V CZ 46/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:31-01-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 46/12
POSTANOWIENIE
Dnia 19 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Irena Gromska-Szuster
w sprawie z powództwa K. Przedsiębiorstwa Robót Inżynieryjnych "KPRI" Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Usługowemu "E." Spółce
z ograniczoną odpowiedzialnością
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 października 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej na orzeczenie o kosztach, zawarte w wyroku Sądu
Apelacyjnego
z dnia 22 grudnia 2011 r.,
1. odrzuca zażalenie w części dotyczącej rozstrzygnięcia
o kosztach procesu za pierwszą instancję;
2. oddala zażalenie w pozostałej części.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny w punkcie 2 wyroku z dnia 22 grudnia 2011 r. zmienił
zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 20 lipca 2011 r. m.in. w ten
sposób, że nie obciążył powódki kosztami procesu, a w punkcie 4 wyroku nie
obciążył powódki kosztami postępowania odwoławczego. Uznał mianowicie, że z
uwagi na brak w niniejszej sprawie reakcji pozwanej, przed wniesieniem pozwu, na
wezwania powódki do zwrotu zatrzymanej gwarancji dobrego wykonania oraz
zwłaszcza z uwagi na możliwą różną wykładnię postanowień umowy, zachodzi
szczególnie uzasadniony przypadek, o którym mowa w art. 102 k.p.c.
Pozwana wniosła zażalenie na wymienione rozstrzygnięcia o kosztach,
zarzucając naruszenie art. 102 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z dawnym, ale mającym zastosowanie w niniejszej sprawie art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługiwało na postanowienie
sądu drugiej instancji co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem
rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Z tego względu zażalenie na
rozstrzygnięcie zamieszczone w punkcie 2 wyroku Sądu Apelacyjnego, dotyczące
kosztów postępowania przez Sądem Okręgowym, podlega odrzuceniu jako
niedopuszczalne.
Według art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest
zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie niezbędne koszty procesu, do których
zalicza się – w wypadku strony reprezentowanej przez adwokata – wynagrodzenie,
jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki
jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego
stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.). Wyjątek od tej reguły przewiduje m.in. art.
102 k.p.c., realizujący zasadę słuszności, stosownie do którego w wypadkach
szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko
część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten pozostawia
sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu,
jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej
kosztami procesu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia
2007 r., I CZ 110/07, niepubl.). Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych”
3
należą zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące
na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania
poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie
strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, prekluzja. Drugie natomiast
wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem,
że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową,
nawet jeśli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia
pełnomocnika z urzędu. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać
zastosowanie tego wyjątku, powinien być oceniony z uwzględnieniem zasad
współżycia społecznego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia
2011 r., I CZ 26/11, niepubl. oraz z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11, niepubl.).
W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny, uzasadniając celowość zastosowania art. 102
k.p.c., wskazał na okoliczności związane z przebiegiem sporu między stronami
i procesu. Sąd Najwyższy nie znalazł natomiast podstaw uzasadniających
zakwestionowanie tej oceny, która w istocie ma charakter dyskrecjonalny.
Wprawdzie kwestia trafności jego zastosowania co do zasady może być objęta
kontrolą Sądu wyższego rzędu, niemniej jednak ewentualna zmiana zaskarżonego
orzeczenia o kosztach powinna następować wyjątkowo (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r., I CZ 165/11, niepubl.).
Z przedstawionych powodów orzeczono, jak w sentencji (art. 3986
§ 3 i art.
39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
es
POSTANOWIENIE
Dnia 19 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Irena Gromska-Szuster
w sprawie z powództwa K. Przedsiębiorstwa Robót Inżynieryjnych "KPRI" Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Usługowemu "E." Spółce
z ograniczoną odpowiedzialnością
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 października 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej na orzeczenie o kosztach, zawarte w wyroku Sądu
Apelacyjnego
z dnia 22 grudnia 2011 r.,
1. odrzuca zażalenie w części dotyczącej rozstrzygnięcia
o kosztach procesu za pierwszą instancję;
2. oddala zażalenie w pozostałej części.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny w punkcie 2 wyroku z dnia 22 grudnia 2011 r. zmienił
zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 20 lipca 2011 r. m.in. w ten
sposób, że nie obciążył powódki kosztami procesu, a w punkcie 4 wyroku nie
obciążył powódki kosztami postępowania odwoławczego. Uznał mianowicie, że z
uwagi na brak w niniejszej sprawie reakcji pozwanej, przed wniesieniem pozwu, na
wezwania powódki do zwrotu zatrzymanej gwarancji dobrego wykonania oraz
zwłaszcza z uwagi na możliwą różną wykładnię postanowień umowy, zachodzi
szczególnie uzasadniony przypadek, o którym mowa w art. 102 k.p.c.
Pozwana wniosła zażalenie na wymienione rozstrzygnięcia o kosztach,
zarzucając naruszenie art. 102 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z dawnym, ale mającym zastosowanie w niniejszej sprawie art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługiwało na postanowienie
sądu drugiej instancji co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem
rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Z tego względu zażalenie na
rozstrzygnięcie zamieszczone w punkcie 2 wyroku Sądu Apelacyjnego, dotyczące
kosztów postępowania przez Sądem Okręgowym, podlega odrzuceniu jako
niedopuszczalne.
Według art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest
zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie niezbędne koszty procesu, do których
zalicza się – w wypadku strony reprezentowanej przez adwokata – wynagrodzenie,
jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki
jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego
stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.). Wyjątek od tej reguły przewiduje m.in. art.
102 k.p.c., realizujący zasadę słuszności, stosownie do którego w wypadkach
szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko
część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten pozostawia
sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu,
jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej
kosztami procesu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia
2007 r., I CZ 110/07, niepubl.). Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych”
3
należą zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące
na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania
poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie
strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, prekluzja. Drugie natomiast
wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem,
że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową,
nawet jeśli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia
pełnomocnika z urzędu. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać
zastosowanie tego wyjątku, powinien być oceniony z uwzględnieniem zasad
współżycia społecznego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia
2011 r., I CZ 26/11, niepubl. oraz z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11, niepubl.).
W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny, uzasadniając celowość zastosowania art. 102
k.p.c., wskazał na okoliczności związane z przebiegiem sporu między stronami
i procesu. Sąd Najwyższy nie znalazł natomiast podstaw uzasadniających
zakwestionowanie tej oceny, która w istocie ma charakter dyskrecjonalny.
Wprawdzie kwestia trafności jego zastosowania co do zasady może być objęta
kontrolą Sądu wyższego rzędu, niemniej jednak ewentualna zmiana zaskarżonego
orzeczenia o kosztach powinna następować wyjątkowo (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r., I CZ 165/11, niepubl.).
Z przedstawionych powodów orzeczono, jak w sentencji (art. 3986
§ 3 i art.
39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
es