Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 293/11
POSTANOWIENIE
Dnia 19 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa M., P., B. S.
przeciwko P. - POLAND Spółce z o.o. w likwidacji
o zadośćuczynienie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 marca 2012 r.,
skargi kasacyjnej powodów od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 23 marca 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 23
marca 2011 r. oddalił apelację wniesioną przez powodów: /.../ od wyroku Sądu
Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, oddalającego powództwo
tych powodów o zasądzenie na ich rzecz od pozwanej „P. – Poland” spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością w likwidacji kwoty 300.000 zł tytułem
zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Powodowie wywiedli skargę kasacyjną od wymienionego wyroku i opierając
ją na podstawie naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 316 § 1 k.p.c. w
związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i
art. 382 k.p.c., które miało wpływ na wynik sprawy, wnieśli o uchylenie tego wyroku
2
oraz wyroku Sądu Okręgowego, zniesienie postępowania w obu instancjach i
przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
W skardze kasacyjnej został zawarty wniosek o przyjęcie jej do rozpoznania
oparty na treści art. 3984
§ 1 pkt 2 k.p.c. w związku z art. 3989
§ 1 k.p.c.,
wskazujący na istnienie istotnych zagadnień prawnych oraz na oczywistą
zasadność skargi.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Stosownie do art. 3989
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną
do rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne (pkt 1),
istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów (pkt 2), zachodzi nieważność
postępowania (pkt 3) lub skarga jest oczywiście uzasadniona (pkt 4). Wypada
również dodać, iż zgodnie z art. 3984
§ 2 k.p.c., określającym wymogi formalne
skargi kasacyjnej, skarga kasacyjna powinna zawierać wniosek o przyjęcie do
rozpoznania i jego uzasadnienie. Należy zatem stwierdzić, że wniosek o przyjęcie
skargi kasacyjnej do rozpoznania powinien wskazywać, że zachodzi przynajmniej
jedna z okoliczności wymienionych w powołanym wcześniej art. 3989
§ 1 k.p.c., a
jego uzasadnienie winno zawierać argumenty świadczące o tym, że rzeczywiście,
biorąc pod uwagę sformułowane w ustawie kryteria, istnieje potrzeba rozpoznania
skargi przez Sąd Najwyższy. Skarga kasacyjna nie jest bowiem (kolejnym)
środkiem zaskarżenia przysługującym od każdego rozstrzygnięcia sądu drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, z uwagi na przeważający w jej
charakterze element interesu publicznego. Służy ona kontroli prawidłowości
stosowania prawa, nie będąc instrumentem weryfikacji trafności ustaleń
faktycznych stanowiących podstawę zaskarżonego orzeczenia.
Jeśli więc wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, jak w
rozpoznawanej sprawie, wskazuje na występowanie w sprawie istotnych zagadnień
prawnych, to w uzasadnieniu tego wniosku (sporządzonym odrębnie od
uzasadnienia podstaw kasacyjnych) winny zostać sformułowane owe zagadnienia
prawne oraz przedstawione argumenty prawne, które wykażą możliwość
3
różnorodnej oceny zawartego w nich problemu. Zgodnie ze stanowiskiem
wyrażonym w judykaturze, skarżący ma w tym zakresie obowiązek wywiedzenia i
uzasadnienia występującego w sprawie problemu prawnego w sposób zbliżony do
tego, jaki jest przyjęty przy przedstawianiu zagadnienia prawnego przez sąd
odwoławczy na podstawie art. 390 k.p.c. (por. postanowienie Sądu najwyższego z
dnia 9 maja 2006 r., V CSK 75/06, niepublikowane). Oznacza to w praktyce, iż
zagadnienie prawne musi odpowiadać określonym wymaganiom, a mianowicie: 1)
być sformułowane w oparciu o okoliczności mieszczące się w stanie faktycznym
sprawy wynikającym z dokonanych przez sąd ustaleń (wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 17 kwietnia 1996 r., II UR 5/96, OSNP 1997 nr 3, poz. 39 i postanowienie z
dnia 7 czerwca 2001 r., III CZP 33/01, LEX nr 52571), 2) być przedstawione w
sposób ogólny i abstrakcyjny tak, by umożliwić Sądowi Najwyższemu udzielenie
uniwersalnej odpowiedzi, nie sprowadzającej się do samej subsumcji i
rozstrzygnięcia konkretnego sporu (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15
października 2002 r., III CZP 66/02, LEX nr 57240; z dnia 22 października 2002 r.,
III CZP 64/02 LEX nr 77033 i z dnia 5 grudnia 2008 r., III CZP 119/08, LEX nr
478179), 3) pozostawać w związku z rozpoznawana sprawą i 4) dotyczyć
zagadnienia budzącego rzeczywiście istotne (a zatem poważne) wątpliwości.
