Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III ZS 3/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 sierpnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Maciej Pacuda
Protokolant Anna Pęśko
w sprawie ze skargi Ministra Sprawiedliwości
na uchwałę Walnego Zgromadzenia Notariuszy Izby Notarialnej w W. nr 5/2011 z
dnia 19 marca 2011 r., w sprawie zasad finansowania wydatków samorządowych,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 5 sierpnia 2011 r.,
uchyla zaskarżoną uchwałę i przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Walnemu Zgromadzeniu Notariuszy
Izby Notarialnej.
Uzasadnienie
2
19 marca 2011 r. Walne Zgromadzenie Notariuszy Izby Notarialnej w W.
podjęło na podstawie art. 30 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o
notariacie (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.) uchwałę nr 5/2011 w
sprawie zasad finansowania wydatków samorządowych. W § 1 stwierdzono, że
„Walne Zgromadzenie Notariuszy Izby Notarialnej w W. wobec faktu, iż składka na
potrzeby samorządu notarialnego, ustalona przez Krajową Radę Notarialną
uchwałą numer VII/99/2010 z dnia 18 grudnia 2010 r. przy uwzględnieniu
zgromadzonej przez Izbę nadwyżki w budżecie, przekracza potrzeby finansowe
Izby na realizacje celów samorządowych, zobowiązuje Radę Izby Notarialnej w W.
do zaniechania w 2011 r. poboru składki na potrzeby samorządu notarialnego w
części przekraczającej uchwaloną przez Krajową Radę Notarialną składkę
minimalną. Kwoty składki za okres od dnia 1 stycznia 2011 r. wpłacone do dnia
podjęcia uchwały, a przekraczające składkę minimalną podlegają zaliczeniu na
składki należne w następnych miesiącach”. Z kolei § 2 stanowi, że „w przypadku
notariuszy, którzy rozpoczęli działalność po 1 stycznia 2011 r., to jest w trakcie roku
budżetowego, zaniechanie poboru nastąpi po przekroczeniu przez notariusza
samodzielnie prowadzącego kancelarię notarialną – wpłaty składki w wysokości
8.400 zł, zaś dla notariuszy prowadzących kancelarię notarialną na zasadach
spółki, kwotę składki 8.400 zł pomnożonej przez liczbę notariuszy prowadzących tę
kancelarię, należnej za okres od dnia rozpoczęcia działalności do dnia 31 grudnia
2011 r.”.
Na podstawie art. 47 § 1 ustawy Prawo o notariacie Minister Sprawiedliwości
zaskarżył wskazaną uchwałę, zarzucając jej sprzeczność z art. 17 Konstytucji RP,
art. 23, art. 30 oraz art. 40 § 1 pkt 8 ustawy Prawo o notariacie przez to, że Walne
Zgromadzenie Notariuszy Izby Notarialnej w W. podejmując zaskarżoną uchwalę i
wypowiadając się w sprawie wysokości miesięcznych składek na potrzeby
samorządu notarialnego, przekroczyło swoje kompetencje ustawowe. Minister
zarzucił również, że Walne Zgromadzenie Izby Notarialnej w W. nie ma kompetencji
do podjęcia uchwały sprzecznej z uchwałą Krajowej Rady Notarialnej z 18 grudnia
2010 r. Nr VII/99/2010 w sprawie składki na potrzeby samorządu notarialnego.
Ponadto podniesiono, że zaskarżona uchwała jest sprzeczna z art. 32 Konstytucji
3
RP przez to, że dzieli środowisko zawodowe w zależności od siedziby kancelarii
oraz daty rozpoczęcia działalności na notariuszy zobowiązanych do opłacania
składek na potrzeby samorządu zależnych od wysokości wynagrodzenia, jakie
pobrali za dokonane czynności notarialne oraz notariuszy płacących składkę
minimalną niezależnie od wysokości pobranego wynagrodzenia. Minister wniósł o
uchylenie zaskarżonej uchwały nr 5/2011 w całości.
W uzasadnieniu skargi podniesiono przede wszystkim, że wysokość
miesięcznych składek notariuszy na potrzeby samorządu notarialnego w 2011 r.
