Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 38/11
POSTANOWIENIE
Dnia 18 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński
SSA Maciej Piankowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa K. M.
przeciwko D. sp. z o.o.
o przywrócenie do pracy i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 stycznia 2012 r.,
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych […]
z dnia 30 czerwca 2011 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 30 czerwca 2011 r. odrzucił skargę
kasacyjną powódki K. M. od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 28 stycznia 2011 r.,
którym oddalono apelację powódki od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 12 lipca
2010 r., którym oddalono żądanie przywrócenia powódki do pracy oraz zasądzenia
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.
Podstawę odrzucenia skargi kasacyjnej stanowiło ustalenie wartości
przedmiotu zaskarżenia w sprawie na kwotę 57.350 zł, gdzie wartość przedmiotu
zaskarżenia od roszczenia o przywrócenia do pracy wyniosła 44.400 zł, zaś
2
wartość przedmiotu zaskarżenia żądania zapłaty wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy wyniosła 12.950 zł. Skargą kasacyjną wyrok Sądu
Okręgowego zaskarżył fachowy pełnomocnik powódki, podając jako wartość
przedmiotu zaskarżenia kwotę 44.400 zł, uiszczając opłatę sądową od skargi
kasacyjnej w wysokości 30 zł. Z uwagi na uprzednie ustalenie przez Sąd Okręgowy
wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawie na łączną kwotę 57.350 zł, liczonej
osobno od roszczenia o przywrócenie do pracy i od żądania zapłaty wynagrodzenia
za czas pozostawania bez pracy (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28
września 2001 r., sygn. akt I PZ 61/01, OSNP 2003/19/467 - art. 21 k.p.c. w
związku z art. 231
k.p.c. ), a więc ponad kwotę 50.000 zł., pełnomocnik powódki
został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi kasacyjnej, poprzez
uiszczenie uzupełniającej opłaty sądowej w wysokości 2.838 zł (art. 35 ust. 1 zd. 2
w związku z art. 18 ust. 2, w związku z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) w terminie tygodniowym, od dnia
doręczenia wezwania, pod rygorem odrzucenia skargi kasacyjnej. Pełnomocnik
powódki w odpowiedzi na wezwanie o uiszczenie dodatkowej opłaty sądowej od
wywiedzionej skargi kasacyjnej wskazał, że nie znajduje podstaw prawnych do
uiszczenia dodatkowej opłaty sądowej od skargi kasacyjnej w wysokości 2.838 zł.
Sąd Okręgowy uznał, że skarga kasacyjna powódki, której braków
formalnych powódka nie uzupełniła, w zakreślonym przez Sąd Okręgowy terminie,
podlegała odrzuceniu zgodnie z art. 3986
§ 2 k.p.c. oraz art. art. 3984
§ 1 k.p.c.
W zażaleniu powódka zarzuciła naruszenie przepisów art. 25 i art. 26 k.p.c.
poprzez bezpodstawne kwestionowanie wartości przedmiotu zaskarżenia oraz art.
231
k.p.c. poprzez błędne przyjęcia wartości przedmiotu zaskarżenia. Wniosła o
uchylenie zaskarżanego postanowienia w całości i przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego.
W uzasadnieniu zażalenia podano, że wnosząc skargę kasacyjną określono
wartość przedmiotu zaskarżenia zgodnie z przepisami na kwotę 44.400 zł.
