Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KRS 34/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 sierpnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Halina Kiryło (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania S. N.
od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa Nr …/2014 z dnia … 2014 r. w
przedmiocie przedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na
stanowisku sędziego Sądu Apelacyjnego, ogłoszonym w Monitorze Polskim,
z udziałem B. N.
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 sierpnia 2014 r.,
w zakresie dotyczącym S. N. oraz B. N. uchyla zaskarżoną
uchwałę i sprawę przekazuje Krajowej Radzie Sądownictwa do
ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Uchwałą z dnia … 2014 r., nr …/2014, Krajowa Rada Sądownictwa –
powołując się na art. 3 ust. 1 pkt 2 i art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o
Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 126, poz. 714 ze zm.; dalej jako: „ustawa o
2
KRS”) – postanowiła: przedstawić Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej z
wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu
Apelacyjnego kandydaturę sędziego Sądu Okręgowego A. B. oraz kandydaturę dr
hab. B. N. (pkt I. ppkt 1.); nie przedstawiać Prezydentowi RP z wnioskiem o
powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Apelacyjnego
kandydatur: m. in. sędziego S. N. (pkt I. ppkt 2.). W pkt II uchwały KRS na
podstawie art. 41 ustawy o KRS postanowiła umorzyć postępowanie wywołane
zgłoszeniem sędziego W., sędzi R. K. oraz sędzi M. Ł.
W uzasadnieniu powyższej uchwały Rada przedstawiła, że na dwa wolne
stanowiska sędziowskie w Sądzie Apelacyjnym, ogłoszone w Monitorze Polskim
zgłosiło się piętnastu kandydatów.
B. N. w 1993 r. ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie […] z oceną
bardzo dobrą z wyróżnieniem. Od września 1993 r. odbywała studia doktoranckie w
Katedrze Postępowania Karnego Uniwersytetu […]; 22 czerwca 1998 r. uzyskała
tytuł doktora nauk prawnych na podstawie obronionej w dniu 4 czerwca 1998 r.
pracy doktorskiej zatytułowanej „[…]”. Od 1 października 1996 r. podjęła pracę w
Katedrze Postępowania Karnego Uniwersytetu […] w charakterze asystenta a
następnie adiunkta. Pracę na tej uczelni zakończyła w dniu 30 września 2002 roku.
Od marca 2001 r. kandydatka podjęła pracę w […], którą kontynuuje do dziś na
stanowisku asystenta eksperta. Od 1 października 2002 r. do 30 września 2011 r.
była zatrudniona w charakterze adiunkta w Katedrze Prawa Uniwersytetu
Ekonomicznego. Uchwałą Rady Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu […]
wydaną dnia 19 kwietnia 2010 r. kandydatka na podstawie oceny ogólnej dorobku
naukowego oraz przedstawionej rozprawy habilitacyjnej „Postępowanie karne…”
otrzymała tytuł doktora habilitowanego nauk prawnych. Od 19 września 2011 r. jest
profesorem nadzwyczajnym Uczelni […] na Wydziale Prawa w Katedrze Prawa
Karnego. W okresie od września 1993 r. do września 1995 r. kandydatka odbyła
aplikację sądową w Sądzie Apelacyjnym a następnie złożyła egzamin sędziowski
uzyskując ocenę bardzo dobrą. W marcu 1997 r. zdała uzupełniający egzamin
radcowski w Okręgowej Izbie Radców Prawnych i została wpisana na listę radców
prawnych. Od stycznia do marca 1996 r. w ramach przygotowywanej rozprawy
doktorskiej odbyła staż w Związkowym Sądzie Najwyższym oraz w Związkowym
3
Sądzie Konstytucyjnym. W maju 1996 r. odbyła staż w […] w W. Kandydatka do
karty zgłoszenia dołączyła wykaz publikacji, z których jasno wynika, że jej
zainteresowania naukowe koncentrują się wokół problematyki prawno-karnej w
powiązaniu z prawem konstytucyjnym i prawem karnym europejskim. W listopadzie
i grudniu 2000 r. w ramach stypendium Fundacji im. Stefana Batorego odbyła staż
badawczy w Instytucie Prawa Karnego Międzynarodowego i Porównawczego w F.
