Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Piątkowska-Bidas

Sędziowie: SO Magdalena Bajor-Nadolska (spr.)

SO Beata Piwko

Protokolant: protokolant sądowy Iwona Cierpikowska

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2013 r. w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa R. K.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Końskich

z dnia 4 czerwca 2013 r., sygn. I C 343/12

oddala apelację i zasądza od (...) S.A.
w W. na rzecz R. K. kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

  Sygn. akt II Ca 1060/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w Końskich zasadził od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda R. K. kwotę 7.000 tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 czerwca 2012 roku do dnia zapłaty oraz oddalił powództwo w pozostałej części i orzekł o nieuiszczonych kosztach sądowych i kosztach procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że S. K. – brat powoda poniósł śmierć w wypadku komunikacyjnym w dniu 26 października 2004 roku w S.. Poszkodowany jako pieszy przebiegał przez jezdnię i został potrącony przez kierującego pojazdem osobowym z nadmierną prędkością 80 km/h, przy ograniczeniu prędkości w tym miejscu do 40 km/h. Poszkodowany w chwili zdarzenia znajdował się w stanie nietrzeźwości , miał 1,8 promila alkoholu we krwi. S. K. w dacie śmierci miał ukończone 27 lat. Był kawalerem i ojcem małoletniego dziecka. Nie pracował, pozostawał na utrzymaniu rodziców. Zamieszkiwał z powodem w jednym domu, podzielonym na dwie części. Bracia byli ze sobą bardzo związani. Na skutek śmierci brata powód doznał szoku, gdyż po przybyciu na miejsce zdarzenia bezpośrednio po wypadku widział jego masakrowane zwłoki. Przez okres trzech miesięcy występowały u niego ostre zaburzenia emocjonalne, a następnie do około pół roku zaburzenia adaptacyjne mieszczące się w granicach typowej żałoby. Po tym okresie powód powrócił do normalnej aktywności życiowej. Powód ma obecnie 38 lat. Jest bezdzietnym kawalerem, zamieszkuje wspólnie z rodzicami.

W postępowaniu likwidacyjnym pozwany odmówił wypłaty zadośćuczynienia na jego rzecz, powołując się na brak podstaw prawnych do zgłoszenia tego typu roszczeń.

W tych okolicznościach faktycznych Sąd Rejonowy uznał powództwo za uzasadnione w świetle art.448 k.c w zw. z art.24 k.c. Sąd wskazał, że R. K. wskutek zdarzenia doznał naruszenia dóbr osobistych w postaci zerwania więzi rodzinnej z bratem, co uzasadnia zasądzenie na jego rzecz zadośćuczynienia. Sąd swoje ustalenia co do łączącej powoda więzi z bratem oraz rozmiaru doznanej przez niego krzywdy oparł na zeznaniach powoda oraz opinii biegłego psychologa S. M., której wnioski w całości podzielił. Sąd uwzględnił przyczynienie się pokrzywdzonego do powstania szkody z racji, że przebiegał przez jezdnię bezpośrednio przed jadącym pojazdem, co było bezpośrednią przyczyną wypadku. Sąd przyjął, że wynosi ono 30% , wskazując, że większe przyczynienie leży po stronie kierowcy, który gdyby poruszał się z prędkością dozwoloną, tj. 40 km/h, nie zaś 80 km/h uniknąłby zderzenia. Zważywszy na rozmiar krzywdy powoda w ocenie tego Sądu odpowiednią sumą zadośćuczynienia jest kwota 10.000 złotych i po zmiarkowaniu jej o 30% Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda R. K. kwotę 7000 zł, w pozostałej części oddalając powództwo jako nadmiernie wygórowane.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w całości. Zarzucił naruszenie:

-prawa materialnego poprzez naruszenie art.448 k.c. w związku z art. 24 k.c. oraz § 10 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie obowiązkowych ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów poprzez zasądzenie od ubezpieczyciela na rzecz powoda zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci więzi rodzinnych na podstawie art. 448 k.c. w związku z art.24 k.c. mimo braku wskazania w rozporządzeniu, aby ubezpieczyciel odpowiadać miał za tego rodzaju dobra;

-prawa procesowego , t.j. art. 233 k.p.c. przez naruszenie zasady wszechstronnego rozważenia zebranego materiału i nieobiektywne ustalenie stopnia przyczynienia się zmarłego do swej szkody.

