Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 179/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Beata Gudowska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa J. B. i in. , przeciwko Spółdzielni Inwalidów "N."
z udziałem interwenienta ubocznego A. Plus Spółki z o.o.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 17 maja 2012 r.,
skarg kasacyjnych powódek i interwenienta ubocznego – A. Plus Spółki z o.o. od
wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 26 maja 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Powódki domagały się ustalenia, że pozostają z pozwaną Spółdzielnią
Inwalidów „N." w stosunku pracy na skutek przejęcia zakładu pracy. Pozwana
wniosła o oddalenie powództwa.
Wyrokiem z dnia 17 listopada 2010 r. Sąd Rejonowy ustalił, że powódki
pozostają z pozwaną Spółdzielnią Inwalidów „N." w umownym stosunku pracy na
skutek przejęcia zakładu pracy.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódki były zatrudnione w Szpitalu
Specjalistycznym w D. na stanowiskach salowych oraz pracowników
gospodarczych. W związku z zaprzestaniem w 2004 r. samodzielnego sprzątania i
dezynfekcji Szpital ogłosił na te usługi przetarg, który wygrało konsorcjum firm A.
spółka z o.o. i A. Plus spółka z o.o. Powódki z dniem 1 czerwca 2004 r. na mocy
art. 231
k.p. stały się pracownicami A. Plus spółki z o.o. Cały czas wykonywały tę
samą pracę, zmianie uległo jedynie nazewnictwo ich stanowisk. Umowa z 19 maja
2004 r. zawarta została na 36 miesięcy i przewidywała przejęcie od Szpitala 113
pracowników. Po upływie tego okresu konsorcjum A. wygrało kolejny przetarg i na
podstawie umowy z 10 września 2007 r. wykonywało usługi przez kolejne 36
miesięcy. Przedmiot i zakres obu umów nie uległ zmianie, a powódki cały czas
wykonywały na terenie Szpitala taką samą pracę na rzecz A. Plus. W 2010 r.
Szpital ogłosił kolejny przetarg na usługi sprzątania i dezynfekcji. Postępowanie
wygrała pozwana Spółdzielnia. W zawartej 19 lipca 2010 r. umowie nie wskazano
na konieczność przejęcia pracowników. Po wygraniu przetargu przez pozwaną, A.
powiadomił działające na terenie Szpitala związki zawodowe, że pozwana jest
nowym pracodawcą. Sąd ustalił ponadto, że zakres przedmiotowych umów
pomiędzy konsorcjum A. i Szpitalem oraz pozwaną a Szpitalem jest taki sam.
Obejmuje on usługę utrzymania czystości i dezynfekcji oraz transport
wewnątrzszpitalny. Różnice dotyczą jedynie metrażu sprzątanych powierzchni i są
niewielkie. Kontrakt pozwanej obowiązuje od 11 września 2010 r. na okres trzech
lat. W jego ramach Szpital udostępnia nieodpłatnie pomieszczenia na oddziałach
niezbędne do magazynowania sprzętu i środków w ilości do bieżącego użytku oraz
możliwości korzystania z mediów: prądu, wody, kanalizacji (§ 10 umowy). Powódki
po ich przejęciu przez firmę A. nadal wykonywały na terenie Szpitala taką samą
pracę. Używały do niej sprzętu w postaci mopów, wiader, wózków, odkurzaczy,
3
maszyn do czyszczenia podłogi, narzędzi do utrzymania czystości na zewnątrz,
który stanowił własność A. Mienie to nie zostało przejęte przez pozwaną, która
korzystała z takich samych, własnych narzędzi. Szpital jest jedną z wielu placówek,
na rzecz których pozwana świadczy takie usługi. Jest to podstawowy przedmiot jej
działalności.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy doszedł do przekonania,
że samo przejęcie usługi (nie zakładu jako zespołu majątkowego) nie wyklucza
skutku przewidzianego w art. 231
k.p. Konieczne jest jednak, aby wiązało się ono z
przejęciem mienia dotychczasowego pracodawcy. W ocenie Sądu udostępnianie
pomieszczeń służących do magazynowania sprzętu i środków czystości oraz
dostęp do mediów stanowiło przejęcie mienia. Było to mienie istotne, albowiem bez
niego pozwana nie mogła wykonywać usługi. Sąd Rejonowy wskazał, że art. 231
k.p. jest przepisem bezwzględnie obowiązującym. Powstanie stosunku pracy z
nowym pracodawcą następuje nawet wtedy, gdy strona przekazująca zakład i
strona przejmująca go umówiły się inaczej. Przepis ten ma zastosowanie także w
sytuacji, gdy pracodawcy (poprzedni i następny) nie działali zgodnie dla osiągnięcia
przewidzianego w nim celu, a doszło do faktycznego przejęcia majątku i zadań
zakładu pracy przez innego pracodawcę.
W apelacji od tego wyroku pozwana zarzuciła naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.
oraz art. 231
k.p. W postępowaniu apelacyjnym do sprawy po stronie powódek w
charakterze interwenienta ubocznego przystąpiła A. Plus sp. z o.o. wnosząc o
oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanej kosztów procesu.
Wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną Sąd Okręgowy: (1)
zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji w ten sposób, że powództwa oddalił; (2)
odstąpił od obciążenia powódek kosztami procesu.
Zdaniem Sądu Okręgowego apelacja pozwanej zasługiwała na
uwzględnienie, ponieważ Sąd Rejonowy dokonał błędnej wykładni art. 231
k.p.,
przez przyjęcie, że wygranie przez pozwaną przetargu w 2010 r. na usługi
sprzątania i dezynfekcji Szpitala Miejskiego w D. spowodowało z mocy prawa
przejęcie zatrudnionych tam pracowników Spółki A. Plus. Z faktu, że powódki
będące do 2004 r. pracownicami Szpitala stały się po rozstrzygnięciu przetargu w
2004 r. pracownicami A. Plus nie można wnioskować, że nastąpiło to w trybie art.