Od skargi powódka opłaciła opłatę podstawową w kwocie 30,00 zł. Sprawa ma
charakter pracowniczy. Sąd Okręgowy dnia 17.06.2011 r. wezwał powódkę do
uzupełnienia opłaty sądowej od skargi kasacyjnej w kwocie 2.838,00 zł. W ocenie
3
powódki żądanie było bezzasadne. Powódka określiła wartość przedmiotu
zaskarżenia, która nie została zweryfikowana w żaden sposób przez Sąd
Okręgowy. W uzasadnieniu postanowienia o odrzuceniu skargi Sąd Okręgowy
podał, że już badał wartość przedmiotu zaskarżenia na etapie rozpatrywania
apelacji - postanowienie z 16.12.2010 r. Jednakże po doprecyzowaniu przedmiotu
zaskarżenia i roszczenia powódki pismem z dnia 25.05.2011 r. nie był ten
przedmiot zaskarżenia kwestionowany - a wartość roszczenia była na pewno inna
niż w grudniu 2010 r. Powódka podniosła, że Sąd I instancji sprawdził wartość
przedmiotu zaskarżenia podaną przez powódkę i postanowieniem z dnia
10 listopada 2010 r. ustalił jej wysokość na kwotę 44.400 zł. Dokładnie taką samą
wartość przedmiotu zaskarżenia powódka podała w treści wniesionej apelacji
i skargi kasacyjnej. Już ta czynność dokonana przez Sąd I instancji budzi
zastrzeżenia powódki. Zgodnie bowiem z treścią art. 25 k.p.c., uprawnienie Sądu
do sprawdzenia wartości przedmiotu sporu/zaskarżenia przysługuje jedynie w
dwóch przypadkach. Przed doręczeniem pozwu stronie pozwanej, sąd może
sprawdzić wartość przedmiotu sporu/zaskarżenia na posiedzeniu niejawnym.
Natomiast już po doręczeniu pozwu, sprawdzenie może nastąpić jedynie na zarzut
pozwanego zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. W
przedmiotowym przypadku, nie doszło do spełnienia się żadnej z w/w przesłanek.
Sąd I instancji nie dokonał sprawdzenia przedmiotu sporu w ramach pierwotnie
prowadzonego postępowania przed doręczeniem powództwa. Po dokonaniu
doręczenia pozwana nie podniosła zarzutu co do wysokości wartości przedmiotu
sporu, a jedynie taki zarzut upoważniałby Sąd I instancji do jej sprawdzenia. Sąd I
instancji wydał wyrok w sprawie dnia 12 lipca 2010 r. Wyrok został zaskarżony w
całości wobec czego wartość przedmiotu zaskarżenia jest tożsama z wartością
przedmiotu sporu. Niezrozumiałym zatem jest na jakiej podstawie - skoro nie ziściła
się żadna z przesłanek przyznających Sądowi takie uprawnienie - a także w jakim
celu Sąd I instancji dokonał sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia podanej
przez powódkę w apelacji, skoro Sąd I instancji rozstrzygając przedmiotową sprawę
w ramach postępowania I instancji nie miał żadnych wątpliwości co do wysokości
zgłaszanego roszczenia. Niemniej jednak, Sąd I instancji dokonał ustalenia
wartości przedmiotu zaskarżenia w kwocie tożsamej, jak uczyniła to powódka.
4
Zarządzeniem z dnia 27 grudnia 2010 r., Sąd II instancji wezwał powódkę do
uzupełnienia brakującej opłaty apelacji w kwocie 2.838 zł oraz doręczenie odpisu
postanowienia z dnia 16 grudnia 2010 r. Treść w/w zarządzenia była dla powódki
niezrozumiała. Jednakże rygor zwrotu środka zaskarżenia zmusił ją do zapłaty
niesłusznie żądanej opłaty. Na mocy tego postanowienia z dnia 16 grudnia 2010 r.
Sąd II instancji sprawdził wartość przedmiotu zaskarżenia i ustalił ją na kwotę
57.350 zł. Postanowienie nie zawierało żadnego uzasadnienia czy wyliczenia.
