Pełny tekst orzeczenia

81/1/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 14 stycznia 2014 r.

Sygn. akt Ts 219/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat – przewodniczący

Andrzej Rzepliński – sprawozdawca

Małgorzata Pyziak-Szafnicka,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 października 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej A.D.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 6 sierpnia 2013 r. A.D. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 4771 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 269, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 8 i art. 45 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.; dalej: k.p.) z art. 24 w związku z art. 37 ust. 1 oraz art. 66 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Zdaniem skarżącej zakwestionowany art. 4771 k.p.c. w związku z art. 8 i art. 45 § 2 k.p. w zakresie, w jakim „pozwala sądowi pracy na nieuwzględnienie żądania o przywrócenie do pracy pracownika podlegającego szczególnej ochronie i zasądzenie jedynie odszkodowania”, oraz w zakresie, w jakim „pozwala na przyznanie jedynie odszkodowania pomimo, że o przywrócenie do pracy ubiega się pracownik, który wcześniej uzyskał od (…) pracodawcy odszkodowanie z powodu dyskryminacji w miejscu pracy”, jest niezgodny z art. 24 w związku z art. 37 ust. 1 oraz art. 66 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. Do praw podmiotowych naruszonych w jej sprawie skarżąca zaliczyła: prawo do ochrony pracy, prawo do korzystania z praw zapewnionych w Konstytucji, prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Ponadto skarżąca wskazała, że interpretacja zaskarżonego art. 45 § 2 k.p. „pozwalająca na uznanie, że uwzględnienie roszczenia (…) o przywrócenie do pracy pozostawałoby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego”, nie była jej „znana […] w chwili podejmowania konkretnych decyzji życiowych”. Sąd – jak wywodzi dalej skarżąca – ma zbyt szeroki zakres uznania w kwestii tego, czy „obywatelowi przysługuje ochrona określona w przepisach”. Z powyższych względów doszło do naruszenia prawa do „ochrony stosunku pracy” oraz prawa do „jasnego i stabilnego stosowania prawa”.

Postanowieniem z 17 października 2013 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu Trybunał wskazał, że skarżąca domagała się kontroli konstytucyjności aktów stosowania prawa. Ponadto Trybunał uznał, że skarżąca nie spełniła warunku określenia sposobu naruszenia praw podmiotowych (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym [Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK]), a część sformułowanych przez nią zarzutów była oczywiście bezzasadna.

Na to postanowienie pełnomocnik skarżącej złożył zażalenie. Jak stwierdził w nim, Trybunał dopuścił się naruszenia: po pierwsze, art. 49 w zw. z art. 47 ust. 1 i 2 ustawy o TK, bo przyjął, że skarżąca wskazała niewłaściwie wzorce kontroli, a naruszenie swoich praw konstytucyjnych powiązała z wykładnią dokonaną w jej sprawie przez sądy; po drugie, art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o TK, bo uznał, że skarżąca nie uzasadniła zarzutu niezgodności kwestionowanych przepisów z art. 37 i art. 66 ust. 1 Konstytucji, oraz po trzecie, art. 79 ust. 1 Konstytucji, bo błędnie przyjęła, że zaskarżone przepisy nie pozostają w związku ze wskazanym przez skarżącą wzorcem konstytucyjnym, określonym w art. 66 ust. 1 Konstytucji.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. W myśl art. 49 w związku z art. 36 ust. 4 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.



2. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że postanowienie o odmowie nadania rozpatrywanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.



3. Zdaniem skarżącej Trybunał błędnie uznał, że wskazała ona niewłaściwie wzorce kontroli, a naruszenie swoich praw konstytucyjnych powiązała z wykładnią dokonaną w jej sprawie przez sądy. Trybunał podtrzymuje jednak swoje stanowisko.



3.1. W zasadniczej części zażalenia skarżąca dowodzi, że nie było podstaw do oddalenia jej powództwa (s. 5-7), tym samym polemizuje ze stanowiskami sądów orzekających w jej sprawie. Trybunał zauważa, że rozważania te nie mogą zastąpić argumentów za niekonstytucyjnością kwestionowanych przepisów. Formułując zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw, skarżący powinien wykazać, że to właśnie w treści kwestionowanych przepisów upatrywać należy źródło takiego naruszenia. Zasadniczo więc w skardze konstytucyjnej skarżący powinien uprawdopodobnić, że przywrócenie stanu zgodności z Konstytucją jest warunkowane usunięciem z systemu prawnego normy, która doprowadziła do niedozwolonej ingerencji w jego status konstytucyjny (postanowienie TK z 13 października 2004 r., Ts 55/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 299).



3.2. Ponadto zdaniem skarżącej Trybunał błędnie przyjął, że przywołane przez nią wzorce kontroli były nieprawidłowe. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie jednak stwierdzał, że art. 24 oraz art. 37 Konstytucji nie są źródłem praw podmiotowych.

3.2.1. Zgodnie z art. 24 zdanie pierwsze Konstytucji praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 3 kwietnia 2007 r.: „art. 24 Konstytucji wyznacza kierunek polityki państwa w zakresie stosunków pracowniczych” (SK 85/06, OTK ZU nr 4/A/2007, poz. 40, pkt II.3). W orzeczeniu z dnia 3 listopada 2004 r. Trybunał wyraził podobne stanowisko. Zgodnie z nim „art. 24 deklaruje ochronę pracy oraz traktuje o obowiązku nadzoru państwa nad warunkami wykonywania pracy, ale treść [tego przepisu] sama przez się nie formułuje jeszcze praw i wolności konstytucyjnych” (SK 24/01, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 111, pkt II.2). Także w wyroku z 29 kwietnia 2003 r. Trybunał dopuścił uczynienie z art. 24 Konstytucji wzorca kontroli w postępowaniu skargowym, ale ze względu na jego ścisły związek z art. 65 ust. 1 Konstytucji uzależnił taką możliwość od powiązania obu wskazanych przepisów Konstytucji (SK 24/02, OTK ZU nr 4/A/2003, poz. 33).