W lipcu i sierpniu 2004 r. oraz 2005 r. odbyła staże naukowe na Uniwersytecie w G.
w Katedrze Prawa Karnego. Od czerwca do września 2007 r. w ramach stypendium
uzyskanego z Centrum Europejskiego realizowała w Uniwersyteckim Instytucie
Europejskim w F. grant na temat „…”. Od 30 lipca do 30 sierpnia 2007 r. w ramach
stypendium Komisji Europejskiej uczestniczyła w pracach szkoły letniej na
Uniwersytecie w T. Od marca 2012 r. kandydatka jest wykładowcą Krajowej Szkoły
[…], w której prowadzi zajęcia na aplikacji sądowej dotyczące pozakodeksowych
przepisów karnych oraz zajęcia dotyczące problematyki odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, a na aplikacji
prokuratorskiej zajęcia z prawa karnego. Jest członkiem dwóch stowarzyszeń
naukowo-badawczych.
Oceniający pracę kandydatki sędzia wizytator do spraw karnych Sądu
Apelacyjnego stwierdził, że kandydatka koncentruje swoje zainteresowania wokół
szeroko rozumianej problematyki karnej. Poruszane w sporządzonych przez nią
opracowaniach kwestie odnoszą się przede wszystkim do zagadnień
konstytucyjnych nawiązujących do szeroko rozumianego prawa karnego. Sędzia
wizytator podkreślił, że kandydatka jest prawdziwym autorytetem jeżeli chodzi o
kwestie związane z zagadnieniami odnoszącymi się do międzynarodowego obrotu
prawnego przede wszystkim w sprawach karnych. Posiada szeroką wiedzę na
temat prawa karnego innych państw, a w szczególności Republiki Federalnej
Niemiec. Na szczególną uwagę zasługuje, wiedza kandydatki odnośnie zagadnień
dotyczących orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Z przedłożonych
rekomendacji sporządzonych przez byłych i obecnych sędziów wynika, że wiedza i
zaangażowanie kandydatki zostały bardzo pozytywnie ocenione. Sędzia wizytator
podkreślił, że autorami rekomendacji dla kandydatki są osoby cieszące się
największym autorytetem prawniczym w Polsce. Analiza projektów różnorakich
4
rozstrzygnięć przedstawionych przez kandydatkę wskazuje, że w sposób swobodny
porusza się w różnych zagadnieniach prawnych odnoszących się do wszystkich
dziedzin prawa. Sposób argumentacji przedstawiony w tych projektach wskazuje na
biegłość w podejmowaniu ocen w kwestii zgodności z Konstytucją różnego rodzaju
aktów prawnych. Sędzia wizytator zwrócił uwagę na to, że kandydatka ukończyła
aplikację sądową uzyskując ocenę bardzo dobrą. Zdaniem sędziego wizytatora
oceniana kandydatura zasługuje na rekomendowanie jej na wolne stanowisko
sędziowskie w Sądzie Apelacyjnym. Kolegium Sądu Apelacyjnego oceniło
kandydatkę jednogłośnie pozytywnie. Zgromadzenie Przedstawicieli sędziów
Apelacji […] oddało na kandydatkę 15 głosów „za”, przy 88 głosach
„wstrzymujących się”.
Zespół członków KRS odbył w dniu … 2014 r. posiedzenie w przedmiocie
przygotowania stanowiska do rozpatrzenia i oceny na posiedzeniu Krajowej Rady
Sądownictwa kandydatów na dwa wolne stanowiska sędziego Sądu Apelacyjnego
ogłoszone w Monitorze Polskim.W toku przeprowadzonej narady w celu
przedstawienia stanowiska w sprawie rekomendacji Krajowej Radzie Sądownictwa
kandydatów na stanowisko sędziego ogłoszone powyższym obwieszczeniem
uwzględniono załączoną do przekazanych Krajowej Radzie Sądownictwa wniosków
uczestników postępowania dokumentację obejmującą: ocenę kwalifikacyjną
kandydata, opinie przełożonych, rekomendacje, doświadczenie zawodowe,
publikacje, opinię Kolegium Sądu, ocenę Zgromadzenia Ogólnego Sędziów, oceny
ze studiów i z egzaminu sędziowskiego oraz inne dokumenty dołączone do karty
zgłoszenia kandydata. Zespół członków KRS uznał, że zebrane materiały nie są
wystarczające do zajęcia stanowiska w sprawie i postanowił zwrócić się do KRS z
wnioskiem o zaproszenie na rozmowę w siedzibie KRS kandydatki B. N.
