I PK 36/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I PK 36/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa J. B.
przeciwko Urzędowi Miasta C.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 7 października 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 17 września 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego
Sądowi Okręgowemu w K.
UZASADNIENIE
Powód w piśmie „odwołanie od wypowiedzenia warunków pracy i płacy”
wniósł o orzeczenie przez Sąd, że przeniesienie go na inne stanowisko w
pozwanym Urzędzie Miasta w C. było bezskuteczne.
2
W uzasadnieniu podał, że 31 stycznia 2013 r. otrzymał od pozwanego pismo
o przeniesieniu na inne stanowisko (art. 23 ustawy o pracownikach
samorządowych). W ocenie powoda wskazany przepis nie określa trybu, w jakim
przeniesienie następuje, wobec czego znajduje zastosowanie art. 42 k.p. W ocenie
powoda pozwany jednostronnym oświadczeniem (bez wypowiedzenia
dotychczasowych warunków pracy i płacy) przeniósł go na inne stanowisko
służbowe, czym dodatkowo naruszył art. 38 k.p. oraz art. 13 ust. 1 ustawy z dnia
24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy.
Sąd Rejonowy w B. wyrokiem z 15 kwietnia 2014 r. ustalił, że oświadczenie
złożone powodowi 31 stycznia 2013 r. jest bezskuteczne.
Sąd ustalił, że powód jest pracownikiem samorządowym w rozumieniu art. 4
ust. 1 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych. Pracował w pozwanym
Urzędzie Miasta w C. na stanowisku zastępcy kierownika w Wydziale […].
Stanowisko zajmowane przez powoda uległo likwidacji. Stało się tak w wyniku
wejścia w życie 31 stycznia 2013 r. zarządzenia Burmistrza Miasta C. z 14 stycznia
2013 r. Z tego powodu pismem z 31 stycznia 2013 r. pozwany, z powołaniem się
na art. 23 ustawy o pracownikach samorządowych, przeniósł powoda na
stanowisko inspektora w Wydziale […]. Powód jest członkiem związku
zawodowego […], a zmiana warunków pracy nie została poprzedzona konsultacją
związkową. Powód pełni funkcję zakładowego społecznego inspektora pracy.
W ocenie Sądu Rejonowego art. 23 ustawy o pracownikach samorządowych
jest odpowiednikiem art. 10 ust. 1a ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych. Na gruncie tej regulacji Sąd Najwyższy
odniósł się w wyroku z 19 kwietnia 2010 r., II PK 310/09 do relacji wskazanego
przepisu do wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 k.p.). W orzeczeniu
stwierdzono, że przeniesienie pracownika na inne stanowisko służbowe, o którym
stanowi art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów państwowych jest
samodzielną konstrukcją, odmienną od normowanego w Kodeksie pracy
wypowiedzenia warunków pracy lub płacy.
W ocenie Sądu Rejonowego na gruncie ustawy o pracownikach urzędów
państwowych, jak i ustawy o pracownikach samorządowych pogląd ten odnosił się
wyłącznie do pracowników mianowanych. Z dniem 1 stycznia 2012 r. doszło do
3
przekształcenia podstawy zatrudnienia pracowników samorządowych
zatrudnionych na podstawie mianowania w umowne stosunku pracy. Od tego
momentu w stosunku do pracowników umownych art. 23 ustawy o pracownikach
samorządowych nie ustanawia odmiennego trybu zmiany treści stosunku pracy,
lecz jego uzasadnienie. Jednostronna zmiana treści stosunku pracy mogła zatem
nastąpić przy zastosowaniu art. 42 § 1 k.p., co z kolei wymagało przeprowadzenia
przez pracodawcę konsultacji ze związkami zawodowymi. Niezależnie od tego Sąd
Rejonowy uznał, że doszło do naruszenia art. 13 ust. 3 ustawy z 23 czerwca 1983 r.
o społecznej inspekcji pracy.
W apelacji od tego wyroku pozwany zarzucił: naruszenie art. 23 ustawy o
pracownikach samorządowych przez przyjęcie, że przepis ten nie stanowi lex
specialis w stosunku do przepisów Kodeksu pracy, art. 13 ust. 3 ustawy o
społecznej inspekcji pracy oraz art. 38 i art. 42 k.p.
