Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 marca 2010 r.
II PK 191/09
1. Pracownik samorządowy jednostki organizacyjnej miasta stołecznego
Warszawy wymienionej w art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o
ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. Nr 41, poz. 361 ze zm.), stawał się
z mocy prawa z dniem wejścia w życie ustawy pracownikiem Urzędu miasta
stołecznego Warszawy, a ewentualne wygaśnięcie tego stosunku pracy mogło
nastąpić dopiero w razie niezaproponowania pracownikowi nowych warunków
pracy lub płacy albo nieprzyjęcia przez niego zaproponowanych mu warunków
(art. 18 ust. 3 tej ustawy).
2. Mandat społecznego inspektora pracy wygasa z chwilą ustania bytu
prawnego pracodawcy (jego zniesienia w wyniku regulacji ustawowych), u któ-
rego doszło do wyboru pracownika na społecznego inspektora pracy. Ochrona
z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy
(Dz.U. Nr 35, poz. 163 ze zm.) trwa jeszcze przez rok po wygaśnięciu mandatu.
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Myszka, Halina Kiryło.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 marca 2010 r. sprawy
z powództwa Mirosława Z. przeciwko Urzędowi Miasta Stołecznego Warszawy o do-
datek specjalny, wynagrodzenie, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 29
stycznia 2009 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną;
2. nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu stronie pozwanej kosztów zastęp-
stwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
U z a s a d n i e n i e
2
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy dla Warszawy-Śródmieścia wyrokiem z 20 grudnia
2007 r. [...] przywrócił powoda Mirosława Z. do pracy w pozwanym Urzędzie m.st.
Warszawy na poprzednich warunkach, zasądził od pozwanego na rzecz powoda
kwotę 14.184 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy (za okres
trzech miesięcy) - pod warunkiem podjęcia pracy w terminie siedmiu dni od daty
uprawomocnienia się orzeczenia, a ponadto zasądził od pozwanego na rzecz powo-
da kwotę 6.000 zł tytułem nagrody. W pozostałym zakresie powództwo zostało od-
dalone (w tym w części dotyczącej zasądzenia na rzecz powoda wynagrodzenia za
cały czas pozostawania bez pracy).
Sąd Rejonowy ustalił, że powód pracował w Biurze Zarządu m.st. Warszawy
na podstawie umów o pracę zawartych na czas określony od 1 lipca 1997 r. do 31
grudnia 1997 r. oraz od 1 stycznia 1998 r. do 31 lipca 1998 r., a następnie od 1
sierpnia 1998 r. na czas nieokreślony, na stanowisku kierownika referatu gospo-
darczego w Wydziale [...]. W dniu 25 czerwca 1999 r. powód został wybrany na gru-
powego społecznego inspektora pracy u swojego pracodawcy - w [...]. W wyniku
wprowadzenia nowego ustroju m.st. Warszawy (ustawą z dnia 15 marca 2002 r. o
ustroju miasta stołecznego Warszawy; Dz.U. Nr 41, poz. 361 ze zm.) doszło do znie-
sienia gmin warszawskich, dzielnic w gminie Warszawa-Centrum, związku komunal-
nego m.st. Warszawy i powiatu warszawskiego. Dotychczasowe Biuro Zarządu m.st.
Warszawy (w którym zatrudniony był powód) oraz starostwo powiatu warszawskiego,
urzędy gmin warszawskich i urzędu dzielnic w gminie Warszawa-Centrum stały się
Urzędem m.st. Warszawy. Od 27 października 2002 r. powód stał się pracownikiem
Urzędu m.st. Warszawy na dotychczasowych warunkach zatrudnienia. W dniu 1
kwietnia 2003 r. powodowi zaproponowano przedłużenie zatrudnienia na dotychcza-
sowych warunkach, a powód tę propozycję zaakceptował.
Sąd Rejonowy ustalił, że Prezydent m.st. Warszawy pismem z 8 marca 2004
r. wyraził zgodę na rozwiązanie z powodem umowy o pracę na podstawie art. 52 § 1
pkt 1 k.p., o co dyrektor Biura Administracyjno-Gospodarczego wnioskował w piśmie
z 4 marca 2004 r. W dniu 22 marca 2004 r. powód otrzymał od pozwanego oświad-
czenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika na pod-
stawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. Jako przyczynę rozwiązania umowy o pracę pracodawca
wskazał ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych, określonych w art. 15 ust. 2
pkt 2 i 5 oraz art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorzą-
dowych, polegające na: 1) bezczynności i bierności w czynnościach służbowych
3
związanych z realizacją zamówień Biura Gospodarki Nieruchomościami, Geodezji i
Katastru z 20 stycznia 2004 r. i z 21 stycznia 2004 r., co spowodowało dezorganiza-
cję pracy Biura i wpłynęło negatywnie na wizerunek Urzędu, 2) powtarzających się
sytuacjach odmowy podporządkowania się poleceniom bezpośrednich przełożonych
- zarówno ustnym, jak i pisemnym - dotyczącym wykonywania pracy, w tym odmowy
wykonania w dniu 13 lutego 2004 r. polecenia zestawienia wysokości wydatków (...)
oraz niewykonania poleceń z 23 lutego 2004 r., tj. nieprzekazania pracownikowi peł-
niącemu obowiązki naczelnika Wydziału Administracji protokołu zdawczo-odbiorcze-
go dokumentacji powykonawczej dotyczącej zakupu oraz dostaw wraz z instalacją i
uruchomieniem dwóch łączy sąsiedzkich pomiędzy jednostkami Urzędu i nieprzeka-
zania sprawozdania z realizacji dochodów i wydatków Wydziału Administracji za rok
2003, 3) braku woli współpracy i porozumienia zarówno z przełożonymi, jak i innymi
pracownikami Urzędu; okazywanie nieżyczliwości i niechęci w przypadkach poleceń
służbowych, jak i próśb o pomoc - między innymi przez odmowę udzielenia informacji
oraz utrudnianie dotarcia do materiałów innym pracownikom.
Oceniając ustalony stan faktyczny Sąd pierwszej instancji uznał, że roszczenia
powoda zasługują na częściowe uwzględnienie. Pozwany nie przedstawił odpowied-
nich dowodów służących skutecznemu wykazaniu prawdziwości przyczyn rozwiąza-
nia z powodem umowy o pracę bez wypowiedzenia. Powodowi nie można było przy-
pisać winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa, a tym samym nie doszło do ciężkiego
naruszenia przez niego obowiązków pracowniczych. W ocenie Sądu, powód nie miał
obiektywnej możliwości wykonania wydanych mu poleceń, nie doszło zatem do zawi-
nionej odmowy podporządkowania się poleceniom przełożonych. Na podstawie ze-
znań świadków Sąd ustalił, że powód miał dobre stosunki ze swoimi podwładnymi. Z
tych przyczyn Sąd Rejonowy przywrócił powoda do pracy.
