Pełny tekst orzeczenia

233

POSTANOWIENIE
z dnia 9 października 2002 r.

Sygn. akt Tw 33/02


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Grzybowski

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Rady Powiatu Strzeleckiego o stwierdzenie zgodności:
art. 21 ust. 3 pkt 5 i 6 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28, poz. 153 ze zm.) w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2001 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym i ustawy o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 154, poz. 1796) z art. 167 ust. 1, art. 68 ust. 2 oraz art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.


UZASADNIENIE:

W dniu 10 czerwca 2002 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Rady Powiatu Strzeleckiego o zbadanie zgodności art. 21 ust. 3 pkt 5 i 6 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28, poz. 153 ze zm.) w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2001 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym i ustawy o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 154, poz. 1796) z art. 167 ust. 1, art. 68 ust. 2 oraz art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 23 lipca 2002 r. wezwano do uzupełnienia w terminie 7 dni braków formalnych poprzez wskazanie umocowanego przedstawiciela do reprezentowania Rady Powiatu przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz doręczenie 2 kopii wniosku i 2 kopii uchwały Rady Powiatu Strzeleckiego z 24 kwietnia 2002 r. (Nr XLII/296/2002) o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego.
W dniu 2 sierpnia 2002 r. uzupełniono wskazane braki.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Art. 191 ust. l Konstytucji określa podmioty uprawnione do występowania z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Przepis ten wymienia dwie grupy podmiotów uprawnionych. Po pierwsze – z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji wystąpić mogą podmioty legitymowane generalnie, wyliczone w art. 191 ust. l pkt l Konstytucji. Drugą grupę stanowią podmioty dysponujące legitymacją szczególną – to znaczy takie, które mogą wystąpić z wnioskiem jedynie w przypadku, gdy akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem ich działania. Takie ukształtowanie legitymacji szczególnej wynika jasno z treści art. 191 ust. 2 Konstytucji.
W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego utrwalony został pogląd dotyczący legitymacji obydwu grup podmiotów. Jak wielokrotnie orzekł Trybunał, uprawnienie wąskiego grona naczelnych organów państwa do inicjowania postępowań przed Trybunałem Konstytucyjnym stanowi istotny składnik pozycji ustrojowej tych organów, a jego realizacja jest nierozerwalnie związana z rolą jaką pełnią one w systemie organów państwa. Na tym tle już sam fakt przyznania prawa inicjowania postępowań przed Trybunałem Konstytucyjnym innym podmiotom, nawet w tak ograniczonym zakresie jaki wynika z treści art. 191 ust. 2 Konstytucji, stanowi regulację o charakterze szczególnym i wyjątkowym. Z tego też punktu widzenia legitymacja podmiotów mogących wystąpić z wnioskiem o kontrolę aktu normatywnego objętego zakresem ich działania winna być rozumiana w sposób ścisły, a wszelka interpretacja rozszerzająca jest w tym zakresie niedopuszczalna (por. postanowienie TK z 28 czerwca 2000 r., sygn. U. 1/00, OTK ZU nr 5/2000, s. 864 i n.).
Ustanowiony w art. 191 ust. 2 Konstytucji warunek dopuszczalności złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego polega na wymaganiu istnienia związku między zaskarżonym przepisem a sprawami objętymi zakresem działania tego rodzaju jednostek. Sens tego warunku został już szeroko wyjaśniony przez Trybunał Konstytucyjny (zob. postanowienia TK z: 22 sierpnia 2001 r. i 3 października 2001 r., sygn. T. 25/01 i powołane w uzasadnieniu pierwszego z nich wcześniejsze orzeczenia).
Zgodnie z ustaloną linią orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, art. 191 ust. 2 w związku z art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji należy wykładać ściśle także, gdy chodzi o pojęcie spraw objętych zakresem działania danego podmiotu. Celem tych przepisów jest ograniczenie pod względem przedmiotowym uprawnienia do inicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Przepis kwestionowany we wniosku pochodzący od jednego z podmiotów, którego dotyczy art. 191 ust. 2 Konstytucji, musi być bezpośrednio związany z zakresem działania danego podmiotu, wyznaczonym przez przepisy Konstytucji lub ustawy, a w przypadku podmiotów prywatnoprawnych – także przez statut. Podmioty określone w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji nie są zatem uprawnione do występowania z wnioskami w sprawach ogólnopaństwowych lub ogólnospołecznych, które z natury rzeczy dotyczą interesu prawnego wszystkich obywateli lub grup o wiele szerszych niż te, które dany podmiot reprezentuje (zob. np. postanowienia z: 24 września 1996 r., T. 35/96, OTK ZU nr 5/1996, poz. 45; 13 stycznia 1998 r., U. 2/97, OTK ZU nr 1/1998, poz. 4; 18 listopada 1998 r., K. 20/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 5; 28 czerwca 2000 r., U. 1/00, OTK ZU nr 5/2000, poz. 149; 11 października 2000 r., K. 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 196; 21 listopada 2000 r., K. 4/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 299; wyrok z 5 października 1999 r., U. 4/99, OTK ZU nr 6/1999, poz. 118).
