Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 6/12
POSTANOWIENIE
Dnia 4 kwietnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku M. O.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wznowienie postępowania oraz wniosku o przywrócenie terminu do złożenia
skargi o wznowienie postępowania,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 4 kwietnia 2012 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 listopada 2011 r.,
I. oddala zażalenie,
II. przyznaje adw. E. H. od Skarbu Państwa (Sądu
Apelacyjnego w Poznaniu) tytułem kosztów pomocy prawnej
udzielonej z urzędu w postępowaniu zażaleniowym kwotę 120
(sto dwadzieścia) zł powiększoną o obowiązującą stawkę
podatku od towarów i usług.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 30 listopada 2011 r. Sąd Apelacyjny oddalił wniosek
M. O. o przywrócenie terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania (pkt
1) oraz odrzucił skargę z dnia 10 listopada 2011 r. o wznowienie postępowania
2
zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z dnia 23 czerwca 2005 r. (pkt
2).
W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że zaskarżony wyrok jest
prawomocny, gdyż Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 20 czerwca 2006 r.
odmówił przyjęcia do rozpoznania wniesionej od niego skargi kasacyjnej.
Wnioskodawca jako podstawy skargi o wznowienie postępowania wskazał
pozbawienie możności działania i brak należytej reprezentacji, a zatem przesłanki
określone w art. 408 k.p.c. i umożliwiające wystąpienie ze skargą po upływie pięciu
lat od uprawomocnienia się wyroku. Uzasadniało to w pierwszej kolejności
zbadanie, czy istnieją podstawy do uwzględnienia zgłoszonego przez
wnioskodawcę wniosku o przywrócenie trzymiesięcznego terminu do wniesienia
skargi przewidzianego w art. 407 § 1 k.p.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego, skarżący
o treści zaskarżonego skargą wyroku dowiedział się najpóźniej w dniu złożenia
skargi kasacyjnej, tj. 24 października 2005 r. i nie wykazał, aby nie dochował
terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania bez swej winy w
rozumieniu art. 168 § 1 k.p.c. Z przedstawionej przez wnioskodawcę dokumentacji
medycznej wynika co prawda, że jest on osobą schorowaną i często przebywa w
leczeniu szpitalnym, jednakże pomiędzy okresami leczenia szpitalnego są dłuższe
okresy przerw, w których wnioskodawca miał możliwość zadbania o swoje interesy
procesowe, a pomimo dolegliwości związanych ze zdrowiem psychicznym posiada
pełną zdolność do czynności prawnych. W konsekwencji skarga wniesiona po
upływie przepisanego terminu podlega odrzuceniu z mocy art. 410 § 1 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie wnioskodawca zaskarżył je w
części dotyczącej odrzucenia skargi (pkt 2), wnosząc o jego uchylenie oraz - na
podstawie art. 380 w związku z art. 39821
k.p.c. - rozpoznanie i zmianę poprzez
uwzględnienie wniosku - postanowienia w przedmiocie oddalenia wniosku o
przywrócenie terminu do wniesienia skargi (pkt 1), które to postanowienie
niewątpliwie miało wpływ na wynik sprawy.
Postanowieniu o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania skarżący
zarzucił naruszenie art. 410 § 1 k.p.c., poprzez błędne przyjęcie, że zachodzą
przewidziane w nim przesłanki, a w konsekwencji jego zastosowanie, powodujące
odrzucenie skargi.
3
Postanowieniu o oddalenie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia
skargi o wznowienie postępowania zarzucono naruszenie art. 168 § 1 w związku z
art. 233 k.p.c. polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów
przez sprzeczne z zasadami logiki oraz normami społecznymi uznanie, iż
wnioskodawca, będąc osobą schorowaną fizycznie oraz cierpiącą na dolegliwości
psychiczne, ponosi winę za przekroczenie ustawowego terminu z art. 407 § 1 k.p.c.
do wniesienia skargi o wznowienie postępowania.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że wnioskodawca cierpi na szereg
schorzeń (w tym o podłożu psychiatrycznym powodujących trudności z
rozeznaniem i zrozumieniem przez niego aktualnej sytuacji), co stanowiło jedyną
przyczynę zwłoki w złożeniu skargi o wznowienie postępowania. Jak wynika z
przedłożonej do akt sprawy i niekwestionowanej przez Sąd Apelacyjny
dokumentacji medycznej, stan zdrowia skarżącego również w okresach pobytu w
domu był bardzo ciężki i uniemożliwiał mu podjęcie działań w celu ochrony jego
prawnych interesów osobiście oraz z pomocą innych osób. W ocenie skarżącego,
Sąd Apelacyjny przekroczył granice swobodnej oceny dowodów uznając, że
skarżący, przy dolegliwościach czasem wręcz uniemożliwiających normalną
egzystencję, miał fizyczną możliwość podjęcia prawnych działań w celu ochrony
swoich interesów, a nadto art. 169 § 2 k.p.c. nakłada na stronę jedynie obowiązek
uprawdopodobnienia okoliczności uzasadniających wniosek, a nie ich
udowodnienie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Dla dokonania oceny prawidłowości orzeczenia w zakresie odrzucenia skargi
o wznowienie postępowania istotna jest ocena trafności rozpoznania wniosku o
przywrócenie terminu do dokonania tej czynności.
