IV CZ 21/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:09-01-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CZ 21/12
POSTANOWIENIE
Dnia 6 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Antoni Górski
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z wniosku A. W.
przy uczestnictwie T. W. i Gminy Miasta G.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 6 czerwca 2012 r.,
zażalenia uczestnika postępowania T. W.
na postanowienie Sądu Okręgowego w G.
z dnia 30 czerwca 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2010 r. Sąd Rejonowy w G. dokonał
podziału majątku wspólnego byłych małżonków A.W. i T. W., którego wartość ustalił
na kwotę 236 868,10 zł, oddalił wniosek uczestnika o ustalenie nierównych
udziałów małżonków w tym majątku, zasądził od niego na rzecz wnioskodawczyni
kwotę 117 060,57 zł oraz rozstrzygnął inne kwestie związane z podziałem.
W apelacji od tego postanowienia uczestnik, oznaczywszy wartość
przedmiotu zaskarżenia na kwotę 266 301 zł, kwestionował zaliczenie do majątku
wspólnego większości składników, oddalenie wniosku o ustalenie nierównych
udziałów, a ponadto inne rozstrzygnięcia, w tym zasądzające dopłatę na rzecz
wnioskodawczyni. Na rozprawie apelacyjnej uczestnik ”sprostował” oznaczenie
wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacji, wskazując w jej miejsce kwotę
117 060,57 zł.
W skardze kasacyjnej od postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 4 marca
2011 r., który oddalił w całości jego apelację, uczestnik oznaczył wartość
przedmiotu zaskarżenia na kwotę 266 301 zł, zakresem zaskarżenia i podstaw
obejmując wszystko, co zaskarżył wcześniej w apelacji.
Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy w G. odrzucił
skargę kasacyjną uczestnika z takim uzasadnieniem, że wartość przedmiotu
zaskarżenia w sprawie działowej wyznacza wartość konkretnego interesu lub
składnika majątkowego, którego dotyczy środek odwoławczy oraz że wobec
sprostowania przez pełnomocnika uczestnika na rozprawie apelacyjnej wartości
przedmiotu zaskarżenia, należało ją ustalić zgodnie z tym oświadczeniem na kwotę
117 060,57 zł. Prowadziło to do uznania skargi za niedopuszczalną ze względu na
ograniczenie przewidziane w art. 5191
§ 2 k.p.c.
W zażaleniu na to postanowienie uczestnik wniósł o jego uchylenie,
zarzucając Sądowi błąd w ocenie wartości przedmiotu zaskarżenia, wynikający
z nieuwzględnienia zakresu zaskarżenia, jak i tego, że w skardze zakwestionowano
rozstrzygnięcie co do zasady oraz odmowę ustalenia nierównych udziałów
w majątku wspólnym.
3
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia, ograniczające się do powołania
oznaczonej przez uczestnika (po „sprostowaniu”) wartości przedmiotu zaskarżenia
w apelacji wskazuje, że Sąd przyjął, iż ta wartość przedmiotu zaskarżenia
jest wiążąca; świadczy o tym także fakt, że Sąd, stwierdziwszy, iż istotna
jest wartość konkretnego interesu, którego dotyczy dany środek, nie dokonał
żadnej oceny tej wartości w odniesieniu do skargi kasacyjnej uczestnika.
Tymczasem, w postępowaniu działowym, chociaż utrzymany jest obowiązek
skarżącego oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia, to - przy uwzględnieniu
art. 567 § 3 w zw. z art. 684 k.p.c. - poczynione przez sąd ustalenia co do składu
i wartości majątku stanowią podstawę kontroli prawidłowości wskazanej przez
stronę tej wartości. Ma to szczególne znaczenie w sprawach o podział majątku,
w których skupiają się różne, często sprzeczne interesy majątkowe uczestników
i które wymagają precyzyjnej oceny w konkretnych okolicznościach danej sprawy.
Nie można odmówić racji skarżącemu, że Sąd Okręgowy pominął istotne
przesłanki takiej oceny. Fakt, że wartość udziału lub wysokość zasądzonej dopłaty
stanowi częste, a czasem nawet wystarczające, kryterium ustalenia wartości
przedmiotu zaskarżenia w sprawach o podział majątku wspólnego, nie zwalnia od
badania tej wartości pod kątem podstawowych przesłanek, którymi są zakres
zaskarżenia oraz podważanie zasady podziału.