4
231
k.p., a w konsekwencji przyjąć powstanie takiego samego skutku w 2010 r. tj. z
chwilą wygrania przetargu przez pozwaną. Porozumienie zawarte w 2004 r.
pomiędzy Szpitalem Miejskim a A. Plus sp. z o.o. miało odmienny charakter od
umowy zawartej w 2010 r. pomiędzy Szpitalem a pozwaną. Pierwsza z tych umów,
co ustalił Sąd Rejonowy przewidywała przejęcie przez A. 113 pracowników
Szpitala. Takie porozumienie obu tych podmiotów, akceptowane w kolejnych latach
przez zatrudnionych tam pracowników, skutkowało podmiotowym przekształceniem
stosunków pracy, niekoniecznie jednak w trybie art. 231
k.p. Analogicznego
porozumienia nie zawierała natomiast umowa zawarta w 2010 r. pomiędzy
Szpitalem a pozwaną. Przeciwnie umowa ta przewidywała, że pozwana zapewni
wykwalifikowaną i odpowiednio przeszkoloną kadrę do realizacji zadań (§ 4 umowy
k. 19). Sąd Okręgowy wskazał, że istota sporu w rozpoznawanej sprawie
sprowadzała się do oceny, czy wygranie przez pozwaną przetargu na sprzątanie
Szpitala spowodowało z mocy prawa przejęcie zatrudnionych tam pracowników,
będących od 2004 r. pracownikami A. Plus. Do zastosowania art. 231
w takiej
sytuacji, jak w rozpoznawanej sprawie, niezbędne jest przejęcie przez nowego
wykonawcę usługi istotnych składników majątkowych używanych przez
poprzedniego jej wykonawcę. Pogląd o konieczności przejęcia nie tylko zadań, ale
także istotnych składników majątkowych służących ich wykonaniu w razie zmiany
wykonawcy usługi jest ugruntowany w orzecznictwie Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwości wydanym na podstawie art. 1 obowiązującej dyrektywy Rady
2001/23 z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstwa Państw
Członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku
przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów
(porównaj uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2010 r., III PK
49/09 i cytowane tam orzecznictwo ETS). W konsekwencji także Sąd Najwyższy,
jak to wynika z wyroku z dnia 4 lutego 2010 r., III PK 49/09 przyjmuje, że art. 231
k.p. ma zastosowanie w razie zmiany przez przedsiębiorcę wykonawcy usługi, ale
tylko wtedy, gdy nowy wykonawca przejmuje istotne składniki mienia związane z
wykonywaniem tej usługi przez jego poprzednika. W stanie faktycznym niniejszej
sprawy nic takiego nie miało miejsca. Z niekwestionowanych ustaleń w sprawie
wynika, bowiem, że pozwana nie przejęła od A. Sp. z o.o. żadnych składników
5
mienia związanych z wykonywaniem usługi sprzątanie Szpitala. Oba te podmioty
konkurowały na rynku, dysponowały własnymi maszynami, urządzeniami i
wyposażeniem o dużej wartości, a także, zatrudniając swoich pracowników,
świadczyły usługi sprzątania na rzecz innych jednostek. Nie można zatem przyjąć,
że przystąpienie obu tych podmiotów do przetargu skutkowało tym, że podmiot
wygrywający przetarg przejmował usługi, a zarazem pracowników firmy
konkurencyjnej, o ile ta wcześniej wykonywała wspomnianą usługę. Sąd Okręgowy
nie zgodził się również z poglądem Sądu Rejonowego, zgodnie z którym samo
udostępnienie przez Szpital pomieszczeń służących do magazynowania sprzętu i
bieżących środków czystości, a także dostęp do mediów (prądu, kanalizacji)
stanowiło o istotnym przejęciu mienia, albowiem bez niego pozwana nie mogła
wykonywać usługi. Takie przedstawienie sprawy zmierza do postawienia znaku
równości pomiędzy częścią zakładu pracy w rozumieniu art. 231
k.p., a samą
możliwością korzystania z urządzeń zasilanych energią elektryczną i
wykorzystujących wodę, co z oczywistych względów nie zasługuje na aprobatę.
Zdaniem Sądu, abstrakcyjne ujmowanie części zakładu pracy, przez oderwanie
tego pojęcia od materialnego substratu pozostaje w sprzeczności z wykładnią
celowościową art. 231
k.p., w świetle którego przedmiotem przekształceń jest
zakład pracy w znaczeniu przedmiotowym. W rezultacie sprowadzenie pojęcia
części zakładu pracy do zadań, jak to miało miejsce w niniejszej sprawie, bez
zwrócenia uwagi na środki materialne służące ich realizacji, odchodzi w zbyt dużym
stopniu od przedmiotowego aspektu zakładu pracy lub jego części, które są
przedmiotem regulacji w art. 231
k.p. Z tego też powodu konieczne jest ścisłe
przedmiotowe ujmowanie części zakładu pracy w rozumieniu art. 231
k.p. Za część
zakładu pracy (między innymi takiego jak szpital) należy uznać tylko taki
wyodrębniony zbiór elementów danego zakładu pracy, który stanowi wraz ze
stosunkami pracy pracowników z nim związanych w ramach tego zakładu pracy
pewną wymierną, rzeczywiście istniejącą całość. W związku z tym w jej skład
wchodzić będą zawsze środki materialne, przynajmniej w stopniu niezbędnym do
dalszego wykonywania dotychczasowej pracy. Samo przejęcie zadań, kompetencji,
niezależnie od ich doniosłości nie spełnia powyższego wymogu. Aby nastąpiło
przejęcie części zakładu pracy w rozumieniu art. 231
k.p. konieczne jest także
6
przejęcie środków materialnych, co najmniej w stopniu niezbędnym do realizacji
przekazanych zadań.
W skardze kasacyjnej powódki zaskarżyły w całości wyrok Sądu
Okręgowego, opierając skargę na podstawie naruszenia prawa materialnego -
art. 231
§ 1 k.p., przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, przez
przyjęcie, że w stanie faktycznym niniejszej sprawy nie doszło do przejęcia części
zakładu pracy przez nowego pracodawcę - pozwaną Spółdzielnię i w konsekwencji,
że pozwana Spółdzielnia nie stała się stroną stosunków pracy powódek w miejsce
dotychczasowego pracodawcy. Skarżące wniosły o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego po stronie powódek wniosła
także A. Plus sp. z o.o., jako interwenient uboczny, zaskarżając go w całości.