Sąd pierwszej instancji oddalił natomiast roszczenie powoda o zasądzenie na
jego rzecz wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy, uznając, że w
chwili rozwiązania z nim umowy o pracę powód nie podlegał już szczególnej ochro-
nie trwałości stosunku pracy na podstawie art. 13 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o
społecznej inspekcji pracy (Dz.U. Nr 35, poz. 163 ze zm.). Sąd Rejonowy stwierdził,
że ustawą z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. Nr
41, poz. 361 ze zm.) zniesiono gminy warszawskie, a pracownicy samorządowi za-
trudnieni w urzędach gmin stali się z mocy prawa pracownikami samorządowymi
Urzędu m.st. Warszawy. Dalsze zatrudnienie w Urzędzie zależało od zaproponowa-
4
nia pracownikowi nowych warunków pracy. Powodowi takie warunki zaproponowano,
a on je przyjął. W związku z przyjęciem nowych warunków pracy nie można twier-
dzić, że pracownik, któremu je zaproponowano, pozostawał nadal w tym samym sto-
sunku pracy, a w konsekwencji należało uznać, że po utworzeniu Urzędu m.st. War-
szawy powód nie był objęty szczególną ochroną trwałości stosunku pracy w związku
z pełnieniem funkcji społecznego inspektora pracy w dotychczasowym urzędzie
gminy. Dlatego też Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda wyna-
grodzenie za czas pozostawania bez pracy w wysokości odpowiadającej trzymie-
sięcznemu wynagrodzeniu, a powództwo o wynagrodzenie za pozostały okres pozo-
stawania bez pracy - oddalił. Sąd Rejonowy zasądził natomiast od pozwanego na
rzecz powoda nagrodę w wysokości 6.000 zł.
Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając wyrok w części
oddalającej powództwo. Zarzucił naruszenie: 1) art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 15 marca
2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy w związku z art. 231
k.p., polegające
na przyjęciu, że ustawa ta nie zakładała automatycznego kontynuowania zatrudnie-
nia i dotychczasowi pracownicy struktur samorządowych mogli stać się pracownikami
Urzędu m.st. Warszawy wyłącznie pod warunkiem zaproponowania im nowych wa-
runków pracy i płacy, podczas gdy faktycznie pracownicy samorządowi, w tym po-
wód, stawali się z mocy prawa pracownikami Urzędu m.st. Warszawy; 2) art. 57 § 2
k.p. w związku z art. 13 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji
pracy w związku z: a) art. 18 ust. 3 ustawy o ustroju m.st. Warszawy i art. 5 k.p., art.
231
k.p. oraz art. 42 k.p., polegające na przyjęciu, że powód jako osoba, której za-
proponowano nowe warunki pracy, nie pozostaje w tym samym stosunku pracy, a
więc nie jest objęty ochroną trwałości stosunku pracy z tytułu pełnienia funkcji spo-
łecznego inspektora pracy w zniesionym urzędzie gminy, b) art. 2 Konstytucji, po-
przez naruszenie praw nabytych przez powoda, c) art. 32 Konstytucji, poprzez przy-
jęcie, że powód jako pracownik samorządowy nie podlega ochronie przed negatyw-
nymi konsekwencjami z tytułu przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę, pod-
czas gdy takiej ochronie podlegają inni pracownicy, których zakład pracy został prze-
niesiony na innego pracodawcę; 3) art. 56, 57 i 58 k.p. w związku z wyrokiem Trybu-
nału Konstytucyjnego z dnia 27 listopada 2007 r., SK 18/05 (Dz.U. Nr 225, poz.
1672), polegające na ograniczeniu rekompensaty przyznanej powodowi jedynie do
wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, bez dodatku specjalnego; 4) art. 183a
k.p., art. 57 k.p. w związku z art. 20 ustawy z dnia 20 marca 1990 r. o pracownikach
5
samorządowych w związku z § 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 lutego
2003 r. w sprawie zasad wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników
samorządowych oraz art. 32 i 64 Konstytucji RP, polegające na przyjęciu, że docho-
dzony przez powoda dodatek specjalny miał charakter uznaniowy; 5) art. 233 § 1
k.p.c., poprzez brak wszechstronnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego;
6) art. 328 § 2 k.p.c., poprzez brak jednoznacznego uzasadnienia prawnego i fak-
tycznego stanowiska, że powód nie korzystał ze szczególnej ochrony trwałości sto-
sunku pracy, ponieważ nie pozostawał w tym samym stosunku pracy.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem
z 29 stycznia 2009 r. [...] oddalił apelację powoda. Sąd Okręgowy stwierdził, że Sąd
Rejonowy wszechstronnie rozważył zebrany w sprawie materiał dowodowy, dokonu-
jąc prawidłowych ustaleń stanu faktycznego, które Sąd Okręgowy przyjął za własne,
podzielając jednocześnie ocenę prawną tych ustaleń.
Sąd drugiej instancji uznał za nietrafny apelacyjny zarzut naruszenia przez
Sąd Rejonowy art. 18 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju m.st. War-
szawy. Zgodnie z tym przepisem, pracownicy samorządowi zatrudnieni w Biurze Za-
rządu m.st. Warszawy, starostwie powiatu warszawskiego, urzędach gmin warszaw-
skich i urzędach dzielnic gminy Warszawa-Centrum oraz urzędzie gminy Wesoła stali
się pracownikami samorządowymi Urzędu m.st. Warszawy. Jednakże stosunek
pracy z tymi pracownikami wygasał z ostatnim dniem miesiąca, w którym miało upły-
nąć 6 miesięcy od dnia opublikowania przez komisarza wyborczego wyników wybo-
rów do Rady m.st. Warszawy, jeżeli na miesiąc przed upływem tego terminu nie zo-
stały im zaproponowane nowe warunki pracy lub płacy na dalszy okres albo w razie
nieprzyjęcia tych warunków przez pracownika w ciągu 14 dni od dnia ich zapropono-
wania. Sąd drugiej instancji przyjął, wbrew twierdzeniom powoda zawartym w apela-
cji, że na mocy art. 18 ustawy o ustroju m.st. Warszawy nastąpiła nie tylko zmiana
pracodawcy, ale także zmiana wszystkich warunków pracy i płacy dotychczasowych
pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach wymienionych w tym
przepisie. W ocenie Sądu Okręgowego, nie nastąpiło przejęcie zakładu pracy w try-
bie art. 231
k.p. przez nowego pracodawcę. Ustawodawca nie wprowadził bowiem
ciągłości stosunków pracy, co mogłoby nastąpić w wyniku wprowadzenia regulacji,
zgodnie z którą Urząd m.st. Warszawy wstąpiłby w prawa i obowiązki wynikające z
dotychczasowych stosunków pracy, lecz przeciwnie - przewidział, że zasadą będzie
wygaśnięcie wszystkich stosunków pracy. Pracownicy byłych struktur samorządo-
6
wych m.st. Warszawy nie stali się automatycznie pracownikami Urzędu m.st. War-
szawy na wcześniej obowiązujących warunkach pracy i płacy. Nowy pracodawca -
Urząd m.st. Warszawy - uzyskał prawo weryfikacji dotychczasowych warunków pracy
i płacy oraz swobodę zatrudnienia dotychczasowych pracowników.
