Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 156/11
POSTANOWIENIE
Dnia 15 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z powództwa A. R., M. R., W. Ż.
przeciwko O. Polskim Spółce Akcyjnej w upadłości
z udziałem nadzorcy sądowego J. W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 lutego 2012 r.,
skargi kasacyjnej powodów od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 lutego 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 16 lutego 2011 r. Sąd Apelacyjny zmienił wyrok z dnia 16
lutego 2010 r. Sądu Okręgowego i obniżył kwoty zasądzone od O. Polskich S.A. w
upadłości na rzecz powodów tytułem wynagrodzenia za pracę w godzinach
nadliczbowych (pkt I) oraz oddalił apelację powodów oraz apelację strony pozwanej
w pozostałym zakresie (pkt II).
W skardze kasacyjnej powodowie zaskarżyli powyższy wyrok w pkt I w
części uwzględniającej apelację strony pozwanej oraz w pkt II w zakresie
oddalającym apelację powodów, zarzucając: I. naruszenie prawa materialnego, a
to: 1) art. 1511
§ 1 i 3 k.p., poprzez jego błędną wykładnię polegającą na błędnym
uznaniu, iż ustalenie wynagrodzenia powodów za pracę w godzinach
2
nadliczbowych powinno nastąpić jedynie od części stałej wynagrodzenia zamiast
również od części ruchomej oraz błędne przyjęcie, że „normalnym
wynagrodzeniem" była jedynie kwota 458 euro, natomiast nie wchodziła w skład
normalnego wynagrodzenia premia powodów, mimo iż była ona stałym składnikiem
pensji płatnym co miesiąc w tej samej wysokości i miała charakter stały w stosunku
do powodów, co potwierdza materiał dowodowy zebrany w sprawie; 2) § 9 pkt 3
regulaminu wynagradzania obowiązującego w pozwanej Spółce, poprzez błędną
jego wykładnię polegającą na przyjęciu, że normalne miesięczne wynagrodzenie
stanowiła jedynie część stała, podczas gdy premia przyznawana powodom była
stałym składnikiem pensji co miesiąc w tej samej wysokości; II. naruszenie
przepisów postępowania, tj.: 1) art. 322 w związku z art. 391 k.p.c., które miało
wpływ na wynik sprawy, przez: a) błędne zastosowanie w okolicznościach, w
których powodowie wykazali wszelkie przesłanki do zasądzenia należności, a stan
faktyczny nie uzasadniał zastosowania w/w przepisu, gdyż fakt pracy w godzinach
nadliczbowych przez powodów był niesporny, wykazali liczbę przepracowanych
godzin spójnymi, niesprzecznymi zeznaniami świadków, jak również własną
ewidencją czasu pracy, którą o drobne nieścisłości skorygował sam biegły i których
w pozostałym zakresie nie zdołał zakwestionować pozwany; b) pominięcie części
materiału dowodowego sprawy i nierozważenie całości materiału dowodowego, a w
konsekwencji arbitralne ustalenie wysokości roszczenia bez rozważenia wszystkich
okoliczności sprawy; c) błędną interpretację polegającą na przyjęciu, że
zastosowanie tego przepisu przez sąd musi spowodować obniżenie dochodzonej
pozwem kwoty oraz przez przekroczenie wynikającego z niego upoważnienia, a
przez to zasądzenie na rzecz powodów zaniżonej sumy wynagrodzenia według
dowolnej oceny, nieopartej na rozważeniu wszystkich istotnych okoliczności
sprawy; 2) art. 233 § 1 k.p.c., przez dokonanie oceny dowodów „w sposób
niewszechstronny” oraz w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i
nasuwający zastrzeżenia z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wnieśli o uchylenie wyroku Sądu
drugiej instancji w zaskarżonych częściach i przekazanie sprawy temu Sądowi do
ponownego rozpoznania.
3
Wniosek o przyjęcie skargi do rozpoznania uzasadniony został w pierwszej
kolejności jej oczywistą zasadnością z uwagi na: 1) niedokonanie analizy całości
materiału dowodowego; 2) dokonanie arbitralnego, nieuzasadnionego obniżenia
zasądzonych należności bez dostrzeżenia, że prawidłowe zastosowanie art. 322
k.p.c. może polegać na uwzględnieniu powództwa w całości, jeżeli sąd uzna, że
dochodzona kwota stanowi „odpowiednią sumę”, o której mowa w tym przepisie,
niewzięcie pod uwagę, że już Sąd pierwszej instancji stosując art. 322 k.p.c.
dokonał szczegółowej analizy materiału dowodowego, bezpodstawne zastosowanie
tego przepisu pomimo wykazania przez powodów zarówno podstawy faktycznej
żądania jak i jego wysokości; 3) sprzeczność oceny dowodów z zasadami
współżycia społecznego i zasadami logiki; 4) błędne niewliczenie przyznawanych
powodom premii do „normalnego wynagrodzenia”, mimo że były one płatne co
miesiąc i miały charakter stały, a nie motywacyjny, wynikowy lub zadaniowy, co
wskazuje na oczywiście błędną wykładnię i zastosowanie art. 1511
§ 1 i 3 k.p.
W dalszej kolejności skarżący wskazali na potrzebę dokonania wykładni
art. 1511
§ 1 i 3 k.p. poprzez rozstrzygnięcie kwestii, „jaki rodzaj premii czy innych
ruchomych składników wynagrodzenia, możemy zaliczyć do normalnego
wynagrodzenia, które są płatne co miesiąc i mają stały charakter, czy będą to
premie wynikowe, zadaniowe, motywacyjne”, „jaki charakter mają mieć premie,
które pracodawca wyodrębnia w sposób celowy dla potrzeb ewentualnego
wypłacania wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, a które de facto stanowią stały,
niezmienny składnik wynagrodzenia za pracę i są regularnie wypłacane
pracownikom” oraz „czy w przypadku pracowników zatrudnionych na stanowiskach
robotniczych część ruchoma, którą regulamin wynagradzania określa jako
wynagrodzenie za efektywną zgodną z normami i dobrą jakościowo pracę w
wykonaniu przydzielonych zadań, czy stanowi integralną część wynagrodzenia
powodów”. W ocenie skarżących, pracownicy nie mają wpływu na wyniki
ekonomiczne firmy, zatem wypłacona część ruchoma wynagrodzenia powinna być
liczona razem z jego częścią stałą jako normalne wynagrodzenie. Wskazano
również na potrzebę wykładni art. 322 k.p.c., wywołującego rozbieżności w
orzecznictwie sądów pracy orzekających w sprawach o zapłatę wynagrodzeń za
4
pracę w godzinach nadliczbowych w podobnych (analogicznych) stanach
faktycznych, gdy pracodawca nie prowadzi ewidencji czasu pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Przepis art. 3984
§ 2 k.p.c. wymaga, aby wniosek o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania stanowił odrębny element pisma niezależny od
przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia (art. 3984
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
Uzasadnienie wniosku natomiast powinno nawiązywać do przesłanek przyjęcia
skargi do rozpoznania określonych w art. 3989
§ 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem
Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli: 1) w sprawie
występuje istotne zagadnienie prawne, 2) istnieje potrzeba wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w
orzecznictwie sądów, 3) zachodzi nieważność postępowania lub 4) skarga
kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Spełnienie wymagania z art. 3984
§ 2 k.p.c.
powinno zatem przybrać formę wyodrębnionego wywodu prawnego, w którym
skarżący wskaże, jakie występujące w sprawie okoliczności pozwalają na
uwzględnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jednocześnie
uzasadni, dlaczego odpowiadają one ustawowemu katalogowi przesłanek.
Poprzestanie w tym zakresie na sformułowaniu podstaw kasacyjnych i ich
uzasadnieniu jest niewystarczające, bo chociaż przy konstruowaniu obu
wymaganych elementów skargi argumenty mogą być podobne, to Sąd Najwyższy
bada je na różnych etapach postępowania kasacyjnego.
Z art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. wynika konieczność nie tylko powołania się na
okoliczność, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, ale również
wykazania, że przesłanka ta rzeczywiście zachodzi. Oznacza to, że skarżący musi
wskazać, w czym - w jego ocenie - wyraża się „oczywistość” zasadności skargi oraz
podać argumenty wykazujące, że rzeczywiście skarga jest uzasadniona w sposób
oczywisty. Sam zarzut naruszenia (nawet oczywistego) określonego przepisu
(przepisów) nie prowadzi bowiem wprost do oceny, że skarga kasacyjna jest
oczywiście uzasadniona, czyli że jej zarzuty są zasadne „na pierwszy rzut oka”
(prima facie) i w sposób oczywisty prowadzą do uznania zaskarżonego wyroku za
5
błędny i jego wzruszenia (por. między innymi postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 26 kwietnia 2006 r., II CZ 28/06, niepublikowane i orzeczenia tam powołane).
Jest tak dlatego, że o ile dla uwzględnienia skargi kasacyjnej wystarczy, iż jej
podstawa jest usprawiedliwiona, to dla jej przyjęcia do rozpoznania koniecznej jest
wykazanie kwalifikowanej podstawy naruszenia konkretnych i powołanych w
podstawach kasacyjnych przepisów prawa materialnego lub procesowego
widocznej przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej, bez wdawania się w
pogłębioną analizę prawną.
W uzasadnieniu wniosku o przyjęcie niniejszej skargi do rozpoznania
skarżący - wskazując na naruszenie art. 1511
§ 1 i 3 k.p. oraz art. 322 k.p.c. - nie
ustosunkowują się do tak rozumianej przesłanki oczywistej zasadności skargi, a
wykazaniu jej istnienia sprzeciwia się już tylko jednoczesne powołanie się na
rysujące się na tle tych samych przepisów wątpliwości interpretacyjne w ocenie
skarżących tak istotne, że wymagające zaangażowania Sądu Najwyższego.
Niezależnie od tego należy zauważyć, że rozważania skarżących odnoszące się do
zarzutu obrazy art. 1511
§ 1 i 3 k.p. pozostają poza stanem faktycznym sprawy, z
którego wynika, że sporna premia była uzależniona od efektów pracy, miała być
uruchamiana po dokonaniu oceny miesięcznej pracy powodów i nie była im
faktycznie wypłacana z uwagi na ujemne wyniki finansowe kontraktu. Z kolei
zastosowanie przez Sąd drugiej instancji art. 322 k.p.c. i obniżenie zasądzonych na
rzecz powodów kwot nie wynikało z pominięcia części materiału dowodowego i
przyjęcia, że przepis ten wymaga w każdym przypadku obniżenia dochodzonego
roszczenia, ale wskutek zakwestionowania - w ramach rozważenia wszelkich
okoliczności sprawy - wiarygodności przedstawionej przez powodów ewidencji
czasu pracy.
Odwołanie się do przesłanki istnienia potrzeby wykładni przepisów prawnych
budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie
sądów wymaga wykazania, że określony przepis prawa, mimo że budzi poważne
wątpliwości (ze wskazaniem, na czym te poważne wątpliwości polegają), nie
doczekał się wykładni, bądź że jego niejednolita wykładnia wywołuje rozbieżności w
orzecznictwie sądów, które należy przytoczyć (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r., III CKN 570/01, OSNC 2002 nr 12, poz.
6
151 i z dnia 15 października 2002 r., II CZ 102/02, niepublikowane). W myśl
utrwalonego orzecznictwa, nie istnieje potrzeba wykładni przepisów prawa ani nie
występuje w sprawie istotne zagadnienie prawne, jeżeli Sąd Najwyższy wyraził
swój pogląd we wcześniejszym orzecznictwie, a nie zachodzą okoliczności
uzasadniające zmianę tego poglądu. Ponadto rozstrzygnięcie zagadnienia
prawnego lub wątpliwości interpretacyjnych nie może się sprowadzać do
odpowiedzi na zarzuty skarżącego skierowane pod adresem zaskarżonego
orzeczenia ani też do odpowiedzi na wątpliwości skarżącego, które można wyjaśnić
za pomocą obowiązujących reguł wykładni bądź w drodze prostego zastosowania
przepisów (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego dnia 16 stycznia 2003 r.,
I PK 230/02, OSNP-wkładka 2003 nr 13, poz. 5).
Skarżący wskazują na potrzebę wykładni art. 322 k.p.c. w odniesieniu do
przypadku nieprowadzenia przez pracodawcę ewidencji czasu pracy, jednakże nie
formułują na tym tle żadnej konkretnej wątpliwości interpretacyjnej. Ponadto nie
wskazują, czy kwestie związane z wykładnią art. 1511
§ 1 i 3 k.p. oraz art. 322
k.p.c. w ogóle nie były przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, czy też
dokonana przez ten Sąd wykładnia jest niejednolita, co powoduje rozbieżności w
orzecznictwie (i jakim), a tylko takie okoliczności mogą uzasadniać przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania z uwagi na potrzebę wykładni przepisów prawnych. Sąd
Najwyższy dokonał już wykładni pojęcia „normalne wynagrodzenie”, między innymi,
w prawidłowo powołanym przez Sąd drugiej instancji wyroku z dnia 3 czerwca
1086 r., I PRN 40/86 (OSNC 1987 nr 9, poz. 140), w którym stwierdzono, że należy
przez nie rozumieć wynagrodzenie, które pracownik otrzymuje stale i
systematycznie w zwykłych warunkach i terminach wypłat, a więc obejmujące
również dodatkowe składniki wynagrodzenia o charakterze stałym, jeżeli na
podstawie obowiązujących przepisów płacowych pracownik ma prawo do takich
dodatkowych składników; w skład normalnego wynagrodzenia pracownika może
wchodzić również premia, jeżeli ma ona charakter stały i nie jest uzależniona od
uzyskania określonych konkretnych osiągnięć w pracy nieobjętych zadaniami
wykonywanymi w godzinach nadliczbowych. Skarżący nie przedstawiają żadnych
argumentów jurydycznych, które mogłyby uzasadniać zmianę tego stanowiska, a z
niekwestionowanych przez nich ustaleń wynika, że sporna część ruchoma
7
wynagrodzenia (premia) była uzależniona od oceny efektywności pracy i faktycznie
nie była im wypłacana z uwagi na ujemne wyniki finansowe kontraktu. Wywody
skarżących wskazują, że chodzi im w istocie o zajęcie przez Sąd Najwyższy
stanowiska co do zarzutów przedstawionych zaskarżonemu wyrokowi w ramach
kasacyjnej podstawy naruszenia prawa materialnego i procesowego. Taka
okoliczność nie stanowi jednak ustawowej przesłanki przyjęcia skargi do
rozpoznania.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej
do rozpoznania na podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c.