Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SZ 1/15
POSTANOWIENIE
Dnia 1 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Kuczyński (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSA Bohdan Bieniek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa O. Polska S.A. w W.
przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej
z udziałem zainteresowanej G. Poland Sp. z o.o. w W.
o zmianę umowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 1 kwietnia 2015 r.,
zażaleń strony powodowej i strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w W.
z dnia 9 kwietnia 2014 r.,
oddala zażalenia.
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 2 lipca 2010 r. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, po
rozpoznaniu wniosku P. Spółki z o.o. w W. (obecnie O. S.A.), wydał decyzję
zmieniającą umowę pomiędzy wnioskodawcą i G. Spółka z o.o. o współpracy i
zasadach rozliczeń w zakresie dostępu do usług audioteksowych oraz usług sieci
inteligentnych z dnia 20 września 2007 r. Nadto pozostałe postanowienia umowy
pozostawił bez zmian (pkt II), a zmiana wysokości obowiązującej stawki MTR i FTR
nie powoduje konieczności zmiany niniejszej decyzji (pkt III).
Odwołanie od powyższej decyzji wniosła w dniu 16 lipca 2010 r. P. (obecnie
O. S.A.), zaskarżając decyzję w pkt III i w pkt I w części wprowadzającej do umowy
2
do Części Finansowej umowy z dnia 20 września 2007 r. o współpracy i zasadach
rozliczeń w zakresie dostępu do usług audioteksowych oraz usługi sieci
inteligentnych, określone jednostki redakcyjne:
a) art. 2, Część A „Zakończenie do Usług Audioteksowych” ust. 1 pkt a i c;
b) art. 2, Część A „Zakończenie do Usług Audioteksowych” ust. 2 pkt a i d;
c) art. 2, Część A „Zakończenie do Usług Audioteksowych” ust. 3 pkt a i c;
d) nagłówek ust. 1 w Części B „Zakończenie do Usług Sieci Inteligentnych”
art. 2;
e) art. 2, Część B „Zakończenie do Usług Sieci Inteligentnych” ust. 1 pkt a;
f) nagłówek ust. 2 w Części B „Zakończenie do Usług Sieci Inteligentnych”
art. 2;
g) art. 2, Część B „Zakończenie do Usług Sieci Inteligentnych” ust. 2 pkt a;
h) nagłówek ust. 3 w Części B „Zakończenie do Usług Sieci Inteligentnych”
art. 2;
i) art. 2, Część B „Zakończenie do Usług Sieci Inteligentnych” ust. 3 pkt a.
Odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w części przez nadanie jej
nowej treści podanej w odwołaniu oraz domagał się uchylenia pkt III decyzji.
Odwołanie od decyzji z dnia 2 lipca 2010 r. złożył również G. Spółka z o.o.,
zaskarżając decyzję w części dotyczącej pkt I ust. 4 w zakresie Części Finansowej
artykułu 2 „Opłaty” Część B. Zakończenie do Usług Sieci Inteligentnej ust. 2.
Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej decyzją z dnia 1 października
2010 r., uznał odwołanie G. Spółka z o.o. . za słuszne i zmienił w części decyzję z
dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie zmian Umowy w zakresie ustalania nowych zasad
rozliczania oraz stawek rozliczeniowych.
Od decyzji z dnia 1 października 2010 r. odwołanie wniosła P. (obecnie O.
S.A.).
Sąd Okręgowy połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy
o numerach […]. Następnie Sąd Okręgowy - Sąd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2013 r., zmienił zaskarżoną decyzję nr
DHRT - WWM - 6080 - 173/09(34) w pkt I ppkt 3 oraz 4 ust. 1 i 3; uchylił decyzję nr
DHRT - WWM - 6080 - 173/09(34) w pkt III i odrzucił odwołanie od tej decyzji w
zakresie pkt I ppkt 4 ust. 2 i oddalił odwołanie w pozostałym zakresie. Nadto zmienił
3
decyzję nr DHRT - WWM - 6080 - 173(40) w pkt II, w ten sposób że nadał inne
brzmienie pkt I ppkt 4 ust. 2, uchylił decyzję w pkt III i IV, a w pozostałej części
odwołanie oddalił, znosząc wzajemnie koszty procesu pomiędzy stronami.
Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosły obie strony i zainteresowany.
Wnioskodawca O. S.A. (poprzednio P. Spółka z o.o.) zaskarżyła wyrok Sądu
Okręgowego w części zmieniającej decyzję DRR T - WWM 6080 - 173/09(34) w pkt
I ppkt 4 ust. 1 i 3 oraz zaskarżoną decyzję DHRT - WWM 6080 - 173/09(40) w pkt II
pkt 1 ppkt 4 ust. 2, zarzucając naruszenie prawa materialnego, to jest art. 28 ust. l
pkt 2, ust. l pkt 5 litera b i ust. 6 w związku z art. 30 ust. 1 oraz art. 21, 22 ust. l oraz
art. 24 Pt.
W konkluzji skarżąca wnosiła o zmianę wyroku Sądu I instancji przez
nadanie wskazanego w apelacji brzmienia decyzji DHRT - WWM 6080 - 173/09(34)
w pkt. I ppkt 4 ust. 1 i 3 oraz decyzję DHRT - WWM 6080 - 173/09(40) w pkt II
punkt l ppkt 4 ust. 2.
Zainteresowana G. sp. z o.o. zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w części:
zmieniającej decyzję DHRT - WWM 6080 - 173/09(34) w pkt I ppkt 3 oraz ppkt 4
ust. 1 i 3 oraz zaskarżoną decyzję DHRT - WWM 6080 - 173/09(40) w pkt II pkt 1
ppkt 4 ust. 2, uchylającej decyzję DHRT - WWM 6080 - 173/09(34) w pkt III oraz
uchylającej decyzję DHRT - WWM 6080 -173/09(40) w pkt III i IV. W swym środku
odwoławczym zarzuciła rozstrzygnięciu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 31
ust. 2 pkt 3 ppkt a Pt. Wskazała także na naruszenie przepisów postępowania, tj.
art. 328 § 2 k.p.c. i art. 233 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. Nadto, zarzuciła
nierozpoznanie istoty sprawy przez pominięcie merytorycznych zarzutów i
twierdzeń zainteresowanej względem zarzutów powódki wobec decyzji. W konkluzji
skarżąca wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku w punktach: A, B, E, F i H przez
oddalenie odwołania powódki, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Pozwany Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej zaskarżył wyrok Sądu I
instancji w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punktach: A, B, E, F i H. W
apelacji zarzucił:
1. naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie:
4
- art. 328 § 2 k.p.c., przez sporządzenie wadliwego uzasadnienia wyroku, w
sposób uniemożliwiający przeprowadzenie kontroli instancyjnej, albowiem
uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia zawiera wewnętrzne sprzeczności, pomija
ustalenia w kwestiach istotnych dla rozstrzygnięcia, nie zawiera rzetelnego
przytoczenia podstawy prawnej oraz jej wyjaśnienia, w szczególności wyjaśnienia
powodów, dla których Sąd Okręgowy uznał, iż Prezes UKE wydając decyzję z dnia
1 października 2010 r. naruszył przepisy art. 47959
§ 2 k.p.c.;
- art. 47964
§ 2 k.p.c. w związku z art. 47959
§ 2 k.p.c. przez zmianę decyzji
DHRT - WWM 6080 - 173/09(34) bez rozpoznania w całości odwołania G. Sp. z
o.o. i odwołania O. S.A.;
- art. 47964
§ 2 k.p.c. w związku z art. 47959
§ 2 k.p.c. przez uchylenie decyzji
z dnia 1 października 2010 r. DHRT - WWM 6080 - 173/09(40) przed rozpoznaniem
odwołania G. Sp. z o.o. od decyzji z dnia 2 lipca 2010 r.;
- art. 355 § 1 k.p.c. przez zaniechanie umorzenia postępowania wywołanego
wniesieniem odwołania O. S.A. od decyzji z dnia 2 lipca 2010 r.;
- art. 47964
§ 2 k.p.c. przez nierozpoznanie przez Sąd Okręgowy istoty
sprawy;
2. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 28 ust. 1 pkt 1 - 8 Pt w związku z
art. 30 ust. 1 i 2 Pt oraz w związku z art. 7.9 ust. 1 Pt.