3.2.2. Także art. 37 Konstytucji – jak przesądził Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu pełnego składu z 13 czerwca 2011 r. (SK 26/09, OTK ZU nr 5/A/2011, poz. 46) – nie ma samoistnego charakteru w postępowaniu skargowym. Należy także podkreślić, że przepis ten odwołuje się do innych, bliżej nieokreślonych wolności i praw, z których mają korzystać wszyscy znajdujący się pod jurysdykcją Rzeczypospolitej Polskiej. Skarżąca nie zdefiniowała, która wolność lub które prawo zostały naruszone.



3.3. Z powyższego wynika, że art. 24 i art. 37 ust. 1 Konstytucji nie mogą być samoistnymi wzorcami kontroli w postępowaniu skargowym. W konsekwencji należało uznać, że skarżąca nie wskazała naruszenia prawa podmiotowego, które zostało ograniczone przez wydanie ostatecznego – w rozumieniu art. 79 Konstytucji – orzeczenia organu władzy publicznej. Skarga nie spełniała zatem warunku jej dopuszczalności, o którym mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.



3.4. Niezrozumiałe jest przy tym powołanie się przez skarżącą na przyjętą w orzecznictwie Trybunału zasadę, zgodnie z którą możliwe jest kontrolowanie konstytucyjności sposobu wykładni przepisu zakwestionowanego w skardze konstytucyjnej.

3.4.1. Trybunał wielokrotnie stwierdzał, że jeśli określony sposób rozumienia przepisu ustawy utrwalił się już w sposób oczywisty, a zwłaszcza jeśli znalazł jednoznaczny i autorytatywny wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego bądź Naczelnego Sądu Administracyjnego, to należy uznać, że przepis ten – w praktyce swego stosowania – nabrał takiej właśnie treści, jaką odnalazły w nim najwyższe instancje sądowe naszego kraju. Stanowisko takie Trybunał potwierdził w orzeczeniach z: 8 maja 2000 r., SK 22/99 (OTK ZU nr 4/2000, poz. 107), 6 września 2001 r., P 3/01 (OTK ZU nr 6/2001, poz. 163), 28 stycznia 2003 r., SK 37/01 (OTK ZU nr 1/A/2003, poz. 3) i 9 czerwca 2003 r., SK 12/03 (OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 51).

3.4.2. Trybunał przypomina, że istnieje zasadnicza różnica między zaskarżeniem przepisu aktu normatywnego a zaskarżeniem utrwalonej linii orzeczniczej wskazującej na jednolite rozumienie określonego przepisu. W zależności od przedmiotu skargi inne są obowiązki skarżącego. W pierwszym przypadku sfera stosowania prawa nie ma znaczenia dla argumentacji skargi, w drugim zaś jest ona niezbędna dla prawidłowego spełnienia przesłanek dopuszczalności tego środka ochrony praw. Skarżąca sformułowała zarzut co do sposobu rozumienia kwestionowanego przepisu w zażaleniu na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Przedmiotem postępowania zażaleniowego jest jednak ustalenie prawidłowości tej odmowy i na tym etapie postępowania nie można przywoływać dodatkowych, niesformułowanych wcześniej zarzutów.



4. W zażaleniu skarżąca podniosła, że skarga zawierała uzasadnienie zarzutów niezgodności art. 4771 k.p.c. w związku z art. 8 i art. 45 § 2 k.p. z art. 37 i art. 66 ust. 1 Konstytucji. Powtórna analiza rozpatrywanej skargi pozwoliła jednak stwierdzić, że zarzutów tych skarżąca nie uzasadniła. W żadnym fragmencie tego pisma procesowego nie odniosła się bowiem do treści art. 37 i art. 66 ust. 1 Konstytucji. Nie wskazała wynikających z nich praw podmiotowych ani nie określiła sposobu ich naruszenia. Ograniczyła się natomiast do numerycznego przywołania tych przepisów Konstytucji.



5. Nie jest także tak, jak chce skarżąca w ostatnim swoim zarzucie, że istnieje adekwatny związek treściowy między zakwestionowanym art. 4771 k.p.c. w związku z art. 8 i art. 45 § 2 k.p. a art. 66 ust. 1 Konstytucji. Artykuł 66 ust. 1 Konstytucji statuuje prawo każdego do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a poruszony w skardze konstytucyjnej problem dotyczy zakresu roszczeń pracownika w razie rozwiązania z nim stosunku pracy. Przepisy te nie pozostają zatem w związku merytorycznym. Jeśliby uznać, jak twierdzi skarżąca, że przez rozwiązanie z nią – jako społecznym inspektorem pracy – umowę o pracę doszło do naruszenia praw innych pracowników, to skarga konstytucyjna stałaby się actio popularis.

Skarga konstytucyjna, na co Trybunał Konstytucyjny zwracał już uwagę, służy jednak ochronie praw skarżących, którzy muszą mieć aktualny interes prawny w merytorycznym rozstrzygnięciu skargi. Niekorzystne oddziaływanie obowiązujących norm prawnych na sytuację prawną skarżących musi mieć charakter rzeczywisty i realny, ma trwać w chwili wnoszenia skargi (zob. postanowienie TK z 14 września 2009 r., SK 51/08, OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 127).



6. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – nie uwzględnił zażalenia.