I CZ 118/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:12-02-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CZ 118/11
POSTANOWIENIE
Dnia 20 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. L.
przeciwko Skarbowi Państwa – Centralnemu Zarządowi Służby Więziennej
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 20 stycznia 2012 r.,
zażalenia powoda na postanowienie zawarte w punkcie 3
wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 marca 2011 r.,
1) zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że
odstępuje od obciążenia powoda kosztami postępowania
należnymi stronie pozwanej;
2) zasądza od strony pozwanej Skarbu Państwa –
Centralnego Zarządu Służby Więziennej 120 (sto
dwadzieścia) zł na rzecz powoda tytułem zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z 4 marca 2011 r. Sąd Apelacyjny zasądził na rzecz powoda
kwotę 1.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych i w
pozostałej części apelację oddalił, zasądzając od powoda na rzecz pozwanego
kwotę 500 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.
Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił art. 102 k.p.c., którego zastosowanie Sąd
uzasadnił trudną sytuacją materialną powoda.
W zażaleniu na to postanowienie powód zarzucił nieprawidłowe
zastosowanie art. 102 k.p.c., stwierdzając, że w okolicznościach sprawy Sąd
powinien odstąpić w całości od obciążania go kosztami postępowania. Wskazał, że
w związku z brakiem źródeł zarobkowania, przebywaniem w zakładzie karnym oraz
przebytym uzależnieniami od narkotyków i alkoholu nie posiada on możliwości
zapłaty zasądzonych kosztów. W konsekwencji, egzekucja tej kwoty byłaby
bezskuteczna. Wskazał on także, że Sąd drugiej instancji uznał podstawę faktyczną
powództwa za zasadną, odmiennie oceniając jedynie wysokość należnego
zadośćuczynienia. Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia
i odstąpienie od obciążania go kosztami apelacyjnymi w całości oraz o zasądzenie
kosztów postępowania zażaleniowego.
W odpowiedzi na zażalenie, pozwany wniósł o jego oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest zasadne.
Szczególna podstawa orzeczenia o kosztach postępowania zawarta w art.
102 k.p.c. została ukształtowana przez ustawodawcę w sposób ocenny, gdyż
ustawodawca uzależnił zastosowanie tego przepisu od uznania sądu
rozpoznającego sprawę. Stwierdzenie, czy jej okoliczności wskazują na
wystąpienie szczególnie uzasadnionego wypadku, uzasadniającego odstępstwo od
ogólnej reguły rozkładu kosztów postępowania wskazanej w art. 98 § 1 k.p.c.,
mieści się więc w ramach dyskrecjonalnych kompetencji sądu i może zostać
3
skutecznie zakwestionowane w ramach kontroli instancyjnej jedynie w razie
oczywistego naruszenia reguł zastosowania art. 102 k.p.c. (tak konsekwentnie Sąd
Najwyższy, m.in. w postanowieniach: z 25 marca 2011 r., IV CZ 136/10, nie publ.
oraz z 15 czerwca 2011 r., V CZ 23/11, nie publ.). O zastosowaniu w sprawie
art. 102 k.p.c. mogą zadecydować okoliczności związane z sytuacją osobistą
strony, która byłaby zobowiązana do pokrycia kosztów sądowych oraz okoliczności
związane z charakterem rozstrzyganej sprawy.
Podstawą rozstrzygnięcia co do roszczenia powoda o zasądzenie
zadośćuczynienia był art. 448 k.c. W przepisie tym ustawodawca od oceny sądu
uzależnił możliwość przyznania zadośćuczynienia osobie, której dobro osobiste
zostało naruszone. To samo dotyczy wysokości zasądzonego w takim przypadku
zadośćuczynienia, gdyż ustawodawca wskazał jedynie, że suma przyznana z tego
tytułu powinna być „odpowiednia”. Roszczenie powoda okazało się
usprawiedliwione co do zasady, a o wysokości, w jakiej zostało uwzględnione
zadecydowała ocena Sądu Apelacyjnego, przeprowadzona w nawiązaniu do
wszystkich ujawnionych okoliczności sprawy. Wprawdzie apelacja powoda nie
została uwzględniona w całości, ale samo wniesienie przez powoda środka
zaskarżenia od wyroku Sądu Okręgowego uznać trzeba za celowe. Charakter
roszczenia rozpoznanego w sprawie uzasadniał zatem rozważenie zastosowania
art. 100 zd. 2 k.p.c. jako podstawy rozstrzygnięcia o kosztach postępowania,
w miejsce art. 98 k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 9 sierpnia
1965 r., II PR 267/65, nie publ. oraz z 10 marca 1972 r., II CZ 6/72, BSN 1972,
nr 5-6, poz. 95).