Mając powyższe na uwadze, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w części dotyczącej punktów: A, B, E, F, H i przekazanie sprawy w tej
części do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2014 r. uchylił zaskarżony wyrok
w całości i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu - Sądowi Ochrony Konkurencji i
Konsumentów do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.
W uzasadnieniu swego stanowiska Sąd drugiej instancji stwierdził, że
apelacje zasługują na uwzględnienie, o ile zmierzają do uchylenia zaskarżonego
wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. W
pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę na - jego zdaniem -
niedopuszczalny zabieg Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, polegający na
częściowej zmianie decyzji z dnia 2 lipca 2010 r. na skutek uwzględnienia w całości
5
odwołania tylko jednej ze stron. Dalej zauważył, że rozwiązanie opisane w art.
47959
k.p.c. zbliżone jest do regulacji zamieszczonej w treści art. 132 k.p.a. Jednak
treść art. 47959
k.p.c. została zinterpretowana przez Sąd Najwyższy w uchwale z
dnia 15 lipca 2009 r., III SZP 1/09, w której wskazano, że uznanie odwołania w
całości za słuszne przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej pozwala na
zmianę lub uchylenie swojej decyzji tylko w całej zaskarżonej części. Oznacza to,
że powołany wyżej przepis nie ma zastosowania, gdy pozwany uzna odwołanie za
słuszne w części. Przy ocenie, czy odwołanie zostało uznane za słuszne należy
brać pod uwagę treść żądania zawartego w odwołaniu. Sąd Apelacyjny zauważył,
że stosownie do treści art. 47960
k.p.c. odwołanie powinno zawierać wniosek o
uchylenie albo zmianę decyzji w całości lub części. Tym samym wniosek strony o
uchylenie zaskarżonej decyzji w całości nie upoważnia pozwanego do uznania
odwołania za słuszne tylko częściowo i uchylenia (lub zmiany) tej decyzji w takim
zakresie. Za tak sformułowanym stanowiskiem przemawia instytucja samokontroli
uregulowana w art. 47959
§ 2 k.p.c. oraz stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone
w wyroku z dnia 14 lutego 2007 r., III SK 19/06. W rezultacie powołany wyżej
przepis nie zobowiązuje pozwanego do ponownego merytorycznego rozpoznania
sprawy, lecz jedynie do ponownego jej rozpoznania w granicach wyznaczonych
zakresem zaskarżenia i wnioskami odwołania. Nie ma przy tym wątpliwości, ze
strona ma prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy przez niezawisły sąd, a
kompetencja samokontroli nie służy ochronie obiektywnego porządku prawnego,
lecz wyłącznie interesom odwołującej się strony. Jeżeli uwzględnienie odwołania w
takim zakresie, w jakim domaga się strona, nie jest możliwe, to pozwany powinien
przekazać odwołanie wraz z aktami sprawy do właściwego sądu, tak by cel
odwołania został w pełni osiągnięty.
Sąd Apelacyjny uznał, że skoro odwołanie od decyzji z dnia 2 lipca 2010 r.
wniosły obie strony, to zakres zaskarżenia decyzji powinien być poddany
samokontroli. Tymczasem pozwany dokonał zmiany decyzji tylko częściowo, a ten
zabieg jest niedopuszczalny na gruncie art. 47959
§ 2 k.p.c. Sąd Okręgowy powielił
błąd pozwanego, doprowadzając do niedopuszczalnego funkcjonowania w obrocie
dwóch decyzji regulujących tę samą umowę w ramach tego samego postępowania.
Sąd I instancji zmienił częściowo obie decyzje. Na skutek odwołania O. S.A.