Wartość przedmiotu zaskarżenia może przewyższać wartość udziału, gdy
uczestnik podważa samą zasadę podziału, kwestionując dopuszczalność i sposób
podziału, bądź twierdząc, że określony majątek nie stanowi wspólności lub
że określone przedmioty zostały wadliwie uznane za niestanowiące wspólności
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2003 r., III CZ 153/02,
OSNC 2004, nr 4, poz. 60 oraz z dnia 18 stycznia 2006 r., III CSK 136/05 i z dnia
2 grudnia 2010 r., I CZ 147/10, niepublikowane), jak również wtedy gdy zaskarża
rozstrzygnięcie o żądaniu ustalenia nierównych udziałów. Za tym, że w tych
sytuacjach chodzi o zasadę podziału przemawia także to, że wskazane kwestie
mogą stanowić przedmiot postanowienia wstępnego (art. 567 § 2 oraz art. 685
w zw. z art. 567 § 3 k.p.c.).
4
Skarżący w niniejszej sprawie zarówno w apelacji, jak i w skardze kasacyjnej
niewątpliwie zakwestionował tak rozumianą zasadę podziału, co sprzeciwia
się uznaniu, że wartość przedmiotu zaskarżenia ogranicza się do wartości
zasądzonej dopłaty.
Stoi temu na przeszkodzie także zakres, w jakim skarżący zakwestionował
orzeczenie działowe, gdyż jest to przesłanka, która również winna być brana pod
uwagę (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2002 r., II CZ
25/02, z dnia 24 stycznia 2003 r., III CZ 147/02 i z dnia 24 lipca 2008 r., IV CZ
53/08, wszystkie niepublikowane).
Z omówionych względów, wobec nieuzasadnionego odrzucenia skargi
kasacyjnej, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji, stosownie do art. 3941
§ 3 w zw.
z art. 39815
k.p.c.
jw
POSTANOWIENIE
Dnia 6 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Antoni Górski
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z wniosku A. W.
przy uczestnictwie T. W. i Gminy Miasta G.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 6 czerwca 2012 r.,
zażalenia uczestnika postępowania T. W.
na postanowienie Sądu Okręgowego w G.
z dnia 30 czerwca 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2010 r. Sąd Rejonowy w G. dokonał
podziału majątku wspólnego byłych małżonków A.W. i T. W., którego wartość ustalił
na kwotę 236 868,10 zł, oddalił wniosek uczestnika o ustalenie nierównych
udziałów małżonków w tym majątku, zasądził od niego na rzecz wnioskodawczyni
kwotę 117 060,57 zł oraz rozstrzygnął inne kwestie związane z podziałem.
W apelacji od tego postanowienia uczestnik, oznaczywszy wartość
przedmiotu zaskarżenia na kwotę 266 301 zł, kwestionował zaliczenie do majątku
wspólnego większości składników, oddalenie wniosku o ustalenie nierównych
udziałów, a ponadto inne rozstrzygnięcia, w tym zasądzające dopłatę na rzecz
wnioskodawczyni. Na rozprawie apelacyjnej uczestnik ”sprostował” oznaczenie
wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacji, wskazując w jej miejsce kwotę
117 060,57 zł.
W skardze kasacyjnej od postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 4 marca
2011 r., który oddalił w całości jego apelację, uczestnik oznaczył wartość
przedmiotu zaskarżenia na kwotę 266 301 zł, zakresem zaskarżenia i podstaw
obejmując wszystko, co zaskarżył wcześniej w apelacji.
Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy w G. odrzucił
skargę kasacyjną uczestnika z takim uzasadnieniem, że wartość przedmiotu
zaskarżenia w sprawie działowej wyznacza wartość konkretnego interesu lub
składnika majątkowego, którego dotyczy środek odwoławczy oraz że wobec
sprostowania przez pełnomocnika uczestnika na rozprawie apelacyjnej wartości
przedmiotu zaskarżenia, należało ją ustalić zgodnie z tym oświadczeniem na kwotę
117 060,57 zł. Prowadziło to do uznania skargi za niedopuszczalną ze względu na
ograniczenie przewidziane w art. 5191
§ 2 k.p.c.
W zażaleniu na to postanowienie uczestnik wniósł o jego uchylenie,
zarzucając Sądowi błąd w ocenie wartości przedmiotu zaskarżenia, wynikający
z nieuwzględnienia zakresu zaskarżenia, jak i tego, że w skardze zakwestionowano
rozstrzygnięcie co do zasady oraz odmowę ustalenia nierównych udziałów
w majątku wspólnym.
3
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia, ograniczające się do powołania
oznaczonej przez uczestnika (po „sprostowaniu”) wartości przedmiotu zaskarżenia
w apelacji wskazuje, że Sąd przyjął, iż ta wartość przedmiotu zaskarżenia
jest wiążąca; świadczy o tym także fakt, że Sąd, stwierdziwszy, iż istotna
jest wartość konkretnego interesu, którego dotyczy dany środek, nie dokonał
żadnej oceny tej wartości w odniesieniu do skargi kasacyjnej uczestnika.
Tymczasem, w postępowaniu działowym, chociaż utrzymany jest obowiązek
skarżącego oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia, to - przy uwzględnieniu
art. 567 § 3 w zw. z art. 684 k.p.c. - poczynione przez sąd ustalenia co do składu
i wartości majątku stanowią podstawę kontroli prawidłowości wskazanej przez
stronę tej wartości. Ma to szczególne znaczenie w sprawach o podział majątku,
w których skupiają się różne, często sprzeczne interesy majątkowe uczestników
i które wymagają precyzyjnej oceny w konkretnych okolicznościach danej sprawy.
Nie można odmówić racji skarżącemu, że Sąd Okręgowy pominął istotne
przesłanki takiej oceny. Fakt, że wartość udziału lub wysokość zasądzonej dopłaty
stanowi częste, a czasem nawet wystarczające, kryterium ustalenia wartości
przedmiotu zaskarżenia w sprawach o podział majątku wspólnego, nie zwalnia od
badania tej wartości pod kątem podstawowych przesłanek, którymi są zakres
zaskarżenia oraz podważanie zasady podziału.
Wartość przedmiotu zaskarżenia może przewyższać wartość udziału, gdy
uczestnik podważa samą zasadę podziału, kwestionując dopuszczalność i sposób
podziału, bądź twierdząc, że określony majątek nie stanowi wspólności lub
że określone przedmioty zostały wadliwie uznane za niestanowiące wspólności
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2003 r., III CZ 153/02,
OSNC 2004, nr 4, poz. 60 oraz z dnia 18 stycznia 2006 r., III CSK 136/05 i z dnia
2 grudnia 2010 r., I CZ 147/10, niepublikowane), jak również wtedy gdy zaskarża
rozstrzygnięcie o żądaniu ustalenia nierównych udziałów. Za tym, że w tych
sytuacjach chodzi o zasadę podziału przemawia także to, że wskazane kwestie
mogą stanowić przedmiot postanowienia wstępnego (art. 567 § 2 oraz art. 685
w zw. z art. 567 § 3 k.p.c.).
4
Skarżący w niniejszej sprawie zarówno w apelacji, jak i w skardze kasacyjnej
niewątpliwie zakwestionował tak rozumianą zasadę podziału, co sprzeciwia
się uznaniu, że wartość przedmiotu zaskarżenia ogranicza się do wartości
zasądzonej dopłaty.
Stoi temu na przeszkodzie także zakres, w jakim skarżący zakwestionował
orzeczenie działowe, gdyż jest to przesłanka, która również winna być brana pod
uwagę (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2002 r., II CZ
25/02, z dnia 24 stycznia 2003 r., III CZ 147/02 i z dnia 24 lipca 2008 r., IV CZ
53/08, wszystkie niepublikowane).
Z omówionych względów, wobec nieuzasadnionego odrzucenia skargi
kasacyjnej, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji, stosownie do art. 3941
§ 3 w zw.
z art. 39815
k.p.c.
jw