Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 513/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
w sprawie z powództwa Janusza C.
przeciwko Wojskowej Agencji Mieszkaniowej Oddział Regionalny w W.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 2 czerwca 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 stycznia 2010 r.,
1) oddala skargę kasacyjną;
2) zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1800 (tysiąc
osiemset) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 29 maja 2009 r. Sąd Okręgowy zobowiązał pozwaną
Wojskową Agencję Mieszkaniową w W. do złożenia oświadczenia woli następującej
treści: „Wojskowa Agencja Mieszkaniowa reprezentowana przez Dyrektora
Oddziału Regionalnego w W. zobowiązuje się zapłacić powodowi Januszowi C.
kwotę 86.793 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 grudnia 1999 r. do dnia zapłaty,
tytułem ekwiwalentu pieniężnego w zamian za rezygnację z kwatery w trybie art. 28
ust. 4 w związku z art. 24 ust. 1 pkt 2 i art. 47 ust. 1, 2, 4 i 5 ustawy z dnia 22
czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej” oraz
oddalił powództwo w pozostałej części.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód jest żołnierzem w służbie czynnej.
Zajmował kwaterę stałą w B. na podstawie przydziału z dnia 6 grudnia 1982 r. o
powierzchni mieszkalnej 35,30 m2
. Po rozwiązaniu związku małżeńskiego przez
rozwód w listopadzie 1998 r. zrzekł się kwatery w B. na rzecz żony i dzieci i zgłosił
wniosek o wypłatę ekwiwalentu pismem z dnia 28 stycznia 1999 r., które zostało
przyjęte przez pozwanego w dniu 3 lutego 1999 r. Wymeldował się z pobytu stałego
w B. w dniu 6 września 1999 r. Mieszkanie w B., które było jego kwaterą, zostało
przydzielone jego byłej żonie. Powód od 1995 r. pełnił służbę wojskową w W.,
gdzie był również zakwaterowany w internacie. W piśmie z dnia 16 grudnia 2005 r.
pozwana wyraziła gotowość zawarcia z powodem umowy zobowiązującej do
wypłaty mu ekwiwalentu pieniężnego w zamian za rezygnację z kwatery
odpowiadającego niedoborowi norm powierzchni mieszkalnej w przydzielonej mu
kwaterze stałej, według cen obowiązujących w garnizonie, w którym powód
posiadał przydzieloną kwaterę, tj. w B. Pozwany odmówił zawarcia umowy na
zaproponowanych mu warunkach. Decyzja Dyrektora Oddziału Rejonowego WAM
w W. nr 9/99 z dnia 23 marca 1999 r. w sprawie ustalenia średniej ceny rynkowej
1 m2
powierzchni lokalu mieszkalnego dla celów wypłaty ekwiwalentu pieniężnego
za rezygnację z kwatery przewidywała w okresie od 1 stycznia 1999 r. do dnia
31 grudnia 1999 r. dla B. średnią cenę rynkową 1 m2
powierzchni lokalu
mieszkalnego w wysokości 1.150 zł. Zarządzenie nr 10/99 Dyrektora Oddziału
Rejonowego Garnizonu W. WAM w W. z dnia 11 lutego 1999 r. w sprawie ustalenia
3
średniej ceny rynkowej zakupu 1 m2
powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego w
Garnizonie W. przewidywało średnią cenę 1 m2
lokalu mieszkalnego w grudniu
1999 r. w wysokości 2.646 zł.
W ocenie Sądu pierwszej instancji, powodowi przysługuje roszczenie
o zawarcie umowy zobowiązującej do wypłaty ekwiwalentu pieniężnego w zamian
za rezygnację z kwatery w trybie art. 28 ust. 4 w zw. z art. 24 ust. 1 pkt 2 i art. 47
ust. 1, 2, 4 i 5 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej, w brzmieniu obowiązującym w 1999 r. (Dz.U. z 1995 r.
Nr 86, poz. 433 ze zm., zwanej dalej: „ustawą”). Powód powinien otrzymać
ekwiwalent z tytułu niedoboru powierzchni mieszkalnej w przydzielonej mu
kwaterze stałej w stosunku do normy mu przysługującej, obowiązującej w dacie
składania wniosku, odpowiadającej w przeliczeniu 41 m2
. Artykuł 47 ust. 5 ustawy,
nakazuje wypłatę ekwiwalentu przy uwzględnieniu średnich cen rynkowych
w miejscowości pełnienia służby lub zamieszkania. Ustawodawca pozostawił więc
stronom umowy dotyczącej wypłaty ekwiwalentu swobodę wyboru ceny rynkowej,
stosowanej w jednej z tych dwóch miejscowości, jeżeli w różnych miejscowościach
była pełniona służba i było miejsce zamieszkania uprawnionego. Powód, w dacie
złożenia wniosku o wypłatę ekwiwalentu, pełnił służbę i miał miejsce zamieszkania
w W. Dlatego zasługiwało na uwzględnienie żądanie zobowiązania pozwanej do
zawarcia umowy o wypłatę ekwiwalentu przy przyjęciu stawki obowiązującej w
dacie złożenia wniosku na terenie W. Zgodnie z art. 47 ust. 2 i 4 ustawy, wysokość
ekwiwalentu określa się według przesłanek istniejących w chwili zawierania umowy,
o której mowa w art. 47 ust. 1 ustawy. Ponieważ umowa ta powinna być zawarta
niezwłocznie po złożeniu wniosku, to także na tę chwilę należało ustalić cenę 1 m2
powierzchni do obliczenia należnego ekwiwalentu. Umowa powinna być zawarta
najpóźniej 1 grudnia 1999 r. i dlatego dla obliczenia wysokości ekwiwalentu Sąd
przyjął stawkę obowiązującą w grudniu 1999 r., tj. kwotę 2.646 zł. Wysokość
ekwiwalentu wynosiła kwotę 86.793 zł (80% kwoty 2.646 zł pomnożonej przez 41).
Ponieważ umowa powinna być zawarta niezwłocznie po złożeniu wniosku o
wypłatę ekwiwalentu, najpóźniej w dniu 1 grudnia 1999 r., to od tej daty pozwana
pozostaje w zwłoce z realizacją wypłaty ekwiwalentu.
4
Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2010 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
pozwanej, uznając za prawidłowe ustalenia faktyczne i ich ocenę prawną przez Sąd
pierwszej instancji. Odnosząc się do podniesionego w apelacji zarzutu
przedawnienia roszczenia, uznał, że pomiędzy stronami przez kilka lat trwała
wymiana korespondencji w sprawie wypłaty ekwiwalentu. W pismach z dnia
3 sierpnia oraz 16 grudnia 2005 r. pozwana uznała żądanie powoda, co do zasady,
wobec czego doszło w ten sposób do przerwania biegu terminu przedawnienia
roszczenia wynikającego z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r.
o uposażeniu żołnierzy (Dz.U. z 1992 r. Nr 5, poz. 18 ze zm.).
Od powyższego wyroku skargę kasacyjną wniosła pozwana, która
zaskarżyła go w całości. W ramach podstawy naruszenia prawa materialnego
zarzuciła naruszenie: art. 28 ust. 5 w zw. z art. 24 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz 13 ust. 4
ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej, art. 481 § 1 k.c. oraz art. 117 § 2 w zw. z art. 123 § 1 pkt 1 i 2 k.c.
Pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu, ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez zmianę wyroku
Sądu Okręgowego i oddalenie powództwa w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W skardze kasacyjnej pozwana kwestionuje przyjętą przez Sąd Apelacyjny
średnią cenę rynkową 1 m2
powierzchni lokalu mieszkalnego dla wyliczenia
wysokości ekwiwalentu pieniężnego należnego powodowi. Zdaniem pozwanej,
powinna mieć zastosowanie średnia cena rynkowa obowiązująca w miejscowości,
w której znajdował się lokal (będący kwaterą), który otrzymał rozwiedziony
małżonek powoda w miejsce zastosowanej przez sądy obu instancji średniej ceny
obowiązującej w miejscowości, w której powód mieszkał i pełnił służbę. Podstawę
stanowiska Sądu odwoławczego, w tym zakresie, stanowiły przepisy zawarte
w art. 28 ust. 4 w zw. z art. 24 ust. 1 pkt 2, art. 47 ust. 1, 2, 4 i 5 ustawy. Powołany
w podstawie skargi kasacyjnej art. 28 ust. 5 ustawy w ogóle nie dotyczy
zagadnienia ustalania wysokości ekwiwalentu pieniężnego, lecz możliwości
zamiany zajmowanej kwatery we własnym zakresie przez małżonków w razie
5
orzeczenia rozwodu. W takim przypadku, dyrektor oddziału terenowego Agencji
przydziela kwaterę lub oddaje w najem lokal mieszkalny wskazanej osobie.
Zasadności skargi kasacyjnej, w zakresie kwestionującym przyjętą średnią cenę
rynkową powierzchni mieszkalnej dla obliczenia wysokości ekwiwalentu
pieniężnego, nie uzasadniają także pozostałe przepisy: art. 24 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz
art. 13 ust. 4 ustawy, których naruszenie zarzucono w skardze kasacyjnej.
W art. 24 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy wskazano jedynie dwie formy realizacji prawa do
kwatery: tj. poprzez przydział kwatery albo wypłatę ekwiwalentu pieniężnego
w zamian za rezygnację z kwatery, natomiast art. 13 ust. 4 ustawy przewidywał, że
w ramach wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej Prezes Agencji
oraz dyrektorzy oddziałów rejonowych i terenowych wydają decyzje administracyjne
w sprawach określonych w dalszych przepisach ustawy. Z przepisów tych nie
wynika, jaką cenę powierzchni mieszkalnej należy uwzględnić przy ustalaniu
wysokości ekwiwalentu pieniężnego z tytułu niedoboru powierzchni mieszkalnej
w razie orzeczenia rozwodu wobec osoby, której przydzielono kwaterę.
Należy zauważyć niespójność pomiędzy podniesionym w skardze kasacyjnej
zarzutem naruszenia prawa materialnego - art. 28 ust. 5 ustawy, a uzasadnieniem
skargi, w którym pozwana wywodziła, że Sąd Apelacyjny naruszył art. 28 ust. 4
ustawy. Zgodnie z art. 3984
§ 1 pkt 2 k.p.c., skarga kasacyjna powinna zawierać
przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie. Przytoczenie podstaw
kasacyjnych, w tym naruszenia przepisów prawa materialnego, powinno przybrać
postać wskazania konkretnego przepisu prawa materialnego naruszonego przez
Sąd drugiej instancji. Tak określoną podstawą kasacyjną jest związany Sąd
Najwyższy, który, zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c., rozpoznaje skargę kasacyjną
w granicach podstaw. Z tej przyczyny Sąd Najwyższy nie jest uprawniony
do poszukiwania normy prawa materialnego, którą narusza zaskarżony
wyrok Sądu drugiej instancji, a której nie wskazano w podstawach skargi
kasacyjnej. W szczególności Sąd Najwyższy nie jest zobowiązany do
poszukiwania w uzasadnieniu skargi kasacyjnej argumentów uzasadniających
uwzględnienie skargi kasacyjnej w przypadku, gdy wskazane w ramach podstaw
kasacyjnych zarzuty naruszeń określonych przepisów prawa okazały się
nieuzasadnione.