6
zmieniono decyzję z dnia 2 lipca 2010 r. nr DHRT-WWM-6068-173/09(34) w części
dotyczącej stawek FTR, zaś częściowo odwołanie powódki od tej decyzji zostało
odrzucone, tj. w zakresie objętym decyzją z dnia 1 października 2010 r. (pkt I ppkt
4, ust. 2). Nie zasługuje na uwzględnienie pogląd Sądu Okręgowego, że powódka
mogła kwestionować rozstrzygnięcie w ramach odwołania od decyzji z dnia 1
października 2010 r. nr DHRT-WWM-6068-173/09(40), skoro uprzednio wniosła już
odwołanie od decyzji z dnia 2 lipca 2010 r., a ono nie zostało uwzględnione w
ramach samokontroli przez pozwanego. W takim wypadku odwołanie powinno
podlegać rozpoznaniu przez sąd powszechny, po uprzednim wyeliminowaniu z
obrotu decyzji z dnia 1 października 2010 r. Tymczasem Sąd I instancji zmienił
częściowo decyzję z dnia 1 października 2010 r. w ten sposób, by dostosować jej
brzmienie do zmienionej treści decyzji z dnia 2 lipca 2010 r. W ten sposób Sąd
Okręgowy potwierdził wykreowanie przez siebie dwóch decyzji zmieniających
umowę między stronami, a jednocześnie niekonsekwentnie odrzucił odwołanie
powódki od decyzji z dnia 2 lipca 2010 r. w tej części, w jakiej odwołanie mogło być
wniesione od decyzji z dnia 1 października 2010 r.
Opisany wyżej sposób procedowania obliguje Sąd Apelacyjny do uchylenia
zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Fakt niezaskarżenia wyroku w pkt C, D i G nie
zmienia sytuacji, że materia objęta tymi punktami stanowi integralną całość, bez
której nie jest możliwe ponowne rozpoznanie sprawy. Obie decyzje pozwanego
dotyczyły jednej umowy. Dlatego przy ponownym rozpoznaniu sprawy obie muszą
podlegać ocenie w określonej kolejności.
Sąd Apelacyjny podzielił także zarzuty apelacji, dotyczące naruszenia przez
Sąd Okręgowy art. 328 § 2 k.p.c. i nierozpoznania istoty sprawy. Sąd I instancji,
poza zarzutami dotyczącymi stawki FTR nie odniósł się szczegółowo do wszystkich
zarzutów podniesionych w odwołaniach, uznając bezzasadnie część twierdzeń za
przyznane milcząco, a w części ograniczył się do podzielenia argumentów jednej ze
stron. Wskazać także należy, że uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego zawiera
istotne błędy, jak przytoczenie treści decyzji w niewielkiej części przy pominięciu jej
dalszych punktów, czy nazywanie usługi audioteksowej - usługą audiotekstową.
7
Uwzględniając podniesione argumenty, Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd
Okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy i na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił
zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu - Sądowi
Ochrony Konkurencji i Konsumentów - do ponownego rozpoznania, pozostawiając
temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.
Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 9 kwietnia 2014 r., zażaleniem zaskarżył
pozwany Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej oraz powód O. S.A.
Pozwany zaskarżył orzeczenie w części, w jakiej Sąd drugiej instancji uchylił
zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazał Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania, zarzucając jednocześnie naruszenie:
a) art. 386 § 3 k.p.c. w związku z art. 363 § 1 i 3 k.p.c. przez uchylenie
wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - z dnia 10
kwietnia 2013 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania mimo, iż
powyższy wyrok był prawomocny, tj. w zakresie jego pkt C, D, G;
b) art. 378 § l i 2 k.p.c. przez rozstrzygnięcie sprawy poza granicami
zaskarżenia;
c) art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 378 § l i 2 k.p.c. przez uchylenie wyroku
Sądu Okręgowego w części niezaskarżonej i przekazanie w tym zakresie sprawy
do ponownego rozpoznania;
d) art. 328 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 386 § 4 k.p.c. przez
sporządzenie uzasadnienia wyroku nie poddającego się kontroli instancyjnej oraz
uniemożliwiającego prześledzenie toku rozumowania Sądu drugiej instancji.
Mając powyższe na uwadze wniósł o jego uchylenie w zaskarżonej części.
