Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SPP 10/15
POSTANOWIENIE
Dnia 28 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Dawid Miąsik (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi H. H.
z udziałem Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Apelacyjnego w […]
na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyjnego w sprawie III AUa …/14,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 28 maja 2015 r.,
1. stwierdza przewlekłość postępowania przed Sądem
Apelacyjnym w […] w sprawie III AUa …/14,
2. zaleca wyznaczenie rozprawy apelacyjnej w terminie
jednego miesiąca od zwrotu akt do Sądu Apelacyjnego,
3. zasądza H. H. od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego
kwotę 2.000 zł (dwa tysiące złotych),
4. oddala skargę w pozostałym zakresie,
5. przyznaje adwokatowi P. S. od Skarbu Państwa - Sądu
Apelacyjnego kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług.
UZASADNIENIE
2
H. H. (skarżąca), reprezentowana przez pełnomocnika z urzędu, wniosła
skargę na naruszenie prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki. Skarżąca wniosła o stwierdzenie przewlekłości
postępowania w sprawie III AUa …/14 toczącej się przed Sądem Apelacyjnym w
[…]; wydanie zaleceń do podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich
czynności oraz przyznanie odszkodowania w wysokości 15.000 zł i zwrot kosztów
postępowania według norm przepisanych.
Uzasadniając zarzuty skargi pełnomocnik skarżącej wyjaśnił, że
postępowanie apelacyjne zostało wszczęte wraz ze złożeniem w dniu 7 maja
2014 r. apelacji od wyroku Sądu pierwszej instancji. Do 15 kwietnia 2015 r. Sąd
Apelacyjny nie wyznaczał terminu rozprawy. W grudniu 2014 r. skarżąca
samodzielnie wniosła skargę na przewlekłość postępowania, która została
odrzucona. Wniesienie skargi nie wpłynęło jednak na przyspieszenie wyznaczenia
terminu rozprawy apelacyjnej.
W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Apelacyjnego wniósł o jej oddalenie.
Akta sprawy z apelacji skarżącej zarejestrowano w Sądzie Apelacyjnym w […] w
dniu 13 czerwca 2014 r. Sprawa oczekiwała na wyznaczenie terminu rozprawy
zgodnie z kolejnymi numerami wpływu spraw. Zarządzenie o wyznaczeniu terminu
rozprawy na dzień 1 kwietnia 2015 r. wydano w dniu 23 stycznia 2015 r.
Zarządzenie to wykonano w dniu 23 lutego 2015 r. Od wpływu sprawy do momentu
wyznaczenie terminu rozprawy upłynął okres 7 miesięcy. Było to konsekwencją
ilości spraw wpływających do Wydziału w 2014 r. (3001), co przy obsadzie
sędziowskiej wynoszącej 9 etatów oznaczało, że na jednego sędziego przypadło
249,78 spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych. Dlatego w sprawie nie doszło
do przewlekłości postępowania. Termin rozprawy wyznaczono zgodnie z
kolejnością wpływu spraw, a zarządzenie o terminie rozprawy zostało wykonane z
odpowiednim wyprzedzeniem.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga na przewlekłość postępowania jest zasadna.
3
Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub
nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej
zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz. 1843, ze zm., dalej jako ustawa) nie określa
konkretnego, bądź przeciętnego czasu oczekiwania na rozpoznanie sprawy. W
judykaturze zasadniczo za przewlekłe uznaje się postępowanie, w którym w danej
instancji nie wyznaczono rozprawy przez ponad 12 miesięcy (postanowienie Sądu
Najwyższego z 5 sierpnia 2013 r., III SPP 188/13). Nie jest to jednak sztywna
cezura czasowa dla oceny zgodności postępowania z konwencyjnymi,
konstytucyjnymi i proceduralnymi dyrektywami osądzenia sprawy w rozsądnym
terminie. W orzecznictwie wskazuje się na sprawy z zakresu ubezpieczeń
społecznych jako sprawy, które powinny być rozpoznane ze szczególną pilnością
(postanowienia Sądu Najwyższego z 8 marca 2005 r., III SPP 34/05; z 6 stycznia
2006 r., III SPP 154/05 oraz z 10 sierpnia 2007 r., III SPP 31/07).
Apelacja skarżącej od wyroku Sądu Okręgowego w P. wpłynęła wraz z
aktami sprawy do Sądu Apelacyjnego 13 czerwca 2014 r. Następnie zarządzeniem
z 23 stycznia 2015 r. wyznaczono termin rozprawy na 1 kwietnia 2015 r. Z
powyższego wynika, że w okresie od wpływu akt sprawy do Sądu Apelacyjnego 13
czerwca 2014 r. do 23 stycznia 2015 r., a zatem przez 7,5 miesiąca w sprawie nie
podjęto żadnych czynności ukierunkowanych na merytoryczne rozpoznanie apelacji
skarżącej od wyroku Sądu pierwszej instancji. Termin rozprawy wyznaczono na 1
kwietnia 2015 r., a zatem od wpływu akt sprawy do Sądu Apelacyjnego do terminu
pierwszego posiedzenia upłynęło 9,5 miesiąca.
