Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Mirosław Godlewski (spr.)

Sędziowie: SSA Jolanta Wolska

del. SSO Dorota Rzeźniowiecka.

Protokolant: sekr. sądowy Aleksandra Słota

po rozpoznaniu w dniu 20 maja 2013 r. w Łodzi

sprawy K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o wypłatę emerytury,

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 2 sierpnia 2012 r., sygn. akt: VIII U 863/12;

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1483/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 2 sierpnia 2012 roku Sąd Okręgowy w Łodzi VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie K. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. z dnia 13 października 2011 roku, którą to decyzją organ rentowy na podstawie art. 103 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS zawiesił wypłatę emerytury K. S. od 1.10.2011 roku wskazując, że w celu podjęcia wypłaty świadczenia emerytalnego wnioskodawczyni winna przedłożyć dokument potwierdzający fakt rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą, na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Powyższe orzeczenie zapadło na gruncie następujących ustaleń faktycznych:

K. S. urodzona (...) , 18 listopada 2008 roku złożyła wniosek o emeryturę .

Decyzją z dnia 16 grudnia 2008 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury od dnia 12 grudnia 2008 roku, to jest od osiągnięcia wieku emerytalnego i zawiesił wypłatę emerytury K. S. z uwagi na kontynuację przez nią zatrudnienia. Organ rentowy stwierdził, że w celu podjęcia wypłaty świadczenia emerytalnego wnioskodawczyni winna przedłożyć dokument potwierdzający fakt rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą, na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

W dniu 28 stycznia 2009 roku ubezpieczona złożyła wniosek o wypłatę świadczenia emerytalnego.

Decyzją z dnia 6 lutego 2009 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych podjął wypłatę świadczenia emerytalnego od dnia 1 stycznia 2009 roku, na podstawie art. 103 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS w brzmieniu określonym przez art. 37 pkt 5 lit. B ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o emeryturach kapitałowych.

Wnioskodawczyni świadczy pracę w Urzędzie Miasta w Ł. nieprzerwanie od 18 marca 1997 roku.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał odwołanie K. S. za nieuzasadnione.

Wskazując na treść art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 roku Nr 153, poz. 1227 wraz z późniejszymi zmianami) oraz art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010 roku Nr 257, poz. 1726) Sąd pierwszej instancji wywiódł, że prawo do emerytury K. S. ulega zawieszeniu poczynając od dnia 1 października 2011 roku, bowiem K. S. bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury pod rządami obowiązującego wówczas art. 103 ust 2a ustawy emerytalnej, ustalonym w decyzji organu rentowego, to jest przed dniem 12 grudnia 2008 roku, świadczyła pracę w Urzędzie Miasta w Ł.. Zatrudnienie to kontynuuje nadal, a stosunku pracy nawiązanego z Urzędem Miasta nigdy nie rozwiązała.

Zarzuty wnioskodawczyni odnośnie niekonstytucyjności wymienionych wyżej przepisów Sąd Okręgowy uznał za bezzasadne stwierdzając, że obecnie Trybunał Konstytucyjny nie zakwestionował żadnego z powyższych przepisów.

Na marginesie wskazał, że wbrew twierdzeniom skarżącej, na gruncie przedmiotowej sprawy brak jest podstaw do przedstawienia zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu, bowiem Sąd Okręgowy nie ma wątpliwości w zakresie wykładni obowiązującego prawa, to jest art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Powyższe orzeczenie zaskarżyła apelacją wnioskodawczyni wnosząc o jego zmianę poprzez wznowienie wypłaty świadczenia.

W uzasadnieniu ubezpieczona podniosła, że została pozbawiona prawa do wypłaty świadczenia emerytalnego, które to prawo nabyła zgodnie z obowiązującymi przepisami, co narusza zasadę demokratycznego państwa prawa, o czym wielokrotnie w swoich wyrokach orzekał Trybunał Konstytucyjny. Zostały naruszone zasady konstytucyjne ochrony zaufania obywatela do państwa i do stawianego przez nie prawa oraz zasada poszanowania praw nabytych.