Sąd drugiej instancji stwierdził, że pełniona dotychczas przez powoda funkcja
społecznego inspektora pracy „przestała obowiązywać” z chwilą wejścia w życie
ustawy o ustroju m.st. Warszawy. Urząd m.st. Warszawy jako nowy pracodawca nie
jest następcą prawnym w stosunkach pracy w byłych strukturach samorządowych, a
tym samym nie jest związany wyborem społecznych inspektorów pracy, dokonanym
w trakcie zatrudnienia u poprzednich pracodawców. Z chwilą przekształcenia (reor-
ganizacji), do jakiej doszło z mocy powołanej ustawy, powód przestał pełnić funkcję
społecznego inspektora pracy, a zatem nie był pracownikiem szczególnie chronio-
nym w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspek-
cji pracy w chwili rozwiązania z nim stosunku pracy. W tych okolicznościach brak jest
podstaw do zasądzenia na rzecz powoda wynagrodzenia za cały czas pozostawania
bez pracy. W nowo utworzonym Urzędzie m.st. Warszawy zaproponowano powodo-
wi nowe warunki pracy, na nowo kształtując jego stosunek pracy, nie przysługiwały
mu zatem uprawnienia wynikające z funkcji społecznego inspektora pracy pełnionej
w Biurze Zarządu m.st. Warszawy, zniesionym na skutek reformy ustrojowej miasta.
Tezę tę potwierdza także stanowisko organizacji związkowych, do których nowy pra-
codawca powoda - Urząd m.st. Warszawy - zwrócił się z informacją o zamiarze roz-
wiązania z nim stosunku pracy. Organizacje związkowe poinformowały wówczas
pracodawcę, że nie reprezentują interesów powoda. Przy założeniu, że powód nie
był pracownikiem szczególnie chronionym, brak było podstaw do zasądzenia na jego
rzecz wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 2 i 32 Konstytucji RP Sąd Okręgowy
podkreślił, że w kwestii konstytucyjności art. 18 ustawy o ustroju m.st. Warszawy wy-
powiedział się Trybunał Konstytucyjny (w wyroku z 18 lutego 2003 r., K 24/02, OTK-
A 2003 nr 2, poz. 11 oraz w wyroku z 21 marca 2005 r. P 5/04, OTK-A 2005 nr 3,
poz. 26), dwukrotnie stwierdzając, że przepis ten jest zgodny zarówno z art. 2, jak i z
art. 32 Konstytucji RP. W uzasadnieniach powyższych orzeczeń Trybunał Konstytu-
cyjny podkreślił, że ingerencja w sferę wcześniej ukształtowanych stosunków pra-
cowniczych znajduje uzasadnienie w demokratycznej legitymacji ustawodawcy, z
której wynika jego prawo do przeprowadzenia reform ustrojowych w konstytucyjnie
7
określonych granicach. Co prawda, art. 18 ustawy o ustroju m.st. Warszawy traktuje
odmiennie adresatów odznaczających się określoną cechą wspólną (zatrudnieniem
w strukturach organizacyjnych m.st. Warszawy), jednakże odstępstwo takie nie jest
tożsame z naruszeniem art. 32 Konstytucji, ponieważ równość wobec prawa to także
zasadność wybrania takiego, a nie innego kryterium różnicowania podmiotów prawa.
Odnośnie do zarzucanego w apelacji naruszenia art. 56, 57 i 58 k.p. - w
związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 27 listopada 2007 r., SK 18/05 -
Sąd Okręgowy stwierdził, że orzeczenie to dotyczy art. 58 k.p., czyli wysokości od-
szkodowania, o którym mowa w art. 56 k.p. Nie dotyczy zaś wysokości wynagrodze-
nia przyznawanego w przypadku przywrócenia pracownika do pracy za czas pozo-
stawania bez pracy na podstawie 57 k.p. W rozpoznawanej sprawie powód domagał
się zasądzenia na jego rzecz wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy
(art. 57 § 2 k.p.), roszczenie swoje wywodząc z tego, że był pracownikiem szczegól-
nie chronionym (z uwagi na funkcję społecznego inspektora pracy pełnioną w dawnej
strukturze administracyjnej urzędu). Było to zatem odmienne roszczenie od przysłu-
gującego na podstawie art. 58 k.p., którego dotyczyło powołane orzeczenie Trybu-
nału Konstytucyjnego. Dochodzenie wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez
pracy w związku ze szczególnie chronionym stosunkiem pracy jest innym roszcze-
niem, wymagającym wykazania innych przesłanek niż w przypadku dochodzenia od-
szkodowania z tytułu rzekomej odpowiedzialności deliktowej pracodawcy.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wniósł w imieniu powoda jego
pełnomocnik, zaskarżając wyrok ten w pkt 1 w części oddalającej apelację powoda
od rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego oddalającego roszczenie o zasądzenie na jego
rzecz od Urzędu m.st. Warszawy kwot po 4.728 zł miesięcznie tytułem wynagrodze-
nia zasadniczego za pracę za cały okres pozostawania bez pracy, na skutek nie-
zgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy na mocy art. 52 § 1 pkt 1 k.p., na-
leżnego za okres od lipca 2004 r. do lutego 2008 r. włącznie, oraz w pkt 2 w zakre-
sie, w jakim zawiera rozstrzygnięcie Sądu drugiej instancji dotyczące kosztów postę-
powania odwoławczego.
