Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 122/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Myszka (przewodniczący)
SSN Romualda Spyt
SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania R. R.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o podjęcie wypłaty emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 23 października 2013 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego w [...]
z dnia 6 grudnia 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 7 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w P. – w sprawie z odwołania R. R. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych o podjęcie wypłaty emerytury – oddalił odwołanie R. R.
2
od decyzji organu rentowego z dnia 27 października 2011 r., wstrzymującej wypłatę
emerytury od dnia 1 października 2011 r.
Podstawę faktyczną wyroku Sądu Okręgowego stanowiły następujące
ustalenia. Decyzją organu rentowego z dnia 25 maja 2007 r. odwołująca się od
dnia 1 maja 2007 r. uzyskała prawo do emerytury na podstawie art. 29 w związku z
art. 46 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej jako:
„ustawa emerytalno – rentowa”). Jednocześnie zawieszono wypłatę świadczenia z
uwagi na kontynuowanie przez odwołującą się zatrudnienia. W dacie przyznania
świadczenia oraz obecnie odwołująca pozostawała i pozostaje w stosunku pracy
ze Starostwem Powiatowym w P. Decyzją z dnia 30 stycznia 2009 r. organ rentowy
(w związku z uchyleniem art. 103 ust. 2a ustawy emerytalno – rentowej), na
wniosek odwołującej wznowił wypłatę emerytury od dnia 1 stycznia 2009 r.
Uznając bezzasadność odwołania Sąd Okręgowy wskazał, że stosownie do
treści przepisu art. 103a w/w ustawy (dodanego art. 6 ustawy z dnia 16 grudnia
2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw –
Dz. U. Nr 257, poz. 1726) prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na
wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia
kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na
rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do
emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Stosownie do przepisu
przejściowego – art. 28 powołanej wyżej ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia
2010 r. do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy
przepisy ustawy w brzmieniu znowelizowanym stosuje się, poczynając od dnia 1
października 2011 r. Odwołująca się nabyła prawo do emerytury przed dniem 1
stycznia 2011 r. i nadal pozostaje w zatrudnieniu na podstawie stosunku pracy ze
Starostwem Powiatowym; nie rozwiązała do dnia 30 września 2011 r. stosunku
pracy. W związku z powyższym według Sądu Okręgowego organ rentowy zasadnie
– na podstawie powołanych wyżej przepisów – wstrzymał odwołującej się wypłatę
emerytury od dnia 1 października 2011 r. W ocenie Sądu Okręgowego nie ma
naruszenia zasady ochrony praw nabytych, ponieważ zaskarżona decyzja organu
rentowego nie pozbawia odwołującej się samego prawa do emerytury, a jedynie
3
zawiesza wypłatę wynikających z tego prawa świadczeń. Nie ingeruje ona w samo
prawo do świadczenia, lecz zawiesza jego realizację do momentu spełnienia przez
odwołującą dodatkowej przesłanki, którą jest rozwiązanie stosunku pracy.
Kształtowanie tych przesłanek należy natomiast do uprawnień ustawodawcy.
Powyższy wyrok Sądu Okręgowego odwołująca się zaskarżyła apelacją.
Wyrokiem z dnia 6 grudnia 2012 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację. Uznał, że
zarzuty apelacji sprowadzały się do stwierdzenia, że Sąd pierwszej instancji oparł
swoje rozstrzygnięcie na niekonstytucyjnym przepisie art. 103a ustawy emerytalno
– rentowej i art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach
publicznych oraz niektórych innych ustaw. Sąd drugiej instancji wskazał, że oceną
zgodności z Konstytucją wskazanych w apelacji przepisów zajął się Trybunał
Konstytucyjny, który w wyroku z dnia 13 listopada 2012 r., K 2/12, orzekł, że art. 28
ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2010 r. w związku z art. 103 a ustawy
emerytalno – rentowej, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy zmieniającej z dnia 16
grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły
prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r, bez konieczności rozwiązania
stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i
stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji RP. W ocenie Sądu
drugiej instancji powołany wyrok TK nie ma zastosowania do odwołującej się z
uwagi na to, że prawo do emerytury nabyła ona w dniu 25 maja 2007 r., a więc w
stanie prawnym, w którym obowiązywał przepis art. 103 ust. 2a ustawy emerytalno
– rentowej o emeryturach i rentach z FUS, będący w swej treści odpowiednikiem
aktualnie obowiązującego art. 103a ustawy emerytalno - rentowej. Przepis ten
stanowił, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość
przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez
uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego
wykonywał ją bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w
decyzji organu rentowego. W reżimie prawnym, w którym odwołująca się nabyła
prawo do emerytury, nie było możliwości pobierania świadczenia emerytalnego bez
rozwiązania stosunku pracy z ostatnim pracodawcą, dlatego emerytura odwołującej
została zawieszona, a jej wypłatę podjęto w styczniu 2009 r., w związku z
uchyleniem przepisu art. 103 ust. 2a ustawy emerytalno – rentowej.