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z 17 września 2013 r. oddalił apelację. W
uzasadnieniu stwierdzono przede wszystkim, że trafnie zarzucono, iż przeniesienie
powoda w trybie art. 23 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych na inne
stanowisko służbowe nie wymagało wypowiedzenia dotychczasowych warunków
pracy i płacy w rozumieniu art.42 § 1 k.p. Przepis art. 23 ust. 1 ustawy stanowił
samodzielną podstawę zmiany treści stosunku pracy pracownika samorządowego.
Przyjęcie, że przepis art. 23 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych
stanowi samodzielną i natychmiastową podstawę zmiany treści stosunku pracy bez
potrzeby sięgania do konstrukcji wypowiedzenia zmieniającego nie wyklucza
jednak odpowiedniego zastosowania przepisów Kodeksu pracy w zakresie
dochodzenia roszczeń przed sądem pracy, jak i ochrony stosunku pracy. W takim
przypadku dochodzi bowiem do istotnej zmiany treści stosunku pracy, wobec czego
trudno przyjąć, że pracownik samorządowy przeniesiony na inne stanowisko
pozbawiony został jakiejkolwiek ochrony prawnej. Ustawa o pracownikach
samorządowych w art. 43 ust. 1 potwierdza ogólna zasadę, że w sprawach
nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy.
Wynika to również z art. 5 k.p. To odpowiednie zastosowanie przepisów Kodeksu
pracy wymaga sięgnięcia do przepisów regulujących dochodzenie przez
pracownika roszczeń związanych ze zmianą treści stosunku pracy (art. 42 § 1 k.p w
4
zw. z art. 45 k.p.), a także innych przepisów odnoszących się do ochrony stosunku
pracy nieuregulowanych w przepisach ustawy o pracownikach samorządowych.
W sprawie pozwany pracodawca przenosząc powoda na inne stanowisko
służbowe, nie konsultował zmiany treści stosunku pracy z reprezentującą powoda
organizacją związkową i naruszył art. 38 k.p. Dodatkowo naruszył art. 13 ust. 3
ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy.
Skargę kasacyjną na powyższy wyrok złożył pozwany. Zarzucił naruszenie
art. 23 ust. 1 i 2 ustawy o pracownikach samorządowych w związku z art. 38 k.p.
oraz art. 13 ust. 3 ustawy z 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy przez
przyjęcie, że „procedura przewidziana w art. 23 ustawy o pracownikach
samorządowych, mimo iż stanowi samodzielną i natychmiastową podstawę zmiany
treści stosunku pracy bez konieczności sięgania do konstrukcji wypowiedzenia
zmieniającego z art. 42 k.p., nie wyklucza odpowiedniego stosowania przepisów
Kodeksu pracy w zakresie ochrony stosunku pracy”.
Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w całości a
także uchylenie w całości poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w B. z 15
kwietnia 2013 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za wszystkie instancje,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonych i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez
oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz pozwanego od powoda
zwrotu kosztów postępowania.
W ocenie skarżącego w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne
polegające na ustaleniu: „czy art. 23 ustawy o pracownikach samorządowych
stanowi lex specialis w stosunku do art. 42 k.p. i czy daje samodzielną podstawę do
zmiany treści stosunku pracy z wyłączeniem jednoczesnego stosowania przepisów
dotyczących ochrony stosunku pracy takich jak art. 38 k.p. czy art. 13 ust. 3 ustawy
o społecznej inspekcji pracy”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się mieć uzasadnione podstawy.
Zasadniczym przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest interpretacja
przepisu art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach
5
samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458 ze zm. – dalej ustawa). Przepis ten
stanowi, że w przypadku reorganizacji jednostki pracownika samorządowego
zatrudnionego na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku
urzędniczym, można przenieść na inne stanowisko odpowiadające jego
kwalifikacjom, jeżeli ze względu na likwidację zajmowanego przez niego stanowiska
nie jest możliwe dalsze jego zatrudnianie na tym stanowisku. Natomiast zgodnie z
ust. 2 art. 23 pracownik, o którym mowa w ust. 1 zachowuje prawo do
dotychczasowego wynagrodzenia, jeżeli jest ono wyższe od wynagrodzenia
przysługującego na nowym stanowisku przez okres 6 miesięcy następujących po
miesiącu w którym pracownik został przeniesiony na nowe stanowisko.
W sprawie niniejszej występują dwa niezależne od siebie problemy.
