Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 25/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSA Jan Kremer (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa Stefana D. i Jerzego D.
przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Wojewodę M.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 października 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 maja 2009 r.,
I. uchyla zaskarżony wyrok w punktach 1 i 2 i
1. oddala apelacje
2. zasądza od powodów Stefana D. i Jerzego D. na rzecz
Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej kwoty po
2 700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu
kosztów postępowania apelacyjnego.
II. zasądza od powodów Stefana D. i Jerzego D. na rzecz
Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej kwoty po 1 800
(jeden tysiąc osiemset) zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powodowie Stefan D. i Jerzy D. po ostatecznym sprecyzowaniu żądania,
wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – Wojewody M.
po 2 982 875 zł tytułem naprawienia szkody, polegającej na utracie prawa
użytkowania wieczystego gruntu przy ul. O. [...] w W. i własności znajdujących się
na nieruchomości budynków. Szkodę ponieśli na skutek wydania orzeczenia
Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy z dnia 20 maja 1972r.; jako podstawę
prawną żądania wskazali art. 160 k.p.a.
Pozwany Skarb Państwa – Wojewoda M. wniósł o oddalenie powództwa,
kwestionując co do zasady roszczenie powodów.
Sąd Okręgowy umorzył postępowanie w części dotyczącej cofniętego przez
powodów roszczenia – odnośnie do żądania odsetek ustawowych za okres od dnia
10 stycznia 2002 r. do dnia wydania wyroku – a w pozostałej części powództwo
oddalił.
Sąd I instancji ustalił, że nieruchomość położona w W. przy ul. O. [...] wraz z
posadowionymi na niej budynkami stanowiła własność Joanny N. Z dniem wejścia
w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów
na obszarze miasta stołecznego Warszawy, nieruchomość ta przeszła na własność
gminy, a złożony przez spadkobierczynię właścicielki wniosek o przyznanie prawa
własności czasowej został załatwiony odmownie orzeczeniem Prezydium Rady
Narodowej m. st. Warszawy z dnia 27 stycznia 1972 r., na skutek czego na Skarb
Państwa przeszły posadowione na nieruchomości budynki.
Decyzją z dnia 20 maja 1972 r. Prezydium Rady Narodowej
m. st. Warszawy, po uprzednim wydaniu decyzji wstępnej w tym przedmiocie
postanowiło ustanowić na rzecz Z. spółki z o.o. w W. wieczyste użytkowanie gruntu
o powierzchni 9430 m², położonego w W. przy ul. O.[...], z przeznaczeniem na
budowę bazy Zakładu Aparatury /…/. W wykonaniu tej decyzji, w dniu
18 października 1972 r. pomiędzy Skarbem Państwa a Z. zawarto umowę
3
użytkowania wieczystego gruntu stanowiącego część nieruchomości należącej
uprzednio do Joanny N.
Na wniosek powodów Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzją z
dnia 6 stycznia 1997 r. stwierdziło nieważność decyzji Prezydium Rady Narodowej
m. st. Warszawy z dnia 27 stycznia 1972 r. Natomiast decyzją z dnia 26 stycznia
1999 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło, że decyzja z dnia 20
maja 1972 r., orzekająca o ustanowieniu użytkowania wieczystego na rzecz Z. sp. z
o.o., została wydana z rażącym naruszeniem prawa w części dotyczącej gruntu o
powierzchni 2584 m², nie stwierdzając jednak jej nieważności, z powodu
nieodwracalnych skutków prawnych.
W dniu 9 stycznia 2002 r. powodowie wystąpili do Samorządowego
Kolegium Odwoławczego w W. z wnioskiem o przyznanie odszkodowania za
szkodę powstałą na skutek wydania decyzji z dnia 20 maja 1972 r., orzekającej o
ustanowieniu użytkowania wieczystego na rzecz Z. Samorządowe Kolegium
Odwoławcze w dniu 22 stycznia 2002 r., odmówiło powodom przyznania
odszkodowania. Na mocy decyzji z dnia 8 listopada 2002 r. w wyniku ponownego
wniosku Prezydent m. st. Warszawy orzekł o ustanowieniu na rzecz powodów
prawa użytkowania wieczystego gruntu o powierzchni 1252 m², położonego
obecnie przy ul. S. w W., a stanowiącego uprzednio część gruntu objętego księgą
[...] na 99 lat, odmawiając jednak jego ustanowienia do części gruntu stanowiącego
obecnie część działek oznaczonych numerami ewidencyjnymi 7 i 24.
