Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA – Lidia Sularzycka

Sędzia SA – Edyta Jefimko /spr./

Sędzia SO del. – Robert Obrębski

Protokolant – st. sekr. sąd. Katarzyna Foltak

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2012 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w W.

przeciwko(...) W.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 27 września 2011 r. sygn. akt I C 146/11

1. prostuje z urzędu oczywistą omyłkę w komparycji zaskarżonego wyroku w zakresie oznaczenia przedmiotu sporu w ten sposób, że w miejsce słów „o zapłatę” wpisuje słowa „o ustalenie”;

2. oddala apelację,

3. zasądza od (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz (...) W. kwotę 2700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

TEZA

T. wniesienie aportu w postaci praw z umowy dzierżawy ma miejsce wtedy, gdy wspólnik , który jest dzierżawcą danej nieruchomości, przenosi na rzecz spółki swe uprawnienia do używania rzeczy i do pobierania z niej pożytków. Dzierżawca wnosząc tego typu aport musi uzyskać na to zgodę wydzierżawiającego na podstawie art. 519 k.c., bowiem obok uprawnień z umowy dzierżawy na spółkę przechodzą także połączone z nimi obowiązki - co oznacza, iż ma miejsce przejęcie długu.

I ACa 1382/11

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 września 2011 r. wydanym w sprawie z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. skierowanego przeciwko (...) W. - Sąd Okręgowy w Warszawie: oddalił powództwo o ustalenie, że powód jest dzierżawcą nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) o powierzchni 8 800 m ^{( 2)} , opisanej w ewidencji gruntów jako działki o nr (...) - część, 236, 237, 352, 351, 238/2 - część, 239 - część, 344 - część z obrębu(...) w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. do kwoty 370 000 zł w oparciu o aport w postaci prawa do korzystania z nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3 617 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i wniosków.

W dniu 6 października 1998r. została zawarta pomiędzy Gminą W. B. a spółką cywilną (...) z siedzibą w W. (następnie przekształconą w (...) spółkę jawną z siedzibą w W. ) umowa dzierżawy nr (...), której przedmiotem była nieruchomość gruntowa położona w W. przy ul. (...) o powierzchni 8 800 m ^{( 2)} opisana w ewidencji gruntów jako działki o nr (...) - część, 236, 237, 352, 351, 238/2 - część, 239 - część, 344- część z obrębu(...), stanowiąca własność ówczesnej Gminy W. B., będącej jednostką samorządu terytorialnego. Umowa została zawarta na okres od 1 października 1998r. do 30 września 2023r. Aneksem z dnia 31 stycznia 2002r. do umowy został zmieniony dzierżawca, na skutek przekształcenia spółki cywilnej (...) z siedzibą w W. w (...) spółkę jawną z siedzibą w W. .Postanowieniem z dnia 30.12.2009r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie zarejestrował podwyższenie kapitału zakładowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. do kwoty 370 000 zł w oparciu o aport wniesiony przez nowego wspólnika - (...) spółkę jawną z siedzibą w W. w postaci prawa do korzystania z nieruchomości położonej w W. przy ul. (...). Powód zwracał się do pozwanego o uwzględnienie tego faktu w treści umowy dzierżawy z dnia 6 października 1998r. , ale wydzierżawiający odmówił. Sąd Okręgowy uznał powództwo za bezzasadne. Strona powodowa domagała się ustalenia w trybie art. 189 k.p.c., że jest dzierżawcą nieruchomości opisanej w pozwie w wyniku podwyższenia jej kapitału zakładowego , pokrytego aportem w postaci prawa do korzystania z tej nieruchomości. Uwzględnienie tego żądania nie było możliwe z powodu jego sprzeczności z § 7 umowy dzierżawy z dnia 6 października 1998r. , który stanowi, że podnajem lub oddanie gruntu do bezpłatnego używania osobom trzecim wymaga zgody wydzierżawiającego. Zgody takiej (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. nie uzyskała od(...) W. . Ponadto przedmiot dzierżawy wchodzi w skład gminnego zasobu nieruchomości i stosownie do art. 37 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami ( tekst jednolity Dz. U. z 2010r., Nr 102, poz. 651 z późn. zm. – dalej powoływanej jako u.g.n.) nieruchomości oddawane są w dzierżawę na okres dłuższy niż 3 lata w drodze przetargu.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód, zaskarżając go w całości na podstawie następujących zarzutów :

