Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 323/13
POSTANOWIENIE
Dnia 3 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący)
SSN Antoni Górski
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Syndyka masy upadłości "W. D." W. W.,
N. W. sp. j. w O.
przy uczestnictwie W. W.
o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej względem
W. W.,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 3 grudnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 10 maja 2013 r.,
1) uchyla zaskarżone postanowienie i oddala apelację;
2) zasądza od uczestnika postępowania na rzecz
wnioskodawcy kwotę 1.300 ( jeden tysiąc trzysta) zł tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Syndyk masy upadłości „W. D.” W. W., N. W. spółki jawnej w O. w dniu 7
lutego 2012 r. wystąpił z wnioskiem o orzeczenie wobec uczestnika postępowania
W. W. zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na okres dziesięciu lat.
Sąd Rejonowy w K. postanowieniem z dnia 28 grudnia 2012 r. pozbawił
uczestnika prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz
pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w
spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji oraz
stowarzyszeniu na okres trzech lat; oddalił wniosek w pozostałej części i orzekł o
kosztach postępowania. Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące
ustalenia i wnioski.
W dniu 9 marca 2009 r. uczestnik postępowania złożył wniosek
o ogłoszenie upadłości „W. D." W. W., N. W. spółki jawnej w O. z możliwością
zawarcia układu. Sąd Rejonowy w K. postanowieniem z dnia 16 czerwca 2009 r.
wniosek ten uwzględnił, zaś postanowieniem z dnia 19 listopada 2009 r. zmienił to
orzeczenie w ten sposób, że ogłosił upadłość z opcją likwidacyjną. Spółka „W. D."
W. W., N. W. stała się niewypłacalna z końcem pierwszego kwartału 2007 r.
Uczestnik, jako wspólnik uprawniony do reprezentowania tej spółki, był
zobowiązany podejmować wszelkie czynności z należytą starannością
i uwzględnieniem oceny jej sytuacji finansowej. Niezgłoszenie przez niego
wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w terminie dwóch tygodni od powstania
stanu jej niewypłacalności było zatem zaniechaniem zawinionym,
usprawiedliwiającym - stosownie do art. 373 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 11 ust. 1
ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60,
poz. 535 ze zm.; dalej: „u.p.u.n.") - zastosowanie orzeczonego zakazu. Określając
okres obowiązywania tego zakazu Sąd Rejonowy wskazał na winę umyślną
w niezłożeniu w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz stopień obniżenia
wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa upadłego i rozmiar pokrzywdzenia
wierzycieli.
3
Sąd Okręgowy w K., na skutek apelacji uczestnika, postanowieniem
zaskarżonym skargą kasacyjną zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w ten
sposób, że oddalił wniosek i obciążył wnioskodawcę kosztami postępowania.
U podstaw tego rozstrzygnięcia legła ocena, że orzeczenie przez Sąd pierwszej
instancji zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wobec uczestnika
postępowania nastąpiło z naruszeniem art. 377 u.p.u.n. w związku z art. 6 ust. 3
ustawy z dnia 6 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe
i naprawcze, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz ustawy
o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 53, poz. 434; dalej: „ustawa
nowelizująca").W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że zakaz ten został
orzeczony mimo ustania możliwości jego zastosowania.
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach określonych w art. 398
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c., wnioskodawca zarzucił naruszenie:
- art. 377 u.p.u.n. w związku z art. 6 ustawy nowelizującej przez błędną wykładnię
i niewłaściwe zastosowanie wskutek uznania, że żądanie wniosku nie może zostać
uwzględnione z uwagi na to, że przed dniem 2 maja 2009 r. upłynął roczny termin
do wszczęcia postępowania w sprawie o orzeczenie zakazu;
- art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez niewyjaśnienie w uzasadnieniu
zaskarżonego postanowienia podstawy prawnej rozstrzygnięcia oraz art. 371 i art.
