Ts 267/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
467/6/B/2009
POSTANOWIENIE
z dnia 22 września 2009 r.
Sygn. akt Ts 267/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Zbigniew Cieślak,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Dariusza D. w sprawie zgodności:
1) art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 zdanie drugie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym przed 10 marca 2007 r.;
2) art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123), z
art. 32 w związku z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 26 sierpnia 2008 r. skarżący, reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu, zarzucił, że art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 zdanie drugie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym przed 10 marca 2007 r. oraz art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) są niezgodne z art. 32 w związku z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
W ocenie skarżącego zaskarżone przepisy powodują nierówne traktowanie stron procesu zwolnionych z kosztów sądowych na mocy ustawy w stosunku do stron zwolnionych orzeczeniem sądowym. Ustanowiony obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej przez stronę zwolnioną z kosztów przez sąd prowadzi – zdaniem skarżącego – do dyskryminacji tych osób ze względu na ich trudną sytuację finansową, która jest przesłanką zwolnienia. Obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej w kwocie 30 zł, w ocenie skarżącego, zamknął mu – jako osobie niebędącej w stanie ponieść tej opłaty – drogę dochodzenia swoich praw na drodze sądowej.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Skarżący, będący w sytuacji konfliktu międzyczasowego, polegającego na tym, że zwolnienie od kosztów sądowych zostało mu przyznane na podstawie uprzednio obowiązujących przepisów, nie uiścił opłaty podstawowej od wniesionego zażalenia. Postanowieniem z 29 maja 2007 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Śródmieścia – Wydział I Cywilny odrzucił zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia Śródmieścia z 19 stycznia 2007 r. (sygn. akt I C 182/04). Zażalenie na powyższe orzeczenie zostało 9 października 2007 r. oddalone przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu – II Wydział Cywilny-Odwoławczy (sygn. akt II Cz 1391/07).
W dniu 26 maja 2008 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Śródmieścia we Wrocławiu – I Wydział Cywilny (sygn. akt I Co 460/08) ustanowił dla skarżącego pełnomocnika celem sporządzenia skargi konstytucyjnej. Pismem z 12 czerwca 2008 r. Okręgowa Izba Radców Prawnych we Wrocławiu wyznaczyła pełnomocnika procesowego w celu wykonania tegoż postanowienia.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej jest zbędność orzekania, o której mowa w art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Ze zbędnością orzekania mamy do czynienia w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny we wcześniejszym orzeczeniu dokonał oceny zarzutów skargi konstytucyjnej i stwierdził zgodność przepisów zaskarżonego aktu normatywnego z wskazanymi w skardze wzorcami kontroli.
Zaskarżone przepisy były już przedmiotem kontroli w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Trybunał w wyroku z 17 listopada 2008 r. (w sprawie SK 33/07) stwierdził, że: „art. 14 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, z 2006 r. Nr 126, poz. 876, oraz z 2007 r. Nr 21, poz. 123, Nr 82, poz. 560, Nr 123, poz. 849, Nr 125, poz. 873 i Nr 191, poz. 1371), w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) i art. 100 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, są zgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji” (OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154). Tym samym Trybunał rozpoznał większość zarzutów przedstawionych w skardze, wynikających ze stosowania zaskarżonych przepisów i wydanie kolejnego orzeczenia w tym przedmiocie należy uznać za zbędne.
We wskazanym wyroku Trybunał Konstytucyjny, odwołując się do poglądów wyrażonych we wcześniejszych orzeczeniach, podkreślił między innymi, że zasadą jest odpłatność postępowania sądowego, zaś: „sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata” (art. 1262 § 1 k.p.c.). Zwolnienie od kosztów jest odstępstwem (wyjątkiem) od tej zasady. Generalnie ustawodawca ma swobodę regulacyjną. Tym bardziej przysługuje mu ona, gdy kształtuje on odstępstwo od pewnej zasady. W wypadku zwolnienia od kosztów ex lege decyzja należy do ustawodawcy operującego miernikiem kategorii zwalnianych podmiotów (por. wyrok z 16 czerwca 2008 r., P 37/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 80). Jeżeli zmiana następuje w trakcie trwania postępowania sądowego, to istotne jest, aby ustawodawca wprowadził odpowiednie przepisy intertemporalne, co rzeczywiście nastąpiło. W przeciwnym wypadku, biorąc pod uwagę, że czas trwania niektórych postępowań sądowych (przez wszystkie instancje sądowe) jest znacznie wydłużony, ustawodawca nie miałby nigdy możliwości dokonania zmian legislacyjnych. Trybunał zaznaczył, że o ograniczeniu dostępu do sądu przez bariery ekonomiczne można mówić dopiero w wypadku nadmiernie wysokiego ryzyka ekonomicznego, wywołanego nieprawidłowymi zasadami, wedle których kształtuje się obowiązek ponoszenia kosztów postępowania, zwłaszcza nadmiernie wygórowanym poziomem kosztów. Podkreślił, że w tej sprawie zostały zachowane reguły poprawnej legislacji, treść przepisów nie budzi wątpliwości interpretacyjnej, zaś jednolite orzecznictwo ukształtowało sposób ich rozumienia w sposób trwały, w związku z tym trudno mówić o niekonstytucyjności prawa.
Istotnego novum, uzasadniającego nadanie skardze dalszego biegu, nie może stanowić także pogląd skarżącego dotyczący niekonstytucyjności art. 2 ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Wyżej przedstawiona argumentacja Trybunału determinuje stwierdzenie braku podstaw do merytorycznego rozpoznania zarzutów skargi konstytucyjnej w odniesieniu do tego przedmiotu. Ocena dotycząca niekonstytucyjności tego przepisu pozostaje, na co zwraca uwagę sam skarżący, w bezpośrednim związku z art. 14 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, który Trybunał uznał za zgodny z Konstytucją.
Jednocześnie, w odniesieniu do art. 32 i art. 2 Konstytucji, które stanowią wzorce kontroli rozpoznawanej skargi, Trybunał zwraca uwagę skarżącego, że w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wskazywano już na ograniczoną dopuszczalność traktowania powyższych zasad jako wzorca kontroli unormowań kwestionowanych za pomocą skargi konstytucyjnej (por. postanowienia TK z: 27 kwietnia 1998 r., Ts 47/98, OTK ZU z 1999 r. SUP., poz. 41; 17 czerwca 1998 r., Ts 48/98, OTK ZU nr 4/1998, poz. 59; 27 kwietnia 1998 r., Ts 46/98, OTK ZU z 1999 r. SUP., poz. 39; 3 listopada 1998 r., Ts 116/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 10; 1 marca 2000 r., Ts 57/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 72 oraz 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).
Jedynie na marginesie Trybunał wyjaśnia, że chybionym pozostaje twierdzenie pełnomocnika skarżącego, iż w świetle art. 48 ust. 2 ustawy o TK do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu nie biegnie termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. W związku z tym termin do wniesienia tego środka ochrony wolności i praw w sytuacji skarżącego kończy się z chwilą upływu trzech miesięcy od dnia wydania postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia Śródmieścia z 26 maja 2008 r., tj. w 3 dniu 26 sierpnia 2008 r. Należy podkreślić, że w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wystąpienie z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu powoduje jedynie zawieszenie terminu złożenia skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie TK z 25 listopada 1998 r., Ts 92/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 46). Zawieszenie jego biegu kończy się w dniu wskazania przez właściwy organ konkretnego adwokata lub radcy prawnego bądź jeszcze później – w dniu, w którym skarżący dowiedział się o wyznaczeniu adwokata mającego sporządzić w jego imieniu skargę konstytucyjną.