4
Jeżeli zaś chodzi o kwestie konstytucyjności przepisu art. 103 ust. 2a ustawy
emerytalno – rentowej (obowiązującego od dnia 1 lipca 2000 r. do 7 stycznia
2009 r.), na podstawie którego zawieszono odwołującej się prawo do emerytury w
2008 r.; Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 7 lutego 2006 r., SK 45/04 (OTK -
A 2006, nr 2, poz. 15) uznał, że przepis ten jest zgodny z Konstytucją, nie narusza
zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasady niedziałania
prawa wstecz, zasady ochrony praw nabytych, czy obowiązku wprowadzania
zmian do systemu prawnego z zachowaniem odpowiedniego vacatio legis. TK
uznał tym samym, że ustawodawca ma prawo uzależnić podjęcie wypłaty
emerytury od uprzedniego rozwiązania stosunku pracy, a rozwiązanie to wbrew
twierdzeniom skarżącej, nie narusza zasady równości. W uzasadnieniu swojego
wyroku TK wskazał, że do ustawodawcy należy precyzyjne określenie kryteriów
nabycia i korzystania z prawa do emerytury. Ma on przy tym szeroki zakres
swobody pod warunkiem poszanowania istoty konstytucyjnego prawa do
zabezpieczenia społecznego. Wobec przedstawionej istoty konstytucyjnego prawa
do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego, Konstytucja
nie zawiera nakazu zagwarantowania świadczeń emerytalnych osobom
kontynuującym działalność zawodową. W tym kontekście rozwiązanie stosunku
pracy z dotychczasowym pracodawcą stanowi cechę istotną, uzasadniającą
efektywne korzystanie z prawa do świadczeń emerytalnych. Osoby, które
postanowiły nie rozwiązywać stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, nie
mają wspólnej cechy istotnej z punktu widzenia realizacji prawa do emerytury.
Według Sądu drugiej instancji odwołująca się nie może powoływać się na
zasadę ochrony praw nabytych i zasadę niedziałania prawa wstecz, ponieważ
prawo do emerytury nabyła w reżimie prawnym ukształtowanym przez treść
art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, uniemożliwiającym pobieranie świadczenia
emerytalnego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy, którego
konstytucyjność była oceniania przez Trybunał Konstytucyjny. Z kolei wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. nie dotyczy sytuacji
odwołującej się.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego odwołująca się zaskarżyła skargą
kasacyjną. Skargę oparto na pierwszej podstawie kasacyjnej określonej w art. 3983
5
§ 1 pkt 1 k.p.c. i zarzucono niewłaściwe zastosowanie w ustalonym stanie
faktycznym przepisu art. 103a ustawy o emerytalno – rentowej w związku z art. 28
ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz
niektórych innych ustaw, chociaż art. 28 ustawy zmieniającej w związku z art. 103a
ustawy, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy zmieniającej, w zakresie, w jakim
znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia
2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, w tym także do osób, które
nabyły prawo do emerytury przed 8 stycznia 2009 roku, której wypłatę podjęto po
tej dacie – jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i
stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji RP, a także z zasadą
równości wobec prawa wynikającą z art. 32 Konstytucji RP, a zatem wstrzymanie
wypłaty emerytury skarżącej naruszyło prawo materialne, gdyż nabyła ona prawo
do emerytury przed 1 stycznia 2011 r. bez konieczności rozwiązania stosunku
pracy.
