Pełny tekst orzeczenia

256




POSTANOWIENIE

z dnia 30 października 2002 r.

Sygn. akt Ts 109/01


Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Teresa Dębowska-Romanowska – przewodnicząca


Jadwiga Skórzewska-Łosiak – sprawozdawca


Janusz Niemcewicz,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 5 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), zażalenia z 5 lutego 2002 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 23 stycznia 2002 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Katarzyny Wątroba i Zdzisława Wątroba,


p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.


UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Katarzyny Wątroba i Zdzisława Wątroba zakwestionowano zgodność z Konstytucją RP art. 231  1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Zaskarżonemu przepisowi zarzucono, że poprzez zamieszczoną w jego treści klauzulę generalną dobrej wiary umożliwia wydawanie na jego podstawie orzeczeń naruszających zasady sprawiedliwości społecznej i równości wobec prawa.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego wezwano pełnomocnika skarżących do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej. Nastąpić miało to w szczególności poprzez wskazanie, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżących i w jaki sposób – zdaniem skarżących – zostały naruszone przez kwestionowany art. 231  1 k.c.
W piśmie pełnomocnika skarżących z 2 października 2001 r. ponownie wskazano na zasady wyrażone w art. 2 i art. 32 Konstytucji, jako na konstytucyjne prawa naruszone przez zaskarżony przepis.
Postanowieniem z 23 stycznia 2002 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia stwierdzono, że skarga kieruje się w pierwszym rzędzie przeciwko sposobowi zastosowania kwestionowanego przepisu przez sądy orzekające w sprawie skarżących. Ta zaś płaszczyzna pozostaje zasadniczo poza zakresem kontroli prowadzonej przez Trybunał Konstytucyjny w trybie skargi konstytucyjnej. Ponadto podniesiono, że skarżący nie sprecyzowali sposobu, w jaki zaskarżony przepis narusza przywołane w skardze zasady sprawiedliwości społecznej i równości wobec prawa.
Zażalenie na powyższe postanowienie skierował 5 lutego 2002 r. pełnomocnik skarżących. Wskazał w nim, że skargę kieruje się przeciwko klauzuli generalnej dobrej wiary, zamieszczonej w treści art. 231  1 k.c. W ocenie skarżących, klauzula ta w konkretnych przypadkach stanowić może przedmiot dowolnej interpretacji ze strony sądów. W zażaleniu zakwestionowano także stanowisko Trybunału Konstytucyjnego odnośnie dopuszczalności kontrolowania płaszczyzny stosowania zaskarżonego przepisu. Zdaniem skarżących, analiza tej właśnie płaszczyzny wskazuje na niespójność i niesystematyczność interpretacji zaskarżonego przepisu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje.

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.
Jedną z ustawowych przesłanek dopuszczalności występowania ze skargą konstytucyjną jest wskazanie, jakie konstytucyjne prawa lub wolności i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone przez zaskarżone przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Obowiązkiem skarżącego jest więc nie tylko precyzyjne określenie przedmiotu skargi oraz konstytucyjnego wzorca dla jego kontroli, ale także wykazanie i uzasadnienie istoty wadliwości zachodzącej między tymi unormowaniami.
Jak to słusznie wykazano w zaskarżonym postanowieniu powyższa przesłanka nie została spełniona w niniejszej sprawie. Uzasadnienie zarzutu niezgodności art. 231  1 k.c. z art. 2 i art. 32 Konstytucji sprowadza się bowiem do wykazania nieprawidłowego – z punktu widzenia skarżących – zinterpretowania przez sądy klauzuli dobrej wiary, o której mowa w treści zaskarżonego przepisu. Uzasadnienie skargi nie formułuje natomiast argumentów świadczących o niezgodności tego unormowania ze wskazanymi przepisami konstytucyjnymi. Zarówno w treści skargi konstytucyjnej, jak i zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania jej dalszego biegu nie znalazły się także argumenty na poparcie postawionej przez skarżących tezy o “niespójnej i niesystematycznej” wykładni tej klauzuli w orzecznictwie sądowym. Taką kwalifikację powyższej wykładni formułują więc skarżący w oparciu o jednostkowe jej zastosowanie w konkretnej sprawie. W tym też kontekście należy rozumieć wyrażone w zaskarżonym postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego zastrzeżenie, że w zakresie postępowania w sprawie skargi konstytucyjnej nie mieści się kontrola płaszczyzny stosowania kwestionowanego przepisu. Należy także wskazać na pewną nieadekwatność uzasadnienia skargi w stosunku do przepisów mających stanowić – zdaniem skarżących – konstytucyjny wzorzec dla zakwestionowanego w niej przepisu. Skarżący nanoszą bowiem ocenę zastosowania przez ustawodawcę klauzuli dobrej wiary na problem zakresu uprawnień gwarantowanych konstytucyjnym prawem do własności. Jak to wynika z okoliczności przedmiotowej sprawy, skarżący nie mogą być w niej uznani za podmiot tego prawa, nie zostało ono także wskazane jako wzorzec dla oceny konstytucyjności art. 231  1 k.c.
Niezależnie od powyższych okoliczności należy również stwierdzić wadliwość przyjętego w niniejszej skardze określenia konstytucyjnego wzorca dla kontroli art. 231  1 k.c. W ocenie skarżących wzorzec ten winien być wyznaczony treścią przepisów art. 2 i art. 32 Konstytucji. W odniesieniu do art. 2 Konstytucji i statuowanych w nim zasad sprawiedliwości społecznej, w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wskazywano na ograniczoną dopuszczalność czynienia z nich układu odniesienia dla kontroli przepisów kwestionowanych w trybie skargi konstytucyjnej. Szczególny wyraz stanowisko to znalazło w – podjętym przez pełny skład Trybunału Konstytucyjnego – postanowieniu z 23 stycznia 2002 r. (sygn. Ts 105/00 OTK ZU nr 1(1)/2002, poz. 59). Zgodnie z nim, potraktowanie zasad sprawiedliwości społecznej za konstytucyjny wzorzec dla kontroli kwestionowanych przepisów możliwe jest w przypadku wskazania przez skarżącego wynikających z nich konkretnych praw lub wolności, mających postać normatywnych praw podmiotowych. Także sformułowaniu w skardze konstytucyjnej zarzutu naruszenia zasady równości i wywodzonego z niej prawa do równego traktowania (art. 32 Konstytucji) towarzyszyć winno odwołanie się do treści takich przepisów konstytucyjnych, które dają podstawę dla wyinterpretowania konkretnych podmiotowych praw jednostki, naruszonych kwestionowaną regulacją (por. postanowienia TK z: 27 kwietnia 1998 r., sygn. Ts 47/98, OTK ZU nr I(30)/99, poz. 41; 17 czerwca 1998 r., sygn. Ts 48/98, OTK ZU nr 4/1998, poz. 59; 27 kwietnia 1998 r., sygn. Ts 46/98, OTK ZU nr I(30)/99, poz. 40; 3 listopada 1998 r., sygn. Ts 116/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 10; 1 marca 1999 r., sygn. Ts 57/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 72, oraz 24 października 2001 r., sygn. SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). W niniejszej sprawie nie doszło do wskazania tego rodzaju praw lub wolności, które umożliwiałyby ocenę kwestionowanej regulacji z punktu widzenia powołanych wyżej zasad konstytucyjnych.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.