Jako podstawę skargi kasacyjnej skarżący powołał naruszenie przepisów
prawa materialnego: 1) art. 18 ust. 2 w związku z ust. 3 ustawy z dnia 15 marca 2002
r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy, poprzez dokonanie jego błędnej wykładni
polegającej na przyjęciu, że ustawa ta nie zakłada kontynuowania istniejącego przed
dniem jej wejścia w życie stosunku pracy (rozumianego jako całokształt relacji praw-
8
nych łączących pracodawcę z pracownikiem) i w konsekwencji dotychczasowi pra-
cownicy struktur samorządowych Warszawy mogli stać się pracownikami samorzą-
dowymi Urzędu m.st. Warszawy wyłącznie pod warunkiem zaproponowania im no-
wych warunków pracy lub płacy, podczas gdy w rzeczywistości, zgodnie z poprawną
wykładnią, art. 18 ust. 2 tej ustawy stanowi, że pracownicy samorządowi, z dniem
wejścia w życie ustawy, z mocy samego prawa stawali się pracownikami samorzą-
dowymi Urzędu m.st. Warszawy, kontynuując istniejący stosunek pracy u nowego
pracodawcy, zaś ewentualne wygaśnięcie tego stosunku pracy było uzależnione do-
piero od spełnienia się warunku określonego w art. 18 ust. 3 ustawy w postaci nieza-
proponowania pracownikowi nowych warunków pracy lub płacy albo też nieprzyjęcia
przez pracownika zaproponowanych warunków pracy i płacy; 2) art. 231
k.p. w
związku z art. 5 k.p., poprzez jego niezastosowanie na skutek błędu polegającego na
uznaniu przez Sądy obu instancji, że do stosunków pracy pracowników samorządo-
wych, którzy w związku ze zmianą pracodawcy dokonaną ex lege stali się pracowni-
kami Urzędu m.st. Warszawy, z dniem wejścia w życie ustawy o ustroju m.st. War-
szawy zasady określone w art. 231
k.p. nie mogą znaleźć zastosowania w zakresie
nieuregulowanym przepisami ustawy o ustroju m.st. Warszawy, w szczególności w
zakresie określającym wstąpienie przez Urząd m.st. Warszawy jako pracodawcy w
całokształt praw i obowiązków wynikających ze stosunków pracy powstałych przed
dniem wejścia w życie ustawy o ustroju m.st. Warszawy, w tym również obejmują-
cych nabyte przez pracowników przed tym dniem uprawnienia ochronne wynikające
między innymi z przepisów szczególnych, np. art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca
1983 r. o społecznej inspekcji pracy, podczas gdy art. 231
k.p. znajduje również za-
stosowanie (art. 5 k.p.) w sytuacjach, w których przejście zakładu pracy na innego
pracodawcę następuje na mocy przepisów prawa, jak w niniejszej sprawie; 3) art. 57
§ 2 k.p. w związku z art. 13 ust. 1 ustawy o społecznej inspekcji pracy, poprzez nie-
zastosowanie, które było skutkiem uchybień opisanych w pkt 1 i 2 i w konsekwencji
spowodowało oddalenie żądania powoda w zakresie zasądzenia wynagrodzenia za
cały czas pozostawania bez pracy, gdyż - jak błędnie przyjął Sąd drugiej instancji -
powodowi jako pracownikowi, „któremu zaproponowano nowe warunki pracy” i który
w związku z tym „nie pozostawał ciągle w tym samym stosunku pracy”, nie przysłu-
guje ochrona stosunku pracy wynikającą z art. 13 ustawy o społecznej inspekcji
pracy i w konsekwencji nie przysługuje mu wynagrodzenie za cały okres pozostawa-
nia bez pracy, podczas gdy w rzeczywistości poprawne zastosowanie przepisów
9
prawa materialnego prowadzi do odmiennych wniosków, albowiem powód po przyję-
ciu zaproponowanych mu nowych warunków pracy lub płacy kontynuował zatrudnie-
nie w ramach dotychczasowego stosunku pracy na rzecz nowego pracodawcy -
Urzędu m.st. Warszawy - wraz z przysługującą powodowi ochroną stosunku pracy, a
tym samym był uprawniony do otrzymania wynagrodzenia za cały czas pozostawania
bez pracy jako pracownik, wobec którego rozwiązanie umowy o pracę podlegało
ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego; 4) art. 57 § 1 k.p. w związku z art. 64
ust. 1 i art. 2 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP i w związku z wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego z 27 listopada 2007 r. w sprawie SK 18/05, polegające na błędnej
wykładni normy zawartej w tych przepisach, poprzez nieuzasadnione ograniczenie
wynagrodzenia-rekompensaty przyznanej powodowi jedynie do wysokości trzymie-
sięcznego wynagrodzenia, zamiast rekompensaty w wysokości wynagrodzenia za
cały okres pozostawania bez pracy, w sytuacji gdy powołany wyrok TK oraz treść
norm konstytucyjnych (stosowanych bezpośrednio na mocy art. 8 ust 2 Konstytucji
RP) przesądzają o zasadności uwzględnienia żądania wypłaty wynagrodzenia (jako
rekompensaty) za cały okres pozostawania bez pracy z wyłączeniem ograniczenia
do trzymiesięcznej wysokości, zawartego w art. 57 § 1 k.p., albowiem utrzymywanie
takiego ograniczenia w sytuacji bezprawnego rozwiązania stosunku pracy stanowi
swoistą „promocję” nagannych zachowań pracodawcy i pozostaje w sprzeczności z
podstawowymi zasadami prawa, w tym także zasadą równości, w sposób nieupraw-
niony różnicując osoby, którym przyznano odszkodowanie, uznając za niecelowe lub
niemożliwe przywrócenie ich do pracy, od osób w analogicznej sytuacji prawnej,
przywróconych do pracy, na niekorzyść tych drugich; 5) art. 20 ust. 2 ustawy o
ustroju m.st. Warszawy, poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy także z tego
przepisu wynika, że Urząd m.st. Warszawy (jako communes fisci osoby prawnej Mia-
sta Stołecznego Warszawy) stał się następcą prawnym gmin warszawskich (a co za
tym idzie ich communes fisci, jaką między innymi było Biuro Zarządu Miasta), a za-
tem istniała ciągłość prawna stosunku pracy powoda także po dniu wejścia w życie
ustawy o ustroju m.st. Warszawy i po przyjęciu przez powoda nowych warunków
pracy i płacy - w związku ze wstąpieniem w ogół praw i obowiązków gmin warszaw-
skich (i ich jednostek nieposiadających osobowości prawnej) przez Miasto (i jego
jednostki nieposiadające osobowości prawnej).
Konieczność przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżący uzasadnił
tym, że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne wymagające rozstrzygnię-
10
cia przez Sąd Najwyższy, mianowicie, czy przepisy ustawy o ustroju m.st. Warszawy,
w szczególności jej art. 18 ust. 2 i 3, wywierają wobec osób, które zostały objęte ich
dyspozycją, skutek prawny w postaci całkowitego wygaśnięcia (zakończenia) stosun-
ku pracy z dniem wejścia w życie ustawy (ustania stosunku pracy w całości, a więc w
całym zakresie, także wynikającym z przepisów będących źródłami prawa pracy w
rozumieniu art. 9 k.p., nie tylko w zakresie postanowień objętych umową o pracę) - a
więc tak jak uznały Sądy obu instancji samo wejście w życie ustawy o ustroju m.st.
Warszawy spowodowało ex lege ustanie całości stosunku pracy każdego pracownika
objętego tą ustawą, i w tym też dniu powstały zupełnie nowe stosunki pracy, których
treść regulowała jedynie ustawa, czy też z dniem wejścia w życie ustawy o ustroju
m.st. Warszawy nastąpiła - zgodnie z dosłownym brzmieniem art. 18 ust. 2 - jedynie
zmiana pracodawcy na Urząd m.st. Warszawy, a w pozostałym zakresie stosunki te
nie uległy zmianie i nie wygasły, natomiast ich ustanie (wygaśnięcie) nastąpiło do-
piero w terminie określonym w art. 18 ust. 3, pod tym jednak warunkiem, że pracow-
nikowi nie zaproponowano nowych warunków pracy lub płacy, albo pomimo ich za-
proponowania nie zostały one przez pracownika przyjęte; w przypadku natomiast
przyjęcia tych warunków (pracy lub płacy) stosunek pracy trwał nadal i był kontynu-
owany w zmienionym kształcie co do tych warunków, zaś w pozostałym zakresie
(określonym źródłami prawa pracy z art. 9 k.p.) nie uległ zmianie.
Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i zasądzenie kwot po
4.728 zł tytułem wynagrodzenia należnego powodowi za każdy miesiąc pozostawa-
nia bez pracy od lipca 2004 r. do lutego 2008 r. włącznie, łącznie kwoty 208.032 zł,
oraz zasądzenie od pozwanego kwoty 3.050 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
przed Sądem pierwszej instancji, zmianę zaskarżonego orzeczenia w punkcie 2 jego
sentencji, zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania przed
Sądem drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie objętym skargą kasacyjną i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie mogła zostać uwzględniona, chociaż część podniesio-
nych w niej zarzutów dotyczących naruszenia prawa materialnego przez błędną jego
11
wykładnię okazała się uzasadniona. Zaskarżone orzeczenie, pomimo częściowo
błędnego uzasadnienia, odpowiada bowiem prawu.
1. Uzasadniony jest kasacyjny zarzut naruszenia art. 18 ust. 2 i 3 ustawy z
dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. Nr 41, poz.
361 ze zm.), do czego doszło w wyniku dokonania ich błędnej wykładni polegającej
na przyjęciu przez Sąd Okręgowy, że ustawa co do zasady nie zakładała kontynu-
owania istniejącego przed dniem jej wejścia w życie stosunku pracy pracownika sa-
morządowego, zatrudnionego w którejś z likwidowanych jednostek organizacyjnych
wymienionych w art. 18 ust. 1 i 2 ustawy (w tym w Biurze Zarządu m.st. Warszawy),
u nowego ustawowo określonego pracodawcy (w Urzędzie m.st. Warszawy). Konty-
nuacja stosunku pracy, rozumianego jako całokształt relacji prawnych łączących pra-
codawcę z pracownikiem, wynikała bezpośrednio z dosłownej treści art. 18 ust. 2
ustawy. Błędnie Sąd Okręgowy uznał, że pracownicy dotychczasowych struktur or-
ganizacyjnych m.st. Warszawy mogli stać się pracownikami Urzędu m.st. Warszawy
wyłącznie pod warunkiem zaproponowania im nowych warunków pracy lub płacy (na
podstawie art. 18 ust. 3 ustawy). W rzeczywistości pracownicy samorządowi jedno-
stek organizacyjnych wymienionych w art. 18 ust. 1 i 2 ustawy stawali się z mocy
prawa, z dniem wejścia w życie ustawy o ustroju m.st. Warszawy, pracownikami
Urzędu m.st. Warszawy (art. 18 ust. 2 ustawy), kontynuując stosunek pracy istniejący
u dotychczasowego pracodawcy (w jednostkach wymienionych w art. 18 ust. 1
ustawy) u nowego pracodawcy (w Urzędzie m.st. Warszawy), zaś ewentualne wyga-
śnięcie tego stosunku pracy mogło nastąpić później i było uzależnione od spełnienia
się warunku przewidzianego w art. 18 ust. 3 ustawy w postaci niezaproponowania
pracownikowi nowych warunków pracy lub płacy albo też nieprzyjęcia przez pracow-
nika zaproponowanych mu warunków pracy i płacy.
Wniosek powyższy wynika z jednoznacznego w swojej wymowie art. 18
ustawy o ustroju m.st. Warszawy. Według tego przepisu, z dniem wejścia w życie
ustawy dotychczasowe Biuro Zarządu m.st. Warszawy, starostwo powiatu warszaw-
skiego, urzędy gmin warszawskich i urzędy dzielnic w gminie Warszawa-Centrum
oraz urząd gminy Wesoła stały się Urzędem m.st. Warszawy (ust. 1). Pracownicy
samorządowi Biura Zarządu m.st. Warszawy, starostwa powiatu warszawskiego,
urzędów gmin warszawskich i dzielnic gminy Warszawa-Centrum oraz urzędu gminy
Wesoła stali się pracownikami samorządowymi Urzędu m.st. Warszawy (ust. 2). Sto-
sunek pracy z pracownikami, o których mowa w ust. 2, wygasał z ostatnim dniem
12
miesiąca, w którym upływało 6 miesięcy od dnia opublikowania przez komisarza wy-
borczego wyników wyborów do Rady m.st. Warszawy, jeżeli na miesiąc przed upły-
wem tego terminu nie zostały im zaproponowane nowe warunki pracy lub płacy na
dalszy okres albo w razie ich nieprzyjęcia, w ciągu 14 dni od dnia ich zaproponowa-
nia (ust. 3). Z przytoczonej dosłownej treści art. 18 ust. 2 ustawy o ustroju m.st. War-
szawy wynika, że z woli ustawodawcy pracownicy samorządowi Biura Zarządu m.st.
Warszawy (w tym powód) stali się pracownikami samorządowymi Urzędu m.st. War-
szawy. Nie można przyjąć innego założenia - co do treści ich stosunku pracy po
ustawowej zmianie pracodawcy - jak tylko takie, że zarówno przed jak i po wynikają-
cej z ustawy zmianie pracodawcy treść ich stosunku pracy była jednakowa. Urząd
m.st. Warszawy jako nowy pracodawca miał im dopiero w przyszłości zaproponować
nowe warunki pracy i płacy (także gorsze od dotychczasowych), co mogło doprowa-
dzić albo do wygaśnięcia stosunku pracy (z mocy prawa), albo do przekształcenia
jego treści (w związku z zaproponowaniem pracownikowi i przyjęciem przez niego
innych warunków pracy i płacy). Do chwili wygaśnięcia stosunku pracy albo do chwili
przekształcenia treści stosunku pracy pracownik samorządowy był zatrudniony w
Urzędzie m.st. Warszawy na takich samych warunkach pracy i płacy, wynikających z
umowy o pracę wraz z innymi elementami kształtującymi treść tego stosunku praw-
nego, jakie były przypisane do jego statusu pracowniczego u dotychczasowego pra-
codawcy.
2. Uzasadniony okazał się również kasacyjny zarzut naruszenia art. 231
k.p.
poprzez odmowę jego zastosowania do oceny statusu pracowniczego powoda po
wejściu w życie ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju m.st. Warszawy. Do naru-
szenia art. 231
k.p. doszło na skutek błędnego uznania przez Sądy obu instancji, że
do stosunków pracy pracowników samorządowych, którzy w związku ze zmianą pra-
codawcy, dokonaną ex lege, stali się pracownikami Urzędu m.st. Warszawy, z dniem
wejścia w życie ustawy o ustroju m.st. Warszawy nie mogą znaleźć zastosowania
zasady określone w art. 231
k.p. w zakresie nieuregulowanym przepisami ustawy o
ustroju m.st. Warszawy, w szczególności w zakresie określającym wstąpienie przez
Urząd m.st. Warszawy (jako nowego pracodawcy) w całokształt praw i obowiązków
wynikających ze stosunków pracy powstałych przed dniem wejścia w życie tej
ustawy u dotychczasowych pracodawców. Należy podzielić pogląd przedstawiony w
skardze kasacyjnej, że art. 231
k.p. znajduje zastosowanie również w sytuacjach, w
których przejście zakładu pracy na innego pracodawcę następuje na mocy przepisów
13
prawa (ex lege), jak to miało miejsce w niniejszej sprawie. Według art. 231
k.p. przej-
ście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę powoduje, że nowy praco-
dawca staje się z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Przej-
ście zakładu pracy na innego pracodawcę może mieć swoje źródło w czynności
prawnej (np. w umowie sprzedaży przedsiębiorstwa lub jego części), w akcie admini-
stracyjnym (np. decyzji uprawnionego organu), a także w akcie prawodawczym (np.