Po pierwsze rozstrzygnięcia wymaga, czy przeniesienie urzędnika
samorządowego w oparciu o art. 23 ust. 1 ustawy jest samodzielną konstrukcją
prawną wyłączającą stosowanie przepisów o wypowiedzeniu zmieniającym,
przewidzianym w art. 42 k.p.
Należy w tym miejscu zauważyć, że przepis art. 23 ust. 1 ustawy stanowi
powielenie treści przepisu art. 10 ust. 1a ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych (tj. Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.).
Przepis art. 10 ust. 1a dotyczy wprawdzie państwowych urzędników mianowanych
jednak możliwe jest odniesienie dorobku orzecznictwa do umownych urzędników
samorządowych. Możliwość ta wynika przede wszystkim z tego, że art. 23 ustawy
nie może odnosić się do urzędników mianowanych, gdyż z dniem 1 stycznia 2012 r.
mianowanie nie występuje już w ustawie o pracownikach samorządowych. Ponadto
przeniesienie to należy kwalifikować jako specyficzną instytucję prawa
urzędniczego, które zawiera odmienne od kodeksowych regulacje zwiększające
dyspozycyjność szczególnej kategorii pracowników. Możliwość jednostronnej
zmiany istotnych elementów treści stosunku pracy jest z pewnością jedną z
ważniejszych cech prawa urzędniczego. Jak widać na omawianym przypadku
większa dyspozycyjność urzędnika nie musi być uzależniona od zatrudnienia na
podstawie mianowania. Tak więc uzasadnione jest analogiczne stosowanie
dorobku orzecznictwa i doktryny prawa pracy z zakresu prawa urzędniczego, choć
6
regulacje mogą być zawarte w różnych aktach prawnych i odnosić się do różnych
kategorii urzędników.
Sąd Najwyższy wypowiadał się już w kwestii charakteru przeniesienia
urzędnika państwowego. W wyroku z dnia 4 listopada 2008 r., II PK 81/08 (OSNP
2010 r. nr 7-8, poz. 92) jednoznacznie przyjęto, że przeniesienie na inne
stanowisko służbowe na podstawie art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów
państwowych jest samodzielną konstrukcją prawną, odmienną od wypowiedzenia
warunków pracy lub płacy z art. 42 k.p. Także we wcześniejszym wyroku (z dnia 6
września 2005, I PK 52/05, OSNP 2006 nr 13-14, poz. 204) Sąd Najwyższy uznał,
że przeniesienie to nie jest wypowiedzeniem zmieniającym. Podzielając powyższe
rozstrzygnięcia należy więc przyjąć, że przepis art. 23 ust. 1 ustawy stanowi
samodzielną instytucję prawa urzędniczego umożliwiającą pracodawcy
samorządowemu przeniesienie urzędnika na inne stanowisko w drodze
jednostronnej czynności, nie wymagającej zastosowania wypowiedzenia
zmieniającego z art. 42 k.p. Pogląd ten potwierdzają także wypowiedzi doktryny o
jednostronnym akcie tego typu przeniesienia (por. A. Dubowik, w: Prawo
urzędnicze. Komentarz, red. K. W. Baran, Warszawa 2014, s. 228, czy J. Stelina:
Komentarz do art. 23 ustawy o pracownikach samorządowych, LEX 2013). Tak też
przyjął w zaskarżonym wyroku Sąd Okręgowy. W takim przypadku konsekwentnie
należy jednak przyjąć, że do przeniesienia z art. 23 ust. 1 ustawy nie mają
zastosowania przepisy dotyczące trybu wypowiadania umowy o pracę. Tymczasem
Sąd Okręgowy, nie wyjaśniając zresztą powodów, rozstrzygnął, że doszło do
naruszenia art. 38 k.p. W tej sytuacji uzasadniony jest zarzut naruszenia art. 23 ust.
1 i 2 ustawy w związku z art. 38 k.p.
Drugim zagadnieniem mającym wpływ na rozstrzygnięcie jest ocena wpływu
ochrony szczególnej na dopuszczalność przeniesienia powoda na inne stanowisko.
