Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CNP 83/11
POSTANOWIENIE
Dnia 10 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie ze skargi Fundacji "G. " we W.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego z dnia 14 kwietnia 2011 r.,
w sprawie z powództwa Fundacji "G. " we W.
przeciwko Skarbowi Państwa - Prezydentowi Miasta J.
o ustalenie,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 10 maja 2012 r.,
odrzuca skargę i zasądza od Fundacji "G. " we W. na rzecz
Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa 1800
(tysiąc osiemset) zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2011 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację powódki
od wyroku Sądu Rejonowego o zmianę stawki procentowej rocznej opłaty z tytułu
użytkowania wieczystego i orzekł o kosztach postępowania odwoławczego.
Od wyroku Sądu drugiej instancji powódka wniosła skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,
ustanowiona ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych
(Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) jest – podobnie jak skarga kasacyjna – środkiem
prawnym sformalizowanym. Wysokie wymagania formalne stawiane skardze
są związane nie tylko z jej specjalną, nadzwyczajną funkcją w systemie prawa,
ale wynikają także z potrzeby spełnienia wysokich oczekiwań profesjonalnych.
Zgodnie z art. 4245
§ 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia powinna zawierać oznaczenie orzeczenia, od którego
została wniesiona, przytoczenie jej podstaw i ich uzasadnienia, wskazanie przepisu
prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne, uprawdopodobnienie
wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga
dotyczy, wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych
środków prawnych nie było i nie jest możliwe oraz wniosek o stwierdzenia
niezgodności orzeczenia z prawem.
Wymienione wymagania skargi mają charakter konstrukcyjny i powinny być
spełnione kumulatywnie. To oznacza, że skarga niespełniające któregokolwiek
z nich jest dotknięta tzw. brakiem istotnym, nienaprawialnym w trybie właściwym
dla usuwania braków i podlega odrzucenie bez wzywania do ich usunięcia.
Każde z tych wymagań przewidzianych w art. 4245
§ 1 k.p.c. – na co Sąd
Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę – ma charakter samoistny, powinno być
zatem spełnione niezależnie od innych wymagań (por. postanowienia Sąd
3
Najwyższego: z dnia 20 lipca 2005 r., IV CMP 1/05 i z dnia 18 stycznia III CNP
21/05 niepubl.).
Przepis art. 4245
§ 1 k.p.c. wyraźnie odróżnia podstawy skargi oraz ich
uzasadnienie (pkt 2) od wskazania przepisu prawa, z którym zaskarżone
orzeczenie jest niezgodne (pkt 3). Postawienie przez prawodawcę jako dwu
odrębnych wymagań przytoczenia podstaw i ich uzasadnienia oraz wskazania
przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodnie było – jak wyjaśnił
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 stycznia 2006 r., III CNP 23/05 (OSNC
z 2006 r. Nr 7-8, poz. 140) – zabiegiem w pełni świadomym i uzasadnionym.
Spełnienie wymagania określonego w art. 4255
§ 1 pkt 3 k.p.c. polega na
wskazaniu konkretnego przepisu prawa, tj. numeru artykułu (paragrafu, ustępu),
oraz aktu prawnego z podaniem miejsca publikacji, ewentualnie jego „wersji”, jeżeli
był nowelizowany. Tymczasem skarżąca wymaganie wskazania przepisu, z którym
zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z prawem ograniczyła, odwołując się do
podstaw skargi, do stwierdzeń, że zaskarżony wyrok jest niezgodny „z szeregiem
ww. przepisów” lub „licznymi ww. przepisami”. W tej sytuacji należało uznać,
że skarga nie spełnia wymagania przewidzianego w art. 4245
§ 1 pkt 3 k.p.c.,
ponieważ przytoczone ogólnikowe odesłanie do przepisów wskazanych
w podstawach skargi nie czyni zadość temu wymaganiu.
Do wymagań konstrukcyjnych skargi należy także wykazanie, że wzruszenie
zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest
możliwe. W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się, że ten obciążający skarżącego
obowiązek oznacza przeprowadzenie prawniczej analizy przepisów dotyczących
środków prawnych, których zastosowanie jest niedopuszczalne lub które z innych
przyczyn nie mogły odnieść skutku. Zgodnie z art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c. skarżący
musi „wykazać” (a więc nie „wskazać”, „przytoczyć” czy „uwiarygodnić”),
że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie
było i nie jest możliwe. Podkreśla się, że nie chodzi tylko o skargę kasacyjną czy
skargę o wznowienie postępowania, ale także o inne środki prawne pozwalające
na zmianę lub uchylenie orzeczenia, ewentualnie służące pozbawieniu lub
ograniczeniu wykonalności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
27 stycznia 2006 r., III CNP 23/05, OSNC 2006, nr 7-8, poz. 140).
4
Skarżąca poprzestała natomiast na stwierdzeniu, że: „Nie jest dopuszczalna
kasacja od wyroku ze względu na zbyt niską wartość przedmiotu sporu.