Istotność zagadnienia prawnego konkretyzuje się zaś w tym, że w danej sprawie
występuje zagadnienie prawne mające znaczenie dla rozwoju prawa lub znaczenie
precedensowe dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw. Twierdzenie o
występowaniu istotnego zagadnienia prawnego jest uzasadnione tylko wtedy, kiedy
przedstawiony problem prawny nie został jeszcze rozstrzygnięty przez Sąd
Najwyższy lub kiedy istnieją rozbieżne poglądy w tym zakresie, wynikające z
odmiennej wykładni przepisów konstruujących to zagadnienie (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2010 r., II UK 363/09, LEX nr 577467, czy też
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2010 r., II UK 400/09, LEX nr
577468).
Wniosek powodów o przyjęcie ich skargi kasacyjnej do rozpoznania nie
spełnia wyżej określonych kryteriów. Przede wszystkim w kwestii najbardziej
istotnej, bo związanej z podstawami zaskarżenia, dotyczącej „charakteru prawnego
legitymacji procesowej biernej i oceny tejże w procesie” nie zawiera jakiejkolwiek
4
argumentacji prawnej, której konsekwencją byłoby sformułowane w tym wniosku
pytanie, nazwane przez skarżących zagadnieniem prawnym. Nie sposób bowiem
uznać za taką argumentację stwierdzenia, że „w doktrynie przedmiotowe pojęcie
określane jest jako uprawnienie do występowania w sprawie” oraz że „w
odniesieniu do powoda uprawnienie do wszczęcia i prowadzenia procesu w
konkretnej sprawie nazywane jest legitymacją procesową czynną. Natomiast
uprawnienie uzasadniające występowanie w charakterze strony pozwanej określa
się mianem legitymacji procesowej biernej”, a „wzmiankowane legitymacje
podlegają ocenie w procesie”. Wypada również dodać, że powodowie, zarówno we
wniosku o przyjęcie ich skargi kasacyjnej do rozpoznania, jaki i w zacytowanym
wyżej jego uzasadnieniu, nie odnoszą tego problemu nazwanego przez siebie
„zagadnieniem prawnym” do żadnych przepisów prawa materialnego lub
procesowego. Tym samym nie podejmują w ogóle próby wykazania, że
sformułowane przez nich wątpliwości, będące w istocie próbą uzyskania oceny
zasadności zarzutów kasacyjnych, stanowią istotne zagadnienie prawne
wymagające zaangażowania Sądu Najwyższego. Jeszcze raz przypomnieć
natomiast wypada, że zagadnienie prawne jest to zagadnienie, które wiąże się z
określonym przepisem prawa materialnego lub procesowego lub uregulowaniem
prawnym, których wyjaśnienie ma nie tylko znaczenie dla rozstrzygnięcia
przedmiotowej sprawy, ale także dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw.
Wskazanie zagadnienia prawnego uzasadniającego wniosek o rozpoznanie skargi
kasacyjnej powinno zatem nastąpić przez określenie przepisów prawa, w związku z
którymi zostało sformułowane i wskazaniu argumentów, które prowadzą do
rozbieżnych ocen. Dopiero wówczas Sąd Najwyższy ma bowiem podstawę do
oceny, czy przedstawione zagadnienie jest rzeczywiście zagadnieniem „prawnym"
oraz czy jest to zagadnienie „istotne" (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z
dnia 10 maja 2001 r., II CZ 35/01, OSNC z 2002 nr 1, poz. 11, z dnia 13 sierpnia
2002 r., I PKN 649/01, OSNP z 2004 nr 9, poz. 158 oraz z dnia 14 lutego 2003 r., I
PK 306/02, Wokanda z 2004 7-8, poz. 51). Niewystarczające jest więc samo
sformułowanie pytania i nazwanie go „zagadnieniem prawnym”, bez przedstawienia
jurydycznej argumentacji służącej wykazaniu, że zagadnienie to rzeczywiście
występuje i wymaga wyjaśnienia przez Sąd Najwyższy (por. postanowienie Sądu
5
Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2008 r., I CZ 11/08, LEX nr 393883 oraz
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010r., II UK 311/09, LEX nr
604212).
Również pozostałe pytania sformułowane w tej części wniosku powodów nie
potwierdzają potrzeby poddania ich skargi kasacyjnej merytorycznej ocenie Sądu
Najwyższego, przy czym w tym przypadku przede wszystkim ze względu na ich
niezwiązanie z podstawą zaskarżenia i brak jakiegokolwiek wpływu na
rozstrzygnięcie sprawy. Co do podnoszonej we wniosku kwestii, „czy całkowite
zwolnienie strony z kosztów sądowych obejmuje również swym zakresem koszty
związane ze skarga kasacyjną?”, wypada też zauważyć, iż Sąd Apelacyjny
początkowo wezwał co prawda pełnomocnika powodów do wniesienia opłaty
sądowej od skargi kasacyjnej, ale ostatecznie od tego wezwania odstąpił, w
związku z czym odniesienie się do tej kwestii nie ma obecnie jakiegokolwiek
znaczenia. Z kolei problem, „czy pełnomocnictwo z urzędu obejmuje swym
zakresem wywiedzenie przez pełnomocnika skargi kasacyjnej?” jest aktualnie
jednolicie wyjaśniany w orzecznictwie Sądu Najwyższego w ten sposób, że
dotychczasowe pełnomocnictwo wynikające z ustanowienia przez sąd nie obejmuje
umocowania do sporządzenia i wniesienia zarówno skargi kasacyjnej, jak i
zażalenia (por. mającą moc zasady prawnej uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r., III CZP 142/07, OSNC 2008 nr 11, poz. 122
oraz postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 3 lutego 2010 r., II PK 292/09, LEX
nr 602251 oraz z dnia 7 lipca 2011 r., III UZ 13/11, LEX nr 966828).