W dniu 29 października 2003 r. powodowie wystąpili do Samorządowego
Kolegium Odwoławczego w W. z wnioskiem o wznowienie postępowania, które
zostało zakończone decyzją z dnia 22 stycznia 2002 r., odmawiającą przyznania
odszkodowania za szkodę powstałą na skutek wydania decyzji z dnia 20 maja 1972
r., orzekającej o ustanowieniu użytkowania wieczystego gruntu położonego przy ul.
O. [...] w W. na rzecz Z. sp. z o.o.
Decyzją z dnia 28 maja 2004 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze , po
uprzednim wznowieniu postępowania, odmówiło uchylenia decyzji z dnia 22
stycznia 2002 r. odmawiającego powodom odszkodowania za wydanie decyzji z
dnia 20 maja 1972 r.
4
Oddana w użytkowanie wieczyste Z. część nieruchomości, stanowiącej
poprzednio własność poprzednika prawnego powodów, położona przy ul. O. [...] w
W., o pow. 2584 m², według jej stanu na dzień 20 maja 1972 r. i według aktualnych
cen w dniu zamknięcia rozprawy przed Sądem Okręgowym ma wartość 5 965 875
zł.
Sąd Okręgowy oddalił powództwo, wskazując na to, że jest związany podaną
podstawą faktyczną, a jako podstawę faktyczną żądania wskazano decyzję
Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy z dnia 20 maja 1972 r., na podstawie
której ustanowiono użytkowanie wieczyste do części nieruchomości położonej przy
ul. O. [..] w W. na rzecz Z., wskazując, że decyzja ta stanowi źródło szkody.
Zdaniem Sądu I instancji, w sprawie ma zastosowanie art. 160 k.p.a.,
a powodowie nie wykazali związku przyczynowego pomiędzy wydaniem decyzji
przez Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy z dnia 20 maja 1972 r.
a rzekomą szkodą. Sąd wskazał, że stwierdzenie wadliwości decyzji Prezydium
Rady Narodowej m. st. Warszawy z dnia 20 maja 1972 r. nie wywołuje jeszcze
bezpośrednich skutków w zakresie prawa cywilnego. Podkreślił, że nie ma
normalnego związku przyczynowego pomiędzy tą decyzją a powołaną przez
powodów szkodą, gdyż decyzja była jedynie podstawą do dalszych czynności
organów Skarbu Państwa także w sferze cywilnoprawnej, a uchylenie decyzji ich
nie zniweczyło.
Sąd wskazał, że przyczyną pozbawienia powodów prawa użytkowania
wieczystego była pierwotna decyzja z dnia 27 stycznia 1972 r. i to jej skutkiem było
wyłączenie możliwości nabycia przez powodów prawa wieczystego użytkowania
gruntów i zachowania prawa do posadowionych na nieruchomości budynków.
Decyzja o oddaniu gruntów w użytkowanie wieczyste innej osobie miała charakter
wtórny i nie była przyczyną, lecz skutkiem uprzedniego pozbawienia powodów
prawa do nieruchomości. Sąd Okręgowy podkreślił, że wyeliminowanie z łańcucha
przyczynowości przedmiotowej decyzji z dnia 20 maja 1972 r. pozwala jedynie na
stwierdzenie, że powołana przez powodów szkoda wystąpiłaby tak czy inaczej
w związku z odmową przyznania prawa własności czasowej. Stwierdzenie wydania
decyzji z naruszeniem prawa nie niweczyło skutków, jakie dla poprzednika
5
prawnego i samych powodów wywołała decyzja administracyjna z dnia 27 stycznia
1972 r. odmawiająca przyznania prawa własności czasowej, czy też decyzja z dnia
8 listopada 2002 r. odmawiająca powodom prawa wieczystego użytkowania do
części działki.
