Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UK 91/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z odwołania M. T.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
o wypłatę emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 maja 2010 r.,
skargi kasacyjnej odwołującego się od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 17 czerwca 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Zakład Ubezpieczeń Społecznych– w związku z wyrokiem Sądu
Okręgowego w R. z dnia 31 października 2008 r., którym przyznano wnioskodawcy
M. T. prawo do emerytury od dnia 6 maja 2007 r. – decyzją z dnia 16 grudnia 2008
r. przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 6 maja 2007 r. na podstawie
2
art. 33 w związku z art. 46 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.).
Organ rentowy na podstawie art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS
zawiesił wypłatę świadczenia z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia przez
wnioskodawcę.
Wnioskodawca odwołał się od powyższej decyzji organu rentowego w części
zawieszającej prawo do świadczenia emerytalnego.
Wyrokiem z dnia 20 marca 2009 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.
Sąd Okręgowy ustalił, że M. T. w okresie od 1 września 1980 r. do 31
grudnia 1998 r. i od 1 stycznia 1999 r. do 30 listopada 2002 r. podlegał
ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w
zakresie twórca-muzyk-artysta. Od 1 września 2003 r. wnioskodawca jest
zatrudniony w Młodzieżowym Domu Kultury w R. na stanowisku nauczyciela.
Sąd Okręgowy przyjął, że w sprawie ma zastosowanie art. 103 ust. 2a
ustawy o emeryturach i rentach z FUS w brzmieniu obowiązującym do 7 stycznia
2009 r. (uchylony przez art. 37 pkt 5 lit. b) ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o
emeryturach kapitałowych – Dz.U. Nr 228, poz. 1507 ze zm. z dniem 8 stycznia
2009 r.). Sąd Okręgowy miał na uwadze to, że wnioskodawca uzyskał prawo do
emerytury z tytułu prowadzenia działalności twórczej, jednakże z treści przepisu art.
103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie wynika ograniczenie jego
stosowania wyłącznie do osób, które nabyły świadczenie z tytułu podlegania
ubezpieczeniu pracowniczemu. Sąd Okręgowy przyjął, że wnioskodawca zakończył
działalność twórczą z dniem 30 listopada 2002 r., bezpośrednio przed nabyciem
prawa do emerytury był pracownikiem i nie podlegał wówczas ubezpieczeniu z
tytułu prowadzenia działalności gospodarczej jako twórca. Skoro przepis art. 103
ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS miał zastosowanie do wnioskodawcy
to w celu wypłaty świadczenia emerytalnego było konieczne uprzednie rozwiązanie
przez wnioskodawcę stosunku pracy z pracodawcą na rzecz, którego wykonywał
pracę bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury także wówczas, gdy
kontynuowanie zatrudnienia dotyczyło stosunku pracy, który nie stanowił podstawy
nabycia prawa do emerytury. Sąd Okręgowy uznał, że istotą regulacji zawartej we
3
wskazanym wyżej przepisie było wyeliminowanie równoczesnego pobierania w
pełnej wysokości 2 świadczeń - emerytury i wynagrodzenia za pracę. Regulacja
zawarta w art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej nie narusza praw nabytych,
ponieważ nie pozbawia ona prawa do emerytury, ale z kontynuowaniem
zatrudnienia bez rozwiązania stosunku pracy łączy konsekwencje w postaci
zawieszenia prawa do świadczenia i wstrzymanie jego wypłaty (art. 134 ust. 1 pkt 1
ustawy o emeryturach i rentach z FUS). Ustanie przyczyny zawieszenia prawa do
emerytury (rozwiązanie stosunku pracy) powoduje wznowienie wypłaty
świadczenia. Emeryt nie mógł łączyć bez ograniczeń statusu emeryta i pracownika.
Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2009 r. Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385
k.p.c. oddalił apelację wnioskodawcy. Sąd drugiej instancji podzielając podstawę
faktyczną oraz podstawę prawną zaskarżonego wyroku Sądu pierwszej instancji
podkreślił, że przy wykładni art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS
trzeba wziąć pod uwagę to, że decyzją z dnia 16 grudnia 2008 r. przyznano
wnioskodawcy prawo do emerytury, ale za datę przyznania prawa do emerytury
należy uznać datę, od której następuje wypłata przyznanego świadczenia, czyli
dzień 6 maja 2007 r. W ocenie Sądu drugiej instancji, gdyby ustawodawca uznał za
uzasadnione, aby zawiesić prawo do emerytury z powodu kontynuacji zatrudnienia
od dnia ustalenia prawa do emerytury, to zawarłby w tym przepisie sformułowanie,
że prawo do emerytury ulega zawieszeniu od dnia wydania decyzji. Jeżeli jednak w
art. 103 ust. 2a stwierdzono, że chodzi o zawieszenie prawa do emerytury z
powodu kontynuacji zatrudnienia bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do
emerytury ustalonym w decyzji to rzeczą oczywistą jest, że data nabycia tego
prawa nie pokrywa się z datą wydania decyzji. Jest to data zazwyczaj wcześniejsza
niż dzień wydania decyzji. Data nabycia prawa jest w tym przypadku równoznaczna
z dniem, od którego miałaby nastąpić wypłata świadczenia.
Sąd drugiej instancji przyjął, że prawo do emerytury nabywa emeryt.
Emerytem zgodnie z art. 4 ustawy emerytalnej jest osoba mająca ustalone prawo
do emerytury w decyzji. W decyzji organu rentowego jest ustalona data nabycia
prawa do emerytury – w przypadku wnioskodawcy jest to dzień 6 maja 2007 r.
Wobec tego, jeżeli wnioskodawca przed dniem nabycia prawa do emerytury (6
maja 2007 r.) był zatrudniony w Młodzieżowym Domu Kultury […] i kontynuował to
4
zatrudnienie nadal bez przerwy i kontynuował je także w dacie wydania decyzji
organu rentowego (16 grudnia 2008 r.) to jego prawo do emerytury ulega
zawieszeniu od początku jego nabycia do dnia rozwiązania stosunku pracy lub do
dnia 7 stycznia 2009 r., bo z dniem 8 stycznia 2009 r. przepis art. 103 ust. 2a
ustawy o emeryturach i rentach z FUS przestał obowiązywać.
Sąd drugiej instancji podkreślił, że miał na uwadze stanowisko zawarte w
wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 229/06 – OSNP 2008/5-
6/80, zgodnie z którym „w przypadku ustalenia prawa do emerytury orzeczeniem
organu odwoławczego zawieszenie jej wypłaty na podstawie art. 103 ust. 2a ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst:
Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) nie może nastąpić przed dniem ustalenia
nabycia prawa do emerytury w decyzji organu rentowego”. Według Sądu drugiej
instancji powołany wyrok Sądu Najwyższego zapadł w innym stanie faktycznym
sprawy. Sąd Najwyższy uznał w rozpoznawanej sprawie, że trudno oczekiwać od
wnioskodawcy, aby w celu nabycia prawa do emerytury zwolnił się z pracy przed
wystąpieniem z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury, gdyż podczas
postępowania o ustalenie prawa do emerytury może okazać się, że nie spełnia on
warunków do jego przyznania, lub że to prawo zostanie ustalone decyzją w dacie
odległej od daty złożenia wniosku. Wówczas musiałby wystąpić z roszczeniem
naprawienia szkody od ZUS na podstawie art. 417 k.c. za bezprawną decyzję. Sąd
Najwyższy w powołanym wyroku uznał, że w przypadku przyznania prawa do
emerytury, organ rentowy miałby prawo rozliczyć, czy przychody osiągnięte przez
wnioskodawcę w tym okresie uzasadniały zawieszenie wypłaty świadczenia lub
jego zmniejszenie na zasadach określonych w art. 104-106 ustawy o emeryturach i
rentach z FUS. Według Sądu drugiej instancji powołane orzeczenie SN jest
wiążące w sprawie, w której zostało wydane. Poza tym w tym stanie faktycznym
tamtej sprawy organ rentowy uznał, że zachodzą podstawy do zastosowania art.