6
Mimo tego Sąd Najwyższy rozważył także zarzut naruszenia art. 28 ust. 4
ustawy, przyjmując, że wskazanie przez pozwaną art. 28 ust. 5, zamiast art. 28
ust. 4 ustawy, mogło nastąpić wskutek pomyłki pisarskiej, na co może wskazywać
nie tylko treść uzasadnienia skargi kasacyjnej, ale również sformułowane w skardze
kasacyjnej zagadnienie prawne, które dotyczyło właśnie tego ostatniego przepisu.
Artykuł 28 ust. 4 ustawy stanowi, że jeżeli powierzchnia mieszkalna zajmowanej
kwatery jest mniejsza od minimalnej powierzchni przysługującej osobie uprawnionej
w dniu uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód dyrektor oddziału
terenowego Agencji przydziela jedną kwaterę, jako lokal zamienny, odpowiadającą
ich łącznym uprawnieniom – do dyspozycji rozwiedzionych małżonków albo
wypłaca osobie uprawionej ekwiwalent pieniężny, o którym mowa w art. 24 ust. 1
pkt 2, w wysokości odpowiadającej niedoborowi norm powierzchni mieszkalnej.
W art. 28 ust. 4 ustawy, przewidziano alternatywne uprawnienia osób zajmujących
kwaterę w razie orzeczenia rozwodu: prawo do otrzymania lokalu zamiennego albo
– przy pozostawieniu dotychczasowej kwatery - prawo do otrzymania ekwiwalentu
pieniężnego. W przypadku wyboru przez uprawnionego ekwiwalentu pieniężnego,
przepis ten określa jego wysokość, wskazując jeden z czynników, który uwzględnia
się przy obliczaniu wysokości ekwiwalentu pieniężnego, a mianowicie wysokość
niedoboru norm powierzchni mieszkalnej, co stanowi różnicę między maksymalną
powierzchnią mieszkalną przysługującą w dniu uprawomocnienia się wyroku
orzekającego rozwód a powierzchnią mieszkalną zajmowanej kwatery (por. § 31
rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 27 maja 1996 r. w sprawie
wykonania niektórych przepisów ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej – Dz.U. Nr 65, poz. 320 ze zm.). Analiza art. 28 ust. 4
ustawy prowadzi do wniosku, że zawiera on szczególne unormowanie w stosunku
do regulacji zawartej w art. 47 ust. 2 ustawy, w którym określono czynniki
uwzględniane przy obliczaniu wartości przysługującej kwatery i tym samym
wysokości ekwiwalentu pieniężnego, przewidując, w miejsce maksymalnej
powierzchni mieszkalnej należnej osobie uprawnionej do kwatery w dniu przyznania
ekwiwalentu, niedobór normy powierzchni mieszkalnej. Przepis ten nie określa
natomiast samodzielnie, według jakich cen - rynkowych, czy innych,
obowiązujących w miejscowości bądź garnizonie przydziału kwatery, czy też
7
miejscu zamieszkania albo pełnienia służby uprawnionego, oraz z jakiej daty –
należy ustalić wysokość ekwiwalentu pieniężnego dla uprawnionego. Kwestie te są
przedmiotem regulacji zawartej w art. 47 ust. 4 i 5 ustawy, których naruszenia
jednak nie zarzucono w skardze kasacyjnej, mimo że były one także podstawą
ustalenia przez Sąd Apelacyjny wysokości ekwiwalentu pieniężnego. Z tego
względu nie jest zasadna skarga kasacyjna ograniczona wyłącznie do zarzutu
naruszenia art. 28 ust. 4 (lub 5) w zw. z art. 24 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz 13 ust. 4 ustawy.