Po odbyciu rozmowy z zaproszoną kandydatką w dniu … 2014 r. zespół
członków KRS uznał, że zebrane materiały są wystarczające do zajęcia stanowiska
w sprawie i postanowił rekomendować Radzie na jedno z dwóch wolnych stanowisk
sędziego Sądu Apelacyjnego ogłoszone w Monitorze Polskim kandydaturę
sędziego M. B.
Uzasadniając swój wybór na wolne stanowiska sędziowskie w przedmiotowej
procedurze nominacyjnej Rada podkreśliła, że procedura wyboru kandydata na
5
urząd sędziego ma charakter konkursowy. KRS – kierując się kryteriami
ustawowymi – ma za zadanie wybrać najlepszych spośród kandydatów biorących
udział w konkursie.
Rada uznała, że w niniejszej procedurze konkursowej poza rekomendowaną
przez zespół członków KRS kandydaturą sędziego Sądu Okręgowego M. B.
zostanie przedstawiona Prezydentowi RP z wnioskiem o powołanie na wolne
stanowisko sędziowskie także kandydatura B. N. W ocenie KRS – za dokonanym
wyborem kandydatury B. N. – przemawiają wnioski płynące z opinii sędziego
wizytatora i dorobek naukowy kandydatki oraz zdobyte doświadczenie w pracy.
KRS wskazała, że kandydaci w osobach: sędziego W. K., sędzi R. K. oraz
sędzi M. Ł. cofnęli swoje zgłoszenie na stanowisko sędziego Sądu Apelacyjnego. W
konsekwencji postępowanie w zakresie powyższych kandydatur należało umorzyć
jako zbędne na podstawie art. 41 ustawy o KRS (pkt II uchwały).
W ocenie KRS pozostali kandydaci ubiegający się o stanowisko sędziego w
Sądzie Apelacyjnym – w tym sędzia S. N. – nie wykazali się takimi osiągnięciami i
przymiotami jak ocenieni rekomendowani przez Radę w niniejszej procedurze
konkursowej kandydaci. KRS stwierdziła, że ogólna ocena kwalifikacji tych osób,
obejmująca posiadane doświadczenie zawodowe, opinie wizytacyjne i służbowe na
temat ich pracy, nie są w przypadku tych kandydatów tak dobre, jak ocena
kwalifikacji sędziego M. B. oraz dr hab. B. N.
W trakcie posiedzenia KRS w dniu … 2014 r. na kandydaturę m.in.:
- M. B. oddano 14 głosów „za”, przy braku głosów „przeciw” i 2 głosach
„wstrzymujących się”, udzielając kandydaturze poparcia,
- B. N. oddano 6 głosów „za”, 1 głos „przeciw”, przy 9 głosach
„wstrzymujących się”, w rezultacie czego kandydatura nie uzyskała wymaganej
bezwzględnej większości głosów,
- S. N. oddano 3 głosy „za”, nie oddano głosów „przeciw”, przy 13 głosach
„wstrzymujących się”, w rezultacie czego kandydatura nie uzyskała wymaganej
bezwzględnej większości głosów,
Wobec przedstawionych wyżej wyników głosowania przeprowadzono drugie
głosowanie, w którym kandydaci uzyskali następującą liczbę głosów: - na
6
kandydaturę B. N. oddano 9 głosów „za”, 1 głos „przeciw”, przy 6 głosach
„wstrzymujących się” udzielając kandydaturze poparcia; - na kandydaturę B. S.
oddano 6 głosów „za”, 3 głosy „przeciw”, przy 7 głosach „wstrzymujących się”, w
rezultacie czego kandydatura nie uzyskała wymaganej bezwzględnej większości
głosów. Postępowanie wywołane zgłoszeniem W. K., R. K. oraz M. Ł. 16 głosami
„za”, przy braku głosów „przeciw” i braku głosów „wstrzymujących się” zostało
umorzone jako zbędne.