Powód, zaskarżając wyrok Sądu Apelacyjnego w całości, zarzucił
naruszenie:
- przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 378
§ 1 k.p.c. przez uchylenie wyroku Sądu I instancji w całości i przekazanie sprawy
temu Sądowi do ponownego rozpoznania w całości, mimo faktu, że orzeczenie to
nie zostało zaskarżone w całości, a jedynie w części, co doprowadziło Sąd drugiej
instancji do orzekania ponad granice apelacji;
- naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik
sprawy, tj. art. 384 k.p.c. poprzez uchylenie wyroku Sądu I instancji w całości, a
8
zatem w części niezaskarżonej przez żadną ze stron i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania w całości, mimo że niedopuszczalne było w niniejszej
sprawie uchylenie wyroku na niekorzyść powoda.
Mając na uwadze powyższe zarzuty powód domagał się uchylenia wyroku
Sądu Apelacyjnego i przekazania sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania
wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje :
Zażalenia nie zasługują na uwzględnienie. W pierwszej kolejności konieczne
jest przypomnienie charakteru przedmiotowego postępowania, które zostało
uruchomione w oparciu o art. 3941
§ 11
k.p.c. Jak wiadomo przepis ten obowiązuje
od dnia 3 maja 2012 r. i został wprowadzony w życie na mocy ustawy z dnia 16
września 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz.1381). W myśl kontestowanego przepisu w razie
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego.
Wprowadzenie tego środka odwoławczego do Kodeksu postępowania cywilnego
ma służyć kontroli poprawności kasatoryjnych orzeczeń sądów drugiej instancji.
Tym samym pozostaje w związku funkcjonalnym z istotą postępowania
odwoławczego, które opiera się na regule ex novo, czyli na merytorycznym
rozpoznaniu sprawy. Celem tak ukształtowanego postępowania jest wydanie
orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, o ile materiał dowodowy zezwala
na prawidłowe zastosowanie prawa materialnego. To z kolei wizualizuje obowiązek
sądu drugiej instancji w zakresie dokonania własnych ustaleń faktycznych, a
następnie wskazania podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Postępowanie apelacyjne
stanowi kontynuację postępowania przed sądem pierwszej instancji i nie może
ograniczać się wyłącznie do kontroli zaskarżonego orzeczenia. Sąd drugiej instancji
rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej
zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty
dotyczące naruszenia prawa procesowego, a w granicach zaskarżenia bierze
jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania (por. uchwała składu
9
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008r r., III CZP 49/07,
OSNC 2008 nr 6, poz. 55). Zatem tylko wyjątkowo sąd drugiej instancji może
uchylić się od obowiązku wydania w sprawie orzeczenia kończącego
postępowanie, co do jej meritum. Upoważnienie do wydania orzeczenia
kasatoryjnego ulokowane jest w art. 386 k.p.c. Do okoliczności uzasadniających
wydanie takiego orzeczenia należy zaliczyć nieważność postępowania (§ 2),
obowiązek odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania (§ 3), nierozpoznanie
istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości (§ 4). W tym ostatnim wypadku, po zmianie przepisu z
dniem 1 stycznia 2000 r., nawet potrzeba znacznego uzupełnienia postępowania
dowodowego nie może stanowić podstawy do uchylenia orzeczenia sądu pierwszej
instancji. Nadto art. 386 § 4 k.p.c. ma charakter normy szczegółowej, a to z kolei
zgodnie z dyrektywą exceptiones non sunt excendendae nie upoważnia do
rozszerzającej wykładni jego treści. Następstwem przyjęcia tego rodzaju opcji
interpretacyjnej jest konstatacja o enumeratywnym wskazaniu przypadków, w
których może dojść do uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania.
Konglomerat opisanych wyżej uwarunkowań wyznacza kognicję Sądu
Najwyższego przy rozpoznawaniu zażalenia z art. 3941
§ 11
k.p.c. W judykaturze
Sądu Najwyższego jednoznacznie wyjaśniono, że w analizowanym zakresie
kontrolą objęta jest wyłącznie prawidłowość wyboru między kasatoryjnym a
reformatoryjnym sposobem rozstrzygnięcia sprawy przez sąd rozpoznający
apelację. Zażalenie na orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej instancji ma służyć
skontrolowaniu, czy zostało prawidłowo oparte na jednej z wyżej wymienionych
przesłanek, tj. czy powołana przez sąd przyczyna uchylenia odpowiada podstawie
ustawowej. Przedmiotem badania Sądu Najwyższego jest istnienie formalnych,
procesowych podstaw wydania przez sąd odwoławczy wyroku kasatoryjnego, a nie
reformatoryjnego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia: 7 listopada
2012 r., IV CZ 147/12, Lex nr 1281380; 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12, OSNC
2013 nr 4, poz. 54).
