Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SPP 14/11
POSTANOWIENIE
Dnia 16 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
w sprawie ze skargi C. S.
na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyjnego w […]
w sprawie I ACz …/10,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 16 czerwca 2011 r.,
oddala skargę.
UZASADNIENIE
C. S. w skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki wniosła o stwierdzenie, że w
postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym w sprawie o sygn. akt I Acz …/10
nastąpiła przewlekłość postępowania, zalecenia Sądowi Apelacyjnemu
niezwłocznego rozpoznania zażalenia Skarbu Państwa na postanowienie Sadu
Okręgowego oraz przyznania skarżącej od Skarbu Państwa kwoty 20.000 złotych.
W uzasadnieniu skargi podała, że pozwem z dnia 20 lutego 2008 r. skarżąca
domagała się ustalenie przez Sąd Okręgowy, iż orzeczenie Komisji Regulacyjnej do
Spraw Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w sprawie
2
przywrócenia Archidiecezji […] tego Kościoła udziału wynoszącego 0,62086 części
w prawie własności nieruchomości gruntowej położonej przy ulicy P. 5 oraz
zadysponowanie na rzecz Archidiecezji niewyodrębnionymi siedemnastoma
lokalami mieszkalnymi, pomieszczeniami przynależnymi i dwoma lokalami
użytkowymi jest nieważne z mocy przepisu art. 58 k.c. W sprawie powstało
zagadnienie prawne, czy droga sądowa jest dopuszczalna. Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 8 marca 2010 r. stwierdził dopuszczalność drogi sądowej i
odmówił odrzucenia pozwu. Postanowienie to zostało zaskarżone zażaleniem
pozwanego Skarbu Państwa. Akta sprawy wraz z zażaleniem przesłano do Sądu
Apelacyjnego […] w dniu 22 czerwca 2010 r. Do tej pory (a więc od dziesięciu
miesięcy) zażalenie pozostaje nierozpoznane, mimo że w sprawie nie zachodzi
konieczność ustalania faktów, a jedynie dokonania wykładni prawa. Zdaniem
skarżącej doszło do rażącego naruszenia jej prawa do rozpoznania przez sprawy
bez nieuzasadnionej zwłoki. Skarżąca jest osobą w zaawansowanym wieku i czas
trwania postępowania sądowego ma dla niej znaczenie. Wnioskowana kwota do
zasądzenia od Skarbu Państwa podyktowana jest zaś wysoką wartością
przedmiotu sporu
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest nieuzasadniona.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu
przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1483 ze
zm.) strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego
skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez
nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie trwa dłużej, niż to konieczne dla
wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla
rozstrzygnięcia sprawy, albo dłużej niż to konieczne dla załatwienia sprawy
egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość
postępowania). Celem ustawy o skardze na przewlekłość postępowania jest
3
stworzenie w realiach polskiego wymiaru sprawiedliwości mechanizmu prawnego
wymuszającego sprawne rozpoznanie sprawy przez sąd. Obowiązkiem każdego
państwa – strony Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,
sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 i
285), jest wszakże zapewnienie takiej organizacji i takiego funkcjonowania systemu
organów wymiaru sprawiedliwości, które faktycznie umożliwia rzeczywiste i
skuteczne korzystanie z gwarantowanego w art. 6 ust. 1 tego aktu prawa do
rozpoznania sprawy przez sąd w rozsądnym terminie. Powinność tę statuuje
również art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
W świetle orzecznictwa Trybunału Praw Człowieka można wyróżnić cztery
przesłanki stwierdzenia przewlekłości postępowania: 1/ terminowość i prawidłowość
czynności podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do
istoty, 2/ charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, 3/ znaczenie
dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień i 4/ zachowanie
się stron, a w szczególności strony, która zarzuca przewlekłość postępowania (por.
M. A. Nowicki, Europejski Trybunał Praw Człowieka – orzecznictwo, Tom I – Prawo
do rzetelnego procesu sądowego, Kraków 2001, s. 46 i n. oraz powołane tam
orzecznictwo tego Trybunału). Kryteria te zostały transponowane do ustawy o
skardze na przewlekłość postępowania w jej art. 2 ust. 2.