Skarżąca w pierwszej kolejności zarzuciła, że wyrok został wydany w
warunkach nieważności postepowania, z powodu pozbawienia jej przez Sąd drugiej
instancji możliwości obrony jej praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.), przez niedoręczenie
pisma procesowego pozwanej z 4 maja 2011 r., zatytułowanego „głos do
protokołu", wskutek czego interwenient uboczny nie miał możliwości ustosunkować
się do zarzutów prezentowanych przez pozwaną przed wydaniem wyroku przez
Sąd drugiej instancji. Skarżąca zarzuciła ponadto naruszenia przepisów
postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie: (-)
art. 381 i 382 w związku z art. 230 i 233 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.,
polegające na zaniechaniu przeprowadzenia oceny dowodów i rozważenia
zebranego materiału przez Sąd drugiej instancji i nieuwzględnieniu przez ten Sąd
powoływanych przez interwenienta ubocznego, a niekwestionowanych przez
pozwaną, faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, tj: wystąpienia u nowego
usługodawcy wraz z uruchomieniem kontraktu zapotrzebowania na siłę roboczą
przy jednoczesnym spadku tego zapotrzebowania u poprzedniego usługodawcy;
oferowania przez nowego usługodawcę pracy powodom pod warunkiem
rozwiązania umów z poprzednim usługodawcą; zatrudnienia przy świadczeniu
spornych usług przez nowego usługodawcę większości personelu poprzedniego
usługodawcy pod kierownictwem kierownika obiektu do tej pory zatrudnionego u
7
poprzedniego usługodawcy. Uchybienie to miało istotny wpływ na wynik sprawy
ponieważ Sąd nie dokonał merytorycznego rozpoznania sprawy, a powołane fakty
miały istotne znaczenie dla oceny, czy nastąpiło „przejścia zakładu pracy lub jego
części", o którym mowa w art. 231
k.p., co z kolei przesądziło o oddaleniu
powództwa w stosunku do pozwanej; (-) art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.,
przejawiające się w sporządzeniu przez Sąd drugiej instancji uzasadnienia wyroku
w sposób uniemożliwiający podjęcie przez stronę skarżącą merytorycznej polemiki
z treścią wyroku i przeprowadzenie kontroli kasacyjnej. Zarzut sprowadza się do
kwestii pominięcia przez Sąd drugiej instancji podstawy faktycznej rozstrzygnięcia,
ustalenia faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i
przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej,
oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.
Uchybienie to miało istotny wpływ na wynik sprawy ponieważ świadczy o poważnej
wadliwości procesu decyzyjnego Sąd, tj. ustalania stanu faktycznego w zakresie
koniecznym dla zastosowania przepisów prawa materialnego, tj. art. 231
§ 1 k.p. i
art. 1 dyrektywy, co z kolei przesądziło o oddaleniu powództwa w stosunku do
pozwanej.
W zakresie podstawy naruszenia przepisów prawa materialnego skarżąca
zarzuciła: (-) niezastosowanie art. 10 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę
Europejską w związku z art. 87 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 231
§ 1 k.p. i
art. 1 dyrektywy Rady 2001/23 z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie zbliżania
ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ochrony praw
pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części
przedsiębiorstw lub zakładów (dalej: dyrektywa), przez wykładnię art. 231
§ 1 k.p. z
pominięciem dorobku interpretacyjnego wypracowanego przez Trybunał
Sprawiedliwości na gruncie art. 1 dyrektywy; (-) błędną wykładnię art. 231
§ 1 k.p. i
przyjęcie, że nie znajduje on zastosowania w wypadku świadczenia usług przez
kolejnych usługodawców na rzecz zamawiającego na zasadzie outsourcingu; (-)
błędną wykładnię art. 231
§ 1 k.p. i przyjęcie, że w sytuacji, gdy świadczenie usług z
uwagi na ich charakter oparte jest na sile roboczej, a nie na zapleczu majątkowym,
skutek w postaci „przejścia zakładu pracy lub jego części" uzależniony jest od
przejęcia przez nowego usługodawcy składników majątkowych wykorzystywanych
8
przez poprzedniego wykonawcę do świadczenia tych usług; (-) błędną wykładnię
art. 231
§ 1 k.p. i przyjęcie, że w sytuacji, gdy świadczenie usług z uwagi na ich
charakter oparte jest na sile roboczej, a nie na zapleczu majątkowym, a nowy i
poprzedni usługodawca realizowali te same zadania, w taki sam sposób, nowy
usługodawca zatrudnia znaczącą część personelu poprzedniego usługodawcy pod
kierownictwem kierownika obiektu do tej pory zatrudnionego u poprzedniego
usługodawcy, nie następuje skutek w postaci „przejścia zakładu pracy lub jego
części"; (-) błędną wykładnię art. 231
§ 1 k.p. i pominięcie przy ocenie, czy nastąpił
skutek w postaci „przejścia zakładu pracy lub jego części" kryterium zachowania
tożsamości przedsiębiorstwa poprzedniego i nowego usługodawcy wymaganej
przez art. 1 dyrektywy; (-) błędną wykładnię art. 231
§ 1 k.p. i pominięcie przy
ocenie, czy nastąpił skutek w postaci „przejścia zakładu pracy lub jego części"
kryterium wzrostu w związku ze świadczeniem spornych usług zapotrzebowania na
siłę roboczą u nowego i spadku tego zapotrzebowania u poprzedniego
usługodawcy; (-) błędną wykładnię art. 231
§ 1 k.p. i pominięcie przy ocenie, czy
nastąpił skutek w postaci „przejścia zakładu pracy lub jego części" kryterium
zatrudnienia przy świadczeniu spornych usług przez nowego usługodawcę
większości personelu poprzedniego usługodawcy pod kierownictwem kierownika
obiektu do tej pory zatrudnionego u poprzedniego usługodawcy; (-) niewłaściwe
zastosowanie art. 231
§ 1 k.p. i przyjęcie, że nie znajduje on zastosowania w
wypadku świadczenia usług przez kolejnych usługodawców na rzecz
zamawiającego na zasadzie outsourcingu; (-) niewłaściwe zastosowanie art. 231
§
1 k.p. i przyjęcie, że w niniejszej sprawie - w której chodzi o usługi oparte na sile
roboczej - nie nastąpiło „przejście zakładu pracy lub jego części" ponieważ, że nie
doszło do przejęcia majątku; (-) niewłaściwe zastosowanie art. 231
§ 1 k.p. i
przyjęcie, że w sytuacji, gdy świadczenie usług z uwagi na charakter tych usług
oparte jest na sile roboczej, a nie na zapleczu majątkowym, a nowy i poprzedni
usługodawca realizowali te same zadania, w taki sam sposób, nowy usługodawca
zatrudnia znaczącą część personelu poprzedniego usługodawcy pod
kierownictwem kierownika obiektu do tej pory zatrudnionego u poprzedniego
usługodawcy, nie następuje skutek w postaci „przejścia zakładu pracy lub jego
części"; (-) niewłaściwe zastosowanie art. 231
§ 1 k.p. i przyjęcie, że w niniejszej
9
sprawie - w której chodzi o usługi oparte na sile roboczej - nie nastąpiło zachowanie
tożsamości przedsiębiorstwa ponieważ doszło jedynie do przejęcia funkcji i zadań
poprzedniego usługodawcy przez nowego usługodawcę bez przejęcia majątku; (-)
niewłaściwe zastosowanie art. 231
§ 1 k.p. i pominięcie przy ocenie, czy nastąpił
skutek w postaci „przejścia zakładu pracy lub jego części" kryterium wzrostu w
związku ze świadczeniem spornych usług zapotrzebowania na siłę roboczą o
nowego i spadku tego zapotrzebowania u poprzedniego usługodawcy; (-)
niewłaściwe zastosowanie art. 231
§ 1 k.p. i pominięcie przy ocenie, czy nastąpił
skutek w postaci „przejścia zakładu pracy lub jego części" kryterium zatrudnienia
przy świadczeniu spornych usług przez nowego usługodawcę większości personelu
poprzedniego usługodawcy pod kierownictwem kierownika obiektu do tej pory
zatrudnionego u poprzedniego usługodawcy.