Pełnił on bowiem funkcję społecznego inspektora pracy. Sąd Okręgowy uznał, że
doszło do naruszenia przepisu art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o
społecznej inspekcji pracy (Dz.U. Nr 35, poz. 163 ze zm.). Przepis ten stanowi, że
zakład pracy nie może wypowiedzieć pracownikowi pełniącemu funkcję
społecznego inspektora pracy warunków pracy i płacy na jego niekorzyść w okresie
trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że
7
wypowiedzenie stało się konieczne z przyczyn, o których mowa w art. 43 Kodeksu
pracy. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że pracodawca nie wypowiedział
powodowi warunków pracy i płacy, gdyż jak była o tym mowa przeniesienie nie
wymaga zastosowania wypowiedzenia zmieniającego. Jest oczywiste, że
dopuszczenie możliwości jednostronnego przeniesienia urzędnika może
powodować oprócz zmiany stanowiska także pogorszenie warunków
wynagradzania. Jednak jak już wcześniej przyjmowano z publicznego charakteru
zatrudnienia urzędniczego wynikać może zasadność jego większej dyspozycyjności
i niemożliwości przedkładania ochrony jego zatrudnienia nad ważne potrzeby
publiczne i społeczne (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2005 r.,
I PK 161/04, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 7).
Istotną wskazówką interpretacyjną mogą być w omawianym zakresie
przepisy regulujące przeniesienie urzędnika służby cywilnej. W art. 62 oraz 63 ust.
1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 227, poz. 1505 ze
zm.) uregulowano dopuszczalność przeniesienia urzędnika służby cywilnej na inne
stanowisko oraz do innego urzędu w tej samej miejscowości. Jednak jedynie w
odniesieniu do możliwości przeniesienia do innego urzędu w innej miejscowości, a
więc zmiany bardziej dolegliwej, przewidzianego w art. 63 ust. 2 tej ustawy
ustawodawca zastrzegł, że przeniesienie to jest niedopuszczalne bez zgody
urzędnika – kobiety w ciąży lub osoby będącej jedynym opiekunem dziecka w
wieku do lat piętnastu. Nie można także dokonać takiego przeniesienia w
przypadku, gdy stoją na przeszkodzie szczególnie ważne względy osobiste lub
rodzinne urzędnika. Z regulacji tej wynika jasno, że ustawodawca wyraźnie
rozdzielił przypadki kiedy przeniesienie nie podlega żadnej ochronie i takie, którym
przyznana została specyficzna ochrona przed zmianą warunków zatrudnienia.
W dalszej kolejności należy odnieść się do poglądu, iż art. 23 ustawy służy
ochronie trwałości stosunku pracy urzędnika samorządowego, gdyż w takiej
sytuacji umowny stosunek pracy ulega zazwyczaj rozwiązaniu (H. Szewczyk:
Zmiana treści umownego stosunku pracy w samorządzie terytorialnym (nabór
wewnętrzny) – przeniesienie pracownika samorządowego, LEX/el. 2011). W
kontekście rozpatrywanej sprawy chodzi jednak jedynie o ocenę korzystności
zastosowania tego przepisu w odniesieniu do pracownika szczególnie chronionego
8
w zakresie niekorzystnej zmiany warunków zatrudnienia. W razie przyjęcia, że
ochrona szczególna powoda uniemożliwia przeniesienia na podstawie art. 23
ustawy zastosowanie znalazłyby przepisy ustawy o tzw. zwolnieniach grupowych z
2003 r. Z przepisów art. 10 tej ustawy wynika, że dopuszczalne byłoby
wypowiedzenie zmieniające z powodem, któremu przez 6 miesięcy przysługiwałby
dodatek wyrównawczy. Jedyną różnicą byłby obowiązek zastosowania art. 38 k.p.
Z uwagi na to, że art. 38 k.p. wymaga jedynie zasięgnięcia niewiążącej pracodawcy
opinii można uznać, że zarówno w jednym, jak i drugim wariancie rozstrzygnięcia
wpływu ochrony szczególnej na dopuszczalność jednostronnej zmiany warunków
pracy i płacy jest w zasadzie identyczna.
Na podstawie powyższego należało przyjąć, że dopuszczalne jest dokonanie
przeniesienia urzędnika samorządowego w trybie art. 23 ustawy, który jest objęty
szczególną ochroną ze względu na pełnienie funkcji społecznego inspektora pracy.
Na zakończenie można tylko dodać, że skuteczne kwestionowanie
dokonanego przeniesienia może zostać dokonane jedynie poprzez pryzmat
przesłanek wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa J. B.
przeciwko Urzędowi Miasta C.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 7 października 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 17 września 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego
Sądowi Okręgowemu w K.