Błędne było stanowisko Sądu Apelacyjnego, że do roszczenia
dochodzonego przez powoda ma zastosowanie art. 9 ust. 1 w zw. z art. 46 ustawy
z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy (w wersji obowiązującej w chwili
powstania stanu wymagalności roszczenia, jedn. tekst: Dz.U. z 1992 r. Nr 5,
poz. 18 ze zm.), przewidujący trzyletni termin przedawnienia roszczeń z tytułu
należności przysługujących żołnierzom na podstawie odrębnych przepisów z tytułu
umundurowania, zakwaterowania lub innych świadczeń. Przepis ten nie miał
bowiem zastosowania do przedawnienia roszczenia o zawarcie umowy
dochodzonego przez powoda na podstawie przepisów prawa cywilnego (art. 64
k.c.), do którego miał zastosowanie dziesięcioletni termin przedawnienia
przewidziany w art. 118 k.c. (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia
15 stycznia 2010 r., I CSK 228/09, Lex nr 564752). Dopiero z chwilą
uprawomocnienia się wyroku zobowiązującego pozwaną do złożenia oświadczenia
woli, osobie uprawnionej służy roszczenie o zapłatę świadczeń pieniężnych,
przewidzianych w tej umowie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2003 r.,
IV CKN 320/01, Lex nr 146442, z dnia 8 marca 2005 r., IV CK 477/04,
Lex nr 177271), które podlega odrębnemu przedawnieniu w stosunku do
roszczenia o zawarcie umowy. Z tego względu, że w chwili wytoczenia powództwa
nie minął jeszcze termin przedawnienia roszczenia dochodzonego przez powoda
nie był skuteczny zarzut przedawnienia podniesieny przez pozwaną
w postępowaniu apelacyjnym. Zarzut naruszenia art. 117 § 2 k.c. przez Sąd
Apelacyjny jest więc niezasadny. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy
pozostaje ocena Sądu odwoławczego, że w trakcie biegu terminu przedawnienia
roszczenia o zawarcie umowy doszło do jego przerwania z uwagi na treść
korespondencji prowadzonej między stronami w okresie poprzedzającym wniesienie
powództwa. Nawet uwzględnienie zarzutu naruszenia przez Sąd odwoławczy art. 123
8
§ 1 pkt 1 i 2 k.c. nie powodowałoby, iż pozwana skutecznie podniosła w sprawie zarzut
przedawnienia.
W skardze kasacyjnej zasadnie podniesiono naruszenie art. 481 § 1 k.c.
wskutek przyjęcia przez Sąd Apelacyjny, że przepis ten uzasadniał uwzględnienie
powództwa w zakresie odsetek, gdyż pozwana pozostaje w zwłoce z zapłatą kwoty
ekwiwalentu pieniężnego począwszy od 1 grudnia 1999 r. Stan opóźnienia (tym
bardziej zwłoki) w zapłacie świadczenia pieniężnego, do którego spełnienia
zobowiązano pozwaną wyrokiem wydanym na podstawie art. 64 k.c. może nastąpić
dopiero z chwilą uprawomocnienia się tego orzeczenia, gdyż wyrok ten ma skutki
konstytutywne. Uprawomocnienie się wyroku zobowiązującego stronę pozwaną do
złożenia oznaczonego oświadczenia woli powoduje bowiem powstanie fikcji prawnej
polegającej na tym, jakby oświadczenie woli, określone w wyroku, zostało złożone (art.
64 k.c. w zw. z art. 1047 k.p.c.). W konsekwencji, dopiero z chwilą uprawomocnienia
się wyroku z umowy – którą zastąpiło orzeczenie – wynikało roszczenie o wypłatę
określonej kwoty ekwiwalentu pieniężnego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia
9 lipca 2003 r., IV CKN 320/01, oraz z dnia 8 marca 2005 r., IV CK 477/05). Stan
opóźnienia w rozumieniu art. 481 § 1 k.c. w spełnieniu tego świadczenia mógł więc
nastąpić dopiero po uprawomocnieniu się wyroku Sądu drugiej instancji (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 1974 r., II CR 309/74, OSNCP 1975, nr 6, poz.
96, z dnia 15 stycznia 2010 r., I CSK 228/2009).