Powyższą uchwałę Krajowej Rady Sądownictwa – w zakresie dotyczącym
przedstawienia Prezydentowi RP z wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu na
stanowisku Sądu Apelacyjnego B. N.– odwołaniem do Sądu Najwyższego zaskarżył
sędzia S. N. Odwołujący się zarzucił zaskarżonej uchwale naruszenie:
1. art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 60 Konstytucji RP przez niezastosowanie przy
ocenie kandydatów na stanowisko sędziego Sądu Apelacyjnego reguł i kryteriów
awansu, które odpowiadałyby zasadom równego dostępu do służby publicznej,
równego traktowania oraz zasadom demokratycznego państwa prawa
urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, w wyniku czego
kandydatura odwołującego się nie została przedstawiona Prezydentowi RP w
wnioskiem o powołanie na wolne stanowisko sędziowskie w Sądzie Apelacyjnym,
2. art. (powinno być „§”) 17 pkt 3 i 4 uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z
22 lipca 2011 r. w sprawie szczegółowego trybu działania Krajowej Rady
Sądownictwa (M. P. Nr 72, poz. 712) przez nie wezwanie na posiedzenie zespołu
członków KRS w dniu … 2014 r. i nie wysłuchanie wszystkich kandydatów w
sytuacji, gdy na jedno stanowisko sędziowskie zgłosił się więcej niż jeden kandydat;
3. art. 35 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o KRS przez:
- zaniechanie i niedokonanie oceny kwalifikacji odwołującego się,
- całkowite pominięcie, w procesie nominacji na stanowisko sędziowskie,
opinii Kolegium Sądu Apelacyjnego i oceny Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu
Apelacyjnego w zakresie kandydatury odwołującego się;
- niezastosowanie ustawowych kryteriów oceny przy ustalaniu kolejności
kandydatów na liście kandydatów rekomendowanych przez nieuwzględnienie opinii
Kolegium Sądu Apelacyjnego w zakresie osoby odwołującego się oraz oceny
Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Apelacyjnego, a oparcie rozstrzygnięcia na
7
przesłance pozaustawowej, jaką jest prezentacja kandydata podczas rozmowy z
członkami Zespołu KRS (autoprezentacja), w wyniku czego kandydatura
odwołującego się nie została przedstawiona Prezydentowi RP z wnioskiem o
powołanie na wolne stanowisko sędziowskie;
4. art. 33 ust. 1 i ust. 2 ustawy o KRS przez brak wszechstronnego
rozważenia sprawy, a mianowicie:
- nie zastosowanie takich samych kryteriów wobec obu kandydatur;
- brak porównania (zestawienia) ocen i kryteriów ustawowych przyjętych
wobec kandydatki rekomendowanej i tych samych ocen i kryteriów ustawowych z
kandydaturą odwołującego się;
- naruszenie swobodnej oceny kandydatów przez brak wskazania, jak
przedstawiają się dane odwołującego się w odniesieniu do zastosowanych przez
Radę kryteriów;
- nie zażądanie osobistego stawiennictwa na posiedzenie Rady w dniu …
2014 r. kandydatki rekomendowanej i odwołującego się – w sytuacji, gdy
rozstrzygnięcie zostało oparte na autoprezentacji – aby umożliwić wszystkim
członkom KRS podjęcie decyzji w oparciu o tę przesłankę.
W oparciu o powyższe zarzuty odwołujący się wniósł o uwzględnienie jego
odwołania i uchylenia zaskarżonej uchwały KRS we wskazanym zakresie.
W odpowiedzi na odwołanie Krajowa Rada Sądownictwa wniosła o oddalenie
odwołania w całości.
Odpowiedź na odwołanie wniosła również uczestnik postępowania B. N.
domagając się oddalenia odwołania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do treści art. 44 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 12 maja
2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 126, poz. 714, dalej ustawa o
KRS), uczestnik postępowania może odwołać się do Sądu Najwyższego z powodu
sprzeczności uchwały Rady z prawem, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej.
Wynikające z tego przepisu prawo zaskarżenia uchwał Rady dotyczy zatem uchwał
podejmowanych w sprawach należących do jej kompetencji, w tym w wymienionych
8
w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o KRS sprawach o rozpatrzenie i ocenę kandydatów do
pełnienia urzędu na stanowiskach sędziów Sądu Najwyższego oraz stanowiskach
sędziowskich w sądach powszechnych, sądach administracyjnych i sądach
wojskowych. Zgodnie z art. 44 ust. 3 ustawy o KRS do postępowania przed Sądem
Najwyższym w sprawach z odwołań od uchwał Rady stosuje się przepisy Kodeksu
postępowania cywilnego o skardze kasacyjnej, poza przepisem art. 871
k.p.c.,
ustanawiającym przymus adwokacko – radcowski w występowaniu przed tymże
Sądem. Odesłanie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o skardze
kasacyjnej implikuje sposób wyznaczenia granic rozpoznania przez Sąd Najwyższy
sprawy zainicjowanej odwołaniem uczestnika postępowania. Stosownie do
art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje bowiem skargę kasacyjną w
granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw, a z urzędu bierze pod rozwagę
tylko nieważność postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca
2013 r., sygn. akt III KRS 70/13, niepublikowany).