Odnosząc się z natomiast do tej części wniosku powodów o przyjęcie ich
skargi kasacyjnej do rozpoznania, w której wskazują oni na oczywistą zasadność
skargi, Sąd Najwyższy uważa za konieczne przypomnieć, że jeśli wniosek powołuje
się na tę przesłankę przedsądu, to w jego uzasadnieniu powinny znaleźć
odpowiednie wywody potwierdzające ową okoliczność. Skarga jest bowiem
oczywiście uzasadniona, jeżeli zaskarżone tą skargą orzeczenie zapadło wskutek
oczywistego naruszenia prawa, zaś oczywiste naruszenie prawa powinno być
rozumiane jako widoczna, bez potrzeby dokonywania pogłębionej analizy
jurydycznej, sprzeczność wykładni lub stosowania prawa z jego brzmieniem albo
powszechnie przyjętymi regułami interpretacji (por. postanowienie Sądu
6
Najwyższego z dnia 26 lutego 2001 r., I PKN 15/01, OSNAPiUS 2002, nr 20, poz.
494 oraz z dnia 17 października 2001 r., I PKN 157/01, OSNAPiUS 2003, nr 18,
poz. 437), jest możliwe do przyjęcia tylko wówczas, gdy jest ono z góry widoczne
dla każdego prawnika, bez potrzeby głębszej analizy prawniczej, gdy jest zupełnie
pewne i nie może ulegać żadnej wątpliwości, gdy podniesione zarzuty naruszenia
wskazanych przepisów są zasadne prima facie, bez dokonywania głębszej analizy
tekstu tych przepisów i bez doszukiwania się ich znaczenia (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2008 r., I UK 11/08, LEX nr 491 538), gdy
orzeczenie jest niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej
wykładni przepisami prawa (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia
1963 r., II CZ 3/63, OSPiKA 1963, nr 11, poz. 286). Powołanie się przez autora
skargi kasacyjnej na przesłankę zawartą w art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. zobowiązuje go
zatem do przedstawienia wywodu prawnego zmierzającego do wykazania
kwalifikowanej postaci naruszenia przepisów prawa materialnego lub procesowego
polegającej na jego oczywistości, widocznej prima facie, przy wykorzystaniu
podstawowej wiedzy prawniczej, co daje podstawy do uznania skargi za oczywiście
uzasadnioną, tj. podlegającą uwzględnieniu (por. postanowienia Sądu
Najwyższego: z dnia 11 grudnia 2009 r., II PK 223/09, LEX nr 585777 oraz z dnia 3
lutego 2010 r., II PK 304/09, LEX nr 602695). Innymi słowy, jeżeli skarżący
powołuje się na oczywistą zasadność skargi, to powinien zawrzeć w niej wywód
prawny, z którego ta oczywista zasadność będzie wynikała. Ma to być przy tym
zasadność łatwo dostrzegalna już nawet przy pobieżnej lekturze skargi (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2010r., V CSK 459/09, LEX nr
602638). Omawiana część wniosku skarżących tych wymogów jednakże nie
spełnia już choćby z tej przyczyny, że nie została ona w ogóle umotywowana
jakimkolwiek wywodem prawnym zawartym w odrębnie sporządzonym
uzasadnieniu. W ramach oceny, czy skarga kasacyjna może być przyjęta do
rozpoznania, nie jest natomiast rzeczą Sądu Najwyższego doszukiwanie się w
uzasadnieniu podstaw kasacyjnych argumentacji mającej wykazać istnienie
przesłanki przedsądu, zwłaszcza że na tym etapie postępowania podstawy
kasacyjne nie podlegają jeszcze badaniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 27 maja 2010 r., II UK 274/09, LEX nr 585794). Wynika to stąd, że na tym
7
etapie przedmiotem badania dokonywanego przez Sąd Najwyższy jest jedynie to,
czy wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej wskazuje i wykazuje choć jedną z
podstaw (przesłanek) przedsądu wymienionych w art. 3989
§ 1 k.p.c. Natomiast
podstawy kasacyjne stanowią odrębny od przesłanek przedsądu element skargi, w
związku z czym nie zastępują one (ani ich uzasadnienie) i nie mogą zastąpić
przesłanek przedsądu. Innymi słowy podstawy kasacyjne podlegają rozpoznaniu
dopiero po przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Najwyższy uznał, iż
powodowie nie wykazali potrzeby rozpoznania ich skargi kasacyjnej. Dlatego, na
podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.