Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 42/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSA Anna Kozłowska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Komisji Zakładowej Niezależnego Samorządnego Związku
Zawodowego "Solidarność" w PKP Przewozy Regionalne sp. z o.o.,
Ś. Zakładu Przewozów Regionalnych w K.
przeciwko P. J.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 grudnia 2010 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego w K.
z dnia 28 lipca 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Powód, Komisja Zakładowa Niezależnego Samorządnego Związku
Zawodowego „Solidarność” w PKP Przewozy Regionalne Spółka z o. o. Ś. Zakład
Przewozów Regionalnych domagał się zasądzenia od P. J. kwoty 238.705,58 zł z
ustawowymi odsetkami i kosztami procesu. Podstawę prawną żądania stanowił
przepis art. 299 k.s.h., pozwany był bowiem członkiem zarządu spółki działającej
pod firmą I. spółka z o. o. Przeciwko tej Spółce powód uzyskał tytuł egzekucyjny w
postaci wyroku Sądu Okręgowego w K., mocą którego zasądzano na jego rzecz
kwotę 229.658,58 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu. Stwierdzona tym
wyrokiem wierzytelność nie została zaspokojona, a postępowanie egzekucyjne
zostało przez komornika umorzone z powodu bezskuteczności egzekucji .
Wyrokiem z dnia 13 marca 2009 r. Sąd Okręgowy w K. zasądził od
pozwanego na rzecz powoda dochodzona kwotę, wobec niewykazania okoliczności
z art. 299 § 2 k.s.h. Sąd Okręgowy, w związku z zarzutami pozwanego, rozważał
również czy powód ma zdolność sądową i procesową i czy był w procesie
prawidłowo reprezentowany, i zarzuty te uznał za chybione. Apelacja pozwanego
od tego wyroku została oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia art. 4798a
§1 i § 4
k.p.c. w związku z art. 89 § 1 k.p.c., przez niezwrócenie pozwu, mimo że powód
reprezentowany przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego, nie dołączył do
pełnomocnictwa dokumentu, z którego wynikałoby, iż osoby udzielające
pełnomocnictwa procesowego były upoważnienie do działania w imieniu powoda.
Wyrokiem z dnia 28 lipca 2009 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego, nie
dopatrując się wadliwości w umocowaniu pełnomocnika procesowego powoda.
Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżył skargą kasacyjną pozwany. Opierając
ją na podstawie przewidzianej w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. zarzucił nieważność
postępowania spowodowaną brakiem po stronie powoda organu powołanego do
reprezentowania oraz brakiem należytego umocowania pełnomocnika powoda
(art. 379 pkt 2 k.p.c.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Nieważności postępowania spowodowanej niewłaściwym umocowaniem
pełnomocnika skarżący upatruje w wadliwym wykonaniu przez pełnomocnika
procesowego powoda obowiązku z art. 89 § 1 k.p.c. wykazania swego umocowania
zaś twierdzenie o braku organu powołanego do reprezentowania powoda wiąże
z podjęciem za powoda działań przez organ nazwany zarządem, który, w ocenie
skarżącego, w strukturze powoda ukształtowanej przepisami statutu, nie występuje.
Zarzuty te są nietrafne.
Powodem w sprawie jest Komisja Zakładowa Niezależnego Samorządnego
Związku Zawodowego „Solidarność” w PKP Przewozy Regionalne Spółka z o. o. Ś.
Zakład Przewozów Regionalnych. Nie budzi wątpliwości, że powód jest osobą
prawną. Wynika to z następujących okoliczności.
Art. 15 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz. U.
Nr 79 z 2001r., poz. 854 ze zm.) stanowi, że związek zawodowy oraz jego jednostki
organizacyjne wskazane w statucie nabywają osobowość prawną z dniem
zarejestrowania. Powołany przepis był przedmiotem wykładni Sądu Najwyższego.