Co zaś się tyczy podstaw odwołania od uchwał Rady, zasadniczo nie ma
zastosowania w tym zakresie art. 3983
§ 1 k.p.c., regulujący kwestię podstaw
kasacyjnych, gdyż w przypadku odwołań od uchwał Rady podstawy te określone są
w art. 44 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o KRS, który stanowi, że odwołanie można
wnieść z powodu sprzeczności uchwały z prawem, a zatem zarówno z prawem
materialnym, jak i z przepisami postępowania. Oczywiście nie będą to przepisy
Kodeksu postępowania administracyjnego, gdyż stosowanie tych przepisów w
postępowaniu przed Radą wyłącza art. 2 ustawy o KRS. Nie są to również przepisy
Kodeksu postępowania cywilnego, albowiem z treści art. 1 tegoż aktu
jednoznacznie wynika, że Kodeks postępowania cywilnego reguluje postępowanie
sądowe w wymienionych w tym przepisie kategoriach spraw, a nie postępowanie
przed innymi organami władzy państwowej, w dodatku mającymi – jak Krajowa
Rada Sądownictwa – charakter publiczny. Szczegółowe zasady postępowania
przed Radą w indywidualnych sprawach regulowały dawniej przepisy
rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 listopada 2007 r. w
sprawie szczegółowego trybu działania Krajowej Rady Sądownictwa oraz
postępowania przed Radą (Dz.U. Nr 219, poz. 1623 ze zm.), wydane na podstawie
ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Rozporządzenie w części dotyczącej trybu
9
postępowania przed Radą utraciło jednak moc obowiązującą z dniem 2 grudnia
2010 r. na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 listopada
2009 r., K 62/07 (Dz.U. Nr 202, poz. 1657). Wyrok ten - z odroczeniem o 12
miesięcy - pozbawił rozporządzenie podstawy prawnej, jaką był art. 12 ust. 6
ustawy o KRS w części uprawniającej Prezydenta RP do określenia, w drodze
rozporządzenia, trybu postępowania przed Radą. Zdaniem Trybunału
Konstytucyjnego, tryb postępowania przed Radą nie mógł być uregulowany w
rozporządzeniu, gdyż sprawa ta należy do materii ustawowej. W konsekwencji,
szczegółowe zasady postępowania przed Radą zostały ostatecznie unormowane w
przepisach rozdziału 3 obecnie obowiązującej ustawy o KRS i to one mogą
stanowić punkt odniesienia dla podnoszonych w odwołaniach od uchwał Krajowej
Rady Sądownictwa zarzutów naruszenia przepisów proceduralnych. Naruszenia te
muszą przy tym mieć istotny wpływ na wynik sprawy, odzwierciedlony w treści
zaskarżonej uchwały. Tak sformułowane podstawy zaskarżenia wyznaczają zaś
zakres kognicji Sądu Najwyższego w tej kategorii spraw.
Aktualny jest przy tym pogląd judykatury wyrażany na gruncie art. 13 ust. 2
dawnej ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (jednolity
tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 11, poz. 67 ze zm.), będącego odpowiednikiem art. 44 ust.
1 obecnej ustawy o KRS, zgodnie z którym kognicja Sądu Najwyższego do oceny
uchwał Krajowej Rady Sądownictwa obejmuje wyłącznie badanie, czy uchwała nie
pozostaje w sprzeczności z prawem. Oznacza to, że Sąd Najwyższy nie ma
kompetencji do merytorycznego rozpatrywania kwalifikacji kandydata na sędziego
(a tym bardziej jego kontrkandydatów). Przedmiotem badania ze strony Sądu
Najwyższego pozostaje zatem procedura podejmowania uchwały przez Krajową
Radę Sądownictwa, a nie przesłanki, które zadecydowały o jej treści (wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 15 lipca 2009 r., III KRS 7/09 i III KRS 11/09, niepublikowane,
oraz z dnia 20 października 2009 r., III KRS 13/09, ZNSA 2011, nr 11, poz. 93). Jak
zauważył Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 maja 2008 r.,
SK 57/06 (OTK – A 2008 nr 4, poz. 63), ani szczególna, konstytucyjna pozycja
ustrojowa KRS, ani fakt, że w myśl art. 12 ust. 5 ustawy o KRS w postępowaniu
przed Radą nie stosuje się przepisów kodeksu postępowania administracyjnego,
nie odbierają postępowaniu przed Radą w sprawach indywidualnych, dotyczących
10
powołania na stanowiska sędziowskie, charakteru postępowania administracyjnego.