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu oraz o zwrot kosztów
postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa prawnego skarżącej przez
pełnomocnika będącego adwokatem, a także kosztów opłaty sądowej od skargi
kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Konstrukcja zawieszenia prawa do emerytury ze względu na kontynuowanie
stosunku pracy zawarta we wskazanym w podstawie rozpatrywanej skargi
kasacyjnej art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie jest instytucją nową, ponieważ została
wprowadzona do porządku prawnego po raz pierwszy w art. 103 ust. 2a tej ustawy,
obowiązującym od dnia 1 lipca 2000 r. (por. art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 21 stycznia
2000 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz.U. Nr 9, poz.
118). Ustawodawca wycofał się następnie z tej regulacji od dnia 8 stycznia 2009 r.;
w art. 37 pkt 5 lit. b ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych
6
(Dz.U. Nr 228, poz. 1507) postanowił bowiem o uchyleniu wspomnianego art. 103
ust. 2a ustawy emerytalnej. Jego usunięcie ukształtowało stan prawny, w którym
przestało istnieć prawne wymaganie uprzedniego rozwiązania stosunku pracy jako
warunku pobierania świadczeń emerytalnych. Na wniosek uprawnionych organ
rentowy dokonywał więc, na podstawie art. 45 ust. 1 ustawy o emeryturach
kapitałowych, wypłaty emerytur, do których prawo zostało zawieszone na
podstawie art. 103 ust. 2a ustawy emerytalno – rentowej. Prawo do świadczeń
ulegało zaś zawieszeniu już tylko na zasadach ogólnych wynikających z art. 103-
106 ustawy emerytalno – rentowej, zależnie od wysokości uzyskiwanego dochodu.
Uzależnienie wypłaty emerytury od rozwiązania stosunku pracy z
dotychczasowym pracodawcą – abstrahując od braku stanowczości ustawodawcy
w jej wprowadzaniu – nie została zakwestionowana przez Trybunał Konstytucyjny,
który w wyroku z dnia 7 lutego 2006 r., SK 45/04 (OTK-A 2006/2/15) stwierdził, że
zasada demokratycznego państwa prawnego nie oznacza niezmienności prawa i
polityki zatrudnienia poszczególnych grup ludności, a Konstytucja RP nie zawiera
nakazu zagwarantowania świadczeń emerytalnych osobom kontynuującym
działalność zawodową. W konsekwencji tych konstatacji Trybunał Konstytucyjny w
przytoczonym wyroku uznał art. 103 ust. 2a ustawy emerytalno – rentowej za
zgodny z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 i art. 67 ust. 1 Konstytucji oraz orzekł, że nie
jest on niezgodny z art. 30, art. 65 ust. 1, art. 70 ust. 5 i art. 73 Konstytucji.
Warunek nabycia prawa do wypłaty emerytury, który obowiązywał na
podstawie art. 103 ust. 2a ustawy emerytalno – rentowej, został ponownie
wprowadzony do ustawy emerytalno – rentowej art. 103a, który obowiązywał od
dnia 1 stycznia 2011 r. (por. art. 6 pkt 2 ustawy o zmianie ustawy o finansach
publicznych oraz niektórych innych ustaw) i wywoływał skutki od dnia 1
października 2011 r. (por. art. 28 ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych
oraz niektórych innych ustaw). Na jego podstawie została ukształtowana sytuacja
prawna emerytów od dnia 1 stycznia 2011 r., przy czym przewidziany w art. 103a
ustawy emerytalno – rentowej skutek następował, poczynając od dnia 1
października 2011 r., wobec wszystkich emerytów pobierających w tym dniu
emerytury bez rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz których
świadczyli pracę bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.
7
Regulacja ta objęła więc zarówno tych, którym świadczenia przyznano po dniu 1
stycznia 2011 r., jak i tych, którym przyznano je przed tym dniem.
