Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 21 stycznia 2011 r., III CZP 115/10
Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Grzegorz Misiurek
Sędzia SN Irena Gromska-Szuster
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa "G." S.A. w W. przeciwko Wojciechowi
W. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 21
stycznia 2011 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Warszawie, XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy postanowieniem z dnia 9
września 2010 r.:
„Czy za dzień uiszczenia opłaty sądowej wnoszonej za pośrednictwem
polskiej placówki pocztowej należy uznać dzień dokonania jej wpłaty w urzędzie
pocztowym czy dzień uznania rachunku bankowego prowadzonego dla sądu?"
podjął uchwałę:
Datą uiszczenia opłaty sądowej przekazem pocztowym realizowanym za
pośrednictwem operatora publicznego świadczącego powszechne usługi
pocztowe jest data nadania przekazu potwierdzona przez operatora.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 22 lutego 2010 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy
odrzucił zarzuty pozwanego Wojciecha W. od nakazu zapłaty wydanego w
postępowaniu nakazowym. Z uzasadnienia tego postanowienia wynika, że
przewodniczący w Sądzie Rejonowym wezwał pozwanego do uiszczenia opłaty
sądowej od zarzutów w terminie siedmiu dni, który upływał w dniu 15 stycznia 2010
r., jednak opłata wpłynęła dnia 22 stycznia 2010 r., co uzasadniało orzeczenie o
odrzuceniu zarzutów.
W zażaleniu pozwany zarzucił, że żądaną opłatę uiścił na poczcie w dniu 15
stycznia 2010 r., co potwierdza „odcinek wpłaty gotówkowej”, a więc z
zachowaniem wyznaczonego przez Sąd terminu.
Przy rozpoznawaniu zażalenia Sąd Okręgowy w Warszawie powziął poważne
wątpliwości ujęte w przedstawionym do rozstrzygnięcia zagadnieniu prawnym.
Uzasadniając je, skupił się wprawdzie na „przelewie pocztowym” (opłacie sądowej
„uiszczonej na poczcie”), ale z całokształtu sprawy, a w szczególności z zażalenia
wynika, że chodzi o uiszczenie opłaty w formie przekazu pocztowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31
stycznia 2006 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach
cywilnych (Dz.U. Nr 27, poz. 199 ze zm. – dalej „rozporządzenie”), wydanego na
podstawie upoważnienia przewidzianego w art. 9 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005
r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 90,
poz. 594 ze zm. – dalej: "u.k.s.c."), opłaty sądowe uiszcza się w formie
bezgotówkowej na rachunek bieżący dochodów właściwego sądu albo w formie
wpłaty gotówkowej, bezpośrednio w kasie sądu lub w formie znaków o
odpowiedniej wartości wykonanych według ustalonego wzoru. Wprawdzie w
rozporządzeniu tym nie przewidziano sposobu uiszczania opłat w drodze przekazu
pocztowego – usługi operatora publicznego polegającej na przyjęciu polecenia
doręczenia adresatowi określonej kwoty pieniężnej (por. 3 pkt 15 ustawy z dnia 12
czerwca 2003 r. – Prawo pocztowe, jedn. tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1159
ze zm. – dalej: "Pr.poczt.") – niemniej ta popularna forma obrotu pieniężnego jest
nierzadko wykorzystywana także w praktyce sądowej. Należy pamiętać, że istotą
przekazu pocztowego jest wypłacenie (doręczenie) adresatowi – na polecenie
nadawcy – określonej kwoty pieniężnej w gotówce, przekaz zatem mieści się w
użytym w § 2 rozporządzenia, szeroko rozumianym pojęciu „wpłata gotówkowa”
(por. art. 26 ust. 1 Pr.poczt.).
Przed przystąpieniem do analizy zagadnienia prawnego przedstawionego do
rozstrzygnięcia trzeba zaznaczyć, że dotyczy ono przekazu realizowanego za
pośrednictwem „Poczty Polskiej”, będącej do 2008 r. państwowym
przedsiębiorstwem użyteczności publicznej, a obecnie spółką akcyjną, w której
jedynym akcjonariuszem jest Skarb Państwa. Pozycja spółki „Poczta Polska” jest
szczególna; wykonuje ona świadczenia powszechnych usług pocztowych w
pewnym sensie w imieniu państwa, ma bowiem prawo używania oznak z godłem
Rzeczypospolitej Polskiej oraz pieczęci urzędowych z wizerunkiem orła, ustalonym
dla godła, i napisem w otoku (art. 2 i 4 ustawy z dnia 5 września 2008 r. o
komercjalizacji państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej „Poczta
Polska”, Dz.U. Nr 180, poz. 1109). Jednym z aspektów jej działalności w tym
zakresie jest wykonywanie zadań operatora publicznego; „Poczta Polska” ma
ustawowy obowiązek świadczenia powszechnych usług pocztowych, co oznacza,
że na terenie całego kraju musi świadczyć szczegółowo określone usługi,
polegające m.in. na realizowaniu przekazów pocztowych w obrocie krajowym i
zagranicznym na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej (art. 3 pkt 12 i 25 lit. c.