Przedmiot postępowania w kwestii oceny kandydata i przedstawienia wniosku o
jego powołanie na stanowisko sędziego ma charakter sprawy w rozumieniu art. 45
ust. 1 Konstytucji. I jako taka powinna podlegać kontroli sądowej w zakresie
właściwym tego rodzaju sprawom, tj. pod kątem legalności, przestrzegania
stosownych procedur prawnych. Zgodzić się natomiast należy ze stanowiskiem, że
merytoryczna ingerencja sądu w rozstrzygnięcia Rady byłaby niedopuszczalna,
wkraczałaby bowiem w sferę szczególnego władztwa Rady, wynikającego z samych
norm konstytucyjnych. Jednakże kontrola sądowa przestrzegania praw obywateli, w
rozważanym wypadku praw wynikających z art. 60 Konstytucji, tj. prawa równego
dostępu do służby publicznej, a zatem w sprawach prowadzenia naboru na
podstawie przejrzystych kryteriów selekcji kandydatów i obsadzania
poszczególnych stanowisk w służbie publicznej, jest, w myśl art. 45 ust. 1
Konstytucji, konieczna.
W konsekwencji takiego ukształtowania kognicji Sądu Najwyższego w
zakresie kontroli nad postępowaniem dotyczącym przedstawienia Prezydentowi
Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o powołanie sędziego, kontrola sądowa obejmuje
w szczególności badanie, czy Rada przestrzegała w danym postępowaniu
jednolitych kryteriów oceny kandydata oraz procedur postępowania związanych z
oceną kandydatury i przedstawiania wniosku Prezydentowi. Analiza tego, czy
uchwała nie pozostaje w sprzeczności z prawem, obejmuje także kontrolę
przestrzegania przez Radę innych wymagań prawnych, w tym np. ustawowych
warunków powoływania na stanowisko sędziego, sprecyzowanych w ustawie z dnia
27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze
zm.) czy w ustawie z dnia 26 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów
administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) oraz ogólnych reguł
proceduralnych obowiązujących w postępowania przed tym organem, określonych
w przepisach rozdziału 3 ustawy o KRS.
Biorąc pod uwagę powyżej przedstawione rozważania należy stwierdzić
zasadność zarzutów odwołania dotyczących naruszenia przepisów art. 33 ust. 1
oraz art. 35 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o KRS.
11
Zgodnie z art. 33 § 1 powołanej ustawy o KRS w sprawach indywidualnych
Rada podejmuje uchwały po wszechstronnym rozważeniu sprawy, na podstawie
udostępnionej dokumentacji oraz wyjaśnień uczestników postępowania lub innych
osób, jeżeli zostały złożone. Stosownie zaś do treści art. 35 ust. 2 ustawy o KRS
przy ustalaniu kolejności kandydatów na liście zespół kieruje się przede wszystkim
oceną kwalifikacji kandydatów, a ponadto uwzględnia: doświadczenie zawodowe,
opinie przełożonych, rekomendacje, publikacje i inne dokumenty dołączone do karty
zgłoszenia (pkt 1); opinię kolegium właściwego sądu oraz ocenę właściwego
zgromadzenia ogólnego sędziów (pkt 2).
Podzielając zasadność zarzutów dotyczących naruszenia przez KRS
powołanych wyżej przepisów ustawy o KRS Sąd Najwyższy stwierdza, że
uzasadnienie zaskarżonej uchwały nr …/2014, nie pozwala na kontrolę
postępowania Krajowej Rady Sądownictwa w aspekcie dochowania przez nią
wymagania wszechstronnego rozważenia wszystkich okoliczności istotnych dla
rozstrzygnięcia sprawy. Wypada podkreślić, że w świetle prezentowanego w
judykaturze poglądu, w przypadku ubiegania się kilku osób o jedno stanowisko
sędziowskie wskazane jest wyjaśnienie w uzasadnieniu uchwały sytuacji
poszczególnych kandydatów w aspekcie zastosowanych przez Radę kryteriów
oceny. Zakres rozważań dotyczących poszczególnych kandydatów może być
zróżnicowany w zależności od potrzeb, przy czym powinien on być szerszy w
stosunku do kandydatów mających zbliżoną sytuację, lokujących się przy granicy
rozdzielającej uchwały pozytywne dla kandydatów od uchwał negatywnych (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 17 sierpnia 2010 r., III KRS 10/10, LEX nr 678015).
Wprawdzie sam dobór przez Radę kryteriów oceny kandydatów na stanowiska
sędziowskie zasadniczo pozostaje poza zakresem kompetencji Sądu Najwyższego
do kontroli legalności uchwał Rady, jednakże nie dotyczy to sytuacji, gdy kryteria te
naruszają podstawowe zasady prawne, w tym szczególnie konstytucyjne zasady
jednakowego dostępu do stanowisk w sferze publicznej oraz równego traktowania i
niedyskryminacji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2009 r., III KRS
13/09, ZNSA 2011 nr 1, poz. 93; z dnia 14 stycznia 2010 r., III KRS 24/09, LEX nr
737271; z dnia 25 lutego 2013 r., III KRS 96/13 – dotychczas niepublikowany).
12
Z uzasadnienia zaskarżonej rozpatrywanym odwołaniem uchwały Rady
wynika, że kryteria jakimi kierowała się KRS przy dokonaniu wyboru
rekomendowanej Prezydentowi RP z wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu
na wolnym stanowisku sędziowskim w Sądzie Apelacyjnym kandydatki zostały
określone w następujących przesłankach: doświadczenia zawodowego, opinii
wizytacyjnych i służbowych. W takim określeniu przesłanek dokonanego wyboru –
jak to wskazano w uzasadnieniu zaskarżonej uchwały – „za kandydaturą B. N.
przemawiają wnioski płynące z opinii sędziego wizytatora i dorobek naukowy
kandydatki oraz zdobyte doświadczenie w pracy w […].
Krajowa Rada Sądownictwa – nie uwzględniła w swojej ocenie
przedstawionej w zaskarżonej uchwale – ustawowego kryterium oceny kandydata
do pełnienia urzędu na wolnym stanowisku sędziowskim określonym w przepisie
art. 35 ust. 2 pkt 2 ustawy o KRS, tj. opinii kolegium właściwego sądu oraz oceny
właściwego zgromadzenia ogólnego sędziów.
Podkreślić trzeba, że – jak to przyjmuje judykatura Sądu Najwyższego –
żadne z kryteriów przyjętych przez KRS przy ocenie kandydatów do pełnienia
urzędu sędziego nie ma charakteru decydującego, ani też nie jest koniecznie
wymagane uszeregowanie kandydatów w oparciu o każde z nich. Decyduje ocena
całościowa wynikająca z łącznego zastosowania tych kryteriów (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 sierpnia 2010 r., III KRS 10/10, LEX nr 678015). Warto
jednakże zauważyć przy tym, że chociaż wyniki głosowania w kolegium i
zgromadzeniu ogólnym sędziów właściwego sądu nie wiążą Krajowej Rady
Sądownictwa w ocenie kandydata na wolne stanowisko sędziowskie, to jednak są
one istotne z punktu widzenia art. 35 ust. 2 pkt 2 ustawy o KRS i dlatego Krajowa
Rada Sądownictwa dokonując wyboru określonego kandydata powinna
umotywować swój wybór, gdyby dotyczył on osoby, która uzyskała mniejsze
poparcie środowiska zawodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14
stycznia 2010 r., III KRS 24/09, LEX nr 737271).
Uwzględniając zakres zaskarżenia rozpatrywanym odwołaniem zaskarżonej
uchwały Rady nr …/2014 należy stwierdzić, że KRS w przedmiotowej procedurze
konkursowej nie uwzględniła odnośnie do rekomendowanej kandydatki oraz
odwołującego się sędziego S. N. określonego w art. 35 ust. 2 pkt ustawy o KRS
13
kryterium poparcia środowiska sędziowskiego (opinii kolegium Sądu Apelacyjnego
oraz oceny Zgromadzenia Przedstawicieli Sędziów Apelacji […]). Przypomnieć
trzeba, że oboje kandydaci na posiedzeniu Kolegium Sądu Apelacyjnego w dniu 28
listopada 2013 r. uzyskali jednogłośnie pozytywną opinię. Natomiast na posiedzeniu
Zgromadzenia Przedstawicieli sędziów Apelacji […] w dniu 16 grudnia 2013 r.
rekomendowana przez Radę kandydatka uzyskała 15 głosów „za” przy 88 głosach
„przeciw”, a odwołujący się odpowiednio 70 głosów „za” przy 34 głosach „przeciw”.