W oparciu o powyższe zarzuty wniósł o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu w tym zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje .

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego jako prawidłowe podziela i przyjmuje za własne. Podziela również dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę prawną ustalonych okoliczności faktycznych, skutkującą przyjęciem, że powodowi przysługuje zadośćuczynienie w związku z naruszeniem jego dóbr osobistych w związku ze śmiercią brata S. K. w wypadku samochodowym.

Zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. w zw. §10 ust.1 w/w rozporządzenia z uwagi na przyjęcie ich za podstawę prawną dochodzonego roszczenia o zadośćuczynienie uznać należy za chybiony.

Zgodnie z aktualną i ugruntowaną już linią orzecznictwa Sądu Najwyższego, najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. (wejście w życie art. 446 § 4 k.c.). Wprowadzenie art. 446 § 4 k.c. doprowadziło bowiem jedynie do zmiany w sposobie realizacji roszczenia przez skonkretyzowanie osób uprawnionych do jego dochodzenia oraz przesłanek jego stosowania. Dla osób bliskich zmarłemu w wyniku czynu niedozwolonego, ich własną krzywdą jest zerwanie rodzinnych, emocjonalnych więzi z członkiem rodziny (por. uchwała z 22 października 2010 r., III CZP 76/10, Biul. SN z 2010, nr 10, poz. 11, wyrok z 11 maja 2011 r., I CSK 621/10, LEX nr 848128, teza 2 wyroku z 25 maja 2011 r., II CSK 537/10, teza 2 uchwały z 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, LEX 950584, wyrok z 15 marca 2012 r., I CSK 314/11, LEX nr 1164718). Ten kierunek wykładni utrwalają najnowsze uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada i 20 grudnia 2012 r. wydane w sprawach odpowiednio III CZP 67/12 i III CZP 93/12. W obu tych uchwałach Sąd Najwyższy wskazał, że § 10 ust. 1 nieobowiązującego już rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. Nr 26, poz. 310 ze zm.) nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby na podstawie art. 448 w zw. z art. 24 § 1 k.c. Sąd Najwyższy wskazał, że postacią odszkodowania za szkodę niemajątkową na osobie jest w takim wypadku zadośćuczynienie za własną krzywdę osoby bliskiej zmarłego wyrządzoną przez spowodowanie śmierci uczestnika wypadku komunikacyjnego. Ta szkoda niemajątkowa (krzywda) mieści się w ramach odpowiedzialności za szkodę związaną ze śmiercią w związku z ruchem pojazdu.

Sąd Okręgowy powyższe stanowisko w pełni podziela. Opiera się ono na koncepcji, że więź emocjonalna łącząca osoby bliskie jest dobrem osobistym, a więc pozostaje pod ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c.. (por. uchwała SN z dnia 22 października 2010 r. III CZP 76/10, LEX nr 604152 ), zaś doznany na skutek śmierci osoby bliskiej uszczerbek, będący następstwem jej zerwania stanowi naruszenie dobra osobistego, uzasadniające przyznanie zadośćuczynienia. Nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego, iż w okolicznościach niniejszej sprawy wykazane zostało istnienie między powodem a zmarłym szczególnie silnej więzi emocjonalnej uzasadniającej uznanie go za osobę dla niego najbliższą. Bracia byli ze sobą bardzo zżyci, od urodzenia zamieszkiwali w jednym domu, dzieliła ich niewielka różnica wieku (dwa lata), obaj byli kawalerami. Powód bardzo przeżył śmierć brata. Ostre objawy zaburzeń emocjonalnych utrzymywały się u niego do trzech 3 miesięcy, zaś przez pół roku nie mógł wrócić do normy psychicznej. Obecnie nadal odczuwa żal na wspomnienie brata , mimo że od zdarzenia upłynęło 8 lat.