Zgodność ze wskazanymi wzorcami konstytucyjnymi konstrukcji prawnej
zawieszenia prawa do emerytury z powodu uzyskiwania przez emeryta przychodu
z tytułu zatrudnienia kontynuowanego po nabyciu prawa do emerytury, bez
uprzedniego rozwiązania stosunku pracy, sama w sobie nie była kwestionowana.
Stan prawny zaistniały po dniu 1 stycznia 2011 r. został natomiast
zakwestionowany z punktu widzenia zgodności art. 6 ustawy o zmianie ustawy o
finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw z art. 2, art. 21 i art. 64
Konstytucji oraz art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności (Dz.U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175 ze zm.) w zakresie, w
jakim z powodu uzyskiwania przez emeryta przychodu z tytułu zatrudnienia
kontynuowanego po nabyciu prawa do emerytury bez uprzedniego rozwiązania
stosunku pracy skutkuje zawieszeniem prawa do emerytury również wobec
emerytów, którzy nabyli prawo do emerytury na mocy wcześniejszych przepisów,
bez konieczności rozwiązywania stosunku pracy.
Zarzuty sprzeczności z normami konstytucyjnymi zostały jednakże
postawione tylko ze względu na intertemporalne postanowienia art. 28 ustawy o
zmianie ustawy o finansach publicznych, w zakresie przewidzianego w nim
zastosowania art. 103a ustawy o emerytalno – rentowej do osób, które nabyły
prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011 r. We wniosku wszczynającym
postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym podniesiono nierespektowanie
wobec tych osób zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie
prawa przez rozciągnięcie – jako warunku realizacji prawa do emerytury – nowego
dla nich obowiązku rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą.
Wątpliwość co do konstytucyjności dotyczyła tych – i tylko tych – osób, które
skutecznie nabyły i zrealizowały prawo do emerytury wówczas, gdy treścią ryzyka
emerytalnego było wyłącznie osiągnięcie wieku emerytalnego i stażu
ubezpieczeniowego, a realizacja świadczenia następowała niezależnie od
dalszego zatrudnienia, czyli w czasie, gdy nie obowiązywał już art. 103 ust. 2a
ustawy emerytalno-rentowej i nie został jeszcze uchwalony art. 103a ustawy
emerytalno – rentowej. Dotyczyło to tych osób, które nabyły prawo do emerytury w
8
okresie od dnia 8 stycznia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 6 czerwca 2013 r., II UK 330/12, z dnia 25 kwietnia 2013 r.,
I UK 593/12 i z dnia 24 kwietnia 2013 r., II UK 299/12 – niepublikowane).
Trybunał Konstytucyjny, uwzględniając te zarzuty w wyroku z dnia 13
listopada 2012 r., K 2/12 (Dz. U. z 2012 r., poz. 1285), uznał, że rozwiązanie
przyjęte przez ustawodawcę w art. 28 ustawy o zmianie ustawy o finansach
publicznych oraz niektórych innych ustaw spowodowało, iż osoby, które skutecznie
nabyły i zrealizowały prawo do emerytury bez konieczności rozwiązania stosunku
pracy, zostały w dniu 1 stycznia 2011 r. objęte nową, mniej korzystną dla nich
treścią ryzyka emerytalnego. Uwzględniając swobodę ustawodawcy w ustalaniu
treści ryzyka emerytalnego, Trybunał stwierdził, że jego treść nie powinna być
zmieniana w stosunku do osób, które już nabyły i zrealizowały prawo do emerytury.
Doszedł przy tym do wniosku, że brak w chwili przechodzenia na emeryturę
świadomości konieczności rozwiązania stosunku pracy, jako przesłanki
otrzymywania emerytury, mógł powodować podejmowanie przez emerytów decyzji
dla nich niekorzystnych. W konsekwencji, z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku
Trybunału Konstytucyjnego utracił moc art. 28 ustawy o zmianie ustawy o
finansach publicznych w zakresie, w jakim przewidywał zastosowanie art. 103a
ustawy emerytalno – rentowej do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1
stycznia 2011 r. Artykuł 103a powołanej ustawy obowiązuje więc w obrocie
prawnym w innym zakresie czasowym.