415 k.c., dlatego wystąpił z wnioskiem o zwrot spełnionego na rzecz wnioskodawcy
świadczenia za lata sprzed ustalenia prawa do emerytury. W niniejszej sprawie Sąd
instancji uznał, że nie zachodzą podstawy do rozliczania wnioskodawcy z
przychodu za rok 2007 i 2008 r., ponieważ zachodziły podstawy do zawieszenia
prawa do wypłaty emerytury za okres od 6 maja 2007 r. z powodu kontynuowania
5
zatrudnienia. Nie ma też znaczenia, zdaniem Sądu, okoliczność, że do nabycia
prawa do emerytury doszło z powodu udowodnienia ukończenia wieku 50 lat życia
oraz prowadzenia działalności twórczej lub artystycznej co najmniej 15 lat. Przed
wystąpieniem z wnioskiem o przyznanie emerytury wnioskodawca był zatrudniony
na umowę o pracę, nie ukończył 65 roku życia, a zatem miał do niego
zastosowanie art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 103
powołanej ustawy nie ma mowy o rozliczaniu z przychodu osiągniętego z tytułu
wynagrodzenia ze stosunku pracy w okresie ustalonego prawa do emerytury,
bowiem to prawo do emerytury zostaje zawieszone. Sąd drugiej instancji podkreślił,
że przepisy ustawy emerytalnej nie nakazują wnioskodawcy bezwzględnego
rozwiązania umowy o pracę, ale uniemożliwiają mu do dnia rozwiązania stosunku
pracy równoczesne pobieranie emerytury i wynagrodzenia za pracę.
Sąd drugiej instancji powołał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7
lutego 2006 r., SK 45/04 (OTK-A 2006/2/15), w którym TK uznał przepis art. 103
ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS za zgodny z Konstytucją RP. W
uzasadnieniu tego wyroku Trybunał Konstytucyjny wskazał, że emerytura jest w
założeniu świadczeniem, które zastępuje, a nie uzupełnia wynagrodzenia ze
stosunku pracy. Osoby, które nabyły prawo do emerytury muszą dokonać wyboru
między rozwiązaniem stosunku pracy w celu pobierania emerytury albo
kontynuowania zatrudnienia. Jest to uzasadnione dlatego, że istotą przepisu art.
103 ust. 2a jest wyeliminowanie równoczesnego pobierania obu świadczeń.
Sąd drugiej instancji uznał, że rozliczanie wnioskodawcy z osiągniętego
przychodu w latach 2007, 2008 r., a więc uzyskanego przed dniem 16 grudnia 2008
r. w trybie art. 104-106 ustawy emerytalnej w związku z art. 138 ust. 1 i 2 pkt 2
byłoby utrudnione, ponieważ podstawa do ustalenia obowiązku zwrotu
nadpłaconego świadczenia została uzależniona od pouczenia wnioskodawcy w
decyzji o zasadach powodujących obowiązek zwrotu świadczenia. Skoro organ
rentowy wydał decyzję dopiero w dniu 16 grudnia 2008 r. to oznacza, że nie
zachodziłyby podstawy do przyjęcia, że ZUS prawidłowo pouczył wnioskodawcę o
skutkach prawnych przekroczenia dochodu przed ustaleniem prawa do emerytury.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego w całości zaskarżył skargą kasacyjną
wnioskodawca. Skargę oparto na obydwu podstawach określonych w art. 3983
§ 1
6
pkt 1 i 2 k.p.c.). W ramach podstawy naruszenia przepisów prawa materialnego
(art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) skarżący zarzucił niewłaściwą wykładnię art. 103 ust. 2a
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2004 r. Nr
39, poz. 353 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do dnia 7 stycznia 2009 r., przez
przyjęcie przez Sąd w zaskarżonym wyroku, że ma on zastosowanie do osób, które
nabyły prawo do emerytury z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej jako
twórca oraz przez przyjęcie, że datą nabycia prawa do uprawnień jest data, od
której następuje wypłata przyznanego świadczenia.
W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania (art. 3983
§ 1 pkt 2
k.p.c.) skarżący zarzucił naruszenie art. 385 k.p.c. przez bezpodstawne oddalenie
apelacji wnioskodawcy jako bezzasadnej.
W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku Sądu Apelacyjnego oraz o uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji i
orzeczenie co do istoty sprawy przez wypłatę wnioskodawcy emerytury,
ewentualnie o przekazanie sprawy w uchylonym zakresie Sądowi drugiej instancji,
względnie Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania za wszystkie instancje.