1) naruszenia art. 328§2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia niespełniającego wymogów formalnych , a w szczególności nierozważnie wszystkich podniesionych w toku postępowania w sprawie okoliczności i brak odniesienia się do twierdzeń powoda stanowiących podstawę faktyczną i prawną jego roszczenia, a także niewyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia;

2) naruszenia art. 365 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie mocy wiążącej prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy Wydział XIII Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego z dnia 30 grudnia 2009r. , sygn. akt WA XIII Ns Rej.KRS/(...) w przedmiocie zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w oparciu o aport w postaci prawa do korzystania z opisanej w pozwie nieruchomości na podstawie umowy dzierżawy z dnia 6 października 1998r.;

3) naruszenia art. 158 k.s.h. w zw. z § 7 umowy dzierżawy z dnia 6 października 1998r. poprzez stwierdzenie, że umowa ta wykluczała możliwości wnoszenia prawa do korzystania z nieruchomości nią objętej w formie aportu na pokrycie kapitału zakładowego powoda, bez zgody pozwanego;

4) naruszenia art. 37 u.g.n. poprzez powołanie się na wymóg oddawania nieruchomości(...). W. w dzierżawę trwającą przez okres dłuższy niż 3 lata w wyniku przetargu, w sytuacji gdy przetarg taki został przeprowadzony przed zawarciem umowy dzierżawy , a umowa dzierżawy nie wprowadzała żadnych zastrzeżeń co do możliwości wnoszenia aportem prawa do korzystania z nieruchomości nią objętej.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważy, co następuje :

Apelacja nie jest zasadna, chociaż część podniesionych w niej zarzutów należy ocenić jako trafne.

Sąd Okręgowy naruszył przede wszystkim art. 328 § 2 k.p.c. Powyższy przepis wskazuje obligatoryjną treść uzasadnienia, które powinno składać się z trzech części: 1) tzw. części historycznej (opisowej), w której sąd przedstawia zwięźle stanowiska stron, 2) przytoczenia ustalonego przez sąd stanu faktycznego, 3) wywodu prawnego sądu („sąd zważył co następuje"), w którym sąd omawia podstawę prawną wyroku, tj. wskazuje zastosowane przepisy oraz wyjaśnia sposób ich wykładni. Rację ma skarżący, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku jest wadliwe w zakresie podstawy prawnej wydanego orzeczenia . Przede wszystkim jest bardzo lakoniczne, a przytoczenie art. 37 ust. 4 u.g.n. nie zostało poparte żadnym wywodem, z którego wynikałoby , dlaczego przepis ten w ogóle został zastosowany.

Postępowanie apelacyjne jest zawsze kontynuacją postępowania w sprawie, a sąd odwoławczy stosownie do treści art. 386§ 4 k.p.c. może zakończyć merytorycznie postępowanie i to nawet w sytuacji , gdy zaskarżony wyrok zapadł bez uprzedniego rozpoznania istoty sprawy. Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy są prawidłowe, Sąd Apelacyjny podziela je w całości i uznaje za własne. Nie są one również kwestionowane przez skarżącego. Sąd drugiej instancji jako instancja nie tylko kontrolna, lecz także merytoryczna, jest nie tylko uprawniony, ale i zobowiązany, niezależnie od zarzutów apelacji, do rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonania jego własnej oceny prawnej. W razie dostrzeżenia błędów powinien naprawić wszystkie stwierdzone naruszenia prawa materialnego popełnione przez sąd pierwszej instancji, bez względu na to, czy zostały wytknięte w apelacji ( por. uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2010 r., II PK 346/09, Lex nr 603423).

