Pełny tekst orzeczenia

112/1/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 19 września 2011 r.
Sygn. akt Ts 24/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Waldemara B. w sprawie zgodności:
art. 523 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

pozostawić skargę konstytucyjną bez rozpoznania.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 24 stycznia 2011 r. skarżący, wobec którego prawomocnie orzeczono zakaz wykonywania zawodu notariusza, wniósł w imieniu własnym o zbadanie zgodności art. 523 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zakresie, w jakim przepis ten osobie skazanej na środek karny w postaci zakazu wykonywania zawodu uniemożliwia samodzielne wniesienie kasacji, z art. 32 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Wyrokiem z 18 maja 2010 r. (sygn. akt II K 109/09) Sąd Rejonowy w Sieradzu – II Wydział Karny uznał skarżącego za winnego popełnienia przestępstwa z art. 231 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) i wymierzył mu karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie zawiesił na okres próby 4 lat, oraz karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość 1 stawki na kwotę 300 zł; ponadto Sąd orzekł wobec skarżącego zakaz wykonywania zawodu notariusza przez okres 4 lat. Skarżący wniósł apelację od tego orzeczenia. Sąd Okręgowy w Sieradzu – II Wydział Karny wyrokiem z 1 października 2010 r. (sygn. akt II Ka 185/10) utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.
W przekonaniu skarżącego kwestionowany art. 523 § 2 k.p.k. jest niezgodny z zasadą równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji) i zasadą niedyskryminacji (art. 32 ust. 2 Konstytucji). Niekonstytucyjność zaskarżonego przepisu polega na pominięciu w katalogu przesłanek przedmiotowych, które warunkują wniesienie kasacji na korzyść skazanego w sytuacji wymierzenia mu środka karnego zakazu wykonywania zawodu. Ponadto, zdaniem skarżącego, zastosowano nieprawidłowe kryterium „dolegliwości przy przyznawaniu prawa do wniesienia kasacji od wyroku sądu II instancji”, gdyż przysługuje ono tylko w razie skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne do stwierdzenia jej dopuszczalności. W skardze konstytucyjnej, zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), należy dokładnie określić ustawę lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją.
Kwestią zasadniczą jest legitymacja skarżącego do samodzielnego wniesienia skargi konstytucyjnej. Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy o TK, skargę i zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sporządzają adwokat lub radca prawny, chyba że skarżącym jest sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych. W myśl art. 16 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158, ze zm.; dalej: prawo o notariacie) Minister Sprawiedliwości odwołuje notariusza, jeżeli notariusz utracił z mocy wyroku sądowego prawa publiczne lub prawo wykonywania zawodu notariusza. Natomiast art. 35 pkt 6 prawa o notariacie przewiduje, że do zakresu działania rady izby notarialnej należy prowadzenie wykazów notariuszy, asesorów i aplikantów notarialnych izby. Prawomocny wyrok sądu odwoławczego wydany został 1 października 2010 r. Od dnia następującego po tej dacie obowiązuje orzeczony na 4 lata wobec skarżącego zakaz wykonywania zawodu notariusza. Skarżący nie posiada zatem zdolności postulacyjnej do wniesienia skargi konstytucyjnej ani zażalenia na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Na powyższe ustalenie nie ma wpływu okoliczność, że decyzja Ministra Sprawiedliwości z 29 listopada 2010 r. (znak DO IV-634-37/10) o utrzymaniu w mocy decyzji z 25 października 2010 r. (znak DO IV-634-26/10) odwołującej skarżącego ze stanowiska notariusza została zaskarżona do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Decyzje te mają charakter wykonawczy wobec prawomocnego wyroku orzekającego zakaz wykonywania zawodu notariusza przez skarżącego.
Brak zdolności postulacyjnej przesądza, w myśl art. 36 ust. 5 w zw. z art. 49 ustawy o TK, o pozostawieniu bez rozpoznania niniejszej skargi konstytucyjnej.
Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że z załączonych do skargi konstytucyjnej dokumentów wynika, iż doręczenie skarżącemu odpisu wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu – II Wydział Karny z 1 października 2010 r. (sygn. akt II Ka 185/10), które skarżący uznaje za ostateczne rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 46 ust. 1 ustawy o TK, nastąpiło 21 października 2010 r. Skargę konstytucyjną wniesiono natomiast osobiście 24 stycznia 2011 r., a zatem z przekroczeniem trzymiesięcznego terminu, co na podstawie art. 46 ust. 1 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu.
Ponadto skarżący nie wskazał ostatecznego orzeczenia o prawach lub wolnościach konstytucyjnych wydanego na podstawie zakwestionowanego art. 523 § 2 k.p.k., który stanowi: „kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania”.
Nie budzi wątpliwości, że wyrok sądu II instancji utrzymujący w mocy zaskarżone orzeczenie Sądu Rejonowego w Sieradzu nie jest rozstrzygnięciem o odmowie przyjęcia kasacji, wydanym w oparciu o kwestionowany przepis. Skarżący nie wniósł kasacji, a orzeczenie Sądu Okręgowego w Sieradzu, które – zdaniem skarżącego – jest ostatecznym rozstrzygnięciem o prawach i wolnościach konstytucyjnych, nie dotyczy kwestii przyjęcia bądź odmowy przyjęcia kasacji.
Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał w swym orzecznictwie, że zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ta regulacja prawna, która była podstawą ostatecznego orzeczenia odnoszącego się do praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego (por. postanowienia TK z: 10 marca 2010 r., Ts 221/08, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 171; 14 czerwca 2010 r., Ts 123/09, OTK ZU nr 6/B/2010, poz. 442; 27 lipca 2010 r., Ts 115/09, niepubl.). W przeciwnym wypadku nadawałoby to postępowaniu w trybie skargi konstytucyjnej charakter actio popularis (por. wyrok TK z 24 lutego 1999 r., SK 4/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 24). Zatem bezwzględną przesłanką dopuszczalności zainicjowania tego trybu jest uzyskanie ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu. W niniejszej sprawie przesłanka ta nie została spełniona.
Nadto należy wskazać, że zarzuty skarżącego sformułowane w niniejszej skardze konstytucyjnej odnoszą się w istocie do naruszenia zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji), natomiast wzorzec ten nie został powiązany z prawem lub wolnością konstytucyjną naruszonymi przez nierówne traktowanie. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że art. 32 ust. 1 Konstytucji nie może stanowić samodzielnego wzorca kontroli: „ani art. 2, ani art. 32 Konstytucji nie mogą stanowić – według utrwalonego orzecznictwa – samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu skargowym. Przepisy te gwarantują określony standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw oraz ogólny standard korzystania z nich przez podmioty, jednak ani art. 2, ani 32 Konstytucji nie statuują żadnej konkretnej wolności czy prawa. W konsekwencji, mogą one stanowić wzorzec kontroli tylko w razie wskazania przez skarżącego, jaka jego wolność lub prawo, wynikające z innych przepisów, są uregulowane wbrew zasadom demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), ewentualnie – z naruszeniem zasady równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji)” (wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2).
Jedynie na marginesie należy wskazać, że w powoływanym przez skarżącego wyroku TK z 17 maja 2004 r., SK 32/03 (OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 44), art. 32 ust. 1 Konstytucji został przywołany w związku z art. 42 ust. 2 Konstytucji, zaś niekonstytucyjność art. 523 § 2 k.p.k. – w ocenie skarżących w tamtej sprawie – miała polegać na „pozbawieniu ich prawa do kontroli kasacyjnej w sensie możliwości podjęcia obrony przed zarzutami wskazanymi w akcie oskarżenia przed Sądem Najwyższym rozpoznającym kasację”.

Trybunał Konstytucyjny, mając powyższe na względzie, na podstawie art. 36 ust. 5 w zw. z art. 49 ustawy o TK, pozostawił bez rozpoznania niniejszą skargę konstytucyjną.