W uzasadnieniu podstawy materialnoprawnej skarżący podał, że Sąd
Apelacyjny nie odniósł się do podnoszonej przez niego okoliczności, że w art. 103
ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS w brzmieniu obowiązującym do dnia
7 stycznia 2009 r. jest mowa o zawieszeniu prawa do emerytury, zatem to
zawieszenie może nastąpić od daty w której to prawo zostało ustalone i
ubezpieczony uzyskał status emeryta. Wnioskodawca legitymuje się statusem
prawnym twórcy – muzyka grającego na instrumentach klawiszowych. W okresie
od 1 września 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. i od 1 stycznia 1999 r. do 30 listopada
2002 r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności
gospodarczej. Wnioskodawca nabył prawo do emerytury jako twórca nie mający
statusu pracownika. Według skarżącego niewłaściwe jest stanowisko, że sytuacja
prawna twórcy nie będącego pracownikiem odpowiada dokładnie sytuacji
pracowników i że art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS w
brzmieniu obowiązującym do dnia 7 stycznia 2009 r., który dotyczy tylko
pracowników, będzie miał zastosowanie do skarżącego.
7
Skarżący powołał się na pogląd zawarty w wyroku Sądu Najwyższego z dnia
22 lutego 2006 r. I UK 229/06 – OSNP 2008/5-6/80, że: „w przypadku ustalenia
prawa do emerytury orzeczeniem organu odwoławczego, zawieszenie jej wypłaty
na podstawie art. 103 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr
39, poz. 353 ze zm.) nie może nastąpić przed dniem ustalenia nabycia prawa do
emerytury w decyzji organu rentowego”. W ocenie skarżącego przepis art. 103 ust.
2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w brzmieniu
obowiązującym do dnia 7 stycznia 2009 r. mówi o emerycie. Skarżący zaś stał się
emerytem w dniu 16 grudnia 2008 r., gdyż w tym dniu organ rentowy wydał decyzję
i tym samym została wypełniona dyspozycja art. 4 ustawy o emeryturach i rentach z
FUS. Dopiero od tej daty można oceniać zachowanie wnioskodawcy co do wyboru
dalszego jego statusu – emeryta, czy pracownika. Gdy emeryt wybierze status
pracownika to wówczas z datą wydania decyzji przez organ rentowy o nabyciu
prawa do emerytury może ono ulec zawieszeniu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut błędnej wykładni art. 103 ust. 2 a ustawy o emeryturach i rentach z
FUS w brzmieniu obowiązującym do 7 stycznia 2009 r. skarżący opiera na
założeniu, że przepis ten nie może mieć zastosowania do osób, które nabyły prawo
do emerytury z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej jako twórca. Ponadto,
według skarżącego, w sytuacji, gdy organ rentowy wydał w dniu 16 grudnia 2008 r.
decyzję o przyznaniu mu emerytury, to z tym dniem skarżący stał się emerytem i od
tej daty należy zawiesić na podstawie art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i
rentach z FUS prawo do emerytury w przypadku kontynuowania zatrudnienia.
Rozpoznając te zarzuty należy wyjść od zauważenia, że twórca wykonujący
działalność twórczą (art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 8 ust. 6 pkt 2 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych) otrzymuje emeryturę z
powszechnego systemu emerytalnego (art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z
FUS). Nie ma podstaw do wyłączenia tej emerytury z systemu. Reforma systemu
ubezpieczeń społecznych wprowadzona ustawami: o systemie ubezpieczeń
8
społecznych oraz o emeryturach i rentach z FUS miała na celu scalenie różnych
tytułów podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz zniwelowanie różnic
dotyczących odmiennych tytułów ubezpieczeń społecznych. Ustawa o systemie
ubezpieczeń społecznych posługuje się co do zasady jednym pojęciem
ubezpieczonego, bez względu na tytuł kreujący podleganie systemowi ubezpieczeń
społecznych, co sprawia, że gwarantuje równe traktowanie wszystkich
ubezpieczonych w zakresie warunków objęcia systemem ubezpieczeń
społecznych, obowiązku obliczania i opłacania składek na ubezpieczenie
społeczne, które wpływają na wysokość, okres wypłaty i zachowanie prawa do
świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Zgodnie z art. 33 ustawy o emeryturach i
rentach z FUS osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r., ubezpieczone z
tytułu działalności twórczej lub artystycznej, mają prawo do emerytury na
warunkach określonych dla pracowników wykonujących działalność twórczą lub
artystyczną. Osoby ubezpieczone z tytułu działalności twórczej lub artystycznej
mają taki sam ubezpieczeniowy status prawny jak pracownicy wykonujący
działalność twórczą lub artystyczną i w związku z nim mogą nabyć prawa do
emerytury na warunkach określonych dla pracowników (por. uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 22 października 2003 r., III UZP 9/03 – OSNP 2004/3/49).