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości, a następnie
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy, względnie -
w razie uznania zarzutów nieważności postępowania oraz naruszenia przepisów
postępowania za nieuzasadnione - zmianę przez Sąd Najwyższy wyroku Sądu
drugiej instancji w całości i uwzględnienie powództwa względem pozwanej
Spółdzielni oraz o zasądzenie na rzecz A. Plus kosztów procesu.
W odpowiedziach na skargi strona pozwana żądała ich oddalenia i
zasądzenia od skarżących na jej rzecz kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Bezpodstawny okazał się najdalej idący zarzut nieważności postępowania,
wysunięty w skardze kasacyjnej interwenienta ubocznego, a oparty na twierdzeniu
o pozbawieniu tego uczestnika przez Sąd drugiej instancji możliwości obrony jego
praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.), przez niedoręczenie mu pisma procesowego pozwanej
z 4 maja 2011 r., zatytułowanego „głos do protokołu". Pomimo pisemnej formy,
załącznik do protokołu nie jest bowiem pismem procesowym, a więc nie musi
spełniać wymagań określonych w art. 126 i 128 k.p.c. Nie jest więc konieczne
składanie jego odpisów. Wbrew zarzutom skargi kasacyjnej, niedoręczenie
pełnomocnikowi interwenienta ubocznego głosu do protokołu nie powoduje
nieważności postępowania. Wskazać nadto należy, że pismo pt. „głos do protokołu”
wpłynęło do Sądu 9 maja 2011 r. W sprawie tej 12 maja 2011 r. (protokół publikacji
10
wyroku k. 254) Sąd Okręgowy zamkniętą rozprawę otworzył na nowo z powodu
choroby sędziego referenta i rozprawę odroczył na 26 maja 2011 r. O nowym
terminie pełnomocnicy zostali powiadomieni telefonicznie (notatka k. 255). Na
karcie 256 znajduje się protokół rozprawy apelacyjnej z 26 maja 2011 r., na której
stawił się między innymi pełnomocnik interwenienta ubocznego radca prawny J. H.
Profesjonalny pełnomocnik nie składał wniosków o odroczenie terminu, czy
udzielenie dodatkowego terminu na ustosunkowanie się do stanowiska strony
pozwanej.
2. Zagadnienie prawne wymagające wyjaśnienia w niniejszej sprawie
sprowadza się do pytania o to, czy i pod jakimi warunkami rozwiązanie przez
zlecającego sprzątanie i dezynfekcję obiektu umowy o wykonywanie tej usługi z
jednym wykonawcą i powierzenie jej wykonywania innemu wykonawcy, może być
uznane za przejście części zakładu pracy na tego wykonawcę ze skutkami
określonymi w art. 231
k.p., w tym zwłaszcza ze skutkiem wstąpienia tego
ostatniego w stosunki pracy z pracownikami zatrudnionymi w celu wykonywania
usługi. Wyjaśnienie tej kwestii wymaga przede wszystkim rozważenia pojęcia
przejścia części zakładu pracy na innego pracodawcę w tego rodzaju sytuacji.
Zgodnie z art. 231
§ 1 k.p., w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na
innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych
stosunkach pracy, z zastrzeżeniem przepisów § 5. Przepis ten po przystąpieniu
Polski do Wspólnoty (obecnie Unii) Europejskiej należy interpretować zgodnie z
prawem unijnym. Zważywszy na to, że nie definiuje on przejścia zakładu pracy lub
jego części na innego pracodawcę, ani nie określa kryteriów oceny, czy przejście to
nastąpiło, ograniczając się do wskazania jego skutków, najistotniejsze znaczenie
ma ustalenie jego pro unijnej wykładni w tym zakresie. Należy wskazać, że takiej,
koncentrującej się na wskazanych aspektach i akceptowanej przez obecny skład
orzekający wykładni tego unormowania dokonał ostatnio Sąd Najwyższy zwłaszcza
w wyrokach z dnia 29 marca 2012 r., I PK 150/11 i I PK 151/11 oraz w wyroku z 11
kwietnia 2012 r., I PK 155/11). Niemniej jednak konieczne jest rozważenie
niektórych elementów tej wykładni z punktu widzenia kwestii istotnych dla
rozstrzygnięcia obecnej sprawy.
11
Art. 1 dyrektywy Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie
zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ochrony praw
pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części
przedsiębiorstw lub zakładów, powoływanej dalej jako „dyrektywa” lub „dyrektywa
2001/23” stanowi:
„1. a) Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do każdego przypadku przejęcia
przedsiębiorstwa, zakładu lub części przedsiębiorstwa lub zakładu, przez innego
pracodawcę w wyniku prawnego przeniesienia własności lub łączenia.
b) Zgodnie z lit. a) i dalszymi postanowieniami niniejszego artykułu, przejęcie
w rozumieniu niniejszej dyrektywy, następuje wtedy, kiedy przejmowana jest
jednostka gospodarcza, który zachowuje swoją tożsamość, oznaczającą
zorganizowane połączenie zasobów, którego celem jest prowadzenie działalności
gospodarczej, bez względu na to, czy jest to działalność podstawowa czy
pomocnicza.”.