UZASADNIENIE
Powód w piśmie „odwołanie od wypowiedzenia warunków pracy i płacy”
wniósł o orzeczenie przez Sąd, że przeniesienie go na inne stanowisko w
pozwanym Urzędzie Miasta w C. było bezskuteczne.
2
W uzasadnieniu podał, że 31 stycznia 2013 r. otrzymał od pozwanego pismo
o przeniesieniu na inne stanowisko (art. 23 ustawy o pracownikach
samorządowych). W ocenie powoda wskazany przepis nie określa trybu, w jakim
przeniesienie następuje, wobec czego znajduje zastosowanie art. 42 k.p. W ocenie
powoda pozwany jednostronnym oświadczeniem (bez wypowiedzenia
dotychczasowych warunków pracy i płacy) przeniósł go na inne stanowisko
służbowe, czym dodatkowo naruszył art. 38 k.p. oraz art. 13 ust. 1 ustawy z dnia
24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy.
Sąd Rejonowy w B. wyrokiem z 15 kwietnia 2014 r. ustalił, że oświadczenie
złożone powodowi 31 stycznia 2013 r. jest bezskuteczne.
Sąd ustalił, że powód jest pracownikiem samorządowym w rozumieniu art. 4
ust. 1 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych. Pracował w pozwanym
Urzędzie Miasta w C. na stanowisku zastępcy kierownika w Wydziale […].
Stanowisko zajmowane przez powoda uległo likwidacji. Stało się tak w wyniku
wejścia w życie 31 stycznia 2013 r. zarządzenia Burmistrza Miasta C. z 14 stycznia
2013 r. Z tego powodu pismem z 31 stycznia 2013 r. pozwany, z powołaniem się
na art. 23 ustawy o pracownikach samorządowych, przeniósł powoda na
stanowisko inspektora w Wydziale […]. Powód jest członkiem związku
zawodowego […], a zmiana warunków pracy nie została poprzedzona konsultacją
związkową. Powód pełni funkcję zakładowego społecznego inspektora pracy.
W ocenie Sądu Rejonowego art. 23 ustawy o pracownikach samorządowych
jest odpowiednikiem art. 10 ust. 1a ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych. Na gruncie tej regulacji Sąd Najwyższy
odniósł się w wyroku z 19 kwietnia 2010 r., II PK 310/09 do relacji wskazanego
przepisu do wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 k.p.). W orzeczeniu
stwierdzono, że przeniesienie pracownika na inne stanowisko służbowe, o którym
stanowi art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów państwowych jest
samodzielną konstrukcją, odmienną od normowanego w Kodeksie pracy
wypowiedzenia warunków pracy lub płacy.
W ocenie Sądu Rejonowego na gruncie ustawy o pracownikach urzędów
państwowych, jak i ustawy o pracownikach samorządowych pogląd ten odnosił się
wyłącznie do pracowników mianowanych. Z dniem 1 stycznia 2012 r. doszło do
3
przekształcenia podstawy zatrudnienia pracowników samorządowych
zatrudnionych na podstawie mianowania w umowne stosunku pracy. Od tego
momentu w stosunku do pracowników umownych art. 23 ustawy o pracownikach
samorządowych nie ustanawia odmiennego trybu zmiany treści stosunku pracy,
lecz jego uzasadnienie. Jednostronna zmiana treści stosunku pracy mogła zatem
nastąpić przy zastosowaniu art. 42 § 1 k.p., co z kolei wymagało przeprowadzenia
przez pracodawcę konsultacji ze związkami zawodowymi. Niezależnie od tego Sąd
Rejonowy uznał, że doszło do naruszenia art. 13 ust. 3 ustawy z 23 czerwca 1983 r.
o społecznej inspekcji pracy.
W apelacji od tego wyroku pozwany zarzucił: naruszenie art. 23 ustawy o
pracownikach samorządowych przez przyjęcie, że przepis ten nie stanowi lex
specialis w stosunku do przepisów Kodeksu pracy, art. 13 ust. 3 ustawy o
społecznej inspekcji pracy oraz art. 38 i art. 42 k.p.