Nie przesądza to jednak o tym, że w zakresie rozstrzygnięcia dotyczącego
odsetek zaskarżony wyrok nie odpowiada prawu. Należy uwzględnić, że prawo do
żądania odsetek może wynikać nie tylko z przepisu prawa, np. art. 481 § 1 k.c.
w razie opóźnienia ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, ale również
z czynności prawnej. Zgodnie bowiem z art. 359 § 1 k.c., odsetki od sumy
pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy,
z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Uwzględniając treść
orzeczenia wydanego przez Sąd pierwszej instancji (zaakceptowanego przez Sąd
Apelacyjny), którym nie zasądzono odsetek od kwoty pieniężnej, lecz zobowiązano
pozwaną do złożenia oświadczenia woli zobowiązującego ją do zapłaty kwoty
ekwiwalentu pieniężnego wraz z odsetkami uzasadniony jest wniosek, że prawo do
odsetek dla powoda wynika z czynności prawnej, tj. umowy o wypłatę ekwiwalentu
pieniężnego. Podstawą uwzględnienia powództwa dochodzonego przez powoda
9
o zobowiązanie do złożenia przez pozwaną oznaczonego oświadczenia woli
stanowił art. 64 k.c. Uwzględnienie powództwa na tej podstawie prawnej może
nastąpić, jeżeli obowiązek złożenia oznaczonego oświadczenia woli wynika
z przepisów prawa materialnego bądź czynności prawnej (co nie odnosi się do
dochodzonego przez powoda roszczenia). Zakres i treść oświadczenia, do złożenia
którego złożenia, na podstawie art. 64 k.c., jest zobowiązywana strona pozwana
powinna odpowiadać zakresowi i treści oświadczenia woli, do którego złożenia
zobowiązują ją właściwe przepisy prawa materialnego. Konstytutywny charakter
orzeczenia wydanego na podstawie art. 64 k.c. nie sprzeciwia się temu, aby
obejmowało ono także zobowiązanie strony pozwanej do złożenia oświadczenia
przewidującego obowiązek zapłaty przez nią odsetek od świadczenia pieniężnego
za okres poprzedzający uprawomocnienie się orzeczenia, jeżeli z przepisów prawa
materialnego wynikał obowiązek zawarcia umowy o takiej treści oraz termin
spełnienia świadczenia.
Z uregulowań dotyczących ekwiwalentu pieniężnego wynika, że umowa
o wypłatę tego świadczenia pieniężnego powinna określać nie tylko jego
wysokość, ale również precyzować termin jego zapłaty oraz zawierać zobowiązanie
pozwanej Agencji do zapłaty odsetek w razie niespełnienia świadczenia w tym
terminie. Elementy te, składające się na treść oświadczenia woli pozwanej, mogły
być więc objęte treścią wyroku wydanego na podstawie art. 64 k.c. Zasadnie
przyjął Sąd Apelacyjny, że zawarcie umowy o wypłatę ekwiwalentu pieniężnego
powinno nastąpić niezwłocznie po złożeniu przez powoda jako uprawnionego
wniosku o jego wypłatę. W uzasadnieniu wyroku z dnia 11 grudnia 2000 r. U 2/00
(OTK 2000, nr 8, poz. 96) Trybunał Konstytucyjny wyjaśnił, że fakt, iż
ustawodawca nie określił terminu zawarcia umowy w sprawie wypłaty
ekwiwalentu nie oznacza, że organy władzy publicznej posiadają swobodę
w tym zakresie. Umowa o wypłatę ekwiwalentu powinna zostać zawarta bez
zbędnej zwłoki, po złożeniu przez uprawnionego stosownego wniosku.