Dopiero w uzasadnieniu postanowienia o odrzuceniu skargi Sąd Okręgowy
wyjaśnił, że wartość przedmiotu zaskarżenia roszczenia o przywrócenie do pracy
określił na 44.400 zł, a dodatkowo na 12.950 zł określił roszczenie o wypłatę
wynagrodzenia. Powódka wyjaśniła, że domaga się wynagrodzenia za cały okres
pozostawania bez pracy za który nie otrzymała świadczeń - czyli na dzień
18.07.2011 r. za okres ponad 2 lat, skąd więc kwota 12.950 zł nie wiadomo. Mając
na uwadze treść art. 25 k.p.c. Sąd II instancji nie mógł dokonać sprawdzenia
wartości przedmiotu zaskarżenia podanej przez powódkę. Dlatego postanowienie z
dnia 16 grudnia 2010 r. samo w sobie było bezpodstawne i nie powinno zostać
wydane. Ponadto merytorycznie nie miało ono żadnego uzasadnia. Powódka
podzieliła tezy wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25.10.2007 r., sygn. akt II BP
11/07. Powódka nie mogła skarżyć w postępowaniu przed Sądem II instancji
postanowienia z dnia 16.12.2010 r. Mając na uwadze fakt, iż samo postanowienie
dotyczące sprawdzenia i ustalenia wartości przedmiotu zaskarżenia, nie podlega
zaskarżeniu, kwestionowanie tego rozstrzygnięcia możliwe stało się dopiero na
etapie skargi kasacyjnej (art. 380 w związku z art. 39821
k.p.c.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje tylko na postanowienia
wymienione w art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c., to jest postanowienia odrzucające skargę
kasacyjną oraz skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia (§ 1 pkt 1); postanowienia co do kosztów procesu, które nie były
przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji (§ 1 pkt 2) i postanowienia
5
sądu drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie, w których przysługuje
skarga kasacyjna (§ 2). Inne postanowienia sądu drugiej instancji nie mogą być
zaskarżone zażaleniem. Przedmiotem rozpoznania Sądu Najwyższego jest więc
zasadność postanowienia odrzucającego skargę kasacyjną. Postanowienia, które
nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, podlegają rozpoznaniu na
podstawie art. 380 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c. tylko wówczas, gdy miały
wpływ na wynik sprawy.
Zarzut skarżącego, że sprawdzenie wartości przedmiotu sporu może
nastąpić po doręczeniu pozwu wyłącznie na zarzut pozwanego zgłoszony przed
wdaniem się w spór co do istoty sprawy, jest niesłuszny. Sąd Najwyższy w licznych
orzeczeniach stwierdzał, że oznaczenie w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia
podlega w uzasadnionych przypadkach sprawdzeniu przez sąd na podstawie art.
25 § 1 k.p.c. w związku z art. 368 § 2 k.p.c. Również sąd, do którego wniesiono
skargę kasacyjną jest zobowiązany do kontroli jej dopuszczalności, w związku z
czym może z urzędu sprawdzić podaną wartość przedmiotu zaskarżenia. Wartość
przedmiotu zaskarżenia określona przez wnoszącego skargę kasacyjną z
naruszeniem reguł wynikających z art. 19-24 k.p.c. nie jest wiążąca dla oceny
dopuszczalności skargi i podlega sprawdzeniu, zarówno przez sąd drugiej instancji,
jak i przez Sąd Najwyższy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca
2011 r., III UZ 1/11, Lex nr 846597; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
3 marca 2011 r., II UZ 6/11, Lex nr 846583; postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 6 kwietnia 2007 r., II PZ 12/07, OSNP 2008 nr 11-12, poz. 169; postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 1998 r., II UZ 24/98, OSNP 1999 nr 8, poz.
291). Podobnie stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 lutego 2002 r.,
I PKN 305/01 (OSNP 2004 nr 4, poz. 65), a mianowicie, że wartość przedmiotu
zaskarżenia oznaczona przez pełnomocnika powodów w uzupełnieniu braków
formalnych kasacji (aktualnie skardze kasacyjnej) podlega kontroli i sprawdzeniu na
podstawie art. 25 k.p.c. według reguł określonych w art. 19-24 k.p.c. Do takiej
kontroli był uprawniony i zobowiązany Sąd Okręgowy decydujący o nadaniu biegu
kasacji, albowiem przepis art. 3982
k.p.c. (uprzednio art. 393 pkt 1 k.p.c.) ma
charakter bezwzględny i wyklucza dowolność stron przy oznaczeniu wartości
przedmiotu zaskarżenia tylko w celu uzyskania dostępu do trzeciej instancji (por.
6
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 1997 r., I CKN 46/97, OSNC 1997 z.