Stosownie do art. 168 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., jeżeli strona nie dokonała
w terminie czynności procesowej bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi
przywrócenie terminu. W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że przepis
ten nie może być interpretowany w sposób rozszerzający, gdyż jest zasadą, że
4
czynności procesowe powinny być dokonywane w terminie. O braku winy strony
można zatem mówić tylko wtedy, gdy istniała jakaś przyczyna, która spowodowała
uchybienie terminowi. Przyczyna taka zachodzi wówczas, gdy dokonanie czynności
w ogóle (w sensie obiektywnym) było wykluczone, jak również w takich
przypadkach, w których w danych okolicznościach nie można było oczekiwać od
strony, by zachowała dany termin procesowy. Inaczej rzecz ujmując, brak winy w
uchybieniu terminowi powinien być oceniany z uwzględnieniem wszystkich
okoliczności konkretnej sprawy, w sposób uwzględniający obiektywny miernik
staranności, jakiej można wymagać od strony należycie dbającej o swoje interesy i
przy braniu pod uwagę także uchybień spowodowanych nawet lekkim
niedbalstwem. Z tego względu w każdym przypadku przy ocenie braku winy, jako
przesłanki przywrócenia terminu uchybionego przez stronę dotkniętą nawet ciężkim
schorzeniem, należy uwzględniać wymaganie dołożenia należytej staranności
człowieka przejawiającego dbałość o swe własne życiowo ważne sprawy. Choroba
lub schorzenie, nawet przewlekłe, może być uznana za okoliczność
usprawiedliwiającą niezachowanie terminu tylko wówczas, gdy rzeczywiście
uniemożliwia podjęcie czynności procesowych, choćby przy pomocy osób trzecich.
Natomiast odczuwane przez stronę dolegliwości lub okresowe zaostrzenia
przewlekłego schorzenia nie mogą być potraktowane same w sobie jako przyczyna
usprawiedliwiająca bezczynność strony (por. np. postanowienia z dnia 11 maja
2006 r., I UZ 7/06, niepublikowane; z dnia 29 maja 2007 r., II UZ 9/07, LEX nr
532124; z dnia 11 lipca 2007 r., III PZ 3/07, LEX nr 966813; z dnia 11 grudnia
2008 r., IV CZ 102/08, LEX nr 477573; z dnia 5 maja 2009 r., I UO 3/08, OSNP
2011 nr 1-2, poz. 23 i orzeczenia w nich powołane).
W myśl art. 169 k.p.c. pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się
do sądu, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu tygodnia od czasu
ustania przyczyny uchybienia terminu (§ 1), przy czym w piśmie tym należy
uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wniosek (§ 2). Ocena czy nastąpiło
uprawdopodobnienie, o którym stanowi art. 169 § 2 k.p.c., należy do sądu
rozpatrującego wniosek. Chociaż uprawdopodobnienie jest wyjątkiem od reguły
formalnego przeprowadzenia dowodu, działającym na korzyść strony powołującej
się na określony fakt, to jednak nie oznacza to, że może ono opierać się tylko na
5
samych twierdzeniach strony. Odróżnienie aktu uprawdopodobnienia od
przeprowadzenia dowodu polega między innymi na tym, że uprawdopodobnienie
przeprowadza się za pomocą środków nieskrępowanych wymaganiami stawianymi
co do formy przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, jednakże samo
uprawdopodobnienie nie jest wystarczającą podstawą do uwzględnienia wniosku.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że okoliczności
uprawdopodobnione przez stronę mogą stanowić podstawę do uwzględnienia
wniosku dopiero wówczas, gdy ich ocena, dokonana przez sąd, wskazuje, że
strona nie dokonała czynności w terminie bez swojej winy w rozumieniu art. 168 § 1
k.p.c. Przekonanie sądu o przynajmniej prawdopodobieństwie zaistnienia faktów,
na które powołuje się strona domagająca się przywrócenia terminu, powinno
opierać się na obiektywnych przesłankach, wynikających z przytoczonych we
wniosku twierdzeń (por. między innymi postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26
listopada 1996 r., II CKN 23/96, z dnia 13 października 2005 r., IV CZ 91/05, z dnia
12 maja 2006 r., V CZ 29/06 i z dnia 19 maja 2006 r., III CZ 28/06, niepublikowane).
Sąd Apelacyjny trafnie ocenił okoliczności przywołane przez skarżącego we
wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania,
uznając, że nie ma podstaw do zastosowania art. 168 § 1 k.p.c. Z załączonej przez
skarżącego dokumentacji medycznej oraz zaświadczeń lekarskich nie wynika, aby
w całym okresie od dowiedzenia się o wyroku (co - jak przyjął Sąd drugiej instancji -
nastąpiło w dniu 24 października 2005 r.) do daty wystąpienia ze skargą
(10 listopada 2011 r.), a więc przez okres ponad 6 lat, stan zdrowia skarżącego nie
pozwalał mu na dokonanie tej czynności procesowej, chociażby przy pomocy osób
trzecich. Okoliczności tej nie uprawdopodabnia również zaświadczeniem z dnia 21
października 2011 r. wystawione przez psychiatryczny zakład opieki zdrowotnej, z
którego wynika, że pod opieką poradni zdrowia psychicznego skarżący pozostaje
dopiero od dnia 1 kwietnia 2011 r.
Z powyższych względów zażalenie podlega oddaleniu na podstawie
art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.