Prawie wszyscy członkowie zgromadzenia byli więc przeciwko kandydaturze B. N. i
została ona najgorzej oceniona spośród wszystkich kandydatów. Skarżący uzyskał
natomiast bardzo wysokie poparcie zgromadzenia.
Na pewno też za uwzględnieniem w ocenie rekomendowanej kandydatki
kryterium określonego w art. 35 ust. 2 pkt 2 ustawy o KRS nie przekonuje mylnie
wskazana przy relacjonowaniu postępowania konkursowego opinia środowiska
sędziowskiego – jako to przedstawiono w uchwale – „Zgromadzenie Przedstawicieli
sędziów Apelacji […] oddało na kandydatkę 15 głosów „za”, przy 88 głosach
„wstrzymujących się”. Dopiero po wniesieniu odwołania przez skarżącego doszło do
sprostowania błędnego określenia w uzasadnieniu uchwały wyników głosowania na
Zgromadzeniu Przedstawicieli sędziów Apelacji […]; prawidłowo wpisano 88 głosów
przeciw.
Zaskarżona uchwała KRS – w swojej ocenie dokonanego wyboru
rekomendowanej kandydatki – nie uwzględnia określonego w art. 35 ust. 2 pkt 2
ustawy o KRS kryterium poparcia środowiska sędziowskiego; jej uzasadnienie nie
zawiera odniesienia się do tak znacznego poparcia, jakie uzyskał odwołujący się
sędzia Sądu Okręgowego S. N. Niewłaściwe – z pominięciem oceny poparcia
środowiska sędziowskiego udzielonego odwołującej się – wskazanie w
uzasadnieniu przesłanek, jakimi kierowała się KRS przy podejmowaniu decyzji o
przedstawieniu Prezydentowi RP kandydata z wnioskiem o powołanie do pełnienia
urzędu na stanowisku sędziego Sądu Apelacyjnego uniemożliwia Sądowi
Najwyższemu właściwą kontrolę zaskarżonej uchwały zarówno w aspekcie
dopełnienia przez Radę wymagania rozważenia wszystkich istotnych okoliczności
sprawy, jak i z punktu widzenia zachowania przez nią wynikających z art. 32 ust. 1 i
2 oraz art. 60 Konstytucji RP zasad równego traktowania i zakazu dyskryminacji z
14
jakiejkolwiek przyczyny w życiu politycznym, gospodarczym lub społecznym oraz
jednakowych szans w ubieganiu się o pełnienie funkcji publicznych. Skutkuje to
koniecznością uchylenia przedmiotowej uchwały w zaskarżonej części i
przekazania sprawy Krajowej Radzie Sądownictwa do ponownego rozpoznania.
Podnoszony w odwołaniu zarzut naruszenia przepisu § 17 pkt 3 i 4 uchwały
Krajowej Rady Sądownictwa z 22 lipca 2011 r. w sprawie szczegółowego trybu
działania Krajowej Rady Sądownictwa (M.P. nr 72, poz. 712) jest bezzasadny.
Odwołujący się naruszenia wskazanego przepisu upatruje w sytuacji
niewezwania – poza rekomendowaną kandydatką – na posiedzenie zespołu
członków KRS pozostałych biorących udział w przedmiotowej procedurze
kandydatów. Jest zrozumiała troska członków zespołu, czy B. N. będzie mogła
efektywnie prowadzić w wydziale karnym postępowania w sprawie najcięższych
przestępstw, jakie rozpoznaje sąd apelacyjny. Z pewnością nie było wątpliwości, że
adekwatne doświadczenie zawodowe w tej kwestii ma skarżący.
Uznając bezzasadność przedstawionego zarzutu należy podzielić trafność
poglądu Krajowej Rady Sądownictwa prezentowanego w odpowiedzi na odwołanie,
że wskazana regulacja określa możliwość KRS lub Zespołu członków KRS podjęcia
określonych w nim działań, a nie obowiązek ich zastosowania; nie jest to bowiem
obligatoryjny element procedury konkursowej na wolne stanowisko sędziowskie.
Kierując się przedstawionymi motywami oraz opierając się na treści art. 39815
§ 1 k.p.c. w związku z art. 44 ust. 3 ustawy o KRS, Sąd Najwyższy orzekł jak w
sentencji.