Przytoczone unormowanie, niezależnie od jego literalnej treści i
gramatycznej ułomności w obowiązującej polskiej wersji językowej dyrektywy,
należy (bez potrzeby występowania do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem
prejudycjalnym ze względu na stan sprawy wyjaśnionej - acte eclairé, zob. szczeg.
wyrok ETS z dnia 6 października 1982 r. w sprawie 283/81 CILFIT i inni przeciwko
Ministero Della Sanit, zwłaszcza pkt 13-15) odczytać jak następuje.
Po pierwsze, przejście przedsiębiorstwa, zakładu lub części
przedsiębiorstwa, zakładu następuje w drodze prawnego przekazania lub
połączenia. Jak wielokrotnie wyjaśniał Trybunał Sprawiedliwości „z samego
sformułowania art. 1 dyrektywy 2001/23 wynika, że jej zakres stosowania obejmuje
wszystkie przypadki zmiany, w ramach stosunków zobowiązaniowych, osoby
fizycznej lub prawnej odpowiedzialnej za prowadzenie przedsiębiorstwa lub
zakładu, która z tego tytułu przejmuje obowiązki pracodawcy w stosunku do
pracowników przedsiębiorstwa lub zakładu, a nie ma znaczenia to, czy
przeniesiona została własność składników majątkowych” (np. wyrok z dnia 1
grudnia 2005 r. w połączonych sprawach C-232/04 i C-233/04 Nurten Güney-
Görres and Gul Demir v. Securicor Aviation (Germany) Ltd and Kötter Aviation
Security GmbH & Co. KG., pkt 37 i tam powołane orzecznictwo).
12
Po drugie, przejście dotyczy jednostki gospodarczej, przez którą należy
rozumieć zorganizowane połączenie zasobów, którego celem jest prowadzenie
działalności gospodarczej, bez względu na to, czy jest to działalność podstawowa
czy pomocnicza. Takie odczytanie art. 1 lit. b dyrektywy znajduje potwierdzenie w
jednoznacznych wypowiedziach Trybunału Sprawiedliwości (zob. np. wyrok TS z 12
lutego 2009 r. w sprawie C-466/07 Dietmar Klarenberg przeciwko Ferrotron
Technologies gmbh, pkt 39; z dnia 10 grudnia 1998 r. w połączonych sprawach C-
173/96 i C-247/96 Francisca Sánchez Hidalgo and Ohers v. Asociación de
Servicios Aser and Sociedad Cooperativa Minerva and Horst Ziemann v. Ziemann
Sicherheit GmbH i Horst Bohn Schierheitsdienst, pkt 25). Należy wskazać, że w
dyrektywie pojęcie „jednostka gospodarcza” jest zbiorczym pojęciem oznaczającym
przejmowane przedsiębiorstwo, zakład lub część przedsiębiorstwa lub zakładu.
Natomiast w terminologii stosowanej w prawie polskim w jego zakresie mieści się
zakład pracy lub część zakładu pracy. Pojęcie jednostki gospodarczej nie
występowało w pierwszej dyrektywie dotyczącej przejścia zakładu pracy (dyrektywa
Rady 77/187/EWG z dnia 14 lutego 1977 r.), w której wskazano, że ma ona
zastosowanie do przejścia przedsiębiorstwa, zakładu lub części zakładu na innego
pracodawcę w wyniku prawnego przejścia lub połączenia (art. 1 ust. 1). Pojęcie to
zostało wprowadzone do prawa wspólnotowego dyrektywą Rady z 29 czerwca
1998 r., 98/50/WE zmieniającą dyrektywę 77/187 z ostatecznym terminem
transpozycji do prawa państw członkowskich wyznaczonym na 17 lipca 2001 r.
Zmiana ta została spowodowana ewolucją orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości
w kwestii kwalifikacji przekazania zadań (funkcji) przedsiębiorstwa innemu
przedsiębiorstwu w kontekście regulacji przejścia zakładu pracy w dyrektywie
77/187. Pierwotnie Trybunał Sprawiedliwości, przyjmował, że sama działalność
stanowiąca samodzielną funkcję (zadanie) może być zrównana z zakładem lub
częścią zakładu w rozumieniu dyrektywy. Tym samym przekazanie określonej
funkcji czy też zadania należącego do przedsiębiorstwa innemu podmiotowi może
być uznane za przejście na niego zakładu pracy lub części zakładu pracy. W tej
sytuacji kontynuowanie lub podjęcie po pewnej przerwie tej samej lub podobnej
działalności (funkcji, zadania) przez inne przedsiębiorstwo, nawet bez przejęcia
pracowników lub składników mienia związanych z wykonywaniem zadania, mogło
13
być, przy uwzględnieniu innych wskaźników zachowania tożsamości, uznane za
przejście zakładu pracy lub części zakładu pracy (zob. wyroki ETS z dnia: 19 maja
1992 r. w sprawie C-29/91 Dr. Sophie Redmond Stichting v. Hendrikus Bartol and
Others, szczeg. pkt 31; 14 kwietnia 1994 r. C-392/92, Christel Schmidt v. Spar -
und Leihkasse der früheren Ämter Bordesholm, Kiel und Cronshagen; 7 marca
1996 r. w połączonych sprawach C-171/94 i C-172 Albert Mercx and Patrick
Neuhuys v. Ford Motors Company Belgium SA). Podważenie powyższej wykładni
nastąpiło jednak już w wyroku w sprawie Rygaard, w której Trybunał
Sprawiedliwości stwierdził, że przejście może dotyczyć stabilnej ekonomicznie
jednostki, której funkcjonowanie nie jest ograniczone do wykonywania jednego
określonego zadania, w tym przypadku ukończenia prac budowlanych
rozpoczętych przez poprzedniego pracodawcę (wyrok z dnia 19 września 1995 r. w
sprawie C-48/94 Ledernes Hovedorganisation, acting for Ole Rygaard v. Dansk
Arbejdsgiverforening, acting for Strø Mølle Akustik A/S). Pełne skrystalizowanie
tego stanowiska nastąpiło natomiast w sprawie Süzen, w której Trybunał
Sprawiedliwości uznał, że pojęcie jednostki podlegającej przejściu odnosi się do