W uchwale z dnia 25 marca 1993 r. I PZP 73/93 , (OSNC z. 10 z 1993 r., poz.169)
Sąd Najwyższy stwierdził, że „na podstawie rejestracji Niezależnego
Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność" osobowość prawną uzyskał
tylko ten Związek. Jednostki organizacyjne Związku istniejące w dniu wejścia
w życie zmiany statutu, określającej jednostki mające osobowość prawną (art. 13
pkt 7 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - Dz. U. Nr 55, poz.
234), nabyły tę osobowość z tym dniem . Jednostki organizacyjne powstające po tej
dacie nabywają osobowość prawną z chwilą uzyskania - zgodnie ze statutem
Związku - prawa do działania w charakterze statutowych struktur Związku
Zawodowego „Solidarność." Podzielając dokonaną w powołanej uchwale wykładnię
tego przepisu stwierdzić należy, że fakt zarejestrowania NSZZ „Solidarność” jako
związku zawodowego jest nie tylko faktem powszechnie znanym, ale jest
nadto faktem historycznym. Dalej uwzględnić należy, że ze statutu NSZZ
„Solidarność” wynika, iż związek jest zorganizowany na zasadzie terytorialno –
branżowej, a jego podstawową jednostką terytorialną jest m.in. organizacja
zakładowa. Statut stwierdza, że organizacja zakładowa ma osobowość prawną
(§16 ust. 1 i § 17 statutu), przy czym jej zarejestrowanie (czyli uzyskanie prawa do
4
działania w charakterze statutowej struktury Zawiązku) następuje przez właściwy
terytorialnie zarząd regionu (§ 20 ust. 1). Powód został zarejestrowany w Rejestrze
Zakładowych Organizacji Związkowych prowadzonym przez Zarząd Regionu Ś.
NSZZ „Solidarność” w dniu 5 października 1999 r., zatem z tym dniem uzyskał
osobowość prawną.
W myśl art. 38 k.c. osoba prawna działa przez swoje organy w sposób
przewidziany w ustawie i opartym na niej statucie. Jako osoba prawna powód ma
zdolność sądową i procesową (art. 64 §1 i art. 65 § 1 k.p.c.). Zgodnie z art. 67 § 1
k.p.c. osoby prawne dokonują czynności procesowych przez swoje organy albo
przez osoby uprawnione do działania w ich imieniu. Strukturę wewnętrzną powoda
reguluje statut Związku. Zgodnie z § 34 ust.1 tego statutu, jednostki organizacyjne
Związku mają następujące rodzaje władz: władzę stanowiącą, władzę wykonawczą
i władzę kontrolną; statut określa zatem organy tych osób prawnych.
Z § 34 ust. 3 statutu wynika, że w organizacji zakładowej władzą
wykonawczą jest komisja zakładowa i może ona, ale nie musi, wybrać prezydium.
Dalej z przepisu wynika, że w niektórych jednostkach organizacyjnych władzą
wykonawczą jest zarząd, z tym że ust. 6 tego paragrafu stanowi, iż
w podstawowych jednostkach organizacyjnych zarządem jest władza wykonawcza.
Zatem powód jako osoba prawna ma organy, w tym organ wykonawczy w postaci
komisji zakładowej zwanej też zarządem. Jasne brzmienie przepisów statutu NSZZ
„Solidarność” czyni nieuzasadnionym twierdzenie skarżącego, że skoro
w strukturze powoda funkcjonuje zarząd to jest to organ, którego istnienia nie
przewidziano w przepisach statutu. Zarzut ten wiąże się z treścią uchwały nr
23/2005, pod którą podpisy złożyli „członkowie zarządu”. Zarząd, w świetle
powołanych przepisów statutu Związku, jest określeniem tożsamym z pojęciem
„władzy wykonawczej” organizacji zakładowej czyli jej komisji zakładowej.
Do pozwu wniesionego w sprawie niniejszej, podpisanego przez
pełnomocnika procesowego w osobie radcy prawnego D. D. pełnomocnik ten, dla
zadośćuczynienia obowiązkowi wynikającemu z art. 89 § 1 k.p.c., oprócz statutu
NSZZ „Solidarność” i poświadczenia rejestracji powoda w dniu 5 października
1999 r., dołączył pełnomocnictwo procesowe udzielone mu przez M. S. jako
5
przewodniczącą Komisji Zakładowej i przez M. W. jako sekretarza Komisji
Zakładowej; dokument ten został nadto opatrzony pieczęcią powoda jako Komisji
Zakładowej NSZZ „Solidarność” w PKP Przewozy Regionalne Spółka z o.o. Ś.