W konsekwencji nie można uznać decyzji z dnia 20 maja 1972 r. za
przyczynę powstania powoływanej przez powodów szkody.
Powodowie zaskarżyli wyrok w części oddalającej powództwo i orzekającej
o kosztach postępowania, wnieśli o jego zmianę w zaskarżonej części oraz
zasądzenie na ich rzecz od pozwanego kwot po 2 982 875 zł z ustawowymi
odsetkami od dnia 6 maja 2008 r. oraz kosztami procesu. Powodowie zarzucili
naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu w postaci decyzji
Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 8 listopada 2002 r. orzekającej
o odmowie ustanowienia prawa wieczystego użytkowania na rzecz powodów
wyłącznie z uwagi na skutki wydanej z naruszeniem prawa decyzji Prezydium Rady
Narodowej m. st. Warszawy z dnia 20 maja 1972 r. Powodowie zarzucili również
naruszenie przepisu art. 160 § 1 i 2 k.p.a. w związku z art. 361 § 1 k.c., a także
art. 361 k.c. w związku z błędną oceną art. 156 § 1 k.p.a. i art. 158 § 2 k.p.a. bez
uwzględnienia, że odmowa ustanowienia prawa użytkowania wieczystego co do
części nieruchomości nastąpiła z innych przyczyn niż określone w art. 7 ust. 1
dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na
obszarze m. st. Warszawy.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 14 maja 2009 r. zmienił zaskarżone
orzeczenie i zasądził od Skarbu Państwa – Wojewody M. na rzecz powodów kwoty
po 2 982 875 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 6 maja 2008 r. oraz orzekł o
kosztach procesu.
Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne Sądu I instancji, które były
niesporne między stronami, wskazując zarazem, że zarzut apelacji dotyczący
dowodu z decyzji Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 8 listopada
2002 r. nie był zasadny, gdyż decyzja ta była uwzględniona jako dowód.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego uzasadniony był zarzut naruszenia art. 361 § 1
k.c. w zw. z art. 160 k.p.a. Sąd przyjął bowiem za bezsporne, że decyzją Prezydium
6
Rady Narodowej z dnia 27 stycznia 1972 r. odmówiono przyznania prawa
własności czasowej do nieruchomości o łącznej powierzchni 9430 m².
Co do tej decyzji wydana została decyzja Samorządowego Kolegium
Odwoławczego z dnia 6 stycznia 1997 r. o jej nieważności. Oznacza to, że decyzja
z dnia 27 stycznia 1972r. została wyeliminowana z obrotu prawnego ze skutkiem ex
tunc i legło to u podstaw ponownego rozpoznania wniosku dekretowego złożonego
przez poprzedników prawnych powodów. Wniosek ten uwzględniono jedynie w
części; decyzją z dnia 8 listopada 2002 r. ustanowiono użytkowanie gruntu o
powierzchni 1252 m², stanowiącego część działki o powierzchni 9430m².
Sąd Apelacyjny wskazał, że decyzją z 20 maja 1972 r. ustanowiono
wieczyste użytkowanie, a w wykonaniu tej decyzji zawarto ze spółką umowę
wieczystego użytkowania. Orzeczenie stwierdzające wydanie powyższej decyzji
z rażącym naruszeniem prawa w części objętej sporem nie doprowadziło do
stwierdzenia nieważności jedynie z powodu nieodwracalnych skutków prawnych.
Decyzja z 27 stycznia 1972 r. została wyeliminowana z obrotu prawnego; zdaniem
Sądu dokonano rozporządzenia nieruchomością niestanowiącą własności
państwowej.