zorganizowanej grupy osób i środków ułatwiających wykonywanie działalności
gospodarczej zmierzającej do osiągnięcia określonego celu. Pojęcie jednostki
gospodarczej nie może być zredukowane do powierzonych jej zadań (activity) czy
usług (services) (wyrok z dnia 11 marca 1997 r. w sprawie C-13/95 Ayse Süzen v
Zehnacker Gebäudereinigung GmbH Krankenhausservice pkt 13, 15; tak samo w
późniejszych orzeczeniach, np.: cyt. wyżej sprawy Hidalgo, pkt 25-34 i Nurten
Güney-Görres, pkt 32; wyrok z dnia 25 stycznia 2001 r., C-172/99 w sprawie Oy
LiikenneAb, pkt 31, 34 i in.). Trybunał odszedł więc tym samym od traktowania
samego zadania jako jednostki podlegającej przejściu. To stanowisko zostało
zaakceptowane w późniejszym orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości
(z odstępstwem w sprawie Mercx) i wyrażone w definicji jednostki gospodarczej
przyjętej przez dyrektywy 98/50 i 2001/23. W świetle sprawy Süzen podstawowe
znaczenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia w sprawach dotyczących transferu ma
ocena charakteru jednostki gospodarczej: czy jest to jednostka, której zasadniczymi
zasobami, wartościami (assets), decydującymi o jej charakterze i zdolności do
prowadzenia działalności, są pracownicy i ich kwalifikacje, czy też jest to jednostka,
14
o której charakterze decydują składniki materialne. W przypadku tych pierwszych
przejście może się dokonać bez przejęcia istotnych składników materialnych, jeśli
większość pracowników (w sensie liczby i kwalifikacji) została przejęta. Dotyczy to
w świetle orzecznictwa Trybunału takich usług jak sprzątanie, pomoc w domu dla
mieszkańców gminy potrzebujących takiej pomocy, nadzorowanie obiektów,
utrzymanie parków i ogrodów (zob. np. wyrok z dnia 10 grudnia 1998 r. w
połączonych sprawach C-127/96, C-229/96 i C-74/97 Francisco Hernández SA v.
Prudencia Gómez Pérez, María Gómez Pérez i Contratas y Limpiezas SL, oraz
Friedrich Santner v. Hoechst AG i Mercedes Gómez Montaña v. Claro Sol SA i Red
Nacional de Ferrocarriles Españoles (Renfe), pkt 32; wyżej cyt. wyrok w sprawie
Hidalgo i in., pkt 32; wyrok z dnia 24 stycznia 2002 r. w sprawie C-51/00 Temco
Service Industries S.A. v. Samir Imzilyen and Others, pkt 33; wyrok C-151/09 z dnia
29 lipca 2010 r. w sprawie Federación de Servicios Publicos de la UGT (UGT-FSP)
v. Ayuntamiento de la Linea de la Concepción, Marii del Rosario Vecino Uribe,
Ministerio Fiscal, pkt 29, wyrok C-463/09 z dnia 20 stycznia 2011 r. w sprawie
CLECE SA v. Marii Socorro Martin Valor, Ayuntamiento de Cobisa, pkt 33). W
wymienionych sprawach Trybunał uznał, że w pewnych sektorach, których
działalność opiera się głównie na sile roboczej, zespół pracowników, który prowadzi
trwale wspólną działalność, może tworzyć jednostkę gospodarczą. W przypadku
jednostek, których funkcjonowanie opiera się głównie na składnikach materialnych,
decydujące jest przejęcie zasobów materialnych, nawet gdy nie przejęto większości
zasobów pracy (dotyczyło to np. usług w zakresie wyżywienia pacjentów szpitala,
komunikacji miejskiej (zob. cyt. wyżej sprawę Abler i wyrok z dnia 25 stycznia
2001 r. w sprawie C-172/99 Oy Liikenne Ab v. Pekka Liskojärvi and Pentti
Juntunen).
Po trzecie, przejście następuje pod warunkiem, że przekazywana jednostka
gospodarcza zachowuje tożsamość. Pojęcie tożsamości zostało wprowadzone do
unijnej regulacji transferu zakładu pracy dopiero dyrektywą 98/50 WE. Jednakże
wcześniej zostało ono uznane za podstawowe kryterium skuteczności przejścia w
orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości. Podstawowe znaczenie miał w tym
względzie wyrok z dnia 18 marca 1986 r. w sprawie C-24/85 Jozef Maria Antonius
Spijkers v. Gebroeders Benedik Abattoir CV et Alfred Benedik en Zonen BV (pkt
15
11-14). W jego uzasadnieniu Trybunał wskazał, że decydujące dla uznania, czy
nastąpiło przejście zakładu jest zachowanie jego tożsamości. W konsekwencji,
przejście przedsiębiorstwa, zakładu pracy lub części zakładu pracy nie przejawia
się jedynie w przekazaniu jego majątku (assets), lecz konieczne jest przede
wszystkim rozważenie, czy został przekazany jako funkcjonująca jednostka, czy
jego działanie jest rzeczywiście kontynuowane lub podjęte ponownie przez nowego
pracodawcę. W celu oceny, czy przesłanki przejęcia zostały spełnione, należy
wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności faktyczne, które charakteryzują dane
zachowanie, do których zalicza się w szczególności rodzaj przedsiębiorstwa lub
zakładu, o który chodzi, przejęcie lub brak przejęcia składników majątkowych takich
jak budynki i ruchomości, wartość składników niematerialnych w chwili przejęcia,
przejęcie lub brak przejęcia większości pracowników przez nowego pracodawcę,
przejęcie lub brak przejęcia klientów, a także stopień podobieństwa działalności
prowadzonej przed i po przejęciu oraz czas ewentualnego zawieszenia tej
działalności. Elementy te muszą być zawsze oceniane całościowo w kontekście
konkretnej sprawy i żaden z nich nie może być samodzielnie podstawą przyjęcia,
że jednostka (przedsiębiorstwo, zakład lub część zakładu) zachowała tożsamość.