Tym samym, biorąc pod uwagę unormowanie art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
POSTANOWIENIE
z dnia 22 września 2009 r.
Sygn. akt Ts 267/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Zbigniew Cieślak,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Dariusza D. w sprawie zgodności:
1) art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 zdanie drugie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym przed 10 marca 2007 r.;
2) art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123), z
art. 32 w związku z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 26 sierpnia 2008 r. skarżący, reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu, zarzucił, że art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 zdanie drugie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym przed 10 marca 2007 r. oraz art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) są niezgodne z art. 32 w związku z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
W ocenie skarżącego zaskarżone przepisy powodują nierówne traktowanie stron procesu zwolnionych z kosztów sądowych na mocy ustawy w stosunku do stron zwolnionych orzeczeniem sądowym. Ustanowiony obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej przez stronę zwolnioną z kosztów przez sąd prowadzi – zdaniem skarżącego – do dyskryminacji tych osób ze względu na ich trudną sytuację finansową, która jest przesłanką zwolnienia. Obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej w kwocie 30 zł, w ocenie skarżącego, zamknął mu – jako osobie niebędącej w stanie ponieść tej opłaty – drogę dochodzenia swoich praw na drodze sądowej.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Skarżący, będący w sytuacji konfliktu międzyczasowego, polegającego na tym, że zwolnienie od kosztów sądowych zostało mu przyznane na podstawie uprzednio obowiązujących przepisów, nie uiścił opłaty podstawowej od wniesionego zażalenia. Postanowieniem z 29 maja 2007 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Śródmieścia – Wydział I Cywilny odrzucił zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia Śródmieścia z 19 stycznia 2007 r. (sygn. akt I C 182/04). Zażalenie na powyższe orzeczenie zostało 9 października 2007 r. oddalone przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu – II Wydział Cywilny-Odwoławczy (sygn. akt II Cz 1391/07).
W dniu 26 maja 2008 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Śródmieścia we Wrocławiu – I Wydział Cywilny (sygn. akt I Co 460/08) ustanowił dla skarżącego pełnomocnika celem sporządzenia skargi konstytucyjnej. Pismem z 12 czerwca 2008 r. Okręgowa Izba Radców Prawnych we Wrocławiu wyznaczyła pełnomocnika procesowego w celu wykonania tegoż postanowienia.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej jest zbędność orzekania, o której mowa w art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Ze zbędnością orzekania mamy do czynienia w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny we wcześniejszym orzeczeniu dokonał oceny zarzutów skargi konstytucyjnej i stwierdził zgodność przepisów zaskarżonego aktu normatywnego z wskazanymi w skardze wzorcami kontroli.
Zaskarżone przepisy były już przedmiotem kontroli w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Trybunał w wyroku z 17 listopada 2008 r. (w sprawie SK 33/07) stwierdził, że: „art. 14 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, z 2006 r. Nr 126, poz. 876, oraz z 2007 r. Nr 21, poz. 123, Nr 82, poz. 560, Nr 123, poz. 849, Nr 125, poz. 873 i Nr 191, poz. 1371), w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) i art. 100 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, są zgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji” (OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154). Tym samym Trybunał rozpoznał większość zarzutów przedstawionych w skardze, wynikających ze stosowania zaskarżonych przepisów i wydanie kolejnego orzeczenia w tym przedmiocie należy uznać za zbędne.