Zakład Przewozów Regionalnych. Nadto został dołączony, poświadczony za
zgodność z oryginałem przez radcę prawnego D. D., odpis uchwały 23/2005,
opatrzony pieczęcią powoda, w brzmieniu takim jak na pełnomocnictwie.
W uchwale tej stwierdza się, że „Komisja Zakładowa NSZZ „Solidarność” przy Ś.
Zakładzie Przewozów Regionalnych na posiedzeniu w dniu 1 stycznia 2005 r.
postanawia dać pełnomocnictwo do zawierania umów i reprezentowania Komisji
osobom: M. S. i M. W”. Po uchwałą wymieniono dziesięć nazwisk jako członków
zarządu, przy czym podpisy złożyło osiem osób. Pomimo wskazania w tym
dokumencie, że podpisy są podpisami członków zarządu, nie ma podstaw do
przyjęcia, iż chodzi tu o organ nieznany statutowi czy też inny niż „władza
wykonawcza”. Jak wskazano, statut w § 34 ust. 4, pozwala władzę wykonawczą
nazywać również zarządem.
Badając znaczenie uchwały nr 23/2005, odwołać należy się do postanowień
statutu Związku. Z § 41 ust. 1 statutu wynika, że władza wykonawcza, czyli komisja
zakładowa (§ 34 ust. 3), zwana też zarządem (§ 34 ust. 6), kieruje działalnością
danej jednostki organizacyjnej (tu: działalnością Komisji Zakładowej NSZZ
„Solidarność” w PKP Przewozy Regionalne Spółka z o. o. Ś. Zakład Przewozów
Regionalnych) i reprezentuje ją na zewnątrz. W § 42 ust. 8 postanowiono zaś, że
jeżeli komisja zakładowa nie powołała prezydium, co ma miejsce u powoda,
realizuje ona zadania i wypełnia kompetencje prezydium udzielając upoważnienia
co najmniej dwóm swoim członkom. Uchwała nr 23/2005 jest zatem realizacją
postanowienia zawartego w § 42 ust. 8 statutu. Prowadzi to do wniosku, że komisja
zakładowa (zwana też zarządem), jako organ wieloosobowy, wyznaczyła ze swego
składu dwie osoby, które uzyskały w stosunkach zewnętrznych przymiot piastuna
organu. Stanowisko skarżącego, że osoby te są pełnomocnikami (prawa
materialnego), mimo użycia takiego określenia w uchwale, jest nietrafne, przeczą
temu bowiem postanowienia statutu. Tym samym nietrafny jest zarzut naruszenia
przepisów art. 96 k.c. i art. 106 k.p.c.
6
Uchwała nr 23/2005 jest dokumentem, który wskazuje, że M. S. i M. W. są
osobami uprawnionymi do działania jako organ osoby prawnej, powoda.
Oświadczenia składane przez piastuna organu osoby prawnej są
oświadczeniami samej osoby prawnej.
Oświadczenie złożone przez M. S. i M. W. o udzieleniu pełnomocnictwa
procesowego radcy prawnemu, wyrażające się również w złożeniu podpisów na
dokumencie pełnomocnictwa, jest oświadczeniem samego powoda.