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z 17 września 2013 r. oddalił apelację. W
uzasadnieniu stwierdzono przede wszystkim, że trafnie zarzucono, iż przeniesienie
powoda w trybie art. 23 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych na inne
stanowisko służbowe nie wymagało wypowiedzenia dotychczasowych warunków
pracy i płacy w rozumieniu art.42 § 1 k.p. Przepis art. 23 ust. 1 ustawy stanowił
samodzielną podstawę zmiany treści stosunku pracy pracownika samorządowego.
Przyjęcie, że przepis art. 23 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych
stanowi samodzielną i natychmiastową podstawę zmiany treści stosunku pracy bez
potrzeby sięgania do konstrukcji wypowiedzenia zmieniającego nie wyklucza
jednak odpowiedniego zastosowania przepisów Kodeksu pracy w zakresie
dochodzenia roszczeń przed sądem pracy, jak i ochrony stosunku pracy. W takim
przypadku dochodzi bowiem do istotnej zmiany treści stosunku pracy, wobec czego
trudno przyjąć, że pracownik samorządowy przeniesiony na inne stanowisko
pozbawiony został jakiejkolwiek ochrony prawnej. Ustawa o pracownikach
samorządowych w art. 43 ust. 1 potwierdza ogólna zasadę, że w sprawach
nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy.
Wynika to również z art. 5 k.p. To odpowiednie zastosowanie przepisów Kodeksu
pracy wymaga sięgnięcia do przepisów regulujących dochodzenie przez
pracownika roszczeń związanych ze zmianą treści stosunku pracy (art. 42 § 1 k.p w
4
zw. z art. 45 k.p.), a także innych przepisów odnoszących się do ochrony stosunku
pracy nieuregulowanych w przepisach ustawy o pracownikach samorządowych.
W sprawie pozwany pracodawca przenosząc powoda na inne stanowisko
służbowe, nie konsultował zmiany treści stosunku pracy z reprezentującą powoda
organizacją związkową i naruszył art. 38 k.p. Dodatkowo naruszył art. 13 ust. 3
ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy.
Skargę kasacyjną na powyższy wyrok złożył pozwany. Zarzucił naruszenie
art. 23 ust. 1 i 2 ustawy o pracownikach samorządowych w związku z art. 38 k.p.
oraz art. 13 ust. 3 ustawy z 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy przez
przyjęcie, że „procedura przewidziana w art. 23 ustawy o pracownikach
samorządowych, mimo iż stanowi samodzielną i natychmiastową podstawę zmiany
treści stosunku pracy bez konieczności sięgania do konstrukcji wypowiedzenia
zmieniającego z art. 42 k.p., nie wyklucza odpowiedniego stosowania przepisów
Kodeksu pracy w zakresie ochrony stosunku pracy”.
Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w całości a
także uchylenie w całości poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w B. z 15
kwietnia 2013 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za wszystkie instancje,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonych i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez
oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz pozwanego od powoda
zwrotu kosztów postępowania.
W ocenie skarżącego w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne
polegające na ustaleniu: „czy art. 23 ustawy o pracownikach samorządowych
stanowi lex specialis w stosunku do art. 42 k.p. i czy daje samodzielną podstawę do
zmiany treści stosunku pracy z wyłączeniem jednoczesnego stosowania przepisów
dotyczących ochrony stosunku pracy takich jak art. 38 k.p. czy art. 13 ust. 3 ustawy
o społecznej inspekcji pracy”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się mieć uzasadnione podstawy.
Zasadniczym przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest interpretacja
przepisu art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach
5
samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458 ze zm. – dalej ustawa). Przepis ten
stanowi, że w przypadku reorganizacji jednostki pracownika samorządowego
zatrudnionego na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku
urzędniczym, można przenieść na inne stanowisko odpowiadające jego
kwalifikacjom, jeżeli ze względu na likwidację zajmowanego przez niego stanowiska
nie jest możliwe dalsze jego zatrudnianie na tym stanowisku. Natomiast zgodnie z
ust. 2 art. 23 pracownik, o którym mowa w ust. 1 zachowuje prawo do
dotychczasowego wynagrodzenia, jeżeli jest ono wyższe od wynagrodzenia
przysługującego na nowym stanowisku przez okres 6 miesięcy następujących po
miesiącu w którym pracownik został przeniesiony na nowe stanowisko.
W sprawie niniejszej występują dwa niezależne od siebie problemy.