Sąd Okręgowy naruszył art. 37 ust. 4 u.g.n. na skutek jego błędnego zastosowania do prawidłowo ustalonego stanu faktycznego sprawy. Zgodnie z treścią tego przepisu (w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia przez (...) spółkę jawną z siedzibą w W. do (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. aportu w postaci prawa do korzystania z nieruchomości gruntowej położonej w W. przy ul. (...) o powierzchni 8 800 m ^{( 2)} , wynikającego z umowy dzierżawy z dnia 6 października 1998r. , nr(...) ) zawieracie umowy dzierżawy nieruchomości wchodzącej w skład gminnego zasobu nieruchomości na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata następowało w drodze przetargu. Art. 37 ust. 4 u.g.n. dotyczy zawarcia umowy dzierżawy, natomiast wniesienie aportu (wkładu niepieniężnego - art. 158 k.s.h. ) oznacza przeniesienie na rzecz spółki, do które aport został wniesiony , wszelkich praw do przedmiotu wkładu . W rozpoznawanej sprawie były to prawa wynikające z uprzednio już zwartej w dniu 6 października 1998r. umowy dzierżawy , a nie zawarcie ponowne takiej umowy. Użytego w art. 37 ust. 4 u.g.n zwrotu „zwarcie umowy dzierżawy” nie można rozumieć w sensie potocznym, szerokim, obejmującym każdy sposób nawiązania stosunku obligacyjnego w postaci umowy dzierżawy , a z uwagi na rolę i funkcję zwartej w nim regulacji nie zachodzi możliwość dokonania jego rozszerzającej interpretacji (por. podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2003 r., I CK 124/02, Lex nr 127951 i wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 marca 2007 r., I OSK 1998/06, Lex nr 327775) .

Zarówno w piśmiennictwie ( por. Cezary Wiśniewski – Prawa względne jako przedmiot aportu w spółkach kapitałowych , PUG 1991, Nr 5, s. 37-41, Krzysztof Skawiańczyk- Podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialności, Warszawa 2009 , s. 237-241, Aneta Pacek – Przedmiot aportów wnoszonych na pokrycie kapitału akcyjnego, Kraków 1998 s. 82-89, Mariusz Minas- Aport w spółce kapitałowej, Warszawa 2005 , s.74-77, oraz Andrzej Szumański – Wkłady niepieniężne do spółek kapitałowych warszawa 1997 , s. 163-167 ) jak również w judykaturze ( por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1993 r., III CZP 21/93, Lex nr 5679 ) powszechnie aprobowane jest stanowisko o zdolności aportowej praw obligacyjnych, w tym praw wynikających z umowy dzierżawy. Oceniając zdolność aportową takiego prawa należy odróżnić, czy prawo to jest wnoszone w sposób translatywny czy konstytutywny. Wniesienie konstytutywne następuje wtedy, gdy wspólnik, który jest właścicielem nieruchomości lub w inny sposób uprawniony do rzeczy ( np. jest jej użytkownikiem) ustanawia na rzecz spółki prawo dzierżawy, występując jako wydzierżawiający. Natomiast translatywne wniesienie do spółki prawa dzierżawy ma miejsce wtedy, gdy wspólnik , który jest dzierżawcą danej nieruchomości, przenosi na rzecz spółki swe uprawnienia do używania rzeczy i do pobierania z niej pożytków. Właśnie tego typu translatywne wniesienie aportu w postaci praw z umowy dzierżawy zostało dokonane na rzecz powoda. Dzierżawca wnosząc tego typu aport musi uzyskać na to zgodę wydzierżawiającego na podstawie art. 519 k.c., bowiem obok uprawnień z umowy dzierżawy na spółkę przechodzą także połączone z nimi obowiązki - co oznacza, iż ma miejsce przejęcie długu. Stanowisko o konieczności uzyskania tego typu zgody dominuje zarówno w judykaturze ( por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1993 r., III CZP 21/93, Lex nr 5679), jak i w piśmiennictwie ( por. Mariusz Minas- Aport w spółce kapitałowej, Warszawa 2005, s.74-77, Aneta Pacek – Przedmiot aportów wnoszonych na pokrycie kapitału akcyjnego, Kraków 1998 s. 82-89). Do przejęcia długu w drodze umowy między dłużnikiem a osobą trzecią (art. 519 § 2 pkt 1 k.c.) wymagana jest zgoda wierzyciela, przy czym brak takiej zgody nie prowadzi do nieważności umowy, lecz powoduje, że czynność przejęcia długu jest czynnością kulejącą o zawieszonej bezskuteczności, która nie wywołuje żadnych skutków prawnych od początku. Zgoda wierzyciela może być wyrażona zarówno przed zawarciem umowy o przejęcie długu, jak i po jej zawarciu (art. 63 § 1 k.c.). Zgoda w postaci potwierdzenia ma moc wsteczną od chwili zawarcia umowy o przejęcie długu. Odmowa wyrażenia zgody przez wierzyciela powoduje bezskuteczność umowy przejęcia długu ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2005 r., III CK 90/05, Lex nr 187036 oraz H. Ciepła (w:) G. Bieniek, Komentarz, t. I, 2006, s. 675; zob. też E. Łętowska (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, s. 925; W. Czachórski, Zobowiązania, 2007, s. 403).