We wskazanym wyroku Trybunał Konstytucyjny, odwołując się do poglądów wyrażonych we wcześniejszych orzeczeniach, podkreślił między innymi, że zasadą jest odpłatność postępowania sądowego, zaś: „sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata” (art. 1262 § 1 k.p.c.). Zwolnienie od kosztów jest odstępstwem (wyjątkiem) od tej zasady. Generalnie ustawodawca ma swobodę regulacyjną. Tym bardziej przysługuje mu ona, gdy kształtuje on odstępstwo od pewnej zasady. W wypadku zwolnienia od kosztów ex lege decyzja należy do ustawodawcy operującego miernikiem kategorii zwalnianych podmiotów (por. wyrok z 16 czerwca 2008 r., P 37/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 80). Jeżeli zmiana następuje w trakcie trwania postępowania sądowego, to istotne jest, aby ustawodawca wprowadził odpowiednie przepisy intertemporalne, co rzeczywiście nastąpiło. W przeciwnym wypadku, biorąc pod uwagę, że czas trwania niektórych postępowań sądowych (przez wszystkie instancje sądowe) jest znacznie wydłużony, ustawodawca nie miałby nigdy możliwości dokonania zmian legislacyjnych. Trybunał zaznaczył, że o ograniczeniu dostępu do sądu przez bariery ekonomiczne można mówić dopiero w wypadku nadmiernie wysokiego ryzyka ekonomicznego, wywołanego nieprawidłowymi zasadami, wedle których kształtuje się obowiązek ponoszenia kosztów postępowania, zwłaszcza nadmiernie wygórowanym poziomem kosztów. Podkreślił, że w tej sprawie zostały zachowane reguły poprawnej legislacji, treść przepisów nie budzi wątpliwości interpretacyjnej, zaś jednolite orzecznictwo ukształtowało sposób ich rozumienia w sposób trwały, w związku z tym trudno mówić o niekonstytucyjności prawa.
Istotnego novum, uzasadniającego nadanie skardze dalszego biegu, nie może stanowić także pogląd skarżącego dotyczący niekonstytucyjności art. 2 ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Wyżej przedstawiona argumentacja Trybunału determinuje stwierdzenie braku podstaw do merytorycznego rozpoznania zarzutów skargi konstytucyjnej w odniesieniu do tego przedmiotu. Ocena dotycząca niekonstytucyjności tego przepisu pozostaje, na co zwraca uwagę sam skarżący, w bezpośrednim związku z art. 14 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, który Trybunał uznał za zgodny z Konstytucją.
Jednocześnie, w odniesieniu do art. 32 i art. 2 Konstytucji, które stanowią wzorce kontroli rozpoznawanej skargi, Trybunał zwraca uwagę skarżącego, że w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wskazywano już na ograniczoną dopuszczalność traktowania powyższych zasad jako wzorca kontroli unormowań kwestionowanych za pomocą skargi konstytucyjnej (por. postanowienia TK z: 27 kwietnia 1998 r., Ts 47/98, OTK ZU z 1999 r. SUP., poz. 41; 17 czerwca 1998 r., Ts 48/98, OTK ZU nr 4/1998, poz. 59; 27 kwietnia 1998 r., Ts 46/98, OTK ZU z 1999 r. SUP., poz. 39; 3 listopada 1998 r., Ts 116/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 10; 1 marca 2000 r., Ts 57/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 72 oraz 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).
Jedynie na marginesie Trybunał wyjaśnia, że chybionym pozostaje twierdzenie pełnomocnika skarżącego, iż w świetle art. 48 ust. 2 ustawy o TK do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu nie biegnie termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. W związku z tym termin do wniesienia tego środka ochrony wolności i praw w sytuacji skarżącego kończy się z chwilą upływu trzech miesięcy od dnia wydania postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia Śródmieścia z 26 maja 2008 r., tj. w 3 dniu 26 sierpnia 2008 r. Należy podkreślić, że w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wystąpienie z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu powoduje jedynie zawieszenie terminu złożenia skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie TK z 25 listopada 1998 r., Ts 92/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 46). Zawieszenie jego biegu kończy się w dniu wskazania przez właściwy organ konkretnego adwokata lub radcy prawnego bądź jeszcze później – w dniu, w którym skarżący dowiedział się o wyznaczeniu adwokata mającego sporządzić w jego imieniu skargę konstytucyjną.
Tym samym, biorąc pod uwagę unormowanie art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.