372 k.p.c. przez rozpoznanie zarzutu apelacyjnego zgłoszonego dopiero na
rozprawie apelacyjnej bez umożliwienia wnioskodawcy ustosunkowania się do
niego w terminie dwóch tygodni.
Powołując się na tak ujęte podstawy kasacyjne, wnioskodawca domagał
się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie uchylenie tego orzeczenia
i oddalenie apelacji w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odnosząc się w pierwszej kolejności do podstawy kasacyjnej naruszenia
przepisów postępowania, należy stwierdzić, że podniesione w jej ramach zarzuty
nie mogły być uznane za usprawiedliwione.
4
Naruszenie przepisów postępowania może stanowić usprawiedliwioną
podstawę kasacyjną jedynie wtedy, gdy uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na
wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.). Sporządzenie wadliwego uzasadnienia
orzeczenia w zasadzie nie może mieć wpływu na treść rozstrzygnięcia. Z tego
względu przyjmuje się, że zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391
§ 1 k.p.c. może zostać skutecznie podniesiony wyjątkowo wtedy, gdy uzasadnienie
zaskarżonego orzeczenia nie ma wszystkich koniecznych elementów bądź zawiera
braki, które uniemożliwiają przeprowadzenie kontroli kasacyjnej (zob. m.in. wyroki:
z dnia 26 listopada 1999 r., III CKN 460/98, OSNC 2000, Nr 5, poz. 100; z dnia
16 stycznia 2006 r., V CK 405/04, nie publ.; z dnia 4 stycznia 2007 r., V CSK
364/06, niepubl.; z dnia 21 marca 2007 r., I CSK 458/06, nie publ.). Wbrew
odmiennym twierdzeniom skarżącego, uzasadnienie zaskarżonego postanowienia
nie jest dotknięte tego rodzaju mankamentami. Sąd Okręgowy wskazał w nim
i objaśnił dostatecznie podstawę prawną rozstrzygnięcia. Zarzuty naruszenia art.
328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. nie stanowią właściwej płaszczyzny do
skutecznego podważenia trafności oceny prawnej żądania wniosku.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zostało już wyjaśnione, że ujęcie
podstaw kasacyjnych w art. 398 k.p.c. ma charakter abstrakcyjny, dlatego w każdej
sprawie muszą być one w sposób właściwy skonkretyzowane. Skuteczne
przytoczenie podstawy kasacyjnej wymaga zatem nie tylko wymienienia przepisów,
które - w jego ocenie - zostały naruszone, ale również sprecyzowania, na czym to
naruszenie polegało oraz jaki mogło mieć wpływ na wynik sprawy (zob. m.in. wyroki:
z dnia 18 maja 2012 r., IV CSK 496/11, nie publ.; z dnia 27 stycznia 2010 r., II CSK
352/09, nie pub.). Tymczasem skarżący, wytykając Sądowi Okręgowemu
naruszenie art. 372 i art. 371 k.p.c., nie wskazał zarzutów podniesionych przez
uczestnika dopiero w postępowaniu apelacyjnym, z którymi łączył naruszenie
wymienionych przepisów; nie przedstawił przy tym żadnej argumentacji
usprawiedliwiającej wniosek, że uchybienie wskazanym przepisom mogło mieć
wpływ na treść rozstrzygnięcia. Tak skonstruowany zarzut wymykał się zatem spod
kontroli kasacyjnej.
Nie można natomiast odmówić słuszności zarzutowi wypełniającemu
podstawę kasacyjną naruszenia prawa materialnego. Ocena tego zarzutu wymaga
5
przypomnienia regulacji zawartej w art. 377 u.p.u.n. w brzmieniu obowiązującym
przed zmianą dokonaną ustawą z dnia 6 marca 2009 r. i po tej zmianie oraz zasad
stosowania tych przepisów w okresie przejściowym, określonych w art. 6 ustawy
nowelizującej.