Odnosząc się do stanowiska powodów, Sąd Apelacyjny wskazał, że decyzja
stwierdzająca nieważność innej decyzji lub wydanie jej z rażącym naruszeniem
prawa przesądza odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkodę powstałą w wyniku
jej wydania, ale nie przesądza związku przyczynowego pomiędzy wadliwą decyzją
a dochodzoną szkodą. Dla wykazania takiego związku przyczynowego niezbędnym
jest przeprowadzenie oceny, czy szkoda powstałaby także wtedy, gdyby zapadła
decyzja zgodna z prawem. W ocenie Sądu II instancji, pomiędzy decyzją z dnia
20 maja 1972 r. a powstałą szkodą zachodzi normalny związek przyczynowo-
skutkowy, zwłaszcza wobec stwierdzenia, że pomimo wadliwej decyzji z dnia
27 stycznia 1972 r. możliwe było oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste na rzecz
powodów i jedynie z uwagi na wydanie decyzji z dnia 20 maja 1972 r. nie było to
możliwe, stąd decyzja ta była zdarzeniem sprawczym. Z tych przyczyn, przy braku
zarzutów w postępowaniu co do wartości nieruchomości, Sąd zmienił zaskarżony
wyrok i zasądził dochodzoną kwotę stosownie do udziałów.
7
Wyrok ten zaskarżył skargą kasacyjną pozwany Skarb Państwa – Wojewoda
M., wnosząc o jego uchylenie i oddalenie apelacji względnie o przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania przez Sąd II instancji.
Skarżący zarzucił: naruszenie art. 160 § 1 k.p.a. przez przyznanie
odszkodowania osobom niemającym przymiotu strony w rozumieniu tego przepisu;
naruszenie art. 160 § 1 k.p.a. w związku z art. 7 ust. 4 dekretu z dnia
26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze
m. st. Warszawy przez ustalenie szkody poniesionej przez powodów z pominięciem
obowiązku ustanowienia przez gminę na ich rzecz użytkowania wieczystego gruntu
o wartości użytkowej, równej wartość gruntu objętego decyzją dekretową. Skarżący
podkreślił, że na mocy art. 160 § 1 k.p.a. podmiotem uprawnionym
w zobowiązaniowym stosunku odszkodowawczym jest strona postępowania
administracyjnego zakończonego wydaniem wadliwej decyzji administracyjnej,
która w związku z wydaniem decyzji administracyjnej poniosła szkodę. Przymiotu
strony nie uzyskuje osoba uczestnicząca nawet jako wnioskodawca
w postępowaniu nadzorczym. W sytuacji, gdy odszkodowania domaga się podmiot
nie będący stroną, art. 160 § 1 k.p.a. nie znajduje zastosowania. W konsekwencji
tego powodowie nie posiadali statusu strony postępowania w rozumieniu art. 160
§ 1 k.p.a. w postępowaniu, z którego wywodzą roszczenie. Ich poprzednik prawny
miał zaś statut strony w postępowaniu dotyczącym decyzji „ dekretowych”, a więc
z 27 stycznia 1972 r. i decyzji nadzorczej z 6 stycznia 1997 r. Pozwany podkreślił,
że w judykaturze dotyczącej odpowiedzialności Skarbu Państwa, w sprawach tzw.
gruntów warszawskich przyjęto, że podstawą, w której należy upatrywać źródła
odpowiedzialności Skarbu Państwa są odmowne decyzje „dekretowe”.
Wywodzenie odpowiedzialności z innych decyzji za tę samą szkodę należy uznać
za chybione. Skarżący wskazał, że takie rozumienie podstaw odpowiedzialności
niweczy sens art. 160 § 6 k.p.a., a ponadto otwiera drogę do ryzyka wypłaty
odszkodowania za tę samą szkodę wielokrotnie, w znacznych odstępach
czasowych przez różne jednostki reprezentujące Skarb Państwa.
Naruszenie art. 160 § 1 k.p.a. w związku z art. 7 ust. 4 dekretu z dnia
26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze
m. st. Warszawy polega na niewłaściwym zastosowaniu tego przepisu i ustaleniu
8
szkody poniesionej przez powodów z pominięciem obowiązku ustanowienia przez
gminę użytkowania wieczystego gruntu o równej wartości użytkowej, co objęty
decyzją dekretową. Decyzja odmowna z dnia 8 listopada 2002 r. dotycząca
ustanowienia użytkowania wieczystego na części nieruchomości zaktualizowała
powstający z mocy prawa obowiązek zaofiarowania przez gminę uprawnionemu,
w miarę posiadanego zapasu gruntu, użytkowania wieczystego na innych
gruntach, na tych samych warunkach co nieruchomości objęte decyzją odmowną.