W uzupełnieniu apelacji ubezpieczona wskazała, że z decyzją z dnia 16 grudnia 2008 roku zapoznała się osobiście w Biurze Terenowym ZUS w Ł. dopiero 28 stycznia 2009 roku i wskazując na treść art. 110 k.p.a. podniosła, ze jej zdaniem nie było podstaw do wstrzymania wypłaty świadczenia od 1 października 2011 roku. W związku z tym, że wnioskodawczyni wznowiono wypłatę emerytury na skutek rozwiązania przez nią umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą, ubezpieczona ograniczyła swoje roszczenie do wypłaty zaległych świadczeń za okres od 1 października 2011 roku do 27 września 2012 roku, wraz z odsetkami.

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja K. S. jest bezzasadna, bowiem Sąd Okręgowy wydał prawidłowe rozstrzygnięcie w oparciu o właściwie zastosowane przepisy prawa i na gruncie niekwestionowanych przez skarżącą ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne dla rozpoznania sprawy na etapie postępowania apelacyjnego. Wskazane ustalenia faktyczne były wystarczające do merytorycznego rozpoznania sprawy a kwestia daty faktycznego doręczenia decyzji przyznającej prawo do emerytury wydanej 16 grudnia 2008 roku, decyzji dowodu doręczenia której nie ma w aktach rentowych, nie ma wbrew twierdzeniom apelacji, istotnego znaczenia dla rozpoznania sprawy.

Zarzuty apelacji sprowadzają się do stwierdzenia, że zawieszenie wnioskodawczyni wypłaty świadczenia stanowiło naruszenie zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i zasady poszanowania praw nabytych, w szczególności, jak przyjmuje ubezpieczona gdy decyzja z dnia 16 grudnia 2008 roku przyznająca jej prawo do emerytury, weszła do obrotu prawnego z chwilą jej ogłoszenia ubezpieczonej, tj. w dniu 28 stycznia 2009 roku, a zatem pod rządami nowych przepisów, które nie wymagały już rozwiązania stosunku pracy przy realizacji prawa do przyznanego świadczenia emerytalnego.

Odnosząc się do zarzutu skarżącej, w pierwszej kolejności przypomnieć należy, że wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 roku, o sygn. akt: K 2/12, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 28 cytowanej ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku w związku z art. 103 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 roku, w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 roku, bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Motywacja powyższego wyroku wskazuje też, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury, nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. W stosunku do tych osób przepis art. 28 cyt. ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych w zakresie w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy emeryturach i rentach z FUS utracił moc z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw, czyli z dniem 22 listopada 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1285). Przyjmując, jednakże, że powyższy wyrok Trybunału ma skutki retroaktywne, bowiem w orzecznictwie Sądu Najwyższego zdecydowanie przeważa pogląd o skuteczności ex tunc wyroków Trybunału Konstytucyjnego innych niż interpretacyjne (zob. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 07.12.2006 r., III CZP 99/06, OSNC 2007, nr 6, poz. 79, uchwały Sądu Najwyższego z dnia 23.01.2001 r., III ZP 30/00, OSNP 2001, nr 23, poz. 685, z dnia 03.07.2003 r., III CZP 45/03, OSNC 2004, nr 9, poz. 136, z dnia 23.01.2004 r.) stwierdzić należy, że utrata mocy obowiązującej zakwestionowanego w nim przepisu, nastąpiła od daty jego uchwalenia.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy i wracając do przedstawionych przez ubezpieczoną zarzutów apelacji dotyczących wprowadzenia do obrotu prawnego decyzji przyznającej jej prawo do emerytury, z którą to chwilą ubezpieczona wiązała możliwość objęcia jej dobrodziejstwem wyroku Trybunału w istocie zachodzi konieczność rozstrzygnięcia według jakiego stanu prawnego ubezpieczona nabyła prawo do emerytury.