ustawie). Pojęcie ”przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę”
jest bardzo pojemne. Obejmuje różnorodne przypadki przejęcia zadań stanowiących
przedmiot działania zakładu pracy jako placówki zatrudnienia. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego przyjmuje się, że przejście zakładu pracy lub jego części na nowego
pracodawcę (art. 231
k.p.) ma miejsce wówczas, gdy dochodzi do przejęcia w fak-
tyczne władanie przez nowego pracodawcę części zadania lub zadań, stanowiących
przedmiot działalności placówki zatrudnienia, w zakresie pozwalającym na wykony-
wanie obowiązków pracowniczych; nie musi to polegać na nabyciu przedsiębiorstwa
lub jego części ani nie zależy od rodzaju czynności prawnej, na podstawie której
następuje (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 września 2006 r., I PK 75/06, OSNP
2007 nr 17-18, poz. 250). Podstawą prawną przejścia zakładu pracy lub jego części
na innego pracodawcę może być akt administracyjny, a w szczególności decyzja
uprawnionego organu o oddaniu nieruchomości w trwały zarząd na podstawie art. 43
ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (jednolity tekst:
Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.) (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29 listo-
pada 2005 r., II PK 391/04, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 297). Przyjęcie, że przejście
zakładu pracy na innego pracodawcę może być następstwem regulacji ustawowych,
nie stoi w sprzeczności z ogólną formułą art. 231
k.p.
Nie można podzielić poglądu Sądu Okręgowego, że uchwalając ustawę z dnia
15 marca 2002 r. o ustroju m.st. Warszawy ustawodawca nie założył ciągłości
stosunków pracy warszawskich pracowników samorządowych, co mogłoby - zda-
niem tego Sądu - nastąpić jedynie w wyniku wprowadzenia jednoznacznej (wyraźnej)
regulacji, zgodnie z którą Urząd m.st. Warszawy wstąpiłby w prawa i obowiązki pra-
codawcy wynikające z dotychczasowych stosunków pracy. Regulacja taka była
zbędna, skoro skutek zmiany pracodawcy (wpływ tej zmiany na treść trwających sto-
sunków pracy) wynika bezpośrednio z art. 231
k.p. Nawet brak w art. 18 ustawy o
ustroju m.st. Warszawy wyraźnego stwierdzenia, że z chwilą przejęcia przez Urząd
m.st. Warszawy pracowników samorządowych, zatrudnionych dotychczas w znoszo-
14
nych jednostkach organizacyjnych Miasta Stołecznego Warszawy, będą kontynu-
owane na dotychczasowych warunkach stosunki pracy nawiązane w tych jednost-
kach, nie zmienia wynikającego z art. 231
k.p. automatyzmu przejęcia przez nowego
pracodawcę pracowników z ich dotychczasowym statusem pracowniczym (z konty-
nuacją treści dotychczasowych stosunków pracy). Ustawodawca przewidział, co
prawda, wygaśnięcie wszystkich stosunków pracy pracowników samorządowych
przejętych przez Urząd m.st. Warszawy od znoszonych jednostek organizacyjnych,
ale miało to nastąpić później, już po przejęciu pracowników przez nowego pracodaw-
cę - w terminie wynikającym z art. 18 ust. 3 ustawy o ustroju m.st. Warszawy. Ma
rację Sąd Okręgowy, że ustawodawca przyjął jako zasadę wygaśnięcie stosunków
pracy pracowników samorządowych przejętych przez Urząd m.st. Warszawy od zno-
szonych jednostek organizacyjnych m.st. Warszawy, ale nie miało to nastąpić auto-
matycznie z chwilą wejścia w życie ustawy o ustroju m.st. Warszawy, tylko w ciągu
następnych sześciu miesięcy. Pracownicy byłych struktur samorządowych m.st.
Warszawy stali się automatycznie pracownikami Urzędu m.st. Warszawy na wcze-
śniej obowiązujących warunkach pracy i płacy, a dopiero później nowy pracodawca -
Urząd m.st. Warszawy - uzyskał prawo weryfikacji dotychczasowych warunków pracy
i płacy oraz swobodę kontynuowania zatrudnienia dotychczasowych pracowników
(przez doprowadzenie do wygaśnięcia z mocy prawa ich stosunków pracy).
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że zaskarżony wyrok narusza
art. 18 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju m.st. Warszawy w związku
z art. 231
k.p. w następstwie przyjęcia, że ustawa o ustroju m.st. Warszawy nie za-
kładała kontynuowania - z chwilą jej wejścia w życie - zatrudnienia warszawskich
pracowników samorządowych u nowego pracodawcy, a dotychczasowi pracownicy
struktur samorządowych mogli stać się pracownikami Urzędu m.st. Warszawy wy-
łącznie pod warunkiem zaproponowania im nowych warunków pracy i płacy, podczas
gdy faktycznie pracownicy samorządowi, w tym powód, stawali się z mocy prawa
pracownikami Urzędu m.st. Warszawy z chwilą wejścia tej ustawy w życie i poza
podmiotową zmianą pracodawcy treść ich stosunków pracy pozostawała niezmienio-
na (przynajmniej do czasu zaproponowania im nowych warunków zatrudnienia).
3. Z opisanego naruszenia art. 18 ust. 2 i 3 ustawy o ustroju m.st. Warszawy
oraz art. 231
k.p. nie wynika jednak zasadność skargi kasacyjnej, pozwalająca na jej
uwzględnienie i uchylenie zaskarżonego wyroku. Nawet przyjęcie, że powód „prze-
szedł” do nowego pracodawcy (Urzędu m.st. Warszawy) ze wszystkimi uprawnie-
15
niami ochronnymi nabytymi w czasie zatrudnienia w Biurze Zarządu m.st. Warszawy
przed dniem wejścia w życie ustawy o ustroju m.st. Warszawy, w tym z uprawnie-
niami ochronnymi wynikającymi z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o
społecznej inspekcji pracy, nie pozwala na uwzględnienie skargi kasacyjnej.
Istotą sporu było rozstrzygnięcie, czy w chwili złożenia przez pracodawcę
oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia (oświadczenie z 17
marca 2004 r., doręczone powodowi 22 marca 2004 r.) powód podlegał szczególnej
ochronie przed rozwiązaniem umowy o pracę, wynikającej z faktu wybrania go 25
czerwca 1999 r. na grupowego społecznego inspektora pracy z rekomendacji organi-
zacji związkowych działających w Biurze Zarządu m.st. Warszawy. Podstawowe
znaczenie miało rozstrzygnięcie kwestii, czy w związku z uwzględnieniem roszczenia
powoda o przywrócenie go do pracy przysługuje mu wynagrodzenie za czas pozo-
stawania bez pracy według ogólnych zasad (na podstawie art. 57 § 1 k.p.), czy też
według zasad przewidzianych w odniesieniu do pracowników, w stosunku do których
rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego
(art. 57 § 2 k.p.).