Powodowie stosownego dowodu uwzględniającego powyższy obowiązek gminy nie
zaoferowali. Uwzględnienie powództwa w tej sprawie nie zwalnia gminy z powyżej
wskazanego obowiązku, co potencjalnie może prowadzić do podwójnej
kompensaty.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stan faktyczny sprawy jest niesporny, powodowie domagają się
odszkodowania za pozbawienie prawa własności nieruchomości objętej działaniem
przepisów dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu
gruntów na obszarze m.st. Warszawy. Na podstawie art. 1 dekretu z dniem
21 listopada 1945 r. na własność gminy m. st. Warszawy przeszedł grunt
wchodzący w skład nieruchomości, położonej w W. przy ul. O. [...] o powierzchni
9430 m², a budynki położone na tej nieruchomości pozostały własnością
dotychczasowych właścicieli (art. 5 dekretu). Wobec nieprzyznania poprzednikowi
prawnemu powodów ( orzeczenie z dnia 27 stycznia 1972 r.) prawa własności
czasowej gruntu (które z dniem 1 stycznia 1947 r. zastąpiło przewidziane w art. 7
ust. 1 prawo wieczystej dzierżawy i prawo zabudowy i które z dniem
22 października 1961 r. zostało zastąpione przez prawo użytkowania wieczystego),
utracił on także własność budynków na podstawie art. 8 wyżej wymienionego
dekretu.
Powodowie w niniejszej sprawie dochodzą odszkodowania za część
nieruchomości o powierzchni 2584 m², wobec odmowy przyznania odszkodowania
przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzją z dnia 22 stycznia
2002r. Podstawą odpowiedzialności Skarbu Państwa – Wojewody M. jest nadal art.
9
160 k.p.a., co wynika z art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy –
Kodeks postępowania cywilnego i innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692 ze zm.).
Istota najdalej idącego zarzutu skargi kasacyjnej dotyczy oceny statusu
powodów w postępowaniu administracyjnym, a co za tym idzie ich skutecznego
uprawnienia do dochodzenia odszkodowania uzasadnianego ogółem orzeczeń
związanych z decyzją z dnia 20 maja 1972 r., skutkującą oddaniem części
nieruchomości odpowiadającej przedmiotowi sporu w użytkowanie wieczyste Z. sp.
z o.o. w W.
Art. 160 § 1 k.p.a. stanowił, że roszczenie o odszkodowanie służy stronie,
postępowania administracyjnego, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji
z naruszeniem art.156 § 1 k.p.a., albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji.
Niewątpliwie stroną postępowania dekretowego zakończonego orzeczeniem
z dnia 27 stycznia 1972 r. była poprzedniczka prawna powodów i w konsekwencji
tego także powodowie byli stroną postępowania o stwierdzenie nieważności tego
orzeczenia.
Natomiast w postępowaniu zakończonym decyzją z dnia 20 maja 1972 r.
poprzednik prawny powodów nie był stroną tego postępowania, powodowie zaś
zainicjowali i byli stroną postępowania nadzorczego, w którym wydano decyzję
Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia 26 stycznia 1999 r., a
następnie z dnia 22 stycznia 2002 r. (por. wyrok z dnia 12 stycznia 1994 r. NSA
w Warszawie II SA 2164/92 ONSA 1995/1/32).
Należy podkreślić, że postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności
decyzji (postępowanie nadzorcze) jest samodzielnym postępowaniem
administracyjnym, którego istotą jest jedynie ustalenie, czy dana decyzja jest
dotknięta jedną z wad wymienionych w art. 156 § 1 k.p.a. Krąg stron
w postępowaniu nadzorczym nie jest tożsamy ze stronami w postępowaniu
zwykłym. Okoliczność ta powoduje, że powodowie nie są stroną postępowania
w rozumieniu art.160 k.p.a. W postępowaniu odszkodowawczym stroną
postępowania nie są osoby, które zainicjowały postępowanie, w którym zapadły
orzeczenia nadzorcze stwierdzające nieważność decyzji, bądź stwierdzenie
wydania jej z rażącym naruszeniem prawa, ale nie stwierdzające nieważności
10
z powodu nieodwracalnych skutków prawnych, jeśli nie były one stronami
pierwotnego postępowania, w którym do wydania takiej decyzji doszło. (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2004 r., I CK 588/04 nie publikowane).