Nie ulega zatem wątpliwości, że postępowanie wywołane zażaleniem na
wyrok kasatoryjny sądu drugiej instancji ma charakter incydentalny i jest
10
ukierunkowane na zagadnienia procesowe, a nie materialnoprawne. Poza
zakresem kontroli pozostaje prawidłowość stanowiska prawnego sądu
odwoławczego co do meritum. Antytetyczne spojrzenie na ten środek odwoławczy
prowadziłoby do konkurencji między nim a skargą kasacyjną. Tymczasem
zażalenie nie stanowi alternatywnego instrumentarium prawnego do
materialnoprawnej oceny poprawności rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji, o
czym zapominają strony wnoszące zażalenia, formułując zarzuty co do istoty
sprawy. Na tym etapie rozpoznania sprawy wymyka się spod kontroli Sądu
Najwyższego kwestia oceny art. 378 § 1 k.p.c., czyli zagadnienie dotyczące
rozpoznania sprawy poza granicami apelacji, czy też naruszenia przepisów
postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy w kontekście naruszenia art.
384 k.p.c. Również uchybienia w sporządzeniu uzasadnienia orzeczenia (art. 328 §
2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.) nie mogą stanowić podstawy uwzględnienia
zażalenia, jeżeli pozwalają na stwierdzenie - a tak jest w sprawie - dlaczego
zaskarżone orzeczenie podlega uchyleniu. W końcu naruszenie art. 363 § 1 i 3
k.p.c. w związku z art. 386 § 3 k.p.c. nie wchodzi w zakres rozpoznania zażalenia,
gdyż w swej istocie zmierza do negowania merytorycznej poprawności orzeczenia
Sądu Apelacyjnego, a to jest a limine niedopuszczalne. Agregując powyższe, jeżeli
źródło naruszenia prawa nie jest zakotwiczone w podstawach wyznaczających
kasatoryjne uprawnienie sądu drugiej instancji do uchylenia orzeczenia, to nie
można pod pozorem kontestowania tej przesłanki zmierzać do wykazania
wadliwości orzeczenia pod kątem merytorycznym, gdyż tego rodzaju zarzuty są
immanentnym elementem skargi kasacyjnej, a nie zażalenia w myśl art. 3941
§ 11
k.p.c.
Ad casum, Sąd Apelacyjny wydając orzeczenie kasatoryjne oparł się na
przesłance związanej z nierozpoznaniem istoty sprawy. W pisemnych motywach
orzeczenia wyjaśnił, że Sąd pierwszej instancji, poza zarzutami dotyczącymi stawki
FTR, nie odniósł się szczegółowo do wszystkich podniesionych zarzutów,
ograniczając się do podzielenia argumentacji tylko jednej ze stron, a pomijając
milczeniem zarzuty pozostałych uczestników postępowania. Prima facie materia
zaskarżonych decyzji jest szeroka, albowiem wymagała ujęcia spornych zagadnień
w kilkunastu obszarach tematycznych. Potwierdza to zakres argumentacji
11
podniesionej w złożonych odwołaniach. Dodatkowo Sąd Apelacyjny dostrzegł
uchybienia w używaniu terminologii dotyczącej analizowanych usług. W ten sposób
dał wyraz swemu przekonaniu, że w sprawie do doszło do rozpoznania jej istoty, co
w powiązaniu z naruszeniem brzmienia art. 47959
k.p.c. wizualizuje istotę
nierozpoznania sprawy w pierwszej instancji. Sąd Apelacyjny w swych uwagach
idzie jeszcze dalej i ocenia także sposób procedowania, który doprowadził do
wydania przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej decyzji z dnia 1
października 2010 r., wskazując na dalsze - jego zdaniem - uchybienia procesowe.
