Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 451/13
POSTANOWIENIE
Dnia 29 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Hajn
w sprawie z wniosku A. Sp. z o. o. w O.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanego J. Z.
o wysokość zasiłku chorobowego i wysokość składki na ubezpieczenie społeczne,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 29 stycznia 2014 r.,
na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego […] z
dnia 20 grudnia 2012 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z 20 grudnia 2012 r. Sąd Apelacyjny w sprawie z wniosku A. Sp. z
o.o. w O. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, przy udziale
zainteresowanego J. Z., o wysokość zasiłku chorobowego i wysokość składki na
ubezpieczenie społeczne, na skutek apelacji wniesionej przez ZUS, zmienił
zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w ten sposób, że odwołanie oddalił (pkt I),
zasądził od wnioskodawcy na rzecz strony pozwanej koszty zastępstwa
procesowego (pkt II) i nie obciążył zainteresowanego obowiązkiem zwrotu kosztów
procesu na rzecz strony pozwanej (pkt III).
Powyższy wyrok wnioskodawca zaskarżył skargą kasacyjną w części, tj. w
zakresie punktu I i II wyroku. Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
wskazał na istnienie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego oraz oczywistą
2
zasadność skargi kasacyjnej. Istotne zagadnienie prawne skarżący sprowadził do
następującego pytania: Czy przepisy regulujące wynagrodzenie mogą zostać
zmienione z mocą wsteczną, a zatem czy możliwa jest sytuacja, w której z jednej
strony określony zapis będzie rodził skutki na gruncie przepisów regulujących
zasiłek chorobowy i będzie ważny, a z drugiej będzie rodził skutki na gruncie
przepisów prawa pracy i będzie zapisem contra legem. W ocenie skarżącego
przedstawione zagadnienie jest istotne dla funkcjonowania spółek kapitałowych
oraz ustalania podstaw wymiaru zasiłku chorobowego członków zarządu
pozostających w stosunku pracy, których nie obejmuje regulamin wynagradzania.
Skarżący podniósł ponadto, że wniesiona skarga kasacyjna jest oczywiście
uzasadniona. Wskazał, że kwestią zasadniczą dla rozstrzygnięcia sprawy było
ustalenie, czy uchwała Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników A. Sp. z o.o. nr
[…] z 27 lutego 2006 r. wprowadzała zmiany w zakresie zasad przyznawania
nagród, określone w uchwale Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników A. Sp. z
o.o. nr […] z 22 września 2004 r., a w konsekwencji, czy przyznano
zainteresowanemu nagrodę bez jej zmniejszenia za okres usprawiedliwionej
nieobecności w pracy z powodu choroby, czy też wprowadzała ona jedynie zmianę
sposobu wyrażenia rachunkowego wysokości nagrody, nie zmieniając przy tym
reguł jej przyznawania. Zdaniem skarżącego dokonana przez Sąd Apelacyjny
ocena spornej uchwały nie odpowiada dyrektywom wykładni wynikającym z art. 65
k.c. Konsekwencją tego jest uznanie, że w dacie wypłacanego zainteresowanemu
zasiłku chorobowego u wnioskodawcy nie obowiązywały przepisy o wynagradzaniu,
które przewidywały zmniejszenie nagrody rocznej za okres usprawiedliwionej
nieobecności, a w konsekwencji, że zainteresowanemu nagroda została przyznana
i wypłacona za okres pobierania zasiłku chorobowego, co skutkuje naruszeniem art.
41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z
ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 3989
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną
do rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne (pkt 1),
3
istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów (pkt 2), zachodzi nieważność
postępowania (pkt 3) lub skarga jest oczywiście uzasadniona (pkt 4). Wypada
również dodać, iż zgodnie z art. 3984
§ 2 k.p.c., określającym wymogi formalne
skargi kasacyjnej, skarga kasacyjna powinna zawierać wniosek o przyjęcie do
rozpoznania i jego uzasadnienie. Należy zatem stwierdzić, że wniosek o przyjęcie
skargi kasacyjnej do rozpoznania powinien wskazywać, że zachodzi przynajmniej
jedna z okoliczności wymienionych w powołanym wcześniej art. 3989
§ 1 k.p.c., a
jego uzasadnienie winno zawierać argumenty świadczące o tym, że rzeczywiście,
biorąc pod uwagę sformułowane w ustawie kryteria, istnieje potrzeba rozpoznania
skargi przez Sąd Najwyższy. Skarga kasacyjna nie jest bowiem (kolejnym)
środkiem zaskarżenia przysługującym od każdego rozstrzygnięcia sądu drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, z uwagi na przeważający w jej
charakterze element interesu publicznego. Służy ona kontroli prawidłowości
stosowania prawa, nie będąc instrumentem weryfikacji trafności ustaleń
faktycznych stanowiących podstawę zaskarżonego orzeczenia.