Dopuszczalność poświadczenia przez pełnomocnika procesowego
będącego radcą prawnym lub adwokatem, za zgodność z oryginałem dokumentu
(tu: uchwały nr 23/2005) wykazującego umocowanie organu osoby prawnej
udzielającego pełnomocnictwa procesowego, przed zmianą z dniem 1 stycznia
2010 r. art. 89 k.p.c., wynikała z orzecznictwa Sądu Najwyższego (por. uchwała
z dnia 30 marca 2006 r. III CZP 14/06 OSNC 2006/10/165, postanowienie z dnia
12 lipca 2006 r. V CZ 55/06 nie publ., wyrok z dnia 30 stycznia 2008 r. III CSK
235/07 niepubl., wyrok z dnia 25 lutego 2010 r. V CSK 297/09 niepubl.). Tę linię
orzecznictwa skład rozstrzygający sprawę niniejszą podziela, wyrażając pogląd, że
dokument wykazujący umocowanie organu osoby prawnej udzielającego
pełnomocnictwa stanowi element pełnomocnictwa procesowego. Skoro
pełnomocnik procesowy będący radcą prawnym lub adwokatem mógł sam
uwierzytelnić odpis udzielonego mu pełnomocnictwa, to uprawnienie to obejmowało
również treść dokumentu wykazującego umocowanie osób, które w imieniu osoby
prawnej podpisały pełnomocnictwo procesowe.
Nietrafne są zatem zarzuty skarżącego, że powód nie miał organu
powołanego do reprezentowania oraz, że pełnomocnik nie był należycie
umocowany; tym samym nie zachodzi przesłanka nieważności postępowania
określona w art. 379 pkt 2 k.p.c.
Odnosząc się nadto do twierdzeń skarżącego, że umocowanie organu
udzielającego pełnomocnictwa nie zostało należycie wykazane wobec braku
dostatecznej ilości podpisów pod uchwałą nr 23/2005 oraz, że uchwała, jako
pochodząca z roku 2005, niedostatecznie wykazuje, iż również w roku 2008 osoby
w niej wymienione były umocowane do udzielenia pełnomocnictwa procesowego,
7
zauważyć należy. Uchwała nr 23/2005 stanowi dowód, że M. S. i M. W.,
członkowie zarządu powoda, zostali umocowani przez zarząd, do reprezentowania
powoda jako osoby prawnej. Dokument ten wraz z statutem związku i
poświadczeniem rejestracji stanowiącym dowód zarejestrowania powoda w
Rejestrze Podstawowych Jednostek Organizacyjnych Związku Regionu Ś.
wystarczająco dokumentował, że osoby podpisujące pełnomocnictwo działały w
imieniu powoda. Nie istnieje obowiązek dokumentowania, że dany organ osoby
prawnej wyraził swoją zbiorową wolę z zachowaniem np. wewnętrznego
regulaminu urzędowania. Złożone wraz z pozwem wskazane wyżej dokumenty
pozwalały przyjąć, że prawidłowość pełnomocnictwa została należycie
udokumentowana. Tylko wykazanie przez skarżącego w toku postępowania, że M.
S. i M. W. nie byli umocowani do reprezentowania powoda, mogłoby spowodować
podjęcie przez Sąd czynności zmierzających do wyjaśnienia takiego zarzutu. Nie
było też żadnego dowodu, że w dacie udzielania pełnomocnictwa procesowego
uchwała nr 23 /2005 utraciła aktualność.
Można co do zasady zgodzić się ze skarżącym, że pełnomocnik powoda
powinien był wraz z dokumentami, o których była mowa, złożyć odpis z KRS
dotyczący ogólnopolskiej organizacji NSZZ „Solidarność”. Uwzględnić jednak
należy, że zarejestrowanie NSZZ „Solidarność” jest, jak już wskazano, faktem
historycznym, ponadto, w okolicznościach sprawy niniejszej, żadne dane zapisane
w KRS, poza faktem właśnie dokonania rejestracji, dla ustalenia prawidłowości
pełnomocnictwa, nie były potrzebne. Fakty historyczne nie wymagają dowodzenia,
zatem ów brak, usunięty zresztą w toku postępowania, nie usprawiedliwił zarzutu
niedokonania zwrotu pozwu w postępowaniu gospodarczym. Ponadto rozpoznanie
sprawy w warunkach uzasadniających zwrot pozwu nie prowadzi do nieważności
postępowania .
Mając na uwadze, że zarzut nieważności postępowania podniesiony
w skardze kasacyjnej okazał się nieuzasadniony, Sąd Najwyższy, na podstawie art.
39814
k.p.c. orzekł jak w wyroku.
8
db