Na wybór właściwej podstawy rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
musiała mieć również wpływ sytuacja osobista powoda, a okoliczności ją
charakteryzujące sprawiły, że Sąd Apelacyjny zastosował w sprawie art. 102 k.p.c.
Ta decyzja Sądu Apelacyjnego nie budzi wątpliwości. Trafnie zarzuca skarżący, że
w świetle wyniku postępowania w sprawie oraz ujawnionych w sprawie okoliczności
charakteryzujących sytuację osobistą powoda, brak było podstaw do obciążenia go
obowiązkiem zwrotu pozwanemu kwoty 500 zł tytułem kosztów postępowania.
Kwota ta, określona uznaniowo, tak samo jak i zadośćuczynienie, odpowiada
połowie przyznanego powodowi zadośćuczynienia w związku ze stwierdzonym
4
naruszeniem jego dóbr osobistych. Powód nie ma majątku ani dochodów, które by
mogły posłużyć na zaspokojenie zasądzonych od niego kosztów postępowania. Nie
ma też realnie widoków na poprawienie swojej sytuacji materialnej. W sprawie nie
zostało ustalone, żeby powód w sposób pieniaczy dochodził roszczeń, a skoro tak,
to brak jest dostatecznych racji ku temu, by obciążać go obowiązkiem
przeznaczenia połowy zadośćuczynienia przyznanego w niewygórowanej
wysokości, na pokrycie kosztów postępowania w sprawie.
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 39816
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
Sąd Najwyższy orzekł, jak w pkt 1, a o kosztach postępowania zażaleniowego na
podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz art. 109 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw.
z art. 39821
k.p.c. oraz art. 122 k.p.c. w zw. z § 13 ust. 2 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 1
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za
czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).
md
POSTANOWIENIE
Dnia 20 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. L.
przeciwko Skarbowi Państwa – Centralnemu Zarządowi Służby Więziennej
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 20 stycznia 2012 r.,
zażalenia powoda na postanowienie zawarte w punkcie 3
wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 marca 2011 r.,
1) zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że
odstępuje od obciążenia powoda kosztami postępowania
należnymi stronie pozwanej;
2) zasądza od strony pozwanej Skarbu Państwa –
Centralnego Zarządu Służby Więziennej 120 (sto
dwadzieścia) zł na rzecz powoda tytułem zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z 4 marca 2011 r. Sąd Apelacyjny zasądził na rzecz powoda
kwotę 1.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych i w
pozostałej części apelację oddalił, zasądzając od powoda na rzecz pozwanego
kwotę 500 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.
Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił art. 102 k.p.c., którego zastosowanie Sąd
uzasadnił trudną sytuacją materialną powoda.
W zażaleniu na to postanowienie powód zarzucił nieprawidłowe
zastosowanie art. 102 k.p.c., stwierdzając, że w okolicznościach sprawy Sąd
powinien odstąpić w całości od obciążania go kosztami postępowania. Wskazał, że
w związku z brakiem źródeł zarobkowania, przebywaniem w zakładzie karnym oraz
przebytym uzależnieniami od narkotyków i alkoholu nie posiada on możliwości
zapłaty zasądzonych kosztów. W konsekwencji, egzekucja tej kwoty byłaby
bezskuteczna. Wskazał on także, że Sąd drugiej instancji uznał podstawę faktyczną
powództwa za zasadną, odmiennie oceniając jedynie wysokość należnego
zadośćuczynienia. Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia
i odstąpienie od obciążania go kosztami apelacyjnymi w całości oraz o zasądzenie
kosztów postępowania zażaleniowego.
W odpowiedzi na zażalenie, pozwany wniósł o jego oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest zasadne.
Szczególna podstawa orzeczenia o kosztach postępowania zawarta w art.