Pozostaje to w związku z tym, że decyzja nadzorcza nie jest przyczyną szkody.
Okoliczności te nie zamykają powodom możliwości dochodzenia odszkodowania na
podstawie zdarzeń związanych z odmową ustanowienia własności czasowej na
rzecz poprzednika prawnego powodów w dniu 27 stycznia 1972 r., jak też na
zasadach ogólnych. Rozważenia wymaga wówczas zachowanie przez powodów
terminu do dochodzenia roszczenia. Sąd Najwyższy także w uchwale z dnia
21 marca 2003 r. III CZP 6/03 (OSNC 2004, nr 1, poz. 4) wskazał na decyzję
dekretową jako źródło odpowiedzialności, podkreślając nadto obowiązek wykazania
związku przyczynowego pomiędzy decyzją a szkodą. Podzielenie poglądu, że także
postępowania dotyczące dalszych decyzji stanowią podstawę odpowiedzialności
Skarbu Państwa, wpływałoby na termin przedawnienia roszczeń. Sposób liczenia
tego terminu stanowi odrębne zagadnienie, będące między innymi przedmiotem
rozważań Izby Cywilnej Sądu Najwyższego w sprawie o sygn. III CZP 4/10.
Zarzut naruszenia art. 7 ust. 4 dekretu z dnia 26 października 1945 r.
o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy okazał się także
uzasadniony. Według tego przepisu, w wypadku nieuwzględnienia wniosku
dekretowego gmina – w miarę posiadania zasobu gruntów – zaofiaruje
uprawnionemu prawo użytkowania wieczystego gruntu równej o wartości
użytkowej, dopiero nieprzyznanie powodom takiego gruntu zamiennego otworzy
im drogę do dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa na podstawie
art. 160 k.p.a. (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 września
2009 r. I CSK 96/09 niepublikowane i uchwała z dnia 7 grudnia 2006 r. III CZP
99/06, OSNC 2007, nr 6, poz. 79).
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 października 2008 r., I CSK 235/08
(niepublikowanym) wyraził pogląd o obowiązku każdorazowego badania posiadania
przez gminę zasobu gruntów przeznaczonych jako grunty zamienne. Celem tego
działania jest wyeliminowanie hipotetycznie możliwej sytuacji podwójnego
rekompensowania szkody przez różne organy. Obowiązek z art. 7 ust. 4 dekretu
obciąża gminę z mocy prawa, a na powodach spoczywa ciężar wykazania, że
11
gmina nie spełniła tego obowiązku, w braku odpowiednich gruntów. Nie zmienia
tego treść przepisu wskazująca na obowiązek zaoferowania gruntu przez gminę,
oraz pogląd o braku roszczenia o przyznanie tegoż. Ciężar dowodu w tym zakresie
obciążał powodów.
Podsumowując, poprzedniczka prawna powodów nie była stroną
postępowania o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste. W konsekwencji również
powodowie nie posiadają przymiotu strony tego postępowania, pomimo bycia
stroną późniejszego, samodzielnego postępowania nadzorczego. Zarzut
naruszenia art. 160 § 1 k.p.a. w zakresie niezasadnego przyznania powodom
przymiotu strony okazał się więc uzasadniony. Dotyczy to również naruszenia art.
160 § 1 k.p.a. w związku z art. 7 ust. 4 dekretu z dnia 26 października 1945 r.
o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy odnośnie
postępowania dotyczącego gruntu zamiennego. Skarga kasacyjna opierała się
jedynie na podstawie naruszenia prawa materialnego, a powołana podstawa
okazała się oczywiście uzasadniona. W związku z tym zachodziły przesłanki dla
orzeczenia reformatoryjnego – nie uwzględniającego apelacji powodów.
Z przedstawionych przyczyn orzeczono jak w sentencji na podstawie
art. 39816
k.p.c., oraz art. 39821
w zw. z art. 391 § 1 i art. 108 § 2 k.p.c.