Okolicznością bezsporną jest , że wydzierżawiający -(...) W. zgody takiej nie wyraziło, co oznacza, iż nie powstał stosunek dzierżawy pomiędzy powodem i pozwanym, co czyni powództwo o ustalenie bezzasadnym.

Powyższe stanowisko Sądu Apelacyjnego nie narusza mocy wiążącej ( art. 365 k.p.c.) prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy Wydział XIII Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego z dnia 30 grudnia 2009r. , sygn. akt WA XIII Ns Rej.KRS/(...) w przedmiocie zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w oparciu o aport w postaci prawa do korzystania z opisanej w pozwie nieruchomości , wynikającego z umowy dzierżawy z dnia 6 października 1998r. Brak zgody wydzierżawiającego na wniesienie przez dzierżawcę aportu w postaci prawa do korzystania z przedmiotu dzierżawy skutkuje wniesieniem wkładu pieniężnego obarczonego wadą prawną .W umowie spółki pokrycie udziałów nie jest zapłatą za nie - w rozumieniu reguł prawnych odnoszących się do sprzedaży rzeczy - lecz zapewnieniem wspólnikowi jego partycypowania w trwałym stosunku spółki, której funkcjonowanie wymaga określonych wkładów, pochodzących także od tego wspólnika. Z tego powodu pojęcie wady używane w art. 14 § 2 k.s.h. nie jest tożsame z takim pojęciem i środkami ochrony przewidzianymi w przepisach o sprzedaży. Pozwala to przyjąć, że wadą wniesionego aportu może być jego zaniżona wartość przyjęta w umowie spółki w stosunku do wartości zbywczej wkładu lub wada polegająca na wniesieniu do spółki praw rzeczowych, które wspólnikowi nie przysługiwały lub ( tak jak w rozpoznawanej sprawie ) bezskutecznym wniesieniu określonego prawa obligacyjnego . Wniesienie takich wkładów jest bezskuteczne, a objęcie udziałów następuje bez pokrycia ich wartości, nadal jednak pozostają one w podwyższonym kapitale zakładowym spółki ( por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2009 r., III CZP 61/09, OSNC 2010/7-8/99) .

Z uwagi na okoliczność , iż zaskarżony wyrok pomimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach procesu za II instancję orzeczono w oparciu o art.98§ 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art.108§ 1 k.p.c. i art.391§ 1 k.p.c. oraz§ 12 ust.1 pkt 2 i § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. z 2002 r., nr 163, poz.1349, z późn.zm.), zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2 700 zł . Z urzędu na podstawie art. 350§ 3 k.p.c. sprostowano oczywistą omyłkę w komparycji zaskarżonego wyroku w zakresie oznaczenia przedmiotu sporu w ten sposób , iż w miejsce słów : „ o zapłatę” wpisano słowa : „ o ustalenie” .