Pr.poczt.). Ma także obowiązek – w celu umożliwienia wszystkim mieszkańcom
Polski korzystania z podstawowych usług pocztowych – utrzymywać ustaloną liczbę
placówek oraz przestrzegać minimalnych standardów jakościowych; nie może
nikomu odmówić wykonania powszechnej usługi pocztowej, chyba że doszłoby do
naruszenia regulaminu ich świadczenia. Część tych usług, w tym przyjmowanie
przekazów, wykonują także listonosze (por. § 28 rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z dnia 9 stycznia 2004 r. w sprawie warunków wykonywania
powszechnych usług pocztowych, Dz.U. Nr 5, poz. 34 ze zm., implementującego
dyrektywę nr 97/67/WE Parlamentu i Rady z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie
wspólnych zasad rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz
poprawa jakości usług, Dz.U. UE. L.1998.15.14 ze zm. w Dz.U. UE-sp. 06-3-71).
Wyjątkowa pozycja operatora publicznego, ustawowe źródło jego obowiązków
oraz pełniona przez niego służba publiczna sprawia, że czynnościom
wykonywanych za jego pośrednictwem nadawane są specjalne skutki. Najogólniej
mówiąc, ustawodawca obdarza operatora publicznego szczególnym zaufaniem, a
niejednokrotnie ustanawia domniemanie, że czynność dokonana za jego
pośrednictwem jest skuteczna wobec adresata już z chwilą jej dokonania (np. art.
131 § 1, art. 135 § 2 lub art. 165 § 2 k.p.c., art. 83 § 3 Pr.p.s.a., art. 57 § 5 k.p.a.
albo art. 8 § 3 k.r.o.). Domniemanie to – odwołując się do analogii z art. 165 § 2
k.p.c. oraz korzystając z oparcia zawartego w art. 8 ust. 1 u.k.s.c. – należy odnieść
także do czynności uiszczenia opłaty sądowej przekazem pocztowym, zwłaszcza że
potwierdzenie jego dokonania, wydane przez placówkę operatora publicznego, ma
nadaną przez ustawę moc dokumentu urzędowego (art. 45 Pr.poczt.; por.
postanowienia z dnia 22 października 1968 r., III CRN 246/68, „Informacja
Prawnicza” 1969, nr 1, poz. 14, z dnia 26 marca 1993 r., III ARN 7/93, OSNCP
1994, nr 1, poz. 24 i z dnia 13 lutego 1968 r., III RN 118/97, OSNAPUS 1998, nr 24,
poz. 699; por. także uzasadnienie uchwały z dnia 25 czerwca 2003 r., III CZP
28/03, OSNC 2004, nr 5, poz. 71). Takich skutków, wobec braku ku temu podstaw
prawnych oraz braku uzasadnienia do zastosowania analogii z art. 165 § 2 k.p.c.,
nie można przypisać czynnościom podejmowanym za pośrednictwem innych osób
niż operator publiczny, nawet gdy ich działalność jest „legalna” (por. odmienne
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2007 r., III UZ 12/07, OSNP
2008, nr 21-22, poz. 334).
Od działalności „Poczty Polskiej” jako operatora publicznego należy jednak
wyraźnie oddzielić jej działalność gospodarczą w postaci pośrednictwa w
wykonywaniu usług finansowych (art. 12 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 5 września
2008 r.); na tym polu „Poczta Polska” nie działa jako operator publiczny, lecz jako
„zwykły” przedsiębiorca, w związku z czym nie mają do niej w tym zakresie
zastosowania przepisy Prawa pocztowego ani ustanawiane przez ustawodawcę
domniemania. Ten przejaw działalności „Poczty”, pozostającej poza funkcją
operatora publicznego, wykracza zatem poza zakres rozstrzyganego zagadnienia
prawnego, podobnie jak usługi finansowe świadczone przez innych przedsiębiorców
zajmujących się działalnością polegającą na transferze pieniędzy, np. operatorów
prywatnych, parabanków lub instytucji doręczeniowych (por. np. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 205 r., II CZ 49/05, "Prawo Bankowe" 2005,
nr 10, s. 9 i z dnia 26 września 2008 r., V CZ 54/08, OSNC-ZD 2009, nr D, poz. 91).
Należy podkreślić, że w tym zakresie skuteczność i terminowość uiszczenia opłaty
ocenia się przy uwzględnieniu zasad ustalonych w prawie prywatnym, dotyczących
wykonania zobowiązań; strona zobowiązana do uiszczenia opłaty, decydując się na
współdziałanie pośrednika – osoby fizycznej lub prawnej, niebędącej operatorem
publicznym – ponosi związane z ich działaniem ryzyko opóźnienia lub niewpłynięcia
opłaty na rachunek sądu.
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie.

III CZP 115/10

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia