Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód M. P. K.wniósł przeciwko Skarbowi Państwa - Agencji (...) Skarbu Państwa, Państwowemu Gospodarstwu (...) R. oraz Starostwu Powiatowemu w S. pozew o usunięcie niezgodności treści ksiąg wieczystych z "rzeczywistym stanem prawnym przez wykreślenie Skarbu Państwa jako właściciela i wpisanie w to miejsce powoda, ewentualnie jego poprzednika prawnego, w odniesieniu do następujących ksiąg wieczystych: zamkniętej księgi wieczystej - Księgi Gruntowej K. Tom I, księgi wieczystej Kw nr (...). Nadto powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż powód jest następcą prawnym - spadkobiercą J. K., która była wnuczką T. K. - właściciela nieruchomości rolnych położonych w K., opisanych pierwotnie w księdze gruntowej K. Tom I, o łącznej powierzchni 1251 ha. W dniu 8 kwietnia 1943 r. jako właściciela ww. nieruchomości wpisano Rzeszę Niemiecką. Następnie na podstawie zaświadczenia i wniosku (...)Urzędu (...)w B. z dnia 10 października 1946 r. w dniu 13 grudnia 1946 r. bezpodstawnie wpisano jako właściciela Skarb Państwa Polskiego.

Pismem z dnia 16 sierpnia 2010 r. powód ograniczył powództwo do żądania usunięcia niezgodności z rzeczywistym stanem prawnym treści następujących ksiąg wieczystych: zamkniętej księgi wieczystej - Księgi Gruntowej K. Tom I poprzez wykreślenie Skarbu Państwa jako właściciela i wpisanie w to miejsce powoda lub jego poprzednika prawnego, księgi wieczystej Kw nr (...) w zakresie działki numer (...)LP poprzez wykreślenie Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa (...) R. jako właściciela i wpisanie w to miejsce powoda lub jego poprzednika prawnego, księgi wieczystej Kw nr (...) - poprzez wykreślenie Skarbu Państwa - Agencji (...) Skarbu Państwa jako właściciela i wpisanie w to miejsce powoda lub jego poprzednika prawnego, księgi wieczystej Kw nr (...) - poprzez wykreślenie Skarbu Państwa - Agencji(...) Skarbu Państwa jako właściciela i wpisanie w to miejsce powoda lub jego poprzednika prawnego, księgi wieczystej Kw nr (...) - poprzez wykreślenie Skarbu Państwa - Agencji (...) Skarbu Państwa jako właściciela i wpisanie w to miejsce powoda lub jego poprzednika prawnego oraz księgi wieczystej Kw nr (...) - działki numer poprzez wykreślenie Skarbu Państwa jako właściciela i wpisanie w to miejsce powoda lub jego poprzednika prawnego, cofając w pozostałym zakresie powództwo. Pismem z dnia 11 października 2012 r. powód ograniczył powództwo do żądania usunięcia niezgodności z rzeczywistym stanem prawnym treści następujących ksiąg wieczystych: zamkniętej księgi wieczystej - Księgi Gruntowej K. Tom I, księgi wieczystej Kw nr (...) - działki numer (...)LP, (...) - działki numer (...) - działki numer(...) oraz (...) - działki numer (...), cofając w pozostałym zakresie powództwo i wnosząc o nieobciążanie powoda kosztami procesu z uwagi na precedensowy charakter sprawy, pokrzywdzenie powoda na skutek działania władz PRL i ograniczenie powództwa z uwagi na ustaloną wysokość opłaty.

Pismem z dnia 5 lipca 2013 r. powód sprecyzował swe stanowisko poprzez wskazanie, iż wnosi o wyłączenie przez wykreślenie ze wskazanych wyżej ksiąg wieczystych działek objętych ograniczonym powództwem i założenie dla nich nowych ksiąg wieczystych, a następnie usunięcie z nich niezgodności treści z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wpisanie w miejsce dotychczasowego właściciela powoda. Odnośnie zaś żądania uzgodnienia treści zamkniętej księgi wieczystej Księgi Gruntowej K. Tom I powód wskazał jako podstawę swego żądania art. 189 k.p.c, wskazując, iż interes prawny powoda w tym zakresie wyraża się koniecznością ustalenia nieprawidłowości wpisów Skarbu Państwa w tej księdze w dacie wprowadzenia dekretu o reformie rolnej.

Pozwani Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo (...) R. oraz Starosta Powiatowy w T. reprezentowani przez(...) Skarbu Państwa wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pozwana Agencja (...) w W. wniosła o oddalenie powództwa wskazując, iż orzeczenia wydane w czasie okupacji przez sądy niemieckie są nieważne i pozbawione skutków prawnych, a zatem przejście własności majątku K. na Rzeszę Niemiecką należy od początku uznać za niebyłe, a więc tym samym prawo własności przedmiotowej nieruchomości pozostało przy rodzinie K..

Sąd Rejonowy w Tucholi wyrokiem z dnia 24 lutego 2014r. oddalił powództwo o uzgodnienie z rzeczywistym stanem prawnym treści zamkniętej księgi wieczystej - Księgi Gruntowej K. Tom I karta 1, 9, 11, księgi wieczystej numer (...) odnośnie działki numer (...) LP, (...) odnośnie działki numer (...) odnośnie działki numer (...) odnośnie działki numer (...), w pozostałym zakresie postępowanie umarzył i nie obciążył powoda P. K. kosztami procesu.

Z motywów rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego wynikało, co następuje:

Powód jest następcą prawnym - spadkobiercą J. K., która była wnuczką T. K. - właściciela nieruchomości rolnych położonych w K., opisanych pierwotnie w księdze gruntowej K. Tom I k. 1, 9 i 11, o łącznej powierzchni 1251 ha.

W dniu 8 kwietnia 1943 r. jako właściciela ww. nieruchomości wpisano Rzeszę 1 Niemiecką. W dniu 30 marca 1945 r. sporządzono protokół w sprawie opisu, inwentaryzacji oraz przejęcia pod Zarząd Państwowy nieruchomości ziemskiej położonej w K., należącej do T. K.. Z protokołu tego wynika, iż obszar ogólny tej nieruchomości wynosił 1251 ha, wliczając w to grunty orne, łąki, pastwiska, sad owocowy, ogród warzywny, stawy rybne, lasy, parki, drogi, rowy i nieużytki oraz podwórza i budynki. Do protokołu załączono wykaz inwentarza żywego w majątku K. oraz martwego, a także budynków z opisem, zgromadzonych zbóż i nawozów oraz wykaz pracowników folwarku.

Następnie na podstawie zaświadczenia i wniosku (...) Urzędu (...) w B. z dnia 11 października 1946 r. w dniu 13 grudnia 1946 r. wpisano jako właściciela Skarb Państwa Polskiego, zaś poprzedni wpis własności został podkreślony na czerwono.

Z księgi gruntowej K. w dniu 10 lutego 1968 r. odłączono i przeniesiono do księgi wieczystej Kw nr (...) działkę numer (...), w dniu 23 listopada 1978 r. odłączono i przeniesiono do księgi wieczystej Kw nr (...) działki numer (...), w dniu 16 września 1982 r. odłączono i przeniesiono do księgi wieczystej Kw nr (...) działki numer (...), w dniu 11 lipca 1985 r. odłączono i przeniesiono do księgi wieczystej Kw nr (...) działkę numer (...), w dniu 14 lipca 1994 r. odłączono i przeniesiono do księgi wieczystej Kw nr (...) działki numer (...), w dniu 20 sierpnia 1996 r. odłączono i przeniesiono do księgi wieczystej Kw nr (...) działkę numer (...). W dniu 22 sierpnia 1996 r. wskazaną księgę gruntową zamknięto i cały jej obszar przeniesiono do księgi wieczystej Kw nr (...), gdzie jako właściciela wpisano Skarb Państwa. Pismem z dnia 30 czerwca 2008 r. powód wystąpił do (...) Urzędu (...) w B. - Wydziału (...)oraz Agencji (...)- Oddziału Terenowego w B. z wnioskiem o zwrot przedmiotowych nieruchomości. W odpowiedzi z dnia 21 sierpnia 2008 r. wskazano, iż zwrot taki jest niemożliwy, o czym informowano powoda już pismem z dnia 13 lutego 2006 r., z uwagi na brak przepisów uprawniających organ administracji do orzekania o zwrocie lub odszkodowaniu z tytułu przejęcia nieruchomości na własność Państwa. Sąd zważył, iż dla nieruchomości objętych zmienionym powództwem prowadzona była pierwotnie księga gruntowa K. Tom 1, karta 1, 9 i 11. Jako ich właściciel od dnia 20 kwietnia 1918 r. był ujawniony T. K.. Dnia 8 kwietnia 1943 r., na podstawie postanowienia sądu niemieckiego z dnia 2 marca 1943 r., wpisano jako właściciela Rzeszę Niemiecką. Dnia 13 grudnia 1946 r. w tej księdze gruntowej wpisano jako właściciela Skarb Państwa na podstawie art. 2 ust.l lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r, o przeprowadzeniu reformy rolnej, jednocześnie wpis poprzedniego właściciela został podkreślony na czerwono.

Poza sporem jest także kwestia następstwa prawnego po T. K. w odniesieniu do powoda.

Rozstrzygnięcia przez Sąd wymagało natomiast to, czy w postępowaniu wszczętym na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, sąd może zakwestionować zasadność kwalifikacji nieruchomości jako przeznaczonej na cele reformy rolnej, przyjętej w zaświadczeniu wojewódzkiego urzędu ziemskiego, jeżeli nie dysponuje późniejszą decyzją administracyjną zawierającą odmienne rozstrzygnięcie o charakterze nieruchomości oraz czy w przypadku zamknięcia księgi gruntowej występuje interes prawny wskazany w art. 189 k.p.c. rozumiany jako konieczność ustalenia nieprawidłowości wpisów Skarbu Państwa w tej księdze w dacie wprowadzenia dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 czerwca 2012 r. II CSK 552/11, zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt b - e dekretu PKWN wymienione w tym przepisie nieruchomości ziemskie przechodziły z mocy prawa na własność Państwa na cele reformy rolnej. Tylko w odniesieniu do nieruchomości wymienionych w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu przewidziano obowiązek orzekania przez urzędy ziemskie, czy dana nieruchomość podlega pod działanie tego przepisu. Stronie służyło prawo wniesienia odwołania od takiej decyzji do Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych (§ 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej). Ugruntowane jest obecnie stanowisko, że § 5 rozporządzenia może stanowić podstawę orzekania w drodze administracyjnej o tym, czy dana nieruchomość lub jej część wchodzi w skład nieruchomości ziemskiej, o której mowa w art. 2 lit. e dekretu PKWN, a decyzja wydana w tym trybie ma charakter deklaratywny. Przyjmuje się również, że nie zawsze istniała potrzeba wydawania takiej decyzji, gdy nieruchomość podpadała pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN, a konieczność rozstrzygania w tym trybie aktualizowała się wówczas, gdy zainteresowany kwestionował jego zastosowanie (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2011 r., III CZP 121/10, OSNC 2011 Nr 10, poz. 109 oraz uchwały siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 czerwca 2006 r., I OPS 2/06, ONSAiWSA 2006, Nr 5, poz. 123 i z dnia 10 stycznia 2011 r., I OPS 3/10, OSNAiWSA 2011, Nr 2, poz. 23). Decyzja wydana w tym trybie przesądzała jedynie o podleganiu (niepodleganiu) nieruchomości temu przepisowi, natomiast nie rozstrzygała, czy istnieją podstawy do zastosowania innych podstaw określonych w art. 2 lit. b-d dekretu. Wydanie decyzji nie było potrzebne do ujawnienia prawa własności Skarbu Państwa, bowiem jego nabycie następowało z mocy prawa, bez potrzeby wydania decyzji deklaratoryjnych. Jak stwierdził Sąd Najwyższy, tytułem do wpisania na rzecz Skarbu Państwa w księdze hipotecznej prawa nieruchomości ziemskich wymienionych w art. 2 ust. 1 lit. b-e dekretu PKWN było natomiast zaświadczenie starosty stwierdzające, że nieruchomość jest przeznaczona, w świetle tego przepisu, na cele reformy rolnej (art. 1 ust. 1 dekretu Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej). Dokument ten, nie mający charakteru decyzji administracyjnej, był konieczny do pozytywnego uwzględnienia wniosku, z tym, że w postępowaniu . wieczystoksięgowym nie podlegała kontroli jego zgodność z rzeczywistym stanem prawnym, a zwłaszcza niedopuszczalna była ocena, czy nieruchomość istotnie podlegała przepisom dekretu PKWN. W orzecznictwie przyjmowano, że z uwagi na ograniczoną kognicję sądu wieczystoksięgowego i brak możliwości ustalenia w tym postępowaniu, czy nieruchomość nie podpada pod inne podstawy przejęcia na cele reformy rolnej określone w art 2 ust. 1 lit. b-d dekretu PKWN, konieczne było wytoczenie przez właściciela nieruchomości powództwa w trybie art. 10 ust. 1 u.k.w.h., również w tym wypadku, gdy uzyskał on ostateczną decyzję administracyjną wydaną na podstawie § 5 ust. 1 rozporządzenia stwierdzającą, że dana nieruchomość nie podlegała przejęciu na podstawie art. 2 ust. 1 lite dekretu. Mieć należy jednak na uwadze, że podstawą wpisu do księgi wieczystej prawa własności Skarbu Państwa w stosunku do nieruchomości przejętej na cele reformy rolnej jest zaświadczenie, o którym mowa w art. 1 ust. 1 dekretu z 8 sierpnia 1946 r. stwierdzające, że jest ona przeznaczona na cele reformy rolnej. Ostateczna decyzja administracyjna wydana na podstawie § 5 ust. 1 rozporządzenia rozstrzyga wiążąco dla sądów kwestię nabycia przez Skarb Państwa prawa własności nieruchomości. W wypadku stwierdzenia braku przesłanek zastosowania art. 2 ust. 1 lit. e organ administracyjny orzeka o wyłączeniu spod działania tego przepisu danej nieruchomości i decyzja wywołuje wobec Skarbu Państwa skutki rzeczowe potwierdzając, że nie doszło do nabycia prawa jej własności ex legę (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 10 listopada 2005 r., IV SA/Wa 1049/05, niepubl.). W świetle art. 31 ust. 2 u.k.w.h. decyzja taka zatem mogłaby stanowić odpowiedni dokument wykazujący niezgodność treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

W ocenie Sądu, jeżeli zatem zmiana stanu prawnego własności nieruchomości nastąpiła z mocy prawa, co miało miejsce w przypadkach wskazanych w art. 1 dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, wpis do księgi wieczystej miał jedynie charakter deklaratywny. Rzeczywisty stan prawny, ukształtowany przez przepisy dekretu, wynikał zatem z mocy tego aktu prawnego, a nie z dokonania wpisu w księdze wieczystej, i to niezależnie od tego, czy ten wpis został dokonany na wadliwej czy niewadliwej podstawie. Z tego względu uznać należy, ze w postępowaniu wszczętym na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, sąd nie może kwestionować zasadności kwalifikacji nieruchomości jako przeznaczonej na cele reformy rolnej, przyjętej w zaświadczeniu wojewódzkiego urzędu ziemskiego, jeżeli nie dysponuje późniejszą decyzją administracyjną zawierającą odmienne rozstrzygnięcie o charakterze nieruchomości. W mniejszej sprawie powód takiej decyzji nie przedłożył, a zatem nie udowodnił prawa własności ani swego ani swoich poprzedników prawnych. Decyzją taką nie są bowiem pisma skierowane do niego przez. (...) Urząd (...)w B. z dnia 21 sierpnia 2008 r. i z dnia 13 lutego 2006 r.

Trzeba bowiem przypomnieć, że kwestionowany wpis był objęty domniemaniem wiarygodności ksiąg wieczystych, albowiem zgodnie z art. 3 ust. 1 u.k.w.h. domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Domniemanie to może być obalone w drodze powództwa o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym na podstawie art. 10 u.k.w.h., w procesie tym jednak ciężar dowodu, że rzeczywisty stan prawny nieruchomości jest inny niż ujawniony w księdze wieczystej, spoczywa na powodzie.

Przyjąć zatem trzeba, że skutki prawne art. 2 ust. 1 lit. e dekretu o reformie rolnej nastąpiły w przeszłości przez przejęcie na własność Skarbu Państwa nieruchomości ziemskich stanowiących własność albo współwłasność osób fizycznych lub prawnych, jeżeli ich rozmiar łączny przekraczał bądź 100 ha powierzchni ogólnej, bądź 50 ha użytków rolnych, a na terenie województw (...), (...) i (...), jeżeli ich rozmiar łączny przekraczał 100 ha powierzchni ogólnej. Skarb Państwa został wpisany w dziale II księgi gruntowej K. na podstawie zaświadczenia (...)Urzędu (...)w B. z dnia 11 października 1946 r., stwierdzającego, że nieruchomość ziemska K. o obszarze 1251 ha podpada pod działanie art. 2 ust. 1 lit.e dekretu o reformie rolnej.

Zgodnie z art. 1 dekretu z dnia 6 czerwca 945 r. o mocy obowiązującej orzeczeń sądowych wydanych w okresie okupacji niemieckiej na terenach Rzeczypospolitej Polskiej w jego pierwotnym brzmieniu, wyroki i inne orzeczenia, wydane podczas okupacji przez sądy niemieckie, są nieważne i pozbawione skutków prawnych. Dodatkowo, art. 8 wskazanego dekretu stanowił, iż wszelkie wpisy hipoteczne i rejestrowe na rzecz państwa niemieckiego, jego zrzeszeń publiczno - prawnych, obywateli niemieckich i osób narodowości niemieckiej ulegają wykreśleniu w każdym czasie z urzędu lub na wniosek osób zainteresowanych. Oznacza to, zdaniem Sądu, że skoro wpis dokonany w czasie okupacji był nieważny i pozbawiony skutków prawnych, to przyjąć należy, że nieruchomość ziemska o powierzchni 1251 ha w dniu wejścia w życie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej, czyli w dniu 13 września 1944 r. stanowiła własność osoby, fizycznej - T. K. i przechodziła na własność Państwa z mocy prawa. Rację więc mają pozwani, że orzeczenia wydane w czasie okupacji przez sądy niemieckie są nieważne i pozbawione skutków prawnych, a zatem przejście własności majątku K. na Rzeszę Niemiecką należy od początku uznać za niebyłe, a tym samym prawo własności przedmiotowej nieruchomości pozostało przy rodzinie K..

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny, w rozumieniu art. 189 k.p.c, istnieje wówczas, gdy powód na innej drodze (w procesie o świadczenie, o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego lub poprzez uzyskanie orzeczenia o charakterze deklaratywnym) nie może osiągnąć w pełni ochrony swoich praw. Dotyczy to oczywiście także sytuacji kiedy ta ochrona jest możliwa na gruncie. takich powództw skierowanych przeciwko stronie procesu poszukującej ochrony. W ocenie Sądu, droga ta nie może jednak zastąpić drogi wynikającej z odpowiedniego postępowania administracyjnego.

Z powyższych względów Sąd powództwo oddalił co do nieruchomości, dla których prowadzona była zamknięta księga gruntowa K. Tom I k. 1, 9 i 11 oraz prowadzone są księgi wieczyste: Kw nr (...) odnośnie działki nr (...)PL, Kw nr (...) odnośnie działki numer (...), Kw nr (...) odnośnie działki (...) " i Kw nr (...) odnośnie działki nr (...) (pkt. 1 wyroku).

Z uwagi na cofnięcie powództwa w pozostałym zakresie Sąd postępowanie umorzył (pkt. 2 wyroku) w oparciu o art. 203 k.p.c.

O kosztach procesu (pkt. 3 wyroku) Sąd orzekł w oparciu o art. 102 k.p.c, zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami, przyjmując, iż z uwagi na szczególny charakter sprawy, w szczególności możliwość występowania po stronie powoda poczucia niejako „podwójnego" pokrzywdzenia, wywołanego w pierwszej kolejności
skutkami II wojny światowej, a następnie konsekwencjami reformy rolnej, możliwe jest odstąpienie od obciążenia powoda - mimo przegranego procesu - od obowiązku zapłaty i kosztów procesu na rzecz przeciwników.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód.

Zarzucał naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 / r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.) w / związku z art. 2 ust. (1) dekretu z dnia 6 września 1944 r. w związku z art. 1 (1) dekretu z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej (Dz. U. R. P. Nr 34 poz 204) w związku z art. 1 dekretu z 6 czerwca 1945 r. o mocy obowiązującej orzeczeń sądowych obowiązujących w okresie okupacji (Dz. U. Nr 25, poz. 151 z 1945 r.) w związku z art. 5 k.c. i art.3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, przez ich niewłaściwe zastosowanie lub niezastosowanie w niniejszej sprawie i niewłaściwe uznanie, iż wpis Skarbu Państwa w zamkniętej księgi wieczystej - Księgi Gruntowej K. Tom I karta 1, 9, 11 oraz kolejne dokonane na jego podstawie w powstałych z w/w księgi księgach wieczystych (w tym objęte powództwem w niniejszej sprawie) są zgodne z w/w przepisami w szczególności w sytuacji gdy w dacie wejścia w życie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej nieruchomości objęte powództwem stanowiły własność Rzeszy Niemieckiej, a w/w dekret nie obejmował nieruchomości należących to państwa tj Rzeszy Niemieckiej ( Państwa Niemieckiego). Ponadto w/w dekret w dacie jego wydania i ogłoszenia nie miał mocy wiążącej w stosunku do nieruchomości objętej powództwem z uwagi na wadliwość jego wydania oraz brak określenia zakresu jego działania w sytuacji, gdy w dacie ogłoszenia dekretu nie były zatwierdzone traktatami międzynarodowymi granice Polski i został wydany przez organ niekonstytucyjny tj. Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego na podstawie nieobowiązującej konstytucji marcowej z 1921 r., w sytuacji gdy obowiązującą bo nie uchyloną w tym czasie była konstytucja kwietniowa RP z 1935 r. Sąd Rejonowy zastosował również w sposób niewłaściwy art. 2 ust. (1) pkt (e) dekretu z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej w niniejszej sprawie stwierdzając iż nieruchomości objęte powództwem podpadały pod wyżej wymieniony przepis gdy z uwagi na podniesione powyżej zastrzeżenia co do treści zaświadczenia (...) Urzędu (...) w szczególności gdzie wskazano szereg sprzecznych podstaw prawnych przejęcia nieruchomości oraz to, iż przedmiotowe nieruchomości w dacie wydania i ogłoszenia dekretu należały do Rzeszy Niemieckiej nie objętej dekretem Sąd w tych warunkach nie miał przesłanek do wskazania takiej podstawy prawnej ich nabycia. Sąd 1 instancji pomimo końcowego komentarza zawartego w uzasadnieniu nie rozważył zastosowania w niniejszej sprawie art. 5 k.c. Sąd ten również błędnie stosując przepisy art. 2 dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej w sposób niewłaściwy uznał, iż Skarb Państwa stał się właścicielem nieruchomości objętych powództwem z mocy prawa z dniem wejścia w życie w/w dekretu i Sąd Rejonowy jako związany nie ma podstaw do podważania wpisu w księdze wieczystej z uwagi na jego deklaratoryjny charakter.

2) Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 189 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie przez uznanie iż stronie powodowej nie przysługuje interes prawny w wytoczeniu powództwa na tej podstawie z uwagi na to iż wpis w zamkniętej księdze gruntowej może być zakwestionowany na drodze postępowania administracyjnego w sytuacji gdy w ramach przywołanego postępowania administracyjnego istnieje wyłącznie możliwość zakwestionowania wpisów pod względem obszarowym a zarzut strony powodowej dotyczył niepodpadania nieruchomości objętych powództwem. W związku z powyższym wnosił o zmianę wyroku w zaskarżonej części i uwzględnienie powództwa przez: usunięciu niezgodności treści zamkniętej księgi wieczystej – Księgi Gruntowej K. Tom I karta 1, 9, 11 - z rzeczywistym stanem
prawnym przez wykreślenie Skarbu Państwa jako właściciela i wpisanie
w jego miejsce następcy prawnego dotychczasowego właściciela M.
P. K. ewentualnie poprzednika prawnego, (wpz
symboliczna 1 zł z uwagi na zamknięcie księgi i brak nieruchomości w
w/w księdze), 2. o usunięciu niezgodności treści księgi wieczystej nr (...) dawny KW nr (...) w zakresie działki o nr (...)LP o pow. 9,71ha z rzeczywistym stanem prawnym przez wykreślenie w dziale II Skarbu
Państwa Państwowe Gospodarstwo (...) R. jako
właściciela i wpisanie w jego miejsce następcy prawnego
dotychczasowego właściciela powoda M. K.,
(wpz - zgodnie z opinią biegłego str 28 przyjęto - 32.000 zł).

3.  o usunięcie niezgodności treści księgi wieczystej nr (...) dawna KW nr (...) w zakresie działki ew nr (...) o pow 2,1904 ha z rzeczywistym stanem prawnym przez wykreślenie w dziale II Skarbu Państwa - Agencji(...)Skarbu Państwa (Agencji (...) jako właściciela i wpisanie w jego miejsce następcy prawnego dotychczasowego właściciela powoda - M. K., (w.p.z. wg opinii biegłego to 2,1904 x 31.914,83 zł-69.906,24 zł).

4.  o usunięcie niezgodności treści księgi wieczystej nr (...) dawna KW (...) w zakresie działki o nr ew. (...) pow. 0,680 ha z rzeczywistym stanem prawnym przez wykreślenie w dziale II Skarbu Państwa - Agencji(...) Skarbu Państwa ( Agencji (...) jako właściciela i wpisanie w jego miejsce następcy prawnego dotychczasowego właściciela powoda - M. K., (wpz wg opinii biegłego to 0,68 x 31.914,83 zł -21.702,08 zł).

5.  o usunięcie niezgodności treści księgi wieczystej nr (...) dawna kw (...) w zakresie działki o nr ew (...) o pow. 0,79 ha z rzeczywistym stanem prawnym przez wykreślenie w dziale II Skarbu Państwa Agencji (...) jako właściciela i wpisanie w jego miejsce następcy prawnego dotychczasowego właściciela powoda - M. K., (wpz obliczono na podstawie opinii biegłego jako 0,79x31.914,83 zł -25.212,71 zł) - z ostrożności procesowej wnosząc w ramach powództwa o uzgodnienie treści ksiąg wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym co do żądań wskazanych w pkt 2-5 o wyłączenie przez wykreślenie z wskazanych w nich ksiąg wieczystych działek objętych powództwem i założenia dla nich odrębnych i nowych ksiąg wieczystych a następnie usunięcie niezgodności treści w tych księgach z rzeczywistym stanem prawnym zgodnie z w/w żądaniami przez wpisanie w miejsce dotychczasowego właściciela - powoda M. K. (w przypadku gdyby sąd meriti uznał, iż nie można uwzględnić powództwa jak w pkt. 2-5 z uwagi na to, iż dotyczą one części nieruchomości po ograniczeniu powództwa do poszczególnych działek ewidencyjnych).

6.  o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania sądowego w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych za postępowanie przed Sądem I i II instancji.

Jednocześnie z ostrożności procesowej w przypadku oddalenia apelacji podtrzymał wniosek o nie obciążanie strony powodowej kosztami postępowania sądowego w tym kosztami zastępstwa procesowego z uwagi precedensowy charakter niniejszej sprawy oraz na względy społeczne i zasady współżycia społecznego, wysokie koszty postępowania już poniesione przez stronę oraz pokrzywdzenie jej poprzedników prawnych przez zawłaszczenie majątku rodzinnego najpierw przez Państwo Niemieckie, a następnie przez Skarb Państwa.

Ponadto wnosił o rozważanie wystąpienia przez Sąd Okręgowy do Sądu Najwyższego z zagadnieniami prawnymi przywołanymi w treści uzasadnienia a w szczególności:

1)  czy nieruchomości stanowiące własność (Rzeszy Niemieckiej) Państwa Niemieckiego na podstawie istniejących wpisów w księgach wieczystych w dacie wejścia w życie dekretu wydanego przez niekonstytucyjny organ jakim był PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej - w sytuacji gdy nie było ustalonych traktatowo nowych granic Polski, część nieruchomości znajdowała się pod okupacją, nie wprowadzono jednocześnie przepisów uchylających czy stwierdzających nieważność wpisów dokonanych w księgach wieczystych na rzez Państwa Niemieckiego - na podstawie w/w dekretu stawały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa?

2)  czy sąd powszechny związany jest przepisami wydanymi przez niekonstytucyjny organ jakim był PKWN wydanymi bez ważnej podstawy prawnej i może je pominąć przy dokonywaniu oceny prawnej i wskazywaniu podstawy prawnej swojego orzeczenia?

3) czy uprawniony jest pogląd wyrażony przez Sąd Rejonowy, że w postępowaniu wszczętym na podstawie art. 10 ust 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, sąd nie może kwestionować zasadności kwalifikacji nieruchomości jako przeznaczonej na cele reformy rolnej, przyjętej w zaświadczeniu wojewódzkiego urzędu ziemskiego, jeżeli nie dysponuje późniejszą decyzją administracyjną zawierającą odmienne rozstrzygnięcie o charakterze nieruchomości.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy podziela w całości ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i na podstawie art. 382 k.p.c. przyjmuje je za własne.

Dokonując oceny istnienia podstaw prawnych do uwzględnienia żądania pozwu Sąd Okręgowy uznał za oczywiście chybiony zasadniczy argument powoda, prezentowany w toku całego procesu, że nie było podstaw do ujawnienia w księdze wieczystej Skarbu Państwa jako właściciela nieruchomości na podstawie dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (tekst jedn. Dz.U. z 1945 r., nr 3, poz. 13 ze zm.; dalej: dekret o p.r.r.) z uwagi na to, że własność nieruchomości przysługiwała w dacie wejścia tego dekretu w życie Rzeszy Niemieckiej.

Stanowisko powoda w tym względzie jest odosobnione, również na tle podobnych spraw sądowych, w których występuje problem roszczeń osób wywłaszczonych w wyniku reformy rolnej po II wojnie światowej, i opiera się na poglądzie niemożliwym do zaakceptowania. Przyznanie racji apelującemu prowadziłoby bowiem do konkluzji, że okupant niemiecki skutecznie pozbawił polskich obywateli ich własności. Bezpodstawne jest przypisywanie przez powoda skuteczności decyzjom władz hitlerowskich w odniesieniu do majątków polskich obywateli i odwoływanie się do nich w podstawach powództwa (powód wprost wywodził w apelacji, że nieruchomość przeszła na własność Rzeszy Niemieckiej). Prezentowany przez powoda pogląd jest oczywiście sprzeczny z przepisami dekretu z dnia 6 czerwca 1945 r. o mocy obowiązującej orzeczeń sądowych, wydanych w okresie okupacji niemieckiej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. nr 25 poz. 151). Dekret ten w wersji pierwotnej przewidywał (art. 8 ust. 1), że wszelkie wpisy hipoteczne i rejestrowe na rzecz państwa niemieckiego, jego zrzeszeń publiczno-prawnych, obywateli niemieckich i osób "narodowości niemieckiej ulegają wykreśleniu w każdym czasie z urzędu lub na wniosek osób interesowanych. Z dniem 16 kwietnia 1947 r. przepis powyższy został skreślony i zastąpiony przepisem dodanym w art. 1 ust. 2 tego aktu prawnego, zgodnie z którym przepis art. 1 ust. 1 dekretu, stanowiący, iż wyroki i inne orzeczenia, wydane podczas okupacji przez sądy niemieckie, są nieważne i pozbawione skutków prawnych, stosuje się również do orzeczeń nakazujących w postępowaniu hipotecznym i rejestrowym wniesienie wszelkiego rodzaju wpisów w księgach hipotecznych, rejestrze handlowym i innych rejestrach publicznych, jeżeli orzeczenia te zostały oparte na przepisach, skierowanych przeciwko Państwu Polskiemu lub jego obywatelom albo na nieważnych orzeczeniach sądowych czy też na innych orzeczeniach lub zarządzeniach sprzecznych z zasadami obowiązującego w Polsce porządku publicznego.

Sąd Okręgowy podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 8 maja 2008 r. w sprawie 1 ACa 325/08, że w chwili wykreślenia z przedmiotowej księgi wieczystej Rzeszy Niemieckiej (6 listopada 1946 r.) i ujawnienia w niej Skarbu Państwa obowiązywały przepisy dekretu z dnia 6 czerwca 1945 r. o mocy obowiązującej orzeczeń sądowych, wydanych w okresie okupacji niemieckiej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej w wersji pierwotnej (tj. przed wejściem w życie nowelizacji tego dekretu wprowadzonej dekretem z 11 kwietnia 1947 r.). Wersja pierwotna dekretu przewidywała zaś wykreślenie wpisu Rzeszy Niemieckiej z księgi wieczystej (zgodnie z art. 8 ust.l) bez jakiegokolwiek dodatkowego orzeczenia, po stwierdzeniu przesłanek wskazanych w przepisach dekretu, tj. że do wpisu w księdze wieczystej doszło w czasie okupacji i że wpis został dokonany na rzecz podmiotu wymienionego w art. 8 ust. 1. Obie te przesłanki zostały w niniejszej sprawie spełnione, wobec czego nieuprawnione jest formułowanie twierdzeń co do przysługiwania własności nieruchomości Rzeszy Niemieckiej w jakimkolwiek okresie z powołaniem się na brak orzeczenia stwierdzającego istnienie podstaw do wykreślenia Rzeszy na podstawie art. 15 ¹ dekretu, dodanego już po wykreśleniu wpisu na rzecz Rzeszy (przepis ten wszedł w życie 16 kwietnia 1947 r., a wykreślenie wpisu na rzecz Rzeszy z księgi wieczystej nastąpiło 6 listopada 1946 r., kiedy to ustawodawca nie przewidywał przed wykreśleniem nieważnego wpisu wydawania orzeczenia, o którym mowa w art. 15 dekretu).

Sąd Rejonowy trafnie zatem wskazał, że na podstawie przepisów w/w dekretu należało wykluczyć nabycie przez Rzeszę Niemiecką własności nieruchomości należącej do polskiego obywatela T. K., położonej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej (w jej granicach sprzed II wojny światowej), w oparciu o wpis do księgi wieczystej dokonany w czasie okupacji niemieckiej terytorium państwa polskiego.

Pogląd powoda pomija również oczywisty skutek wskazanego dekretu, jakim było pozbawienie okupanta hitlerowskiego jakichkolwiek praw majątkowych pozyskanych bezprawnie kosztem polskich obywateli - było to pozbawienie mające skutki ex tunc. Nie do przyjęcia byłby bowiem pogląd, że okupant mógłby choćby czasowo nabyć prawa majątkowe kosztem polskich obywateli. Stanowisko takie jest zresztą spójne z poglądem orzecznictwa, zgodnie z którym wykreślenia wpisów dokonanych na rzecz Rzeszy Niemieckiej, jako wpisów nieważnych i bezskutecznych z mocy prawa (art. 1 wyżej omawianego dekretu), nie można traktować jako orzeczeń sądowych podlegających procedurze sądowej, lecz jako czynność techniczną (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 6.06.2006 r., II CSK 10/06, Legalis).

Powód nie może zatem wywodzić dla siebie jakichkolwiek pozytywnych skutków prawnych z bezprawnego (nieważnego) aktu prawa niemieckiego okupanta. Nie powstał w szczególności skutek nabycia nieruchomości przez Rzeszę Niemiecką skutkujący z kolei stwierdzeniem, że ten podmiot (a nie poprzednik prawny powoda T. K.) był właścicielem nieruchomości w dacie wejścia w życie Dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej.

W oparciu o naczelną regułę prawa cywilnego wyrażoną w art. 6 k.c. należało stwierdzić, że ciężar dowodu, że nie było podstaw do dokonania w wymienionych przez powoda księgach wieczystych wpisu własności na rzecz Skarbu Państwa spoczywał w niniejszym procesie na powodzie, dochodzącym ustalenia, że rzeczywisty stan prawny nieruchomości jest inny, niż wynika to z treści wpisów w księgach wieczystych. Tymczasem powód takiego dowodu nie przedstawił.

Z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2001 r., nr 124, poz. 1361; dalej: u.k.w.h.) wynika domniemanie zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym. W niniejszej sprawie działa ono na rzecz Skarbu Państwa jako wpisanego w księgach wieczystych właściciela nieruchomości. Powód musiałby zatem to domniemanie obalić, aby uzyskać orzeczenie zgodne z żądaniem pozwu.

Za niewystarczające dla obalenia powyższego domniemania uznać przy tym należy ewentualne zakwestionowanie mocy dowodowej dokumentu stanowiącego podstawę wpisu (tj. zaświadczenia (...)Urzędu (...) w B.).

Potrzebne było w tym celu wykazanie, że nie istnieje żadna z podstaw do nacjonalizacji nieruchomości wskazana w przepisach art. 2 ust. 1 Dekretu PKWN z 6.09.1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej. Jak wskazał bowiem Sąd Najwyższy w wyroku z 5.11.2005 r, w sprawie I CSK 371/07 (Lex 457845), w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym chodzi o ustalenie tego stanu, niezależnie od wadliwej bądź niewadliwej podstawy wpisu. Przyjęcie wadliwej podstawy wpisu do księgi wieczystej ma z reguły istotne znaczenie w postępowaniu odwoławczym od orzeczenia — wpisu, natomiast nie determinuje wyniku procesu z powództwa o uzgodnienie stanu wynikającego z takiego wadliwego wpisu ze stanem rzeczywistym. Powód błędnie zatem koncentrował się na wykazywaniu w niniejszym procesie wadliwości dokumentu stanowiącego podstawę wpisu, gdy powinien był wykazywać, że podstawa ta nie istniała.

Wskazać należy, że nabycie własności przez Skarb Państwa na podstawie przepisów dekretu PKWN z 6.09.1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej następowało z mocy prawa, przez co rozumieć należało nabycie z dniem wejścia w życie tych przepisów. Oznacza to, że z tym dniem przeszła na Skarb Państwa własność nieruchomości, jeżeli spełnione były przesłanki wymienione w tym akcie prawnym. Stan prawny nieruchomości wynika zatem z powołanych przepisów, a nie z zaświadczenia, o którym mowa powyżej, czy też z dokonania wpisu do księgi wieczystej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24.08.2011 r., IV CSK 602/10, Legalis). Jak konsekwentnie przyjmuje się w orzecznictwie, zaświadczenie stanowiące podstawę wpisu nie jest decyzją administracyjną, lecz oświadczeniem wiedzy (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27.09.1991 r., III CZP 90/91, OSNP 1992/5/72, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1999 r.; III RN 165/98, OSNP 2000/3/90, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2003 r., IV CKN 221/01), potrzebnym do dokonania wpisu przez sąd wieczystoksięgowy, ale nie mającym charakteru konstytutywnego.

Stąd, w odniesieniu do okoliczności, dla których nie zastrzeżono odrębnego postępowania, powód może wykazywać przed sądem, że te okoliczności - stanowiące przesłanki nacjonalizacji -nie wystąpiły (dotyczy to m.in. przesłanek z art. 2 ust. 1 lit.b-d Dekretu o p.r.r.; por. wyrok Sądu Najwyższego z 24.08.2011 r., IV CSK 602/10, Legalis w odniesieniu do przesłanki obywatelstwa i narodowości, o których mowa w art. 2 ust. 1 lit. b Dekretu o p.r.r).

W odniesieniu do przesłanki z art. 2 ust. 1 lit. e Dekretu o p.r.r. ustawodawca przewidział jednak szczególny tryb postępowania w § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 1.03.1945 r. w sprawie wykonania Dekretu PKWN z 6.09.1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz.U. nr 10 poz. 51), zgodnie z którym orzekanie w sprawach, czy dana nieruchomość podpada pod działanie przepisów art. 2 ust. 1 pkt e) należy w I instancji do kompetencji wojewódzkich urzędów ziemskich, a od decyzji tego organu służy odwołanie do Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych. Aktualnie decyzje w tym przedmiocie wydają wojewodowie, a decyzje te podlegają kontroli sądów administracyjnych - por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 24.03.2011 r. - IV SA/Wa 106/11. Tylko w tym szczególnym trybie można wykazać, że nieruchomość ziemska nie podlegała, np. ze względu na obszar, przepisom w/w dekretu, zaś uwzględnienie powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej, oparte na zarzucie braku przesłanki wymienionej w art. 2 ust. 1 pkt e) Dekretu o p.r.r., wymagałoby uprzedniego wyłączenia nieruchomości w postępowaniu administracyjnym spod działania dekretu.

Sąd Okręgowy w składzie orzekającym opowiada się za poglądem, że zakresie ustalenia przesłanki wymienionej w art. 2 ust. 1 pkt e) Dekretu o p.r.r. wyłączona została droga sądowa (wyrok Sądu Najwyższego z 8.02.2008 r., 1 CSK 371/07, Legalis, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9.03.2011 r., I OSK 635/10, Legalis). Podziela w tym względzie pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z 18.05.2011 r. (III CZP 121/10, Legalis) oraz w uchwale składu 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10.01.2011 r. (I OPS 3/10, OSNAiWSA 2011/2/23), kwestionujący stanowisko zajęte w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z 1.03.2010 r. (P 107/08), w myśl którego § 5 rozporządzenia z 1945 r. nie ma już mocy obowiązującej i badanie przesłanek z art. 1 ust. 2 lit. e Dekretu miałoby należeć do sądów powszechnych. Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w powyższej kwestii zostało wyrażone w orzeczeniu o umorzeniu postępowania, które nie ma charakteru orzeczenia w rozumieniu art. 190 ust. 1 Konstytucji i z tego względu nie ma mocy powszechnie obowiązującej. Sąd orzekający nie jest zatem tym stanowiskiem związany.

Powód nie przedstawił w toku procesu orzeczenia właściwego organu o wyłączeniu przedmiotowej nieruchomości spod działania dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. Wobec braku ostatecznej decyzji w tej kwestii nie było możliwe skuteczne zakwestionowanie w niniejszym procesie wystąpienia przesłanki nacjonalizacyjnej z art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu, wskazanej w dokumencie będącym podstawą wpisu Skarbu Państwa jako właściciela nieruchomości. Do wydania takiej decyzji dojść może wyłącznie w postępowaniu wszczętym przez stronę, w granicach jej żądania (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23.08.2006 r., I OSK 771/0*5, LEX nr 266469).

W procesie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym ocenie sądu - w zakresie przesłanki z art. 2 ust. 1 lit. e) Dekretu o p.r.r. - mogłaby ewentualnie zostać poddana ocenie kwestia, czy dana nieruchomość miała charakter ziemski (w tym zakresie orzecznictwo sądów administracyjnych nie jest zgodne, a kwestia jest w judykaturze sporna). Rozważania w tej kwestii byłyby jednak celowe tylko, gdyby powód dysponował właściwą decyzją lub gdyby zgłaszał zarzuty w tym względzie (co nie miało miejsca). Dopuszczalne jest również badanie przez sąd, czy Skarb Państwa stał się właścicielem lasów i gruntów leśnych, ale tego przedmiotowa sprawa również nie dotyczyła, gdyż powód nie twierdził, iżby chodziło o tego rodzaju nieruchomości.

Nie ma również podstaw, by powód mógł uzyskać korzystne rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie w oparciu o art. 5 k.c. Chybione jest odwoływanie się do tego przepisu już tylko z tego względu, że nie może on stanowić podstawy dochodzenia roszczenia, a jedynie podstawę obrony w procesie. Skuteczne podniesienie tego zarzutu powoduje bowiem, że uprawniony traci określone uprawnienie, a nie, że powód je nabywa. Nie można zatem konstruować roszczeń i ich dochodzić na podstawie art. 5 k.c. Pogląd, że powyższy przepis może stanowić jedynie środek obrony, a nie podstawę powództwa i że nie może wobec tego być samodzielną podstawą powstania i nabycia prawa podmiotowych jest również ugruntowany w orzecznictwie (zob. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2002 r., I CKN 934/00; z dnia 19 lutego 2004 r., IV CK 85/03, z dnia 11.07.2011 r., II CSK 677/11, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 października 2010 r., VI ACa 1047/09).

W ocenie Sądu okręgowego bezzasadny był również zarzut naruszenia art. 189 kpc.

Powód sformułował swoje żądanie wskazując automatycznie jako podstawę żądania art. 189 kpc w zakresie żądania zawartego w pkt.1 powództwa wobec tego, że żądanie dotyczyło zamkniętej księgi wieczystej.

Zgodnie z §172 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17.II.2001r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów księga wieczysta zamyka się w razie całkowitego przeniesienia nieruchomości do innej księgi wieczystej oraz gdy przepisy odrębne tak stanowią.

Pierwotna księga gruntowa K. tom I zamknięta została w dniu 22 sierpnia 1996r. i cały jej obszar przeniesiono do księgi wieczystej Kw nr (...), gdzie jako właściciela wpisano Skarb Państwa. Uprzednio z księgi gruntowej K. odłączono działki (...).

W zamkniętej księdze wieczystej nie dokonuje się już żadnych wpisów. Nie mógł zatem powód skutecznie domagać się usunięcia niezgodności treści tej księgi gruntowej z rzeczywistym stanem prawnym. Nie przysługiwało również powodowi roszczenie o ustalenie przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, ponieważ nie posiadał on w wytoczeniu takiego powództwa interesu prawnego. Mianowicie wszystkie działki, które wpisane były w księdze gruntowej K. sukcesywnie odłączano i przenoszono do innych ksiąg wieczystych odpowiednio działkę nr (...) do Kw nr (...), działki nr (...) do Kw nr (...), działki nr (...) do Kw nr (...), działkę (...) do Kw (...), działki nr (...) do Kw nr (...), działkę nr (...) do Kw nr (...).

Zatem wszystkie grunty, które wpisane były początkowo do księgi gruntowej K. tom I przeniesione zostały do innych ksiąg wieczystych i w stosunku do nich przysługiwało powodowi powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Z uwagi na zaistniałą sytuację między zgłoszonymi przez powoda żądaniami wystąpił zbieg roszczeń o charakterze konkurencyjnym, bowiem powództwo o usunięcie niezgodności zaspokajało w całości interes powoda.

Z tych zatem względów uznać należało, ze powód nie miał interesu prawnego w ustaleniu prawa w zakresie żądania zawartego w pkt. 1 powództwa, dotyczącego zamkniętej księgi wieczystej.

Wszystkie powyższe argumenty przesądzały o bezzasadności powództwa, a w konsekwencji także apelacji.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy uznał apelację powoda za bezzasadną w całości i na podstawie art. 385 kpc orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 kpc, zasądzając od powoda na rzecz pozwanych Agencji (...) oraz Skarbu Państwa kwot 1800 zł, stanowiące wynagrodzenie pełnomocników reprezentujących pozwanych w postępowaniu apelacyjnym.