W kwestii domagania się przez powoda zasądzenia wynagrodzenia za cały
czas pozostawania bez pracy (od lipca 2004 r. do lutego 2008 r. włącznie) - w kwocie
208.032 zł, zamiast zasądzonej przez Sąd Rejonowy z tego tytułu kwoty 14.184 zł,
co odpowiadało wynagrodzeniu za czas pozostawania bez pracy przez trzy miesiące
- zasadnicze znaczenie miało nie to, czy powód zachował swój dotychczasowy sta-
tus pracowniczy po 27 października 2002 r. - czyli po wejściu w życie ustawy o
ustroju m.st. Warszawy (w ocenie Sądu Najwyższego - zachował), tylko to, czy w
chwili składania przez pracodawcę oświadczenia o rozwiązaniu z nim umowy o pracę
bez wypowiedzenia był pracownikiem podlegającym szczególnej ochronie.
Mimo naruszenia art. 18 ust. 2 i 3 ustawy o ustroju m.st. Warszawy oraz art.
231
k.p. Sądy obu instancji prawidłowo uznały, że w chwili składania przez praco-
dawcę oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powód nie
podlegał już ochronie przewidzianej w art. 13 ust. 1 ustawy o społecznej inspekcji
pracy, a zatem nie miał do niego zastosowania art. 57 § 2 k.p. Co prawda, odmowa
zastosowania przez Sądy obu instancji art. 57 § 2 k.p. w związku z art. 13 ust. 1
ustawy o społecznej inspekcji pracy była skutkiem błędnej interpretacji art. 18 ust. 2 i
3 ustawy o ustroju m.st. Warszawy oraz art. 231
k.p., jednak oddalenie żądania po-
woda o zasądzenie wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy było prawi-
16
dłowe (odpowiadało prawu). W chwili składania mu oświadczenia pracodawcy o roz-
wiązaniu stosunku pracy powód nie podlegał już bowiem szczególnej ochronie wyni-
kającej z art. 13 ust. 1 ustawy o społecznej inspekcji pracy, a w konsekwencji po
podjęciu pracy w wyniku przywrócenia go do pracy nie przysługiwało mu wynagro-
dzenie za cały okres pozostawania bez pracy.
Po wejściu w życie ustawy o ustroju m.st. Warszawy i przejęciu pracowników
samorządowych zatrudnionych w Biurze Zarządu m.st. Warszawy przez Urząd m.st.
Warszawy jako nowego pracodawcę (co nastąpiło 27 października 2002 r.) powód
kontynuował zatrudnienie na warunkach dotychczasowego stosunku pracy na rzecz
nowego pracodawcy - Urzędu m.st. Warszawy - wraz z przysługującą mu ochroną
stosunku pracy z tytułu sprawowania funkcji społecznego inspektora pracy u po-
przedniego pracodawcy (w Biurze Zarządu m.st. Warszawy), jednak ochrona ta wy-
gasła po upływie roku od chwili zmiany pracodawcy (czyli z upływem 27 października
2003 r.) i nie obejmowała powoda w chwili składania przez pracodawcę oświadcze-
nia o rozwiązaniu umowy o pracę (co nastąpiło 22 marca 2004 r.). Nie można w
związku z tym podzielić twierdzeń powoda, że był uprawniony do otrzymania wyna-
grodzenia za cały czas pozostawania bez pracy jako pracownik, wobec którego roz-
wiązanie umowy o pracę podlegało ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego (art.
57 § 2 k.p.). Ochrona ta wygasła bowiem zanim doszło do złożenia przez pracodaw-
cę oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę. Powyższa ocena wynika z interpre-
tacji przepisów regulujących status pracowniczy społecznych inspektorów pracy.
Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspek-
cji pracy (Dz.U. Nr 35, poz. 163 ze zm.), pracodawca nie może wypowiedzieć ani
rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora
pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że
zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia;
w takim wypadku rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić po uprzednim uzyska-
niu zgody statutowo właściwego organu zakładowej organizacji związkowej. Jak z
tego wynika, ochrona przed rozwiązaniem umowy o pracę przysługuje społecznemu
inspektorowi pracy przez czas trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wyga-
śnięciu.
Według art. 3 ust. 1 ustawy, społeczną inspekcję pracy w zakładzie pracy two-
rzą: 1) zakładowy społeczny inspektor pracy - dla całego zakładu pracy, 2) oddziało-
wi (wydziałowi) społeczni inspektorzy pracy - dla poszczególnych oddziałów (wy-
17
działów), 3) grupowi społeczni inspektorzy pracy - dla komórek organizacyjnych od-
działów (wydziałów). Społecznych inspektorów pracy wybierają i odwołują pracow-
nicy zakładu pracy (art. 6 ust. 1 ustawy). Wyboru dokonuje się na okres 4 lat (art. 6
ust. 2 ustawy).
Powód został wybrany grupowym społecznym inspektorem pracy 25 czerwca
1999 r. Wyboru dokonali pracownicy ówczesnego zakładu pracy (pracodawcy) po-
woda - Biura Zarządu m.st. Warszawy. Kadencja powoda miała trwać cztery lata - do
25 czerwca 2003 r. Nie doszło jednak do upływu pełnej czteroletniej kadencji powoda
jako społecznego inspektora pracy, ponieważ z dniem 27 października 2002 r. prze-
stało istnieć Biuro Zarządu m.st. Warszawy jako pracodawca powoda, u którego do-
szło do wyboru go na społecznego inspektora pracy. Z chwilą zniesienia bytu praw-
nego Biura Zarządu m.st. Warszawy (z powodu ustawowego zniesienia tego praco-
dawcy powód stał się na podstawie art. 18 ust. 2 ustawy o ustroju m.st. Warszawy w
związku z art. 231
k.p. pracownikiem Urzędu m.st. Warszawy) wygasł również man-
dat powoda jako społecznego inspektora pracy. Skoro przestał istnieć zakład pracy
(pracodawca), którego pracownicy wybrali powoda społecznym grupowym inspekto-
rem pracy, to powód przestał być (z mocy prawa) społecznym grupowym inspekto-
rem pracy. Ustawa o społecznej inspekcji pracy nie przewiduje, co prawda, wcze-
śniejszego - przed upływem kadencji - wygaśnięcia mandatu społecznego inspektora
pracy, ale nie może budzić jakichkolwiek wątpliwości, że mandat ten wygasa co
najmniej w dwóch wypadkach - ustania bytu prawnego (śmierci) społecznego in-
spektora pracy oraz ustania bytu prawnego (np. zniesienia w wyniku regulacji usta-
wowych) pracodawcy, u którego doszło do wyboru pracownika na społecznego in-
spektora pracy. Skrócenie kadencji powoda jako społecznego grupowego inspektora
pracy spowodowało, że z chwilą, gdy powód stał się pracownikiem samorządowym
Urzędu m.st. Warszawy, wygasł jego mandat społecznego inspektora pracy (tę spo-
łeczną funkcję pochodzącą z wyboru powierzono powodowi u konkretnego praco-
dawcy, a nie u jego następcy prawnego), jednak nadal - przez rok - trwała ochrona
przed rozwiązaniem stosunku pracy wynikająca z art. 13 ust. 1 ustawy o społecznej
inspekcji pracy. W tym jedynie kontekście można mówić o dalszym przysługiwaniu
powodowi ochrony stosunku pracy wynikającej z art. 13 ust. 1 ustawy o społecznej
inspekcji pracy. Można zgodzić się ze skarżącym, że po wejściu w życie ustawy o
ustroju m.st. Warszawy powód kontynuował zatrudnienie w ramach dotychczasowe-
go stosunku pracy na rzecz nowego pracodawcy - Urzędu m.st. Warszawy - wraz z
18
przysługującą mu ochroną stosunku pracy, jednak po 27 października 2002 r.