Na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS
ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym
pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku
niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Zgodnie z ust. 3 pkt 3 powołanego przepisu
dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników
zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących
działalność twórczą lub artystyczną.
Obowiązujący od dnia 1 lipca 2000 r. przepis art. 103 ust. 2a ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) został wprowadzony ustawą z dnia 21
stycznia 2000 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 9,
poz. 118). Przepis ten obowiązywał do dnia 7 stycznia 2009 r. – został uchylony
9
przez art. 37 pkt 5 lit. b) ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach
kapitałowych (Dz.U. Nr 228, poz. 1507 ze zm.) z dniem 8 stycznia 2009 r. Przepis
art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS w brzmieniu obowiązującym
do dnia 7 stycznia 2009 r. stanowił, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez
względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia
kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na
rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do
emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Z brzmienia tego przepisu
wynikało po pierwsze, że kontynuowanie zatrudnienia u dotychczasowego
pracodawcy nie miało wpływu na nabycie prawa do emerytury, które to prawo
powstawało z mocy ustawy po spełnieniu warunków określonych w przepisach, po
drugie, że realizacja tego prawa (wypłata świadczenia) ulegała zawieszeniu w razie
kontynuowania zatrudnienia po nabyciu prawa do emerytury niezależnie od
wysokości uzyskiwanego przychodu oraz po trzecie, że rozwiązanie stosunku pracy
z dotychczasowym pracodawcą umożliwiało realizację świadczenia emerytalnego
(wznowienie jego wypłaty) bez potrzeby występowania o ponowne ustalenie tego
prawa (w sytuacji, gdy ubezpieczony miał ustalone prawo do emerytury). W wyroku
z dnia 7 lutego 2006 r., SK 45/04 (OTK ZU-A 2006 nr 2, poz. 15), Trybunał
Konstytucyjny uznał przepis art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za zgodny z Konstytucją RP wskazując, że
emerytura jest w założeniu świadczeniem, które zastępuje, a nie uzupełnia
wynagrodzenie ze stosunku pracy. Osoby, które nabyły prawo do emerytury
musiały dokonać wyboru między rozwiązaniem stosunku pracy w celu pobierania
emerytury albo kontynuowania zatrudnienia. Istotą przepisu art. 103 ust. 2a było
wyeliminowanie równoczesnego pobierania obu świadczeń. Przedmiotem
ingerencji państwa w omawianym zakresie było wyłączenie prawa do emerytury
pobieranej łącznie z wynagrodzeniem za pracę u dotychczasowego pracodawcy.
Ograniczenie prawa podmiotowego nie polegało na zniesieniu nabytego prawa do
emerytury ani na zmniejszeniu jego zakresu, ale na wprowadzeniu dodatkowych
warunków do jego realizacji. W wyniku omawianej regulacji zainteresowane osoby,
które nabywały prawo do emerytury, zostały zobowiązane do dokonania wyboru
między rozwiązaniem stosunku pracy w celu pobierania emerytury albo
10
kontynuowaniem zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy. Jej konsekwencją
było odsunięcie w czasie możliwości efektywnego korzystania z emerytury do chwili
rozwiązania przez ubezpieczonego stosunku pracy z podmiotem, będącym jego
pracodawcą bezpośrednio przed dniem nabycia tego prawa. W zakresie wykładni
przepisu art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w orzecznictwie
Sądu Najwyższego niejednokrotnie wyrażany był pogląd, że zawieszenie prawa do
emerytury w przypadku pozostawania w stosunku pracy jest funkcjonalnie
uzasadnione. Zasadą było, że pracownikowi, który nabył prawo do emerytury,
przysługuje jedno świadczenie - albo emerytura z ubezpieczenia społecznego albo
wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia. Jeżeli istotą art. 103 ust. 2a ustawy było
wyeliminowanie równoczesnego pobierania dwu świadczeń – emerytury i
wynagrodzenia za pracę w pełnej wysokości, to nie chodziło o zobowiązanie
pracownika, który nabył prawo do emerytury, ażeby rozwiązał stosunek pracy, ale
chodziło o to, ażeby sam zdecydował czy chce pobierać emeryturę, czy też
pozostać w stosunku pracy i pobierać wynagrodzenie za pracę (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 28 października 2003 r., II UK 146/03 – OSNP 2004 nr 16, poz.