Tak długi okres bezczynności Sądu drugiej instancji uzasadnia skargę na
przewlekłość postępowania. W orzecznictwie Sądu Najwyższego można wskazać
orzeczenia, w których przyjmowano, że w braku szczególnych okoliczności w
sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych rozsądne miary
czasowe na rozpoznanie sprawy zostają przekroczone, gdy od czasu wpływu
apelacji do Sądu drugiej instancji złożenia apelacji do daty pierwszego terminu
rozprawy drugoinstancyjnej minęło osiem miesięcy (postanowienia Sądu
Najwyższego z 8 maja 2013 r., III SPP 51/13; z 17 grudnia 2013 r., III SPP 242/13).
Znaczny i stale rosnący wpływ spraw oraz niewystarczająca obsada sędziów
4
orzekających w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie usprawiedliwiają
przewlekłości postępowania wynikającej z niewyznaczenia terminu rozprawy
apelacyjnej (postanowienie Sądu Najwyższego z 21 marca 2006 r., III SPP 13/06).
Sąd Najwyższy docenia sprawność organizacyjną Sądu Apelacyjnego w
rozpoznawaniu tak dużej liczby spraw, na jaką powołano się w odpowiedzi Prezesa
Sądu, nie mniej to na państwie spoczywa obowiązek zorganizowania warunków
należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej, w tym zapewnienia optymalnej
obsady kadrowej sądów odwoławczych orzekających w sprawach z zakresu
ubezpieczeń społecznych (postanowienie Sądu Najwyższego z 16 marca 2006 r.,
III SPP 10/06).
Wydając zalecenie wyznaczenia rozprawy apelacyjnej w terminie jednego
miesiąca od doręczenie postanowienia Sąd Najwyższy miał na względzie, że choć
skarga na przewlekłość została wniesiona na 2 tygodnie przed wyznaczonym
terminem rozprawy, Sąd Apelacyjny nie podjął żadnych starań, by mimo wniesienia
skargi rozpoznać sprawę w wyznaczonym terminie. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego przyjęto zaś, że sąd powinien przedstawić skargę na przewlekłość
postępowania wraz z aktami sprawy do sądu właściwego do jej rozpoznania
dopiero po przeprowadzeniu rozprawy w sytuacji, gdy w dacie jej wniesienia przez
stronę wyznaczony jest już termin posiedzenia, a przekazanie skargi stwarzałoby
konieczność zmiany tego terminu, albowiem dzięki temu możliwe było uniknięcie
zbędnej zwłoki w rozpoznaniu sprawy przez ten Sąd (postanowienie z 6 stycznia
2006 r., III SPP 156/05). Sąd Apelacyjny mógł także wystąpić ze stosowną odezwą
do Sądu Najwyższego.
Uwzględniając skargę na przewlekłość postępowania apelacyjnego, Sąd
Najwyższy miał obowiązek rozstrzygnąć wniosek skarżącej o zasądzenie
odpowiedniej sumy pieniężnej. Przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej na
podstawie art. 12 ust. 4 ustawy stanowi sankcję dla państwa za wadliwe
zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz rekompensatę dla skarżącego za
krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania. Następuje w
wysokości proporcjonalnej do wielkości zwłoki, jej przyczyn oraz dotkliwości dla
skarżącego (postanowienie Sądu Najwyższego z 6 stycznia 2006 r., III SPP 154/05,
OSNP 2006 nr 21-22, poz. 342). Odpowiednia suma pieniężna pełni rolę swoistego
5
zadośćuczynienia za stres i frustrację, spowodowane przewlekłością postępowania
sądowego.
Skarżąca wniosła o zasądzenie kwoty 15.000 zł. Sąd Najwyższy uznał
jednak, po rozważeniu wszystkich okoliczności, za właściwe przyznanie skarżącej
tytułem wspomnianego zadośćuczynienia kwoty w wysokości 2.000 zł. Przyznając
kwotę w takiej wysokości Sąd Najwyższy miał na względzie (zgodnie z
zapatrywaniami wyrażonymi w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z
11 marca 2014 r., III SPP 28/14), że w dacie złożenia skargi (17 marca 2015 r.)
termin rozprawy był już wyznaczony. Wnosząc skargę w tych okolicznościach
skarżąca nie miała na celu realizacji podstawowej funkcji postępowania ze skargi,
jakim jest wymuszenie nadania sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu
procesowego (postanowienie Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2012 r., III SPP
21/12 i powołane tam orzecznictwo). Wreszcie, z uzasadnienia skargi o
stwierdzenie przewlekłości postępowania nie wynika, by skarżąca znajdowała się w
takiej sytuacji życiowej, w której zasądzenie wyższej kwoty zapewniłoby
odpowiednią rekompensatę za oczekiwanie na rozstrzygnięcie sprawy. Przyznając
skarżącej kwotę pieniężną w wysokości 2.000 zł, Sąd Najwