Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 35/10
POSTANOWIENIE
Dnia 22 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa M. T.
przeciwko R. B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 22 czerwca 2010 r.,
zażalenia pozwanego
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie drugim
wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 18 lutego 2010 r., sygn. akt IX Ca (…),
oddala zażalenie
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w O. wyrokiem z dnia z dnia 18 lutego 2010 r. oddalił apelację
powódki M. T. od wyroku Sądu Rejonowego w M. z dnia 25 czerwca 2009 r.
oddalającego w przeważającej części jej powództwo o zapłatę, zasądzając od powódki
na rzecz pozwanego R. B. kwotę 800 zł tytułem zwrotu części kosztów procesu za
instancję odwoławczą.
Sąd drugiej instancji rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego
oparł na podstawie art. 102 k.p.c. Oceniając, że w sprawie wystąpił „szczególnie
uzasadniony wypadek” stanowiący przesłankę zastosowanie tego przepisu, Sąd
odwoławczy brał pod uwagę okoliczności sporu, charakter rozpoznawanej sprawy, a
także sytuację osobistą i majątkową powódki, która jest osoba starszą, schorowaną i
utrzymująca się ze stosunkowo niewielkiej renty wypadkowej. Sąd uznał, że
niezasadnym byłoby pozbawienie powódki całości środków utrzymania i zdanie jej na
2
pomoc innych osób. Sąd Okręgowy zaznaczył, że zasądzając od strony przegrywającej
część kosztów procesu zastosował art. 102 k.p.c. jedynie w ograniczonym zakresie.
Pozwany w zażaleniu na zawarte w wyroku postanowienie o kosztach procesu
domagał się jego zmiany, zarzucając naruszenie art. 102 k.p.c. przez przyjęcie, że
zachodzą podstawy do obciążenia powódki kosztami procesu tylko w części w sytuacji,
w której Sąd nie dysponował pełnymi danymi o jej stanie majątkowym. Skarżący
podniósł, że Sąd nie dysponował wiedzą, iż wydatki powódki przekraczają wysokość
wykazywanych przez nią dochodów i w tym zakresie powołał się na oświadczenia
majątkowe powódki złożone w innych wytoczonych mu przez powódkę procesach.
Według skarżącego, Sąd nie wiedział, iż powódka dysponuje co najmniej dwoma
rachunkami bankowymi, z których w marcu 2009 r. dokonała przelewu na rzecz swojej
córki kwoty 15.000 zł w wykonaniu umowy darowizny, w styczniu zaś 2010 r. przelewu
kwoty 1000 zł na rachunek sądu tytułem wpłaty części wpisu sądowego w jednej z
toczących się z udziałem skarżącego spraw. Sąd miał także nie dysponować wiedzą o
czterech innych wytoczonych pozwanemu procesach (trzech już przez powódkę
przegranych), w związku z prowadzeniem których powódka, będąc reprezentowana
przez pełnomocników z wyboru, poniosła znaczne koszty. Skarżący twierdził, że powódka
dysponuje środkami finansowymi pozwalającymi na prowadzenie przeciwko niemu
„szeroko zakrojonych akcji prawnych”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W zażaleniu skarżący koncentrował się na zarzucie dotyczącym orzekania przez
Sąd na podstawie niepełnego stanu faktycznego, który nie obejmował wszystkich danych
o sytuacji majątkowej powódki. Zarzut ten nie jest zasadny. Sąd orzekał na podstawie
stanu znanego mu w dniu orzekania w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał.
Skarżący, powołując się na nowe okoliczności, nie bierze pod uwagę, że obowiązek
przytaczania okoliczności faktycznych i powoływania dowodów spoczywa na stronach, a
sąd nie ma obowiązku wyręczania stron w tym zakresie i dokonywania ustaleń
faktycznych, które wykraczałyby poza materiał przedstawiony przez strony. Zważyć
ponadto należy, że zgodnie z art. 394 § 3 k.p.c. strona w zażaleniu może „w razie
potrzeby” wskazywać nowe fakty i dowody. Skuteczność powołania się na nie zależy od
tego, czy w toku dotychczas toczącego się postępowania potrzeba taka już istniała,
czy też powstała dopiero później. W tym zakresie strona nie może kierować się własną
subiektywną oceną, lecz musi uwzględniać kryteria obiektywne (por. postanowienie SN z
dnia 29 czerwca 2001 r., IV CZ 64/01, OSNC 2002, nr 3, poz. 36, postanowienie SN z
3
dnia 2 kwietnia 2009 r., IV CZ 25/09, niepubl.). Okoliczności i dowody, na które skarżący
obecnie się w zażaleniu powołał, mogły być skutecznie przedstawione przed zamknięciem
rozprawy i wydaniem wyroku przez Sąd odwoławczy, na co wskazuje zarówno treść
złożonych w sprawie pism procesowych, jak i daty powołanych w nich orzeczeń wydanych
w sprawach, w których skarżący - jak sam podnosił - występował jako strona pozwana.
Jedyną okolicznością, podniesioną wcześniej, był fakt dokonania przez powódkę
darowizny w kwocie 15.000 zł, co jednak miało miejsce na blisko rok przed wydaniem
zaskarżonego orzeczenia. Mając to na uwadze, nie można uznać, że w sprawie wystąpiła
„potrzeba”, o jakiej mowa w art. 394 § 3 k.p.c.
Niezależnie od tego, brak podstaw do twierdzenia, że ocena przesłanek
uzasadniających zastosowania art. 102 k.p.c. była w sprawie nieprawidłowa.
Zgodnie z art. 102 k.p.c. w „wypadkach szczególnie uzasadnionych” sąd może
zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów procesu bądź też obowiązkiem ich
zwrotu nie obciążać jej wcale. W orzecznictwie Sądu Najwyższego trafnie wskazuje się,
że ustalenie, czy w danym przypadku zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony” oraz
w jakim zakresie należy odstąpić od zasady odpowiedzialności za wynik procesu jest
suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu i zależy wyłącznie od jego swobodnej
oceny dokonywanej na podstawie całokształtu okoliczności sprawy z uwzględnieniem
zasad współżycia społecznego (por. m. in. wyrok SN z dnia 19 maja 2006 r., III CK
221/05, niepubl oraz postanowienie SN z dnia 2 grudnia 2009 r., I CZ 92/09, niepubl.).
Skuteczne podważenie tej oceny wymaga przedstawienia argumentów, które
wskazywałyby, że jest ona rażąco wadliwa. Ocena, której Sąd w sprawie dokonał, jak
wynika z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, opierała się na wszechstronnym
rozważeniu wszystkich jej okoliczności, wśród których okoliczności dotyczące sytuacji
majątkowej powódki stanowiły tylko jeden z elementów stanu faktycznego branych pod
uwagę w ramach tej oceny. Zważywszy, że Sąd zasądził od powódki kwotę w wysokości
odpowiadającej dwóm trzecim wysokości kwoty [stawki minimalnej opłaty za czynności
adwokackie z tytułu zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym stanowiącej
zgodnie z § 13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.1348 ze
zm.) połowę stawki minimalnej przewidzianej w § 6 pkt 5 tego rozporządzenia określonej
przy uwzględnieniu wartości przedmiotu sprawy], która zostałaby zasądzona na rzecz
strony wygrywającej, gdyby zasada odpowiedzialności za wynik procesu znalazła w
4
sprawie pełne zastosowanie, a zatem ograniczył obowiązek zwrotu kosztów procesu w
nieznacznym tylko stopniu, ocena ta nie nasuwa istotnych zastrzeżeń. W świetle
okoliczności sprawy uwzględnionych przez Sąd jest ona w pełni uzasadniona i
podnoszone w zażaleniu argumenty nie mogły jej skutecznie podważyć.
Z omówionych względów Sąd Najwyższy, orzekł jak w sentencji na podstawie do
art. 39814
k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.