W pierwotnym brzmieniu art. 377 u.p.u.n. wyłączał możliwość orzeczenia
zakazu, o którym mowa w art. 373, jeżeli postępowanie w tej sprawie nie zostało
wszczęte w terminie roku od umorzenia lub zakończenia postępowania
upadłościowego albo oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości na podstawie
art. 13, a gdy nie złożono wniosku o ogłoszenie upadłości, od dnia, w którym
dłużnik obowiązany był taki wniosek złożyć. Przepis ten regulował zatem dwie
sytuacje: pierwszą - w której wniosek o ogłoszenie upadłości został zgłoszony
(skutecznie w sensie formalnym) oraz drugą - gdy wniosku takiego nie zgłoszono.
W obu przypadkach obowiązywał roczny termin do wszczęcia postępowania
o orzeczenie zakazu, przy czym dla każdego z nich inaczej określono początek
biegu tego terminu. Zmiana przytoczonego przepisu, dokonana z dniem 2 maja
2009 r., polegała na wydłużeniu terminu do wszczęcia postępowania
przewidzianego w art. 373 u.p.u.n. w drugim ze wskazanych przypadków do trzech
lat. W art. 6 ustawy nowelizującej przyjęto, że do postępowań w sprawach
orzekania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, wszczętych
i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się
przepisy dotychczasowe (ust. 1); jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej
ustawy zaistniały podstawy do ogłoszenia upadłości, do postępowań, o których
mowa w ust. 1, wszczętych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się
przepisy dotychczasowe (ust. 2); jeżeli zaś przed dniem wejścia w życie niniejszej
ustawy ustała możliwość orzeczenia zakazu, o którym mowa w ust. 1, z powodu
upływu rocznego terminu do wszczęcia postępowania, zakazu nie orzeka się
(ust. 3).
Z ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia wynika,
że postępowanie w sprawie niniejszej zostało wszczęte na podstawie wniosku
syndyka złożonego w dniu 7 lutego 2012 r., a więc po nowelizacji art. 377 u.p.u.n.
Podstawa do ogłoszenia upadłości spółki „W. D." W. W., N. W. zaistniała jednak
przed tą zmianą (koniec pierwszego kwartału 2007 r. W tej sytuacji - stosownie do
6
przytoczonego art. 6 ust. 3 ustawy nowelizującej - stwierdzenie wyłączenia
możliwości orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej byłoby
uprawnione jedynie w razie uznania, że przed dniem 2 maja 2009 r. upłynął roczny
termin do wszczęcia w tym przedmiocie postępowania, przewidziany w art. 377
u.p.u.n. w brzmieniu pierwotnym. Wnioskodawca zgłosił wniosek o ogłoszenie
upadłości spółki „W. D.” W. W., N. W. w dniu 9 marca 2009 r. i wniosek ten został
uwzględniony. Z ustaleń Sądu Okręgowego nie wynika przy tym, że postępowanie
upadłościowe zostało umorzone lub ukończone. Okoliczności te sprzeciwiają się
uznaniu, że przed dniem 2 maja 2009 r. ustała możliwość orzeczenia wobec
uczestnika zakazu określonego w art. 373 u.p.u.n. Należy podkreślić, że złożenia
wniosku o ogłoszenie upadłości przez osobę do tego zobowiązana z opóźnieniem
ma - w razie uwzględnienia tego wniosku - jedynie taki skutek, że termin do
złożenia wniosku o orzeczenie prawa zakazu prowadzenia działalności
gospodarczej biegnie od dnia zakończenia postępowania upadłościowego w
sposób wskazany w art. 377 u.p.u.n. (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z
dnia 10 listopada 2006 r. I CSK 218/06, nie publ., z dnia 17 stycznia 2007 r., II CSK
330/06, OSN 2008, nr 12, s. 45 i z dnia 5 marca 2009 r., III CSK 297/08, nie pub.).
Sąd Okręgowy, wychodząc z odmiennych - błędnych - założeń naruszył
wskazane przez skarżącego przepisy prawa materialnego, co usprawiedliwiało
wniosek o uchylenie zaskarżonego postanowienia i wydanie orzeczenia co do istoty
sprawy (art. 39816
k.p.c.).
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.