Ubezpieczeni, którzy uzyskali prawo do emerytury po usunięciu od dnia 8
stycznia 2009 r. wymogu niepozostawania w stosunku pracy z dotychczasowym
pracodawcą, jako dodatkowego warunku wypłaty emerytury, uzyskali prawo do
świadczenia z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego oraz posiadania
odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego. Mogli oni – działając w zaufaniu do
państwa i stanowionego przez nie prawa i nie spodziewając się niekorzystnej jego
zmiany przyszłości – podjąć decyzję co do przejścia na emeryturę bez uprzedniego
rozwiązania stosunku pracy, w przekonaniu, że emerytura będzie im wypłacana
(por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r.,
K 2/12, OTK-A 2012 nr 10, poz. 121). Ponowne wprowadzenie od dnia 1 stycznia
2011 r. warunku rozwiązania stosunku pracy jako warunku emerytalnego mogło
9
stanowić dla nich zaskoczenie, nie było jednakże zaskoczeniem wobec wszystkich
emerytów, którzy uzyskali prawo do świadczeń przed dniem 1 stycznia 2011 r. Nie
wszyscy oni zostali, przez wprowadzenie art. 103a ustawy emerytalno – rentowej,
postawieni przez ustawodawcę w takiej niekorzystnej sytuacji ze względu na
wcześniej podjęte decyzje. W szczególności nie dotyczy to tych, którzy przeszli na
emeryturę pod rządem art. 103 ust. 2a ustawy emerytalno – rentowej (przed dniem
8 stycznia 2009 r.). Tym emerytom znany był bowiem, obowiązujący ich od dnia 1
lipca 2000 r. do dnia 7 stycznia 2009 r., dodatkowy warunek wypłaty emerytury w
postaci rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. Świadomości
tego warunku nie można natomiast traktować inaczej w odniesieniu do
ubezpieczonych, którzy nabyli prawo do świadczeń po dniu 1 stycznia 2011 r.,
wobec których stosuje się art. 103a ustawy emerytalno – rentowej, a inaczej wobec
tych, do których znajdował zastosowanie poprzedzający tę regulację art. 103
ust. 2a ustawy. Ubezpieczeni z obydwu tych grup byli w chwili nabywania prawa do
emerytury jednakowo świadomi konieczności rozwiązania stosunku pracy, a skoro
kontynuowali zatrudnienie, decydowali się na zawieszenie prawa do emerytury.
Nieobowiązywanie przez pewien czas (od dnia 8 stycznia 2009 r. do dnia 31
grudnia 2010 r.) tego warunku mogło zaś być dla nich co najwyżej korzystnym
zaskoczeniem. W wyniku zmiany prawa przez powrót dawnej regulacji po dniu 1
stycznia 2011 r. nie ustanowiono nowej, lecz tylko przywrócono regułę, stosowaną
w czasie nabycia przez nich prawa do emerytury. W tych okolicznościach
zastosowanie art. 103a ustawy emerytalno – rentowej wobec emerytów, którzy
nabyli prawo do emerytury przed dniem 8 stycznia 2009 r., to jest pod rządem
art. 103 ust. 2a ustawy emerytalno – rentowej, a także jeszcze przed wejściem w
życie tego przepisu, nie naruszało zasady niedziałania prawa wstecz, zasady
ochrony praw nabytych ani zasady zaufania obywateli do Państwa i stanowionego
przez nie prawa, wynikających z art. 2 Konstytucji RP (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 14 sierpnia 2013 r.: III UK 117/12 oraz III UK 118/12 –
dotychczas niepublikowane).
W ocenie Sądu Najwyższego, w obecnym składzie, relewantne jest
stanowisko zajęte przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 7 lutego 2006 r. (OTK
ZU nr 2/A/2006, poz. 15), w którym Trybunał uznał, że ówczesny art. 103 ust. 2a
10
ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest zgodny z przepisami Konstytucji, w tym
z art. 2. W uzasadnieniu tego wyroku Trybunał stwierdził m.in., że "całkowite
zawieszenie świadczeń w razie nierozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym
pracodawcą nie ma charakteru arbitralnego i nie narusza zasady
proporcjonalności, ponieważ odpowiada istocie konstytucyjnego prawa do
zabezpieczenia społecznego i ma na celu realizację zadań państwa w zakresie
zapewnienia pełnego, produktywnego zatrudnienia". Trybunał podkreślił, że
umożliwienie pobierania świadczeń emerytalnych bez przerwania działalności
zawodowej wykracza poza konstytucyjny zakres prawa do zabezpieczenia
społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego.
W uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada
2012 r., K 2/12, zawarto konkluzję, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z
dotychczasowym pracodawcą - jako warunek realizacji nabytego prawa do
emerytury - nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie
od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. Natomiast przepis ten pozostaje nadal
w obrocie prawnym i znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do
emerytury w momencie jego wejścia w życie i później, tj. od 1 stycznia 2011 r.
Pewna kontrowersyjność tego wyroku wynika nie tylko z faktu, że brzmienie i
kontekst normatywny art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej były tożsame z regulacją
przyjętą w aktualnie obowiązującym art. 103a ustawy emerytalnej
(niekwestionowaną co do istoty), ale także z tego, że wprowadzenie nowych
regulacji w 2000 r. oraz w 2011 r. związane było de facto z tożsamymi kwestiami
intertemporalnymi, co słusznie zasygnalizował prof. P.Tuleja w zdaniu odrębnym
do wyroku z dnia 13 listopada 2012 r. Ponadto omawiana regulacja nie pozbawiała
emerytów prawa do podejmowania zatrudnienia po przejściu na emeryturę, a tylko
normowała w wąskim zakresie zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy,
zachowując w tym zakresie wielomiesięczne vacatio legis. Zgodnie jednak z
art. 190 ust. 1 Konstytucji RP orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc
powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
W niniejszej sprawie rozstrzygnięcie dotyczyło prawidłowości zastosowania
art. 103a ustawy emerytalno – rentowej wobec skarżącej, która zgodnie z
ustaleniami faktycznymi Sądów meriti, wiążącymi Sąd Najwyższy w postępowaniu
11
kasacyjnym (art. 39813
§ 2 k.p.c.), prawo do emerytury nabyła na podstawie decyzji
organu rentowego z dnia 25 maja 2007 r. - od dnia 1 maja 2007 r. Według
obowiązującego w tym dniu art. 103 ust. 2a ustawy emerytalno – rentowej,
skarżąca nie mogła natomiast – wbrew stwierdzeniom zawartym w skardze
kasacyjnej – uzyskać prawa do wypłaty świadczenia bez rozwiązania
dotychczasowego stosunku pracy. Chcąc nadal pracować i jednocześnie pobierać
emeryturę na zasadach określonych w art. 103 ust. 2 ustawy emerytalno –
rentowej, musiała rozwiązać dotychczasowy stosunek pracy. Skarżąca nie była
wobec tego osobą, której sytuację rozważał Trybunał Konstytucyjny. Przyznane jej
prawo do emerytury zostało zawieszone z powodu kontynuowania zatrudnienia u
dotychczasowego pracodawcy, z pouczeniem, że w celu podjęcia wypłaty
emerytury powinna przedłożyć dowód rozwiązania stosunku pracy z każdym z
pracodawców, na rzecz których wykonywała pracę bezpośrednio przed dniem
nabycia prawa do emerytury. Była więc w chwili uzyskania praw emerytalnych
zdecydowana na kontynuację zatrudnienia i świadoma skutków takiego
zachowania. Skoro zaś w dniu 1 stycznia 2011 r., kiedy ponownie postawiono
wobec niej taki warunek wypłaty świadczenia emerytalnego, pobierała emeryturę
nadal pracując, to zastosowanie wobec niej przepisu art. 103a ustawy emerytalno
– rentowej nie stworzyło sytuacji, w której – ze względu na treść art. 28 ustawy o
zmianie ustawy o finansach publicznych – musiała poddać się nowej, nieznanej jej
regulacji ryzyka emerytalnego.
W związku z powyższym, Sąd Najwyższy – uznając, że podstawa
rozpatrywanej skargi kasacyjnej jest nieuzasadniona – na podstawie art. 39814
k.p.c., orzekł jak sentencji.