11, poz. 180, postanowienie Sądu Najwyższego z 18 października 2000 r., II UZ
124/00, OSNAPiUS 2002 nr 12, poz. 294). Powszechnie w orzecznictwie Sądu
Najwyższego przyjmuje się też, że obowiązek oznaczenia w postępowaniu
kasacyjnym wartości przedmiotu zaskarżenia nie może ograniczać się jedynie do
wskazania kwoty przekraczającej kwotę decydującą o dopuszczalności skargi, lecz
powinien być rozumiany jako zobowiązanie do wykazania podstaw, na których
opiera się wyliczenie, adekwatnych do przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną
(por. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 6 stycznia 2010 r., I UK 289/09,
Lex nr 577827, z dnia 6 października 2009 r., II UZ 32/09, Lex nr 574543, z dnia
13 maja 2005 r., I UZ 23/05, OSNP 2005 nr 24, poz. 399, z dnia 13 maja 2005 r.,
II UZ 25/05, OSNP 2005 nr 23, poz. 383). Nawet określenie, na wezwanie sądu o
uzupełnienie braków skargi kasacyjnej, wartości przedmiotu zaskarżenia w sposób
arbitralny i dowolny, bez wykazania, że wartość ta znajduje potwierdzenie w
regulacjach prawnych mających zastosowanie w sprawie, nie odpowiada
przedstawionym wymaganiom (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
22 stycznia 2002 r., II UKN 759/00, Lex nr 558320).
Powódka skargą kasacyjną objęła całość rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego,
co oznacza, że skarga dotyczyła zarówno żądania przywrócenia do pracy, jak i
wynagrodzenia za cały czas pozostawania powódki bez pracy. Z treści
uzasadnienia zażalenia pośrednio wynika, że skarżąca przyjęła, że wartość
przedmiotu zaskarżenia stanowi jedynie kwota obliczona na podstawie art. 231
k.p.c. Pogląd ten jest jednak błędny. W sytuacji, gdy powódka żądała zarówno
przywrócenia do pracy, jak i wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy,
doszło do kumulacji roszczeń uzasadniającej zastosowanie art. 21 k.p.c.
Roszczenie o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy jest wprawdzie
związane z żądaniem przywrócenia do pracy w tym sensie, że nie może być
dochodzone bez jednoczesnego lub wcześniejszego domagania się przywrócenia
do pracy, to jednak jest roszczeniem samodzielnym w tym sensie, że w orzeczeniu
przywracającym do pracy nie mieści się rozstrzygnięcie o wynagrodzeniu za czas
pozostawania bez pracy. Oznacza to, że osoba dochodząca przywrócenia do pracy
nie musi równocześnie, ani też w ogóle, żądać tego wynagrodzenia, ale jego
7
uzyskanie przez osobę przywróconą do pracy nie jest możliwe bez zgłoszenia
roszczenia o jego zasądzenie. Roszczenie o przywrócenie do pracy jest
roszczeniem o prawo majątkowe, którego wartość przy umowach na czas
nieokreślony oblicza się zgodnie z art. 231
k.p.c. jako sumę wynagrodzenia za
pracę za okres jednego roku. Roszczenie o wynagrodzenie za czas pozostawania
bez pracy jest roszczeniem pieniężnym, a zatem jego wartość stanowi podana
przez powódkę kwota pieniężna (art. 19 § 1 k.p.c.). Jeżeli więc powódka dochodziła
jednym pozwem obu tych roszczeń, dla celów obliczenia wartości przedmiotu sporu
w sprawie konieczne było zliczenie ich wartości (art. 21 k.p.c.). Taki pogląd wyraził
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 marca 2009 r., I PZ 1/09 (Lex nr 746194),
a także w postanowieniu z dnia 5 stycznia 2011 r., II PZ 47/10 (Lex nr 784931) oraz
postanowieniu z dnia 28 września 2001 r., I PZ 61/01, OSNP 2003 nr 19, poz. 467.
Nie budzi wątpliwości, że zgodnie z art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz.
1398 z późniejszymi zmianami) w sprawach z zakresu prawa pracy, w których
wartość przedmiotu sporu przewyższa 50.000 zł, od apelacji pobiera się opłatę
stosunkową, a nie podstawową, jaką uiściła skarżąca. Pomimo wezwania powyższy
brak skargi kasacyjnej nie został usunięty w ustawowo określonym terminie.
Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd Najwyższy na podstawie
art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art. 39814
k.p.c. oddalił zażalenie.