
Wnioskodawca wyraził pogląd, że przeszkoda ta może być usunięta w dwojaki sposób;
po pierwsze, przez związanie Sądu wieczystoksiegowego prawomocnym
postanowieniem z dnia 25 lipca 2007 r. o zabezpieczeniu powództwa (art. 365 k.c.) oraz
po drugie - poprzez zarządzenie uzupełnienia wniosku (art. 130 k.p.c. w związku z art.
13 § 2 k.p.c.). Obu proponowanych rozwiązań nie można jednak zaaprobować.
Należy podkreślić, że kognicja sądu wieczystoksięgowego po „przeniesieniu”
przepisów procesowych z ustawy i w księgach wieczystych i hipotece do kodeksu
postępowania cywilnego stała się bardziej ograniczona. Nie istnieje mianowicie obecnie
odpowiednik art. 48 ust. 2 u.k.w.h., który umożliwiał merytoryczne uzupełnienie wniosku
o wpis do księgi wieczystej w oznaczonym terminie. Odpowiednikiem takim nie stał się -
wbrew odmiennemu stanowisku skarżącego – przepis art. 130 k.p.c., który ma
zastosowanie w postępowaniu wieczystoksięgowym, ale tylko na użytek usuwania
braków formalnych wniosku o wpis. Ta zmiana legislacyjna była celowa, zamierzona
przez ustawodawcę, służąca usprawnieniu postępowania wpisowego. Nie ma przy tym
wątpliwości, że ujawniona rozbieżność w oznaczeniu nieruchomości między treścią
wniosku a treścią księgi wieczystej stanowi istotną przeszkodę w znaczeniu
materialnoprawnym, powodującą oddalenie wniosku o wpis na podstawie art. 6269
k.p.c.
Taka przeszkoda ma bowiem charakter nieusuwalny (zob. orzeczenie Sądu
Najwyższego z dnia 9 marca 2004 r., V CK 448/03, niepubl., z dnia 18 marca 2005 r., II
CK 561/04, niepubl., z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 68/09, niepubl. oraz z dnia 9
października 2009 r., IV CSK 195/09, niepubl.).
Sąd wieczystoksięgowy istotnie nie jest uprawniony do merytorycznej kontroli
postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, stanowiącego podstawę wpisu do księgi
wieczystej hipoteki przymusowej kaucyjnej. Może natomiast – jak wyjaśniono
w judykaturze - badać, czy orzeczenie takie zawiera wszystkie dane konieczne do
dokonania wpisu i czy „z przyczyn technicznych” nadaje się do wpisu (por. orzeczenia
4
Sądu Najwyższego i z dnia 4 lipca 1986 r., III CZP 35/86, OSNC 1987, nr 7, poz. 90, z
dnia 28 sierpnia 1991 r., nr 7, poz. 90, z dnia 28 sierpnia 1991 r., III CZP 71/91, OSNCP
1992, nr 3, poz. 47 i z dnia 17 lipca 2008 r., II CSK 115/08, niepubl.).
Postanowienie o zabezpieczeniu powództwa, będące podstawą wpisu hipoteki
przymusowej (art. 110 u.k.w.h. w związku z art. 747 pkt 2 k.p.c.), stanowi „dokument
uzasadniający wniosek” (art. 6268
§ 2 k.p.c.) i może między jego treścią a treścią księgi
wieczystej wystąpić niezgodność. Zostało to ujawnione w rozpoznawanej sprawie.
Powołane się przez wnioskodawcę ma moc wiążącą postanowienia
o zabezpieczeniu powództwa (art. 365 § 1 k.p.c.) nie jest argumentem na rzecz
dokonania wnioskowanego wpisu. Oznacza to bowiem, że sąd wieczystoksięgowy nie
może skorygować tego postanowienia i usunąć ujawnionej merytorycznej niezgodności
między nim a treścią księgi wieczystej.
Przedstawione argumenty potwierdzają stanowisko Sądu Okręgowego,
że odmowa dokonania wpisu hipoteki przymusowej była uzasadniona. W sytuacji tej nie
istnieje racjonalna potrzeba poszukiwania innej ewentualnej przesłanki oddalenia
wniosku o wpis. Należało w konsekwencji oddalić skargę kasacyjną (art. 39814
k.p.c. w
związku z art. 13 § 2 k.p.c.).