289; z dnia 19 lutego 2004 r., II UK 274/03 – OSNP 2004 nr 21, poz. 376; uchwała
SN z dnia 27 kwietnia 2004 r., II UZP 2/04 – OSNP 2004 nr 17, poz. 303; uchwała
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2004 r., II UZP 9/04
– OSNP 2005 nr 3, poz. 41).
Bezzasadny jest zarzut błędnej wykładni art. 103 ust. 2a ustawy o
emeryturach i rentach z FUS przez przyjęcie w zaskarżonym wyroku daty 6 maja
2007 r. (przyznania prawa do emerytury) za początek zawieszenia prawa do
świadczenia emerytalnego, a nie – jak chce tego skarżący – daty wydania decyzji
organu rentowego – 16 grudnia 2008 r. Z podstawy faktycznej zaskarżonego
wyroku Sądu drugiej instancji wynika, że w zaskarżonej decyzji organu rentowego z
dnia 16 grudnia 2008 r. za datę przyznania skarżącemu prawa do emerytury
przyjęto datę 6 maja 2007 r. – datę ustaloną w prawomocnym wyroku Sądu
Okręgowego z dnia 31 października 2008 r. Skarżący przed tym dniem był
zatrudniony w Młodzieżowym Domu Kultury i kontynuował zatrudnienie, także w
dacie wydania decyzji organu rentowego z dnia 16 grudnia 2008 r. Prawo
skarżącego do emerytury uległo zawieszeniu na podstawie art. 103 ust. 2a ustawy
11
o emeryturach i rentach z FUS. Zawieszenie to – zgodnie z tym przepisem – trwało
od początku nabycia prawa do emerytury do dnia rozwiązania stosunku pracy (lub
do uchylenia – od stycznia 2009 r. art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach
z FUS przez art. 37 pkt 5 lit. b ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach
kapitałowych -Dz.U. Nr 228, poz. 1507 ze zm.).
Wykładnia art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS przyjęta
przez Sąd Apelacyjny w zaskarżonym wyroku nie pozostaje w sprzeczności ze
wskazanym w skardze wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2007 r., I UK
229/06 (OSNP 2008/5-6/80). Słusznie Sąd drugiej instancji wskazał na wzięcie
przez Sąd Najwyższy pod uwagę szczególnych okoliczności sprawy I UK 229/06
przy równoczesnej konstatacji że gramatyczna wykładnia art. 103 ust. 2a ustawy o
emeryturach i rentach z FUS wskazuje, że przepis ten łączy konsekwencje w
postaci zawieszenia prawa do świadczenia i w efekcie wstrzymania jego wypłaty z
kontynuowaniem zatrudnienia po ustalonym w decyzji organu rentowego dniu
nabycia prawa do emerytury. Zdaniem Sądu Najwyższego w składzie
rozpoznającym niniejszą sprawę okoliczności sprawy rozpoznawanej nie stanowią
usprawiedliwionej podstawy do niezastosowania przepisu zgodnie z zawartą w nim
normą prawną, zrekonstruowaną prawidłowo w zaskarżonym wyroku zgodnie z
regułami wykładni gramatycznej i niesprzecznie z dyrektywami wykładni
funkcjonalnej i tzw. historycznej.
Bezzasadny jest także zarzut naruszenia art. 385 k.p.c. W sytuacji, gdy Sąd
drugiej instancji uznał bezzasadność apelacji wnioskodawcy, zastosowanie
znajdował przyjęty w podstawie prawnej zaskarżonego wyroku art. 385 k.p.c., a nie
art. 386 § 1 k.p.c. odpowiedni subsumcyjnie, w razie uwzględnienia apelacji.
Z powyższych względów uznając, że skarga kasacyjna nie ma
uzasadnionych podstaw Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 39814
k.p.c.