Godzi się zauważyć, że pojęcie nierozpoznania istoty sprawy jest szeroko
analizowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Jego zakresem obejmuje się
wadliwe rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji, które nie odnoszą się do tego, co
było przedmiotem sprawy, bądź na zaniechaniu zbadania materialnej podstawy
żądania albo merytorycznych zarzutów strony z powodu bezpodstawnego
przyjęcia, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca
roszczenie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia: 23 września 1998 r., II
CKN 897/97, OSNC 1999 nr 1, poz. 22; 15 lipca 1998 r., II CKN 838/97, Lex nr
50750; 9 listopada 2012 r., Lex nr 1231340, oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia:
21 października 2005 r., III CK 161/05, Lex nr 178635; 12 listopada 2007 r., I PK
140/07, OSNP 2009 nr 1-2, poz. 2). Nie stanowi natomiast nierozpoznania istoty
sprawy niewzięcie pod rozwagę wszystkich dowodów, które mogły służyć do
należytego rozpatrzenia sprawy lub nierozważenie wszystkich okoliczności (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 330/10, Lex nr
885041).
Powracając do głównego nurtu rozważań trzeba podkreślić, że przedmiotem
badania jest wyłącznie zagadnienie nierozpoznania istoty sprawy przez Sąd
pierwszej instancji, jako podstawy uzasadniającej uchylenie orzeczenia Sądu
Okręgowego. Nie można też pominąć argumentacji zamieszczonej w apelacjach od
wyroku Sądu pierwszej instancji. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej oraz G.
Spółka z o.o. wskazywali na nierozpoznanie istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.). Sąd
drugiej instancji podzielił to stanowisko. Dodatkowo można podkreślić, że art. 386 §
4 k.p.c. nie wprowadza obowiązku uchylenia zaskarżonego orzeczenia, a jedynie
przewiduje taką możliwość (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 9 lipca 2009 r., II
12
PK 311/08, Lex nr 533041; 5 lutego 2002 r., I PKN 845/00, OSNP 2004 nr 3, poz.
46; 13 listopada 2002 r., I CKN 1149/00, Lex nr 75293). Tego rodzaju dyrektywa
powinna uwzględniać specyfikę danej sprawy, która toczy się według przepisów
Kodeksu postępowania cywilnego - Dział IV d - Postępowanie w sprawach z
zakresu regulacji telekomunikacji i poczty. Odrębność przedmiotowej regulacji
korelować powinna z uprawnieniem kasatoryjnym sądu drugiej instancji.
W zażaleniu O. S.A., art. 386 § 4 k.p.c., nie został dostrzeżony, jako istotny
element środka odwoławczego, powołane zaś przepisy prawa procesowego - jak
już wcześniej wskazano - nie mogą niweczyć rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego.
Natomiast art. 386 § 4 k.p.c. przytacza w zażaleniu Prezes Urzędu Komunikacji
Elektronicznej, choć jego naruszenia nie upatruje w samym uchyleniu wyroku Sądu
Okręgowego (zgodnie z wnioskiem apelacyjnym), lecz w zakresie tego uchylenia,
co nierozerwalnie jest związane z zamiarem wywołania skutków w sferze
materialnoprawnej oceny wyroku. Tak skonstruowane ramy zażalenia nie negują
wadliwości kasatoryjnego orzeczenia Sądu drugiej instancji. Nadto w zażaleniu, nie
akcentuje się możliwości uzupełnienia postępowania dowodowego, tak by w
rezultacie doszło do wydania rozstrzygnięcia o charakterze reformatoryjnym. Wręcz
przeciwnie, nacisk w omawianym środku odwoławczym został skoncentrowany na
uwypukleniu wadliwego zakresu uchylenia wyroku Sądu Okręgowego. Ingerencja w
zakres takiego rozstrzygnięcia nie jest możliwa z pominięciem badania zasadności
uchylenia pod kątem merytorycznym, co w sprawie jest niedozwolone. Zasady tej
nie przełamuje skala podnoszonych - w ocenie skarżących - uchybień.
Z omówionych względów Sąd Najwyższy oddalił zażalenia na podstawie art.
3941
§ 11
i § 3 k.p.c. w związku z art. 39814
k.p.c.