została, na postawie art. 23 ustawy Prawo o notariacie, ustalona uchwałą Krajowej
Rady Notarialnej z 18 grudnia 2010 r. Nr VII/99/2010. Zgodnie z § 1 uchwały
składka miesięczna na potrzeby samorządu notarialnego na 2011 r. wynosi: dla
notariusza samodzielnie prowadzącego kancelarię notarialną - 2,5%
wynagrodzenia pobranego za dokonane czynności notarialne, nie mniej jednak niż
700 zł; dla notariuszy prowadzących jedną kancelarię notarialną na zasadach spółki
cywilnej lub partnerskiej - 2,5% sumy wynagrodzenia pobranego za dokonane
czynności notarialne przez wszystkich notariuszy prowadzących kancelarię
notarialną, nie mniej jednak niż iloczyn kwoty 700 zł i liczby notariuszy
prowadzących kancelarię notarialną. Minister zaznaczył, że walne zgromadzenia
notariuszy izby notarialnej może podejmować jedynie uchwały w sprawach
należących do zakresu działania notariatu, o ile sprawy te nie są zastrzeżone do
wyłącznej właściwości innych organów samorządu notarialnego. Przywołano treść
art. 23 zdanie drugie i art. 30 § 1 pkt 6 ustawy Prawo o notariacie, wskazując, że
„składki na inne określone cele” ustalane przez walne zgromadzenie notariuszy
izby należy odróżnić od „składek na potrzeby samorządu notarialnego” ustalanych
przez Krajową Radę Notarialną. Minister zaznaczył również, że Krajowa Rada
Notarialna za podstawę ustalenia wysokości składki na cele samorządowe obrała
wynagrodzenie pobrane za dokonane czynności w miesiącu, w którym ma być
opłacona składka. Zdaniem Ministra sposób wyliczenia składki obliczany jest w
jednakowy sposób w stosunku do wszystkich notariuszy. Narusza więc zasadę
równości wprowadzone w zaskarżonej uchwale kryteria miejsca wykonywania
działalności oraz czasu jej rozpoczęcia, od których miałoby zależeć obowiązek
opłaty składki.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty podniesione w skardze Ministra Sprawiedliwości okazały się
uzasadnione.
Kompetencje Krajowej Rady Notarialnej oraz walnego zgromadzenia
notariuszy izby notarialnej są uregulowane w przepisach ustawy z dnia 14 lutego
1991 r. Prawo o notariacie (j.t. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158, ze zm. – dalej
ustawa). W przedmiocie składek na potrzeby organów samorządu notarialnego
zastosowanie znajdują przepisy art. 23, art. 30 § 1 pkt 6 oraz art. 40 § 1 pkt 8
ustawy. Podstawowa regulacja odnosząca się do kompetencji w sprawie ustalania
składek znajduje się w art. 23 ustawy. Stanowi on, że notariusze opłacają, na
potrzeby samorządu notarialnego, składki miesięczne których wysokość ustala
corocznie Krajowa Rada Notarialna.
Potwierdzeniem wyłącznej kompetencji Krajowej rady Notarialnej w tym
zakresie jest przepis art. 40 § 1 pkt 8 ustawy. Zgodnie z nim do zakresu działania
Krajowej Rady Notarialnej należy w szczególności ustalanie wysokości składek
miesięcznych notariuszy na potrzeby samorządu notarialnego oraz zasad ich
wydatkowania.
Natomiast kompetencje walnego zgromadzenia notariuszy izby notarialnej są
określone w art. 30 ustawy.
Należy więc przyjąć, że walne zgromadzenie może podejmować uchwały w
sprawach, które nie są zastrzeżone do kompetencji innego organu samorządu
notarialnego.
Należy tu zauważyć, że w drugim zdaniu art. 23 ustawy przewidziano
możliwość określenia przez uchwałę właściwej izby notarialnej opłacania składki,
ale na inne określone cele. Tak więc przepis art. 30 § 1 pkt 6 ustawy odnosi się
wyłącznie do ustalania składek na te (inne) określone cele.
Należy stwierdzić, że uchwały organów samorządu notarialnego sprzeczne z
prawem, w razie ich zaskarżenia, podlegają uchyleniu i przekazaniu do ponownego
rozpoznania w trybie art. 47 § 2 ustawy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14
stycznia 2010 r., III ZS 4/09, LEX 560604, z dnia 17 sierpnia 2010 r., III ZS 16/10,
5
LEX 667504, czy z dnia 26 lutego 2004 r., III SZ 2/03, OSNP 2004, nr 22, poz.
395).
To samo należy odnosić do uchwał wkraczających w kompetencje innych
organów, a w szczególności sprzeczne z uchwałami organów uprawnionych do ich
podejmowania.
Zaskarżona uchwała była niewątpliwie sprzeczna z uchwałą Krajowej Rady
Notarialnej i została podjęta bez umocowania prawnego. Uchwały organów
samorządowych muszą być wydane na podstawie upoważnienia ustawowego i nie
mogą być sprzeczne z regulacją ustawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14
października 1999 r., III SZ 2/99, OSNP 2000, nr 20, poz. 772).
Mając na uwadze, że do działań organów samorządu notarialnego
podejmowanych w formie uchwały ma zastosowanie art. 7 Konstytucji RP, zgodnie
z którym organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa,
należy stwierdzić, ze samorząd notarialny nie może podejmować uchwał bez
umocowania ustawowego. Walne Zgromadzenie Notariuszy Izby Notarialnej w W.
niewątpliwie podjęło uchwałę w sprawie zastrzeżonej do kompetencji Krajowej
Rady Notarialnej. Zaskarżona uchwała jest więc sprzeczna z prawem. Wynika z
tego, że w niniejszej sprawie doszło do naruszenia, wskazanych w skardze
przepisów ustawy, jak i art. 17 ust. 1 oraz art. 32 Konstytucji RP.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.