Ustawa nie określa jakiegoś przeciętnego czasu oczekiwania na
rozpatrzenie sprawy. Analizie z punktu widzenia przewlekłości podlega cały okres
tegoż postępowania przed danym sądem(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
22 kwietnia 2010 r., III SPP 6/10, LEX nr 602069). W judykaturze zasadniczo za
przewlekłe uznaje się postępowanie trwające ponad 12 miesięcy (postanowienia
Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 lipca 2006 r., I OPP 64/06, LEX nr
360307 i z dnia 24 lipca 2008 r., II OPP 20/08, LEX nr 493700 oraz postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2005 r., III SPP 96/05, OSNP 2005 nr 23, poz.
384). Nie jest to jednak sztywna cezura czasowa dla oceny zgodności
postępowania z konwencyjnymi, konstytucyjnymi i proceduralnymi dyrektywami
osądzenia sprawy w rozsądnym terminie.
W myśl art. 1 ust. 1 ustawy do nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu
sprawy może dojść zarówno wskutek bezczynności (zaniechania), jak i wskutek
4
działania sądu. Odpowiada temu nakaz rozważenia przy rozpoznawaniu skargi nie
tylko terminowości podjętych przez sąd czynności, ale także ich prawidłowości. W
konsekwencji tegoż o przewlekłości postępowania można mówić zarówno wtedy,
gdy sąd nie podejmuje żadnych czynności, jak i wtedy, gdy je podejmuje, ale są
one nieprawidłowe i w ich następstwie dochodzi do zwłoki w rozpatrzeniu sprawy.
Reasumując: przewlekłość postępowania to nieuzasadnione żadną z okoliczności
wymienionych w art. 2 ust. 2 ustawy długotrwałe zaniechanie przez sąd czynności
lub podejmowanie czynności nieefektywnych bądź pozornych.
Wracając do realiów niniejszej sprawy wypada przypomnieć, że od
przekazania przez Sądowi Apelacyjnemu akt wraz z zażaleniem Skarbu Państwa
na postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 8 marca 2010 r. o odmowie odrzucenia
pozwu C. S. (tj. od dnia 22 czerwca 2010 r.) do wniesienia skargi na przewlekłość
postępowania (tj. do dnia 21 kwietnia 2011 r.) upłynęło dziesięć miesięcy. Zażalenie
na wspomniane orzeczenie zostało ostatecznie rozpoznane przez Sąd drugiej
instancji, który postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2011 r. zmienił zaskarżone
postanowienie i odrzucił pozew. Oczywiście okoliczność ta nie skutkuje
bezprzedmiotowością skargi, gdyż zgodnie z poglądem wyrażonym w uchwale
Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2008 r., III SPZP 1/07 (OSNP 2008, nr 13 –
14, poz. 205) z punktu widzenia normy art. 5 ustawy decydującym dla
dopuszczalności skargi jest data jej wniesienia. Jeśli zatem skarga została
wniesiona w toku postępowania przed sądem, powinna zostać rozpoznana
merytorycznie także po zakończeniu tegoż postępowania, a oceny jej zasadności
dokonuje się według stanu z daty złożenia skargi.
Analizując terminowość czynności przed Sądem Apelacyjnym należy
stwierdzić, że czas oczekiwania na rozpoznanie zażalenia na postanowienie Sądu
pierwszej instancji nie był nadmiernie długi, a wynikał z charakteru sprawy.
Wprawdzie rozstrzygnięcie kwestii prawnej, jaką jest dopuszczalność drogi sądowej
dla dochodzenia roszczeń pozwu, nie wymagało prowadzenia postępowania
dowodowego, jednak sam problem okazał się skomplikowany. Z zarządzenia
sędziego referenta wydanego tuż po zadekretowaniu sprawy, jak i późniejszych
zarządzeń wynika, iż przyczyną niewyznaczania terminu posiedzenia sądowego
było oczekiwanie na podjęcie przez Sąd Najwyższy uchwały odnośnie do
5
zagadnienia prawnego dotyczącego roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej
wadliwą decyzją administracyjną. Postępowanie przed Sądem Najwyższym,
toczące się pierwotnie w składzie siedmiu sędziów, a następnie w pełnym składzie
Izby Cywilnej, zostało zakończone uchwałą z dnia 31 marca 2011 r., III CZP
112/10.
Uznając, że w niniejszym przypadku nie doszło do naruszenia prawa strony
do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, Sąd
Najwyższy z mocy art. 12 ust. 2 ustawy orzekł jak w sentencji.