Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 175/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 grudnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z odwołania Barbary S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 20 grudnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 13 stycznia 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 11 sierpnia 2009 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
odmówił Barbarze S. dalszego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w
związku z chorobą zawodową w oparciu o orzeczenia lekarza orzecznika ZUS i
Komisji Lekarskiej ZUS, uznające wnioskodawczynię za osobę zdolną do pracy.
2
W odwołaniu od tej decyzji Barbara S. wniosła o jej zmianę i przyznanie jej
prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową.
Wyrokiem z dnia 29 marca 2010 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych zmienił decyzję organu rentowego i przyznał Barbarze S. prawo do
renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową od
1 lipca 2009 r. na stałe.
Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył organ rentowy zarzucając
naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 12 i art. 13 ustawy z
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
w związku z art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu
społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, poprzez
niewłaściwe ich zastosowanie i ustalenie, że wnioskodawczyni przysługuje renta z
tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową na stałe.
Wyrokiem z dnia 31 stycznia 2011 Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych uznał, że ubezpieczona jest zdolna do pracy, co
skutkowało zmianą wyroku Sądu pierwszej instancji i oddaleniem odwołania
ubezpieczonej od decyzji organu rentowego z dnia 11 sierpnia 2009 r. Sąd
Apelacyjny stwierdził, że z przeprowadzonego postępowania dowodowego, w tym z
dwóch opinii biegłych, zostało potwierdzone, że ubezpieczona od lat cierpi na
zawodowe uczuleniowe zapalenie skóry rąk i stóp. Choroba powstała w czasie
zatrudnienia ubezpieczonej w mleczarni na stanowisku „klasyfikator odbioru mleka”,
podczas którego ubezpieczona była narażona na związki uczulające, poprzez
kontakt z chromem i niklem. Zgodnie z opinią wydaną przez Klinikę Immunologii,
Reumatologii i Alergii, każdy kontakt z czynnikami drażniącymi i metalami może
powodować u ubezpieczonej zaostrzenie zmian. Podobną diagnozę wydała biegła
dermatolog prof. Anna W. Diagnoza medyczna w obu opiniach była właściwie taka
sama. Stanowiska biegłych różniły się w ocenie wpływu tych schorzeń na zdolność
ubezpieczonej do wykonywania pracy. Sąd drugiej instancji, uznając opinię biegłej
dermatolog za bardziej miarodajny dowód w sprawie, uznał, że ubezpieczona
Barbara S. jest zdolna do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami, a
występująca choroba o podłożu alergicznym, której objawy ujawniają się i nasilają
wskutek kontaktu z alergenami, powoduje jedynie ze względów profilaktycznych
3
przeciwskazania do wykonywania pracy w bezpośrednim kontakcie z chromem i
niklem.
Na powyższe orzeczenie ubezpieczona wniosła skargę kasacyjną
zarzucając w niej naruszenie art. 12 ust. 1 i ust. 3 oraz art. 13 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia
1998 r. (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) w związku z art. 17 ust. 1 ustawy o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych z
dnia 30 października 2002 r. (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.) poprzez ich błędną
wykładnię polegającą na niezasadnym przyjęciu, że: - ubezpieczona, mimo, że
nadal cierpi na schorzenia, które stanowiły podstawę przyznania jej renty,
schorzenia te mają charakter trwały i nie rokują poprawy, oraz mimo, że schorzenia
te znacznie ograniczają możliwości pracy zgodnej z poziomem posiadanych
kwalifikacji, nie jest osobą częściowo niezdolną do pracy w związku z chorobą
zawodową, - ubezpieczona cierpiąca na chorobę o podłożu alergicznym, której
objawy ujawniają się i nasilają wskutek kontaktu z alergenami, jedynie ze względów
profilaktycznych nie powinna pracować w bezpośrednim kontakcie z chromem
i niklem. Ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji
organu rentowego oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej
kosztów postępowania przed Sądem pierwszej i drugiej instancji oraz kosztów
postępowania kasacyjnego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nieusprawiedliwiony jest zarzut naruszenia art. art. 12 ust. 1 i ust. 3 oraz art.
13 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r. (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) w związku
z art. 17 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych z dnia 30 października 2002 r. (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 ze
zm.). Zgodnie z art. 17 ust. 1 cytowanej ustawy przy ustalaniu prawa do renty
z tytułu niezdolności do pracy, ustalenia wysokości tych świadczeń oraz ich wypłaty
stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, z uwzględnieniem przepisów tej ustawy. Powyższe
4
odesłanie powoduje, że ustalając niezdolność do pracy ubezpieczonego w związku
z chorobą zawodową należy uwzględnić przede wszystkim treść art. 12 i 13 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Stosownie do
treści art. 12 ustawy niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo
utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu
i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy
czym częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła
zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ust. 3). Z
kolei w myśl art. 13 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, przy ocenie stopnia
i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania
zdolności do pracy uwzględnienia się: 1) stopień naruszenia sprawności organizmu
oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia
i rehabilitacji; 2) możliwość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę
rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i
predyspozycje psychofizyczne.
W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmowane jest zgodnie, że utrata
zdolności do pracy nie może być utożsamiana z niezdolnością do wykonywania
ostatniego z dotychczasowych zatrudnień, jeżeli pracownik może podjąć prace
zgodne z poziomem posiadanych kwalifikacji (tak np. Sąd Najwyższy w wyrokach z
dnia 1 grudnia 2000 r., II UKN 113/00, OSNAPiUS 2002 nr 14, poz. 343; z dnia
12 marca 2007 r., I UK 299/06, OSNP 2008 nr 7-8, poz. 112). Przez kwalifikacje
zawodowe należy rozumieć zarówno kwalifikacje formalne czyli przygotowanie
zawodowe udokumentowane świadectwami ukończenia nauki, dyplomami,
zaświadczeniami a także kwalifikacje rzeczywiste w postaci doświadczenia i
praktyki zawodowej, które bez potrzeby przekwalifikowania zawodowego pozwalają
podjąć prace w innych warunkach i na innym stanowisku niż zajmowanym przed
uzyskaniem świadczeń rentowych, ale zgodnym z poziomem posiadanych
kwalifikacji zawodowych. Praca w mleczarni na stanowisku „klasyfikator odbioru
mleka” nie była związana z posiadaniem „szczególnych kwalifikacji zawodowych” i
była jedną z odmian prostych prac fizycznych, niewymagających specjalistycznego
przygotowania zawodowego. Ponadto podkreślenia wymaga, że skarżąca posiada
5
wykształcenie zawodowe, a praca w mleczarni nie była jedynym jej zatrudnieniem
w czasie aktywności zawodowej.
Istota sprawy zamyka się więc w kwestii czy choroba zawodowa w postaci
choroby skóry powoduje częściową niezdolność do pracy na stanowiskach pracy
zgodnych z poziomem kwalifikacji zawodowych skarżącej. Obecnie - jak wynika z
ustaleń poczynionych przez Sąd drugiej instancji - skarżąca może pracować na
stanowiskach pracy zgodnie z poziomem posiadanych kwalifikacji. Sąd Apelacyjny
uzupełnił postępowanie dowodowe i przeprowadził dowód z ustnych,
uzupełniających opinii biegłej dermatolog prof. Anny W. i biegłej alergolog dr Anny
L. Z opinii tych jednoznacznie wynika, że u ubezpieczonej występują zmiany
skórne o niewielkim nasileniu, zlokalizowane głównie na podudziach,
przedramionach i stopach. Choroba skóry nie ma u wnioskodawczyni przebiegu
dynamicznego. Ubezpieczona prowadzi gospodarstwo domowe wykonując
wszystkie codzienne prace, przez co narażona jest na szeroko rozpowszechnione
alergeny kontaktowe. Obecnie choroba ubezpieczonej ma przebieg łagodny, bez
zaostrzeń zmian skórnych. Może ona wykonywać każdą pracę biurową, pracę
konduktora na kolei. Tylko ze względów profilaktycznych nie powinna pracować w
bezpośrednim kontakcie z chromem i niklem, na które jest uczulona. Opinie tych
biegłych stanowiły podstawę ustaleń faktycznych w rozpoznawanej sprawie. Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 8 stycznia 2009 roku, I UK 200/08, Lex nr 738337
przyjął, że zmiany w organizmie powodujące przeciwwskazania zdrowotne do
wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku nie przesądzają o niezdolności
do pracy, nawet częściowej, jeżeli zdolność do wykonywania pracy zgodnej z
kwalifikacjami została zachowana. W przypadku skarżącej posiadającej
wykształcenie zasadnicze zawodowe i doświadczenie w pracy pracownika w
mleczarni na stanowisku „klasyfikator odbioru mleka” można mówić, mając na
uwadze to ostatnie stanowisko pracy, do którego ocenę niezdolności do pracy chce
odnieść wyłącznie skarżąca, o kwalifikacjach do wykonywania prostej pracy
fizycznej. Skoro aktualny stan schorzenia zawodowego (remisja istniejącej
poprzednio choroby zawodowej skóry) nie ogranicza w stopniu znacznym zdolności
do pracy fizycznej, to nie ma niezdolności do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 1
ustawy o emeryturach i rentach. Wypada także w tym miejscu nadmienić, że
6
niezdolność do wykonywania pracy dotychczasowej nie jest wystarczająca do
nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli wiek, poziom
wykształcenia i predyspozycje psychofizyczne usprawiedliwiają rokowania, że
mimo upośledzenia organizmu możliwe jest podjęcie innej pracy w tym samym
zawodzie albo po przekwalifikowaniu zawodowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 29 czerwca 2005 r., I UK 299/04, OSNP 2006 nr 5-6, poz. 93). W przypadku
skarżącej z uwagi na remisję choroby zawodowej nie ma obecnie przeszkód do
wykonywania pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z poziomem posiadanych
kwalifikacji zawodowych mimo, iż z przyczyn profilaktycznych nie powinna
podejmować zatrudnienia na ostatnio zajmowanym stanowisku pracy. Ponadto w
myśl art. 13 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach obiektywna możliwość podjęcia
dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji,
wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę
tylko wówczas, gdy pobierający rentę jest nadal niezdolny do pracy z medycznego
punktu widzenia, gdyż te aspekty muszą występować łącznie (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 675/98, OSNAP i US 2000 nr 16,
poz. 624; z dnia 26 maja 2010 r. II UK 353/09 Lex nr 604226; z dnia 8 czerwca
2010 r. II UK 399/09, Lex nr 611421; z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 64/10, Lex nr
653663). Ustawodawca dał temu wyraz w powiązaniu prawa do renty z rzeczywistą
utratą zdolności do pracy lub znacznym jej ograniczeniem przy uwzględnieniu
możliwości i sprawności niezbędnych do dalszego zaangażowania w procesie
pracy. Wbrew odmiennemu przekonaniu skarżącej o niezdolności do pracy nie
decyduje niemożność podjęcia innej pracy warunkowana wiekiem, poziomem
wykształcenia i predyspozycjami psychofizycznymi, lecz koniunkcja niezdolności do
pracy z niezdolnością do przekwalifikowania się do innego zawodu.
Konkludując stwierdzić należy, że zarzuty skargi kasacyjnej w odniesieniu do
naruszenia zaskarżonym wyrokiem prawa materialnego są bezzasadne.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł jak w
sentencji.