W wyroku z dnia 8 marca 2005 r., IV CK 477/05, Sąd Najwyższy, podzielając
stanowisko Trybunału Konstytucyjnego dotyczące terminu, w którym powinna
zostać zawarta umowa w sprawie wypłaty ekwiwalentu pieniężnego, zwrócił uwagę
na to, że jest to uzasadnione tym, iż z chwilą złożenia wniosku o wypłatę
10
ekwiwalentu pieniężnego powstaje prawo do tego ekwiwalentu. Skoro prawo do
ekwiwalentu powstaje z chwilą zawarcia umowy, a umowa powinna być zawarta
niezwłocznie po złożeniu wniosku, to dniem przyznania ekwiwalentu, w rozumieniu
art. 47 ust. 2 i 4 ustawy, jest dzień w którym umowa powinna być zawarta.
W konsekwencji Sąd Najwyższy w powołanym wyżej wyroku przyjął, że wysokość
ekwiwalentu pieniężnego jest określana według przesłanek istniejących w chwili,
kiedy umowa powinna być zawarta. Taka wykładnia jest uzasadniona także celem
regulacji dotyczącej prawa do ekwiwalentu, a mianowicie zapewnienia środków
pieniężnych osobie uprawnionej na nabycie prawa do mieszkania odpowiadającego
przysługującemu uprawnionemu prawa do kwatery. Istotne są więc okoliczności,
mające wpływ na ustalenie wysokości ekwiwalentu pieniężnego, istniejące w chwili,
kiedy umowa powinna zostać zawarta.
Z przepisów dotyczących prawa do ekwiwalentu pieniężnego nie wynika
wprost termin, kiedy powinno zostać wypłacone to świadczenie. Termin ten
powinna precyzować umowa o wypłatę ekwiwalentu (por. § 7 ust. 2 rozporządzenia
Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 września 1998 r. w sprawie szczególnych
warunków i trybu wypłaty ekwiwalentu pieniężnego w zamian za rezygnację
z kwatery – Dz.U. Nr 124, poz. 818 ze zm., zwanego dalej: „rozporządzenie”).
Uwzględniając wskazany wcześniej cel regulacji dotyczącej prawa do ekwiwalentu
pieniężnego, jak również okoliczność, że data, kiedy powinna zostać zawarta
umowa, jest zarazem datą przyznania ekwiwalentu w rozumieniu art. 47 ust. 2 i 4
ustawy, uzasadniony jest wniosek, że data ta wyznacza także pośrednio termin
wypłaty ekwiwalentu pieniężnego, co powinno nastąpić niezwłocznie po zawarciu
umowy. Umowa o wypłatę ekwiwalentu pieniężnego, zawarta zgodnie
z przepisami regulującymi powstanie prawa do tego świadczenia, jego wysokość
oraz sposób realizacji, powinna więc określać datę wypłaty ekwiwalentu
z uwzględnieniem powyższych zasad. W umowie powinno być również zawarte
zobowiązanie pozwanej Agencji do zapłaty odsetek ustawowych za niedotrzymanie
terminu wypłaty ekwiwalentu, co wynika z § 7 ust. 2 rozporządzenia, według
którego w razie niedotrzymania określonego w umowie terminu płatności należnego
ekwiwalentu Agencja jest obowiązana do uiszczenia odsetek ustawowych.
Z postanowienia § 4 zawartego we wzorze umowy, stanowiącym załącznik do
11
rozporządzenia, wynika, że zobowiązanie do przestrzegania przez pozwaną
obowiązku przewidzianego w § 7 ust. 2 rozporządzenia, powinno znaleźć
odzwierciedlenie w umowie. W konsekwencji należy uznać, że treść oświadczenia
woli, do którego złożenia została zobowiązana pozwana, miała oparcie
w przepisach prawa materialnego nakładających na pozwaną obowiązek zawarcia
umowy o wypłatę ekwiwalentu pieniężnego.
Z tych względów, mimo częściowo błędnego uzasadnienia Sądu drugiej
instancji, wyrok odpowiada prawu, co uzasadniało oddalenie skargi kasacyjnej na
podstawie art. 39814
k.p.c. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na
podstawie art. 98 § 1 i 3, art. 99 w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.