ochrona ta nie wynikała już z trwania nadal mandatu społecznego grupowego in-
spektora pracy, a wyłącznie z faktu rozciągnięcia tej ochrony w czasie poza upływ
kadencji na okres jednego roku po wygaśnięciu mandatu. Ochrona ta przestała po-
wodowi przysługiwać z upływem 27 października 2003 r. (czyli z upływem roku po
wygaśnięciu mandatu), a to oznacza, że w chwili rozwiązywania stosunku pracy (22
marca 2004 r.) ochrona ta już powodowi nie przysługiwała, co w konsekwencji wyklu-
czało zasadność roszczenia o wynagrodzenie za cały okres pozostawania bez pracy
na podstawie art. 57 § 2 k.p.
W tej sytuacji należało zgodzić się z ostateczną oceną materialnoprawną
Sądu Okręgowego, że pełniona przez powoda u dotychczasowego pracodawcy (w
Biurze Zarządu m.st. Warszawy) funkcja społecznego inspektora pracy wygasła z
chwilą wejścia w życie ustawy o ustroju m.st. Warszawy. Jednak błędne było uza-
sadnienie prawne tej oceny. Z naruszeniem art. 18 ust. 2 i 3 ustawy o ustroju m.st.
Warszawy oraz art. 231
k.p. Sąd Okręgowy przyjął, że Urząd m.st. Warszawy jako
nowy pracodawca powoda nie był następcą prawnym w stosunkach pracy nawiąza-
nych w byłych strukturach administracyjnych Miasta Stołecznego Warszawy i z tego
powodu nie był związany wyborem społecznych inspektorów pracy, dokonanym w
trakcie zatrudnienia u poprzednich pracodawców samorządowych. Mimo błędnego
uzasadnienia prawnego, prawidłowa była jednak ostateczna konstatacja Sądu Okrę-
gowego, że z chwilą przekształcenia (reorganizacji), do jakiej doszło z mocy ustawy
o ustroju m.st. Warszawy, powód przestał pełnić z mocy prawa funkcję społecznego
inspektora pracy, a zatem nie był pracownikiem szczególnie chronionym w rozumie-
niu przepisów ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy w chwili
rozwiązania z nim stosunku pracy. Przestał być pracownikiem szczególnie chronio-
nym z upływem roku od wejścia w życie ustawy o ustroju m.st. Warszawy, ponieważ
z tą chwilą wygasł jego mandat społecznego grupowego inspektora pracy w związku
z ustaniem bytu prawnego pracodawcy, u którego doszło do jego wyboru. Cel wybo-
ru społecznych inspektorów pracy określa ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. Z jej
przepisów nie wynika, aby wybór społecznego inspektora pracy u konkretnego
pracodawcy był automatycznie skuteczny także u innego, nowego pracodawcy po
przekształceniach przewidzianych w art. 231
k.p. Ustawa o społecznej inspekcji pracy
- uchwalona w 1983 r. i w dużym stopniu anachroniczna w obecnych warunkach spo-
łeczno-ekonomicznych - nie daje podstaw do przyjęcia, że mandat pochodzącego z
19
wyboru społecznego grupowego inspektora pracy sięga poza byt prawny pracodaw-
cy, u którego doszło do tego wyboru.
4. Sąd Najwyższy nie podzielił zarzutów skarżącego co do niezgodności z
Konstytucją RP art. 57 § 1 k.p. Skarżący twierdził, że do naruszenia art. 57 § 1 k.p. w
związku z art. 64 ust. 1 i art. 2 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP doszło w związku
z pominięciem wniosków wypływających z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 27
listopada 2007 r., SK 18/05, OTK-A 2007 nr 10, poz. 128, co doprowadziło do błęd-
nej wykładni normy zawartej w tych przepisach poprzez nieuzasadnione ogranicze-
nie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy przyznanego powodowi (rekom-
pensaty z tego tytułu) jedynie do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, za-
miast rekompensaty w wysokości wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez
pracy. Zdaniem skarżącego, powołany wyrok TK z 27 listopada 2007 r., SK 18/05,
oraz treść norm konstytucyjnych (stosowanych bezpośrednio na mocy art. 8 ust 2
Konstytucji RP) przesądzają o zasadności uwzględnienia żądania wypłaty wynagro-
dzenia (jako rekompensaty) za cały okres pozostawania bez pracy z wyłączeniem
ograniczenia do trzymiesięcznej wysokości, zawartego w art. 57 § 1 k.p. Odnosząc
się do tego zarzutu należy podkreślić, że kontrola zgodności z Konstytucją RP roz-
wiązań ustawowych należy do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Z wyroku
Trybunału z 27 listopada 2007 r., SK 18/05, który dotyczył art. 58 k.p. w związku z
art. 56 k.p., nie można wyciągać bezpośrednich wniosków co do zgodności lub nie-
zgodności z Konstytucją RP art. 57 k.p. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczył
wysokości odszkodowania, o którym mowa w art. 56 k.p., tymczasem w rozpozna-
wanej sprawie chodziło o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy w przy-
padku podjęcia przez pracownika pracy po przywróceniu go do pracy. Są to różne
instytucje prawne. Wyrok Sądu Najwyższego nie stanowi przeszkody do wniesienia
przez powoda skargi konstytucyjnej opartej na zarzucie niezgodności art. 57 § 1 k.p.
z art. 64 ust. 1 i art. 2 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. W razie stwierdzenia
niekonstytucyjności art. 57 § 1 k.p. możliwe stanie się wznowienie postępowania cy-
wilnego (art. 4011
k.p.c.).
5. Rozważanie kasacyjnego zarzutu naruszenia art. 20 ust. 2 ustawy o ustroju
m.st. Warszawy, w wyniku jego niezastosowania, jest zbędne w związku z przyję-
ciem przez Sąd Najwyższy, że Urząd m.st. Warszawy (jako communes fisci osoby
prawnej Miasta Stołecznego Warszawy) przejął pracowników znoszonych jednostek
organizacyjnych (w tym Biura Zarządu m.st. Warszawy, w którym zatrudniony był
20
powód, jako communes fisci osoby prawnej Miasta Stołecznego Warszawy), a zatem
istniała - co do zasady - ciągłość prawna stosunku pracy powoda także po dniu wej-
ścia w życie ustawy o ustroju m.st. Warszawy, jeszcze przed przyjęciem przez po-
woda nowych warunków pracy i płacy.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną na pod-
stawie art. 39814
k.p.c. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podsta-
wie art. 102 k.p.c.
========================================