Apelująca przywołując przepis art. 110 k.p.a. konstatuje, iż wyraża on zasadę związania organu administracji publicznej wydaną przez siebie decyzją administracyjną. Twierdzenie to jest prawdziwe, jednak wnioski jakie apelantka dalej wyprowadza nie mogą zostać zaaprobowane. Niewątpliwie bowiem, związanie to ma doniosłe znaczenie tak w aspekcie zmiany decyzji po jej doręczeniu lub ogłoszeniu stronie, jak i w aspekcie podejmowania przez organ innych decyzji administracyjnych w należących do jego właściwości sprawach administracyjnych, które są w różnoraki sposób powiązane ze stanem prawnym i faktycznym ustalonym w decyzji wydanej przez ten organ. Jednakże przyjęcie, że niedoręczona decyzja nie istnieje w sensie prawnym oraz, że doręczenie decyzji jest równoznaczne z jej wydaniem, pozbawia art. 110 nie tylko logicznego, lecz także normatywnego sensu. Decyzja istnieje w sensie prawnym od dnia jej podpisania przez upoważnioną osobę i tylko istniejąca decyzja może być skutecznie doręczona. Taka decyzja jest decyzją, którą organ wydał, i jest on związany tą wydaną decyzją od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia o ile kodeks nie stanowi inaczej, czyli że związanie od chwili doręczenia lub ogłoszenia nie jest związaniem bezwzględnym. W związku z powyższym nie kwestionując istotnego znaczenia doręczenia lub ogłoszenia decyzji stronie, należy z naciskiem podkreślić, że wszystkie skutki doręczenia lub ogłoszenia mogą dotyczyć tylko decyzji uprzednio istniejącej, tj. takiej, która nie tylko została sporządzona, lecz także podpisana.

Użyte w art. 110 k.p.a. pojęcia „wydanie decyzji” nie można rozumieć jako wydania decyzji adresatowi w znaczeniu w jakim używa się pojęcia wydanie w odniesieniu do wydania rzeczy. Wydanie decyzji jest czynnością procesową organu administracji publicznej, polegającą na podpisaniu decyzji zawierającej wymagane prawem elementy. W związku z tym datą wydania przez organ administracji publicznej decyzji jest data jej podpisania przez osobę upoważnioną do jej wydania, przy czym w razie wątpliwości datą podpisania jest data umieszczona na decyzji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2002 r., III RN 149/01,OSNP2003/16/371). W konkluzji należy stanowczo stwierdzić, że datą wydania decyzji pisemnej nie jest data jej doręczenia stronie, lecz data jej sporządzenia, czyli w przypadku decyzji pisemnej dzień podpisania decyzji.

Przechodząc dalej do przywoływanej przez skarżącą decyzji, podkreślić należy, że decyzja organu z dnia 16 grudnia 2008 roku dotyczyła przyznania ubezpieczonej prawa do emerytury. Wobec czego analizując przypadek nie można abstrahować od treści przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W art. 115 ust. 1 ustawy emerytalnej wskazano podstawowy sposób realizowania ustawowych obowiązków organów rentowych w sprawach świadczeń, tj. wydawanie decyzji. Zgodnie z art. 83 ust. 1 pkt 4-5 ustawy o s.u.s., ZUS wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wymiaru tych świadczeń. Są to niewątpliwie decyzje administracyjne, w związku z czym rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części, albo w inny sposób kończą sprawę na szczeblu organu rentowego i winny spełniać wymogi formalne przewidziane w art. 107 k.p.a., jak również te, o których mowa w § 35 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U.1983.10.49).

Dalej zwrócić należy uwagę na to, że decyzje organu rentowego w sprawach o prawo do świadczeń określonych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS mają jedynie charakter deklaratoryjny, bowiem zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy, prawo do tych świadczeń powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do jego nabycia. Zatem decyzje te nie konstytuują uprawnień rentowo-emerytalnych, a jedynie stanowią formalne potwierdzenie (poświadczenie) istnienia u danej osoby prawa do konkretnego świadczenia.

( patrz - SN wyrok z 9 września 2010 roku sygn. II UK 54/10; z dnia 19 lutego 2004 roku sygn. IIUK 250/03 ). Ubocznie wskazać można , że cechę prawotwórczości posiadają jedynie konstytutywne decyzje Prezesa ZUS przyznające świadczenia w drodze wyjątku (art. 83 ust. 1), co w niniejszym stanie faktycznym w sposób oczywisty nie miało miejsca.

W świetle powyższego, oczywistym się staje, że przedmiotowe rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego nie znajduje zastosowania do skarżącej, bowiem prawo do emerytury nabyła ona przed 8 stycznia 2009 roku (z chwilą spełnienia wszystkich przesłanek nabycia do świadczenia), w stanie prawnym, w którym obowiązywał przepis art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, będący w swej treści odpowiednikiem aktualnie obowiązującego art. 103a ustawy emerytalnej. Przepis ten stanowił, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał ją bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Z powyższego wynika, że w reżimie prawnym, w którym K. S. nabyła prawo do świadczenia emerytalnego, nie było możliwości pobierania tegoż świadczenia bez rozwiązania stosunku pracy z ostatnim pracodawcą, dlatego też emerytura skarżącej została zawieszona, a jej wypłatę podjęto dopiero w styczniu 2009 roku, w związku z uchyleniem przepisu art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sam przywołany fakt podjęcia wypłaty po 8 stycznia 2009 roku, nie zmienia oceny, iż prawo do emerytury ubezpieczona nabyła pod rządem innej treści ryzyka emerytalnego, wobec czego następcze wstrzymanie wypłaty, zaskarżoną decyzją nie wywołało przywoływanych przez nią skutków.

Podnieść należy także, że Trybunał Konstytucyjny wypowiadał się w kwestii zgodności z Konstytucją przepisu art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, obowiązującego od dnia 1 lipca 2000 roku do 7 stycznia 2009 roku, obowiązującego w dacie nabycia przez ubezpieczoną prawa do emerytury i na podstawie którego zawieszono wnioskodawczyni prawo do tego świadczenia w 2008 roku. W wyroku z dnia 7 lutego 2006 roku SK 45/04 (OTK –A 2006, nr 2, poz. 15) Trybunał uznał, że przepis ten jest zgodny z Konstytucją, nie narusza zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasady niedziałania prawa wstecz, zasady ochrony praw nabytych, czy obowiązku wprowadzania zmian do systemu prawnego z zachowaniem odpowiedniego vacatio legis. Trybunał uznał tym samym, że ustawodawca ma prawo uzależnić podjęcie wypłaty emerytury od uprzedniego rozwiązania stosunku pracy, a rozwiązanie to, nie narusza zasady równości. W uzasadnieniu wskazał, że do ustawodawcy należy precyzyjne określenie kryteriów nabycia i korzystania z prawa do emerytury. Ma on przy tym szeroki zakres swobody pod warunkiem poszanowania istoty konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego, które nie zawiera nakazu zagwarantowania świadczeń emerytalnych osobom kontynuującym działalność zawodową. W tym kontekście rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą stanowi cechę istotną, uzasadniającą efektywne korzystanie z prawa do świadczeń emerytalnych. Osoby, które postanowiły nie rozwiązywać stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, nie mają wspólnej cechy relewantnej z punktu widzenia realizacji prawa do emerytury.

Konkludując, skarżąca nie może powoływać się na zasadę ochrony praw nabytych, gdyż nabyła prawo do emerytury w reżimie prawnym ukształtowanym przez treść art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, uniemożliwiającym pobieranie świadczenia emerytalnego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy. Tym samym nie dotyczy jej cytowany wyżej wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 roku.

Kierując się wskazaną argumentacją, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.