W kilku wcześniejszych orzeczeniach w sprawach dotyczących świadczenia usług,
w tym sprzątania, Trybunał Sprawiedliwości uznał, że przy uwzględnieniu kryteriów
wskazanych w uzasadnieniu wyroku w sprawie Spijkers, decydujące o zachowaniu
tożsamości przejętego zakładu lub części zakładu pracy może być kontynuowanie
lub podjęcie przez nowego pracodawcę działalności zaprzestanej przez
dotychczasowego pracodawcę, np. sprzątanie obiektu (Schmidt, pkt 17), sprzedaży
samochodów (Merckx, pkt 26-32), pomocy dla narkomanów (Redmond Stichting,
pkt 23-31), nawet gdy nie nastąpi przekazanie składników majątkowych lub
pracowników. Od sprawy Süzen Trybunał Sprawiedliwości przyjmuje jednak
konsekwentnie, że jednostka gospodarcza (a więc przedsiębiorstwo, zakład, część
zakładu) będąca przedmiotem transferu nie może być sprowadzona tylko do
działalności, którą prowadzi. Jej tożsamość wynika z wielości nierozłącznych
elementów, jak wchodzący w jej skład personel, kierownictwo, organizacja pracy,
metody działania czy ewentualnie jej środki trwałe (podobnie ww. wyroki w
16
sprawach: Süzen, pkt 15; Hernández Vidal i in., pkt 30; Hidalgo i in., pkt 30;
CLECE, pkt 41).
3. Przedstawiona wyżej (w zakresie niezbędnym do oceny prawidłowości
zaskarżonego wyroku) charakterystyka pojęcia przejścia przedsiębiorstwa, zakładu
pracy lub części zakładu pracy na innego pracodawcę w dyrektywie 2001/23/WE
wyznacza, jak wskazano, treść pojęcia przejścia zakładu pracy lub części zakładu
pracy na innego pracodawcę w art. 231
§ 1 k.p. Dla pełnej jasności należy jednak
zaznaczyć, mając na względzie szerszy zakres normowania przejścia zakładu
pracy w tym przepisie niż w dyrektywie 2001/23, że charakterystyka ta dotyczy
pojęcia przejścia zakładu pracy lub części zakładu pracy w zakresie regulowanym
przez prawo unijne, a więc w zakresie dotyczącym przejścia jednostek
gospodarczych. Poza zakresem obecnych rozważań pozostaje natomiast nieobjęta
dyrektywą (art. 1 ust. 1 lit. c) i niemająca znaczenia w niniejszej sprawie kwestia
stosowania regulacji przejścia zakładu pracy lub jego części w administracji
publicznej.
4. Wobec powyższego można stwierdzić, że dokonanie przez sąd oceny, czy
nastąpiło przejście zakładu pracy lub części zakładu pracy na innego pracodawcę,
polegającej w istocie na subsumcji danego stanu faktycznego do normy wynikającej
z art. 231
§ 1 k.p., wymaga następujących działań.
W pierwszej kolejności sąd musi dokonać identyfikacji zakładu pracy lub
części zakładu pracy (jednostki gospodarczej) będących przedmiotem przejścia.
Chodzi tu o ustalenie, czy występuje dostatecznie wyodrębniona jednostka (część
zakładu pracy), którą można uznać za zorganizowane połączenie zasobów, którego
celem jest prowadzenie działalności gospodarczej. Np., czy w ramach szpitala lub
przedsiębiorstwa usługodawcy zapewniającego utrzymanie czystości w szpitalu
można wyodrębnić taką jednostkę gospodarczą – część zakładu pracy
(zorganizowane polaczenie zasobów), prowadzącą działalność w zakresie
utrzymania czystości w tym szpitalu. W tym celu należy odwołać się do
wypracowanych w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Najwyższego
kryteriów ustalania istnienia takiej jednostki, jak przypisanie jej określonego
zadania, wyodrębnienie zespołu pracowników, ustalenie określonej struktury
kierownictwa, umożliwienie dysponowania środkami materialnymi, urządzeniami,
17
specjalistyczną wiedzą itp. Należy przypomnieć, że Sąd Najwyższy w wielu
orzeczeniach przyjął odpowiadające unijnemu pojęciu jednostki gospodarczej
określenie części zakładu pracy, wskazując, że jest to pewna zorganizowana
całość, na którą składają się określone elementy materialne i majątkowe, system
organizacyjny i struktura zarządzania, które dają możliwość dalszego wykonywania
pracy przez zatrudnionych w niej pracowników (zob. wyrok SN z dnia 13 kwietnia
2010 r., I PK 210/09, LEX nr 794501 i tam powołane orzeczenia).
Kolejnym krokiem powinno być ustalenie, jakiego rodzaju jednostka jest
przedmiotem przejścia twierdzonego przez powoda w danej sprawie, a w
szczególności, czy jest to jednostka, którą konstytuuje zespół pracowników, czy też
o jej wyodrębnieniu przesądzają składniki materialne (zob. cyt. wyżej wyroki
TS kontynuujące linię Süzen, także cyt. już wcześniej wyrok SN z dnia 29 marca
2012 r., I PK 150/11 i wyrok z tej samej daty w sprawie I PK 151/11).
Na koniec sąd powinien zbadać, czy jednostka ta zachowała tożsamość po
przejściu usługi. Jak wskazano, w przypadku jednostek, których zdolność do
działania opiera się na pracy ludzkiej, stwierdzenie tożsamości jednostki przed i po
przejęciu zależy w decydującej mierze od stwierdzenia przejęcia większości
pracowników (w wyżej określonym sensie). Nie oznacza to jednak, że inne kryteria
zachowania tożsamości nie mają znaczenia. Przeciwnie, zgodnie ze stanowiskiem
Trybunału Sprawiedliwości wyznaczonym sprawami Spijkers i Süzen, sąd badający
zachowanie tożsamości przez przejętą jednostkę powinien zawsze dokonywać
całościowej oceny, a zachowanie jednego z jej elementów nie może być podstawą
przyjęcia, że przejmowana jednostka (np. część zakładu) zachowała tożsamość. Z
tego względu np. przejęcie przez nowego pracodawcę składników majątkowych
służących wykonywaniu określonej działalności jest istotnym wskaźnikiem
zachowania tożsamości przez przejmowana część zakładu pracy także w
przypadkach usług opartych w zasadniczym stopniu na pracy ludzkiej. Może to
mieć szczególne znaczenie w sytuacji, gdy powstają wątpliwości, czy przejęta
część załogi jednostki jest wystarczająca do stwierdzenia przejścia jednostki.