Jeśli więc wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, przez
odwołanie się do art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c., jak w rozpoznawanej sprawie, wskazuje
na występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego, to w uzasadnieniu
wniosku (sporządzonym odrębnie od uzasadnienia podstaw kasacyjnych) powinno
zostać sformułowane zagadnienie prawne oraz przedstawione argumenty prawne,
które wykażą możliwość różnorodnej oceny zawartego w nim problemu.
Zagadnienie prawne musi odpowiadać określonym wymaganiom, a mianowicie: 1)
być sformułowane w oparciu o okoliczności mieszczące się w stanie faktycznym
sprawy wynikającym z dokonanych przez sąd ustaleń (wyrok Sądu Najwyższego z
17 kwietnia 1996 r., II UR 5/96, OSNP 1997 nr 3, poz. 39 i postanowienie z 7
czerwca 2001 r., III CZP 33/01, LEX nr 52571), 2) być przedstawione w sposób
ogólny i abstrakcyjny tak, by umożliwić Sądowi Najwyższemu udzielenie
uniwersalnej odpowiedzi, nie sprowadzającej się do samej subsumcji i
rozstrzygnięcia konkretnego sporu (postanowienia Sądu Najwyższego: z 15
października 2002 r., III CZP 66/02, LEX nr 57240; z 22 października 2002 r.,
III CZP 64/02, LEX nr 77033 i z 5 grudnia 2008 r., III CZP 119/08, LEX nr 478179),
4
3) pozostawać w związku z rozpoznawaną sprawą i 4) dotyczyć zagadnienia
budzącego rzeczywiście istotne (a zatem poważne) wątpliwości. Istotność
zagadnienia prawnego konkretyzuje się zaś w tym, że w danej sprawie występuje
zagadnienie prawne mające znaczenie dla rozwoju prawa lub znaczenie
precedensowe dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw. Twierdzenie o
występowaniu istotnego zagadnienia prawnego jest uzasadnione tylko wtedy, kiedy
przedstawiony problem prawny nie został jeszcze rozstrzygnięty przez Sąd
Najwyższy lub kiedy istnieją rozbieżne poglądy w tym zakresie, wynikające z
odmiennej wykładni przepisów konstruujących to zagadnienie (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2010 r., II UK 363/09, LEX nr 577467, czy też
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2010 r., II UK 400/09, LEX nr
577468).
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, wykazanie okoliczności, które
uzasadniałyby rozpoznanie skargi kasacyjnej ze względu na występujące w
sprawie istotne zagadnienie prawne polega na sformułowaniu zagadnienia
prawnego z przytoczeniem argumentów prawnych, które prowadzą do rozbieżnych
ocen prawnych (postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lipca 2007 r., sygn. akt
I UK 87/07, LEX nr 898296; postanowienie SN z 18 lipca 2007 r., sygn. akt I PK
109/07, LEX nr 911085). Konieczne jest bowiem przekonanie Sądu Najwyższego
na etapie przedsądu o występowaniu zagadnienia prawnego w sprawie oraz o jego
istotności, o której decyduje jego znaczenie i doniosłość prawna dla systemu prawa
(postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2007 r., sygn. akt III UK 32/07,
LEX nr 898727; z dnia 10 sierpnia 2007 r., sygn. akt III UK 50/07, LEX nr 896062).
Dlatego konieczne jest sformułowanie abstrakcyjnego problemu prawnego oraz
wskazanie za pomocą wywodu jurydycznego różnych, w szczególności
odmiennych od zapatrywań prawnych Sądu drugiej instancji, możliwości
interpretacji powołanych w zagadnieniu przepisów prawa (postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2007 r., sygn. akt III UK 45/07, LEX nr 898318).
Zagadnienie prawne jest to problem, który wiąże się z określonym przepisem
prawa materialnego lub procesowego, którego wyjaśnienie ma znaczenie nie tylko
dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw, ale także dla rozstrzygnięcia
konkretnej, jednostkowej sprawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 2 marca
5
2012 r., I PK 158/11, LEX nr 1215116). Wypełnienie tego obowiązku nie może być
zastąpione przez sformułowanie samego pytania, jak to uczynił skarżący, który
ponadto nie wskazał na gruncie jakiego przepisu przytoczone zagadnienie
powstaje. Obowiązkiem skarżącego jest określenie przepisów prawa, w związku z
którym wniosek został sformułowany, poprzez jego dokładne nazwanie, określenie
miejsca publikacji oraz wskazanie przepisów przez oznaczenie numeru artykułu,
paragrafu, ustępu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2002 r., II UKN
117/0, LEX nr 564467). Uzasadnienie nie może też sprowadzać się do odesłania
do uzasadnienia podstaw skargi kasacyjnej. Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej
do rozpoznania nie zawiera zatem uzasadnienia spełniającego wymogi, o których
mowa wyżej.
We wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżący wskazuje
również na jej oczywistą zasadność. Oparcie skargi kasacyjnej na przesłance
wynikającej z art. 3989
§ 1 pkt 4, to jest oczywistej zasadności skargi, jest możliwe
tylko wówczas, gdy już na pierwszy rzut oka podstawy wskazane w skardze
zasługują na uwzględnienie, to jest, gdy zaskarżone orzeczenie jest niewątpliwie
sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami albo
zostało wydane w wyniku oczywiście błędnej, widocznej bez głębszej analizy
prawniczej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa (por. np.
postanowienie Sądu Najwyższego z 4 października 2007 r., I UK 164/07, LEX nr
864056, postanowienie Sądu Najwyższego z 25 września 2007 r., I PK 136/07, LEX
nr 885052). Z uzasadnienia skargi kasacyjnej nie wynika oczywista zasadność w
przedstawionym powyżej znaczeniu. Ponadto, jeżeli skarżący powołuje się na
oczywistą zasadność skargi, powinien zawrzeć w niej wywód prawny, z którego ta
oczywista zasadność będzie wynikała (postanowienie Sądu Najwyższego z 7 maja
2010 r., V CSK 459/09, LEX nr 602638). W sprawie skarżący kwestionuje w istocie
dokonaną przez Sąd drugiej instancji ocenę spornej uchwały Nadzwyczajnego
Zgromadzenia Wspólników A. Sp. z o.o. z 27 lutego 2006 r. Zgodnie ze
wskazaniami Sądu Najwyższego w tej sprawie, zawartymi w wyroku Sądu
Najwyższego z 3 marca 2011 r., II UK 133/10 ( LEX nr 852556): „z niespornego
stanu faktycznego wynika, że zainteresowany w okresie od 1 kwietnia do 19
sierpnia 2005 r. pobierał wynagrodzenie chorobowe, a następnie zasiłek chorobowy.
6
Oznacza to, że z uwagi na niezdolność do pracy nie przepracował ani jednego dnia
w II kwartale oraz ponad połowy III kwartału 2005 r. Mimo to uchwałą z dnia 27
lutego 2006 r. została mu przyznana (i faktycznie wypłacona) nagroda za II, III i IV
kwartał 2005 r., a więc również za okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy z
powodu choroby. W tym zatem ujęciu należy rozpatrywać zawarte w wymienionej
uchwale postanowienie o „odstąpieniu od zasady określonej w pkt 1 ppkt 4 uchwały
z dnia 22 września 2004 r. co do sposobu wyliczenia należnej nagrody za II, III i IV
kwartał 2005 r.” Oznacza ono bowiem nie tylko odstąpienie od procentowego
określenia wysokości nagrody na rzecz jej określenia kwotowego, ale w
szczególności odstąpienie od „zasady co do sposobu wyliczania należnej nagrody”
przy uwzględnieniu stosunku okresu trwania usprawiedliwionej nieobecności z
powodu choroby do okresu, za jaki nagroda została przyznana.
Odnosząc się do dokonanej przez Sąd drugiej instancji, w wykonaniu
powyższych wskazań, oceny spornej uchwały, zauważyć należy, że Sąd Najwyższy
nie widzi sprzeczności z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni
przepisami, ani oczywiście błędnej, widocznej na pierwszy rzut oka wykładni lub
widocznego w taki sposób niewłaściwego zastosowania prawa. A tylko w takiej
sytuacji wskazana przesłanka uzasadnia przyjęcie skargi.
Niezależnie od tego można także wskazać, że łączenie przesłanki oczywistej
zasadności skargi z występowaniem w sprawie istotnego zagadnienia prawnego,
budzi poważne zastrzeżenia. W dotychczasowym orzecznictwie Sąd Najwyższy
zwracał już uwagę, że jednoczesne uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi
występującymi w sprawie wątpliwościami prawnymi (zagadnienie prawne, potrzeba
wykładni przepisów) generalnie wyklucza możliwość oczywistej zasadności skargi.
Jak wskazano z uzasadnieniu postanowienia z 21 października 2008 r., sygn. II PK
158/08, przesłanki uzasadniające przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
zawarte w pkt. 1 i 4 art. 3989
§ 1 k.p.c. wzajemnie się krzyżują i wykluczają
możliwość przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania zarówno z uwagi na interes
publiczny (pkt. 1 powołanego przepisu), jak i prywatny skarżącego (pkt. 4
powołanego przepisu). Trudno sobie bowiem wyobrazić sytuację, w której wyrok
jest oczywiście wadliwy a jednocześnie w sprawie występuje tak poważna
wątpliwość prawna, że wymaga interwencji i rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy.
7
Z przytoczonych względów, Sąd Najwyższy orzekł o odmowie przyjęcia
skargi kasacyjnej do rozpoznania na podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c.