Reasumując, słusznie zatem przyjął Sąd Rejonowy, iż powodowi w okolicznościach niniejszej sprawy przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie w oparciu o normy art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c.

Wbrew zarzutom skarżącego nie budzi również zastrzeżeń Sądu Okręgowego przyjęty przez Sąd Rejonowy 30% procent przyczynienia się poszkodowanego do zdarzenia. Za chybiony należy uznać w tym zakresie zarzut dotyczący naruszenia art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego na tę okoliczność. Wskazać należy, że ocena stopnia przyczynienia na potrzeby miarkowania odszkodowania dokonywanego na podstawie art. 362 k.c. nie należy do etapu dowodzenia i analizy dowodów, a jest dokonywana w ramach subsumcji ustalonych faktów pod normy prawa materialnego, a zatem może być skutecznie kwestionowana wyłącznie w ramach zarzutu naruszenia prawa materialnego tj. art. 362 k.c. Tego rodzaju zarzut nie został zaś przez apelującego przywołany.

Wskazać też należy, że o tym, czy obowiązek naprawienia szkody należy zmniejszyć ze względu na przyczynienie się, a jeżeli tak - w jakim stopniu należy to uczynić, decyduje sąd w procesie sędziowskiego wymiaru odszkodowania w granicach wyznaczonych przez art. 362 k.c. Decyzja o obniżeniu odszkodowania jest uprawnieniem sądu, a rozważenie wszystkich okoliczności in casu, w wyniku oceny konkretnej i zindywidualizowanej - jest jego powinnością. Do okoliczności, o których mowa w art. 362 k.c., zaliczają się - między innymi - wina lub nieprawidłowość zachowania poszkodowanego, porównanie stopnia winy obu stron, rozmiar doznanej krzywdy i ewentualne szczególne okoliczności danego przypadku, a więc zarówno czynniki subiektywne, jak i obiektywne. Samo przyczynienie ma charakter obiektywny, a elementy subiektywne mają znaczenie dopiero na etapie "miarkowania" odszkodowania. (por. wyrok SN z 19 listopada 2009 r. w sprawie IV CSK 241/09, Lex nr 677896; wyrok SN z 8 lipca 2009 r. w sprawie I PK 37/09, Lex nr 523542; podobnie wyrok SA w Lublinie z 9 kwietnia 2013 r. w sprawie I ACa 18/13, Lex nr 1313361).

Okoliczności niniejszej sprawy uzasadniają przypisanie kierującemu pojazdem wyższego stopnia przyczynienia się do powstania szkody. Za takim przyjęciem przemawiają wnioski płynące z opinii biegłego z zakresu ruchu drogowego B. C.. Biegły wskazał, że większego przyczynienia należy szukać po stronie kierowcy, gdyż przekroczenie prędkości było główną przyczyną wypadku. Zważywszy, że kierowca aż dwukrotnie przekroczył obowiązującą na tym odcinku drogi dozwoloną prędkość, pozbawił się jakichkolwiek szans na uniknięcie wypadku. Biegły wskazał, że gdyby kierowca jechał z prędkością dozwoloną t.j. 40 km/ha lub nieznacznie ją przekraczającą uniknąłby wypadku, gdyż zdołałby zatrzymać samochód, lub opóźniłby dojazd do toru przemieszczenia się pieszego, o tyle, że pieszy zdążyłby przebiec drogę. Ustalając stopień przyczynienia się S. K. na 30% Sąd Rejonowy uwzględnił wszystkie okoliczności zdarzenia oraz fakt naruszenia zasad ruchu rogowego przez obu uczestników wypadku. Stanowisko skarżącego, że stopień przyczynienia się bezpośrednio poszkodowanego powinien zostać określony na 50% w realiach sprawy nie zasługuje na akceptację.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art.385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy arrt.98 k.p.c. Stanowi je wynagrodzenie pełnomocnika powoda w wysokości wynikającej z § 6 pkt 4 w zw. z § 12 ust.1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu .

SSO M.Bajor - Nadolska SSO E.Piątkowska - Bidas SSO B.Piwko