Dotyczy to także innych wyznaczników tożsamości jednostki, w tym szczególnie
zachowania przez nią organizacyjnej samodzielności (zob. np. Hidalgo, pkt 26),
18
jakkolwiek również ten warunek nie może sam w sobie decydować o tożsamości
jednostki (zob. zwłaszcza Klarenberg pkt 43, 53 i sentencja).
5. Jak wcześniej wskazano, w sektorach, w których działalność
przedsiębiorstw opiera się głównie na sile roboczej, zespół pracowników, który
prowadzi trwale wspólną działalność, może tworzyć jednostkę gospodarczą, a
jednostka taka może zachować tożsamość po dokonaniu jej przejęcia, jeśli nowy
pracodawca nie tylko kontynuuje dotychczasową działalność, lecz gdy ponadto
przejmie zasadniczą część, w znaczeniu liczebności i kompetencji, personelu, który
jego poprzednik specjalnie przydzielił do tego zadania. Nieprzejęcie tak rozumianej
większości pracowników w sektorach opartych głównie na sile roboczej, jak np.
sprzątanie, uniemożliwia uznanie, że nastąpił transfer jednostki gospodarczej
(zakładu pracy lub jego części), nawet wtedy, gdy wykonanie tej usługi zostało
przekazane innemu podmiotowi. Dlatego np. w sprawie CLECE Trybunał
Sprawiedliwości orzekł, że art. 1 ust. 1 lit. a) i b) dyrektywy 2001/23/WE należy
interpretować w ten sposób, że dyrektywa ta nie znajduje zastosowania w sytuacji,
gdy gmina, która do tej pory zlecała sprzątanie należących do niej pomieszczeń
przedsiębiorstwu prywatnemu, postanowiła rozwiązać umowę z tym
przedsiębiorstwem i samodzielnie zapewniać ich sprzątanie, zatrudniając w tym
celu nowych pracowników.
Powyższe uwagi prowadzą do wniosku, że ocena przez sąd, czy nastąpiło
przejście części zakładu pracy (jednostki gospodarczej) na nowego pracodawcę, w
sytuacji, w której nowy usługodawca przejął usługi utrzymania czystości i
dezynfekcji w szpitalu od poprzedniego usługodawcy wykonującego je na rzecz
szpitala, wymaga ustalenia, czy przejmowana część zakładu pracy (jednostka
gospodarcza) zachowała tożsamość, a w szczególności, czy nowy usługodawca
przejął decydującą o jej zachowaniu część pracowników przejmowanej jednostki
(art. 231
§ 1 k.p.).
6. Odnosząc te uwagi do rozpoznawanej sprawy należy stwierdzić, że Sąd
drugiej instancji dokonał oceny przejścia części zakładu pracy ze spółki A. na
spółdzielnię N. w sposób naruszający art. 231
§ 1 k.p. Sąd trafnie stwierdził, że
pojęcie części zakładu pracy w tym przepisie nie może być sprowadzone do
samych tylko zadań (wyroki SN z: 13 kwietnia 2010 r., I PK 210/09 i 29 marca 2012
19
r., I PK 150/11). Jednocześnie jednak Sąd błędnie przyjął, że o istnieniu części
zakładu pracy (jako jednostki gospodarczej) zawsze decyduje jej wyposażenie w
środki materialne umożliwiające wykonywanie jej zadań, a w rezultacie, że
nieprzejęcie tych środków uniemożliwia uznanie zaistnienia transferu części
zakładu pracy. Pogląd ten nie uwzględnia przedstawionej wyżej wykładni art. 231
§
1 k.p., a szczególnie jej podstawowej tezy, zgodnie z którą stwierdzenie tożsamości
przejętej części zakładu pracy (jednostki gospodarczej) musi zawsze opierać się na
całościowej ocenie kryteriów zachowania tożsamości. Pogląd ten nie uwzględnia
także powołanego wcześniej orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości oraz
orzecznictwa Sądu Najwyższego, wskazującego, że pojęcia zakładu pracy i części
zakładu pracy nie można sprowadzać do elementów materialnych (zob. np. cyt.
wyżej wyroki SN z dnia 29 marca 2012 r., I PK 150/11 i 13 kwietnia 2010 r., I PK
210/09 i przytoczone w nich orzecznictwo). Sąd Okręgowy nie dokonał także oceny
charakteru części zakładu pracy będącej przedmiotem przejęcia twierdzonego
przez powodów w niniejszej sprawie. W szczególności Sąd nie rozważył, czy
jednostkę tę konstytuują głownie pracownicy i ich umiejętności i kwalifikacje, czy też
jej działalność opiera się głównie na wyposażeniu materialnym. Sąd Okręgowy, co
trafnie podniesiono w skardze kasacyjnej interwenienta ubocznego, w ogóle nie
dokonał ustaleń w kwestii przejęcia przez spółdzielnię N. pracowników
zatrudnianych wcześniej przez A. Plus przy realizacji usługi utrzymania czystości i
dezynfekcji dla Szpitala. Tym samym Sąd zastosował art. 231
§ 1 k.p. do
niedostatecznie ustalonego stanu faktycznego, co oznacza błędne zastosowanie
tego przepisu (zob. np. wyroki SN z dnia: 7 sierpnia 1997 r., I CKN 261/97,
niepublikowany; 26 czerwca 2001 r., III CKN 400/00, LEX nr 52360; 9 grudnia
2004 r., I UK 119/04, niepublikowany; 9 maja 2008 r., II PK 316/07, OSNP 2009 nr
19-20, poz. 250). Trafnie też podniesiono w tej skardze, że Sąd naruszył art. 381 i
382 w związku z art. 230 i 391 § 1 k.p.c., nie odnosząc się do wskazanego przez A.
Plus w piśmie procesowym z dnia 3 marca 2011 r. (k. 236) i niezaprzeczonego
przez stronę pozwaną faktu zatrudnienia przez Spółdzielnię N. większości
pracowników świadczących wcześniej pracę w spółce A. Plus przy utrzymywaniu
czystości i dezynfekcji w Szpitalu.
20
Z powyższych względów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c., orzekając o kosztach postępowania kasacyjnego -
na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. w związku z 39821
k.p.c.