102 k.p.c. została ukształtowana przez ustawodawcę w sposób ocenny, gdyż
ustawodawca uzależnił zastosowanie tego przepisu od uznania sądu
rozpoznającego sprawę. Stwierdzenie, czy jej okoliczności wskazują na
wystąpienie szczególnie uzasadnionego wypadku, uzasadniającego odstępstwo od
ogólnej reguły rozkładu kosztów postępowania wskazanej w art. 98 § 1 k.p.c.,
mieści się więc w ramach dyskrecjonalnych kompetencji sądu i może zostać
3
skutecznie zakwestionowane w ramach kontroli instancyjnej jedynie w razie
oczywistego naruszenia reguł zastosowania art. 102 k.p.c. (tak konsekwentnie Sąd
Najwyższy, m.in. w postanowieniach: z 25 marca 2011 r., IV CZ 136/10, nie publ.
oraz z 15 czerwca 2011 r., V CZ 23/11, nie publ.). O zastosowaniu w sprawie
art. 102 k.p.c. mogą zadecydować okoliczności związane z sytuacją osobistą
strony, która byłaby zobowiązana do pokrycia kosztów sądowych oraz okoliczności
związane z charakterem rozstrzyganej sprawy.
Podstawą rozstrzygnięcia co do roszczenia powoda o zasądzenie
zadośćuczynienia był art. 448 k.c. W przepisie tym ustawodawca od oceny sądu
uzależnił możliwość przyznania zadośćuczynienia osobie, której dobro osobiste
zostało naruszone. To samo dotyczy wysokości zasądzonego w takim przypadku
zadośćuczynienia, gdyż ustawodawca wskazał jedynie, że suma przyznana z tego
tytułu powinna być „odpowiednia”. Roszczenie powoda okazało się
usprawiedliwione co do zasady, a o wysokości, w jakiej zostało uwzględnione
zadecydowała ocena Sądu Apelacyjnego, przeprowadzona w nawiązaniu do
wszystkich ujawnionych okoliczności sprawy. Wprawdzie apelacja powoda nie
została uwzględniona w całości, ale samo wniesienie przez powoda środka
zaskarżenia od wyroku Sądu Okręgowego uznać trzeba za celowe. Charakter
roszczenia rozpoznanego w sprawie uzasadniał zatem rozważenie zastosowania
art. 100 zd. 2 k.p.c. jako podstawy rozstrzygnięcia o kosztach postępowania,
w miejsce art. 98 k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 9 sierpnia
1965 r., II PR 267/65, nie publ. oraz z 10 marca 1972 r., II CZ 6/72, BSN 1972,
nr 5-6, poz. 95).
Na wybór właściwej podstawy rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
musiała mieć również wpływ sytuacja osobista powoda, a okoliczności ją
charakteryzujące sprawiły, że Sąd Apelacyjny zastosował w sprawie art. 102 k.p.c.
Ta decyzja Sądu Apelacyjnego nie budzi wątpliwości. Trafnie zarzuca skarżący, że
w świetle wyniku postępowania w sprawie oraz ujawnionych w sprawie okoliczności
charakteryzujących sytuację osobistą powoda, brak było podstaw do obciążenia go
obowiązkiem zwrotu pozwanemu kwoty 500 zł tytułem kosztów postępowania.
Kwota ta, określona uznaniowo, tak samo jak i zadośćuczynienie, odpowiada
połowie przyznanego powodowi zadośćuczynienia w związku ze stwierdzonym
4
naruszeniem jego dóbr osobistych. Powód nie ma majątku ani dochodów, które by
mogły posłużyć na zaspokojenie zasądzonych od niego kosztów postępowania. Nie
ma też realnie widoków na poprawienie swojej sytuacji materialnej. W sprawie nie
zostało ustalone, żeby powód w sposób pieniaczy dochodził roszczeń, a skoro tak,
to brak jest dostatecznych racji ku temu, by obciążać go obowiązkiem
przeznaczenia połowy zadośćuczynienia przyznanego w niewygórowanej
wysokości, na pokrycie kosztów postępowania w sprawie.
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 39816
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
Sąd Najwyższy orzekł, jak w pkt 1, a o kosztach postępowania zażaleniowego na
podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz art. 109 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw.
z art. 39821
k.p.c. oraz art. 122 k.p.c. w zw. z § 13 ust. 2 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 1
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za
czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).
md