Po pierwsze rozstrzygnięcia wymaga, czy przeniesienie urzędnika
samorządowego w oparciu o art. 23 ust. 1 ustawy jest samodzielną konstrukcją
prawną wyłączającą stosowanie przepisów o wypowiedzeniu zmieniającym,
przewidzianym w art. 42 k.p.
Należy w tym miejscu zauważyć, że przepis art. 23 ust. 1 ustawy stanowi
powielenie treści przepisu art. 10 ust. 1a ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych (tj. Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.).
Przepis art. 10 ust. 1a dotyczy wprawdzie państwowych urzędników mianowanych
jednak możliwe jest odniesienie dorobku orzecznictwa do umownych urzędników
samorządowych. Możliwość ta wynika przede wszystkim z tego, że art. 23 ustawy
nie może odnosić się do urzędników mianowanych, gdyż z dniem 1 stycznia 2012 r.
mianowanie nie występuje już w ustawie o pracownikach samorządowych. Ponadto
przeniesienie to należy kwalifikować jako specyficzną instytucję prawa
urzędniczego, które zawiera odmienne od kodeksowych regulacje zwiększające
dyspozycyjność szczególnej kategorii pracowników. Możliwość jednostronnej
zmiany istotnych elementów treści stosunku pracy jest z pewnością jedną z
ważniejszych cech prawa urzędniczego. Jak widać na omawianym przypadku
większa dyspozycyjność urzędnika nie musi być uzależniona od zatrudnienia na
podstawie mianowania. Tak więc uzasadnione jest analogiczne stosowanie
dorobku orzecznictwa i doktryny prawa pracy z zakresu prawa urzędniczego, choć
6
regulacje mogą być zawarte w różnych aktach prawnych i odnosić się do różnych
kategorii urzędników.
Sąd Najwyższy wypowiadał się już w kwestii charakteru przeniesienia
urzędnika państwowego. W wyroku z dnia 4 listopada 2008 r., II PK 81/08 (OSNP
2010 r. nr 7-8, poz. 92) jednoznacznie przyjęto, że przeniesienie na inne
stanowisko służbowe na podstawie art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów
państwowych jest samodzielną konstrukcją prawną, odmienną od wypowiedzenia
warunków pracy lub płacy z art. 42 k.p. Także we wcześniejszym wyroku (z dnia 6
września 2005, I PK 52/05, OSNP 2006 nr 13-14, poz. 204) Sąd Najwyższy uznał,
że przeniesienie to nie jest wypowiedzeniem zmieniającym. Podzielając powyższe
rozstrzygnięcia należy więc przyjąć, że przepis art. 23 ust. 1 ustawy stanowi
samodzielną instytucję prawa urzędniczego umożliwiającą pracodawcy
samorządowemu przeniesienie urzędnika na inne stanowisko w drodze
jednostronnej czynności, nie wymagającej zastosowania wypowiedzenia
zmieniającego z art. 42 k.p. Pogląd ten potwierdzają także wypowiedzi doktryny o
jednostronnym akcie tego typu przeniesienia (por. A. Dubowik, w: Prawo
urzędnicze. Komentarz, red. K. W. Baran, Warszawa 2014, s. 228, czy J. Stelina:
Komentarz do art. 23 ustawy o pracownikach samorządowych, LEX 2013). Tak też
przyjął w zaskarżonym wyroku Sąd Okręgowy. W takim przypadku konsekwentnie
należy jednak przyjąć, że do przeniesienia z art. 23 ust. 1 ustawy nie mają
zastosowania przepisy dotyczące trybu wypowiadania umowy o pracę. Tymczasem
Sąd Okręgowy, nie wyjaśniając zresztą powodów, rozstrzygnął, że doszło do
naruszenia art. 38 k.p. W tej sytuacji uzasadniony jest zarzut naruszenia art. 23 ust.
1 i 2 ustawy w związku z art. 38 k.p.
Drugim zagadnieniem mającym wpływ na rozstrzygnięcie jest ocena wpływu
ochrony szczególnej na dopuszczalność przeniesienia powoda na inne stanowisko.