Nie zachodzi nadto żadna z określonych w przepisach kodeksu postępowania
cywilnego przyczyn (podstaw) do wniesienia skargi o wznowienie postępowania
w przedmiotowej sprawie.” Okoliczności powołane przez skarżącą nie mogą zatem
być uznane za spełniające wymaganie przewidziane w art. 4241
§ 1 pkt 5 k.p.c.
Należące do wymagań konstrukcyjnych skargi uprawdopodobnienie
wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga
dotyczy, pozostaje w związku z tym, że skarga o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia – zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c.,
odczytywanym łącznie z art. 4171
§ 2 k.c. – przysługuje tylko wtedy, gdy przez
wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem stronie została
wyrządzona szkoda. A contrario, jeżeli szkoda nie wystąpiła, to skarga nie
przysługuje (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2005 r.,
III CNP 5/05, niepubl. oraz z dnia 11 sierpnia 2005, III CNP 4/05, OSNC 2006, nr 1,
poz. 16). Użyty w art. 4241
§ 1 i w art. 4245
§ 1 pkt 4 tryb dokonany nakazuje
przyjąć, że chodzi o szkodę, która już wystąpiła, a nie o szkodę hipotetyczną,
zagrażającą w przyszłości (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
31 stycznia 2006 r., IV CNP 38/05, OSNC 2006, nr 7-8, poz. 141).
Składając w skardze oświadczenie o jej wystąpieniu, skarżący powinien wykazać
rodzaj i rozmiar szkody, czas jej powstania oraz związek przyczynowy między
wystąpieniem szkody a wydaniem orzeczenia (verba legis: spowodowanej przez
wydanie orzeczenia) (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 11 sierpnia
2005 r., III CNP 4/05 i z dnia 31 stycznia 2006 r., IV CNP 38/05).
Przepis art. 4241
§ 1 pkt 4 k.p.c. wymaga uprawdopodobnienia szkody,
spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy. W uzasadnieniu
postanowienia z dnia 23 marca 2006 r., IV CNP 23/06 (OSNC 2006, nr 6, poz. 110)
Sąd Najwyższy zauważył, że uprawdopodobnienie występuje w wielu przepisach
Kodeksu postępowania cywilnego (art. 50, 162 § 2, art. 243, 7301
), jednakże
w żadnym z nich nie zostało określone. Jedynie przepis art. 243 k.p.c. stanowi,
że zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym nie jest
konieczne, ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu.
5
Wypowiadając się we wcześniejszych orzeczeniach w kwestii uprawdopodobnienia,
Sąd Najwyższy stwierdził, że sąd może uznać jakieś twierdzenie
za uprawdopodobnione tylko wtedy, gdy nabierze przekonania, iż prawdopodobnie
tak właśnie było lub jest. Strony w celu uprawdopodobnienia mogą posługiwać się
zarówno środkami właściwymi dla zwykłego postępowania dowodowego
(np. dokumentami, zeznaniami świadków lub opiniami biegłych), jak i środkami
nieuznawanymi przez Kodeks postępowania cywilnego za dowody (np. pisemne
oświadczenia osób trzecich, surogaty dokumentów czy tzw. opinie prywatne).
Samo twierdzenie strony, że wystąpiła szkoda nie wystarcza do uwiarygodnienia
wystąpienia szkody i wywołania u sędziego przekonania o jej wystąpieniu.
Spełnienie przewidzianej w art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c. przesłanki uprawdopodobnienia
szkody wymaga, aby skarżący powołał w skardze nie tylko wszystkie znane
mu fakty, świadczące o związku między zaskarżonym orzeczeniem
a spowodowanymi jego wydaniem stratami lub utraconymi korzyściami, ale także
wskazał dowody lub co najmniej ich surogaty, uwiarygodniające twierdzenie
wyrządzenia szkody (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 marca
2006 r., IV CPN 23/03, niepubl.).
Tymczasem zamieszczony w skardze wywód dotyczący
uprawdopodobnienia szkody nie odpowiada przedstawionym wymaganiom.
Skarżąca nie przedstawiła dowodów lub innych środków świadczących o tym,
że chodzi o szkodę, która już wystąpiła, a nie o szkodę hipotetyczną, zagrażającą
w przyszłości. W wywodzie dotyczącym omawianego wymagania skargi stwierdziła,
że „obowiązana jest zapłacić stronie przeciwnej kwotę 19 618 zł opłat
za użytkowanie wieczyste wraz z odsetkami oraz kosztami postępowania
sądowego”. Uszło też uwagi skarżącej, że szkody w rozumieniu art. 4245
§ 1 pkt 4
k.p.c. nie stanowią koszty procesu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
26 czerwca 2008 r., I CNP 47/08, niepubl.). Zawarte w skardze
uprawdopodobnienie szkody spowodowanej wydaniem zaskarżonego orzeczenia
nie może być zatem uznane za spełniające wymaganie przewidziane w art. 4255
§ 1 pkt 4 k.p.c.
6
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 4248
§ 1 k.p.c. oraz art. 98 w związku art. 42412
, art. 39821
i art. 391 § 1 k.p.c.).
jw