Badając, czy danemu podmiotowi przysługuje uprawnienie do wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem dotyczącym konkretnego przepisu należy rozstrzygnąć, czy kwestionowany we wniosku przepis dotyczy spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy. Rozstrzygnięcie to powinno być oparte na wskazanych przez wnioskodawcę przepisach. Nie wystarczy zatem to, że kwestionowany przepis może znaleźć, a nawet – że w rzeczywistości znalazł zastosowanie w stosunku do wnioskodawcy. Konieczne jest ustalenie, że dany przepis dotyczy działalności stanowiącej realizację konstytucyjnie, ustawowo lub – gdy chodzi o podmioty prywatne – statutowo określonych zadań danej kategorii podmiotów. Przysługujące podmiotowi, o którym mowa w art. 191 ust. 2 Konstytucji, prawo inicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym nie ma bowiem charakteru ogólnego, ale jest wyjątkowym uprawnieniem, przyznanym w związku ze szczególnym charakterem działalności prowadzonej przez dany podmiot (zob. postanowienie z 22 sierpnia 2001 r., T. 25/01, OTK ZU nr 1/B/2002, s. 99 i n.).
Rada Powiatu Strzeleckiego w 24 kwietnia 2002 r. podjęła uchwałę nr XLII/296/2002 o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności art. 21 ust. 3 pkt. 5 i 6 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28, poz. 153 ze zm.) z Konstytucją RP. Wykonanie tejże uchwały Rada powierzyła Zarządowi Powiatu Strzeleckiego.
W dniu 10 czerwca 2002 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek podpisany przez przewodniczącego Rady Powiatu Strzeleckiego o stwierdzenie zgodności art. 21 ust. 3 pkt 5 i 6 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28, poz. 153 ze zm.) w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2001 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym i ustawy o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 154, poz. 1796) z art. 167 ust. 1, art. 68 ust. 2 oraz art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 lipca 2002 r., wzywające wnioskodawcę do uzupełnienia braków formalnych, zostało wykonane również przez przewodniczącego Rady Powiatu Strzeleckiego.
Trybunał Konstytucyjny zauważa, iż w aktach sprawy brak jest uchwały Rady Powiatu Strzeleckiego, w której Rada upoważniałaby jej Przewodniczącego do sformułowania wniosku i przekazania go Trybunałowi Konstytucyjnemu. Załączona do wniosku uchwała Rady Powiatu Strzeleckiego nr XLII/296/2002 z 24 kwietnia 2002 r. wykonanie uchwały powierza Zarządowi Powiatu Strzeleckiego. Nie zawiera ona natomiast dokładnego określenia zakresu wniosku w części dotyczącej wzorca konstytucyjnego, co mogłoby ewentualnie uzasadniać legitymację Rady Powiatu do wystąpienia z wnioskiem tej treści.
Ponadto kwestionowane we wniosku przepisy art. 21 ust. 3 pkt. 5 i 6 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, co najwyżej pośrednio związane są z zakresem działania Rady Powiatu Strzeleckiego. Określanie bowiem zasad ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne nie należy do zadań powiatu. Również środki finansowe pochodzące z tychże składek nie stanowią dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Mając na uwadze konstytucyjny kształt szczególnej legitymacji procesowej organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego należy zatem uznać, że nie jest dopuszczalne kwestionowanie w trybie kontroli abstrakcyjnej przez Radę Powiatu Strzeleckiego wspomnianych przepisów ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.
Na marginesie Trybunał Konstytucyjny zauważa, że Rada Powiatu Strzeleckiego – jako podmiot posiadający jedynie szczególną legitymację procesową – nie może dowolnie wskazywać przedmiotu oraz wzorców kontroli kwestionowanych przepisów. Należy bowiem uznać, iż – co do zasady – jednostka samorządu terytorialnego nie może kwestionować hierarchicznej zgodności norm powołując się na regulacje mające charakter gwarancyjny w stosunku do obywateli. Za niedopuszczalne należałoby w związku z tym uznać, kwestionowanie przez Radę Powiatu Strzeleckiego zgodności art. 21 ust. 3 pkt. 5 i 6 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym z art. 32 (zróżnicowanie obywateli z punktu widzenia płaconej przez nich składki na ubezpieczenie zdrowotne) i art. 68 (naruszenie konstytucyjnego prawa obywateli do świadczeń opieki zdrowotnej) Konstytucji w takim kształcie, w jakim to zostało przedstawione we wniosku skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego.

Biorąc pod uwagę wskazane wyżej okoliczności Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.