Pełnił on bowiem funkcję społecznego inspektora pracy. Sąd Okręgowy uznał, że
doszło do naruszenia przepisu art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o
społecznej inspekcji pracy (Dz.U. Nr 35, poz. 163 ze zm.). Przepis ten stanowi, że
zakład pracy nie może wypowiedzieć pracownikowi pełniącemu funkcję
społecznego inspektora pracy warunków pracy i płacy na jego niekorzyść w okresie
trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że
7
wypowiedzenie stało się konieczne z przyczyn, o których mowa w art. 43 Kodeksu
pracy. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że pracodawca nie wypowiedział
powodowi warunków pracy i płacy, gdyż jak była o tym mowa przeniesienie nie
wymaga zastosowania wypowiedzenia zmieniającego. Jest oczywiste, że
dopuszczenie możliwości jednostronnego przeniesienia urzędnika może
powodować oprócz zmiany stanowiska także pogorszenie warunków
wynagradzania. Jednak jak już wcześniej przyjmowano z publicznego charakteru
zatrudnienia urzędniczego wynikać może zasadność jego większej dyspozycyjności
i niemożliwości przedkładania ochrony jego zatrudnienia nad ważne potrzeby
publiczne i społeczne (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2005 r.,
I PK 161/04, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 7).
Istotną wskazówką interpretacyjną mogą być w omawianym zakresie
przepisy regulujące przeniesienie urzędnika służby cywilnej. W art. 62 oraz 63 ust.
1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 227, poz. 1505 ze
zm.) uregulowano dopuszczalność przeniesienia urzędnika służby cywilnej na inne
stanowisko oraz do innego urzędu w tej samej miejscowości. Jednak jedynie w
odniesieniu do możliwości przeniesienia do innego urzędu w innej miejscowości, a
więc zmiany bardziej dolegliwej, przewidzianego w art. 63 ust. 2 tej ustawy
ustawodawca zastrzegł, że przeniesienie to jest niedopuszczalne bez zgody
urzędnika – kobiety w ciąży lub osoby będącej jedynym opiekunem dziecka w
wieku do lat piętnastu. Nie można także dokonać takiego przeniesienia w
przypadku, gdy stoją na przeszkodzie szczególnie ważne względy osobiste lub
rodzinne urzędnika. Z regulacji tej wynika jasno, że ustawodawca wyraźnie
rozdzielił przypadki kiedy przeniesienie nie podlega żadnej ochronie i takie, którym
przyznana została specyficzna ochrona przed zmianą warunków zatrudnienia.
W dalszej kolejności należy odnieść się do poglądu, iż art. 23 ustawy służy
ochronie trwałości stosunku pracy urzędnika samorządowego, gdyż w takiej
sytuacji umowny stosunek pracy ulega zazwyczaj rozwiązaniu (H. Szewczyk:
Zmiana treści umownego stosunku pracy w samorządzie terytorialnym (nabór
wewnętrzny) – przeniesienie pracownika samorządowego, LEX/el. 2011). W
kontekście rozpatrywanej sprawy chodzi jednak jedynie o ocenę korzystności
zastosowania tego przepisu w odniesieniu do pracownika szczególnie chronionego
8
w zakresie niekorzystnej zmiany warunków zatrudnienia. W razie przyjęcia, że
ochrona szczególna powoda uniemożliwia przeniesienia na podstawie art. 23
ustawy zastosowanie znalazłyby przepisy ustawy o tzw. zwolnieniach grupowych z
2003 r. Z przepisów art. 10 tej ustawy wynika, że dopuszczalne byłoby
wypowiedzenie zmieniające z powodem, któremu przez 6 miesięcy przysługiwałby
dodatek wyrównawczy. Jedyną różnicą byłby obowiązek zastosowania art. 38 k.p.
Z uwagi na to, że art. 38 k.p. wymaga jedynie zasięgnięcia niewiążącej pracodawcy
opinii można uznać, że zarówno w jednym, jak i drugim wariancie rozstrzygnięcia
wpływu ochrony szczególnej na dopuszczalność jednostronnej zmiany warunków
pracy i płacy jest w zasadzie identyczna.
Na podstawie powyższego należało przyjąć, że dopuszczalne jest dokonanie
przeniesienia urzędnika samorządowego w trybie art. 23 ustawy, który jest objęty
szczególną ochroną ze względu na pełnienie funkcji społecznego inspektora pracy.
Na zakończenie można tylko dodać, że skuteczne kwestionowanie
dokonanego przeniesienia może zostać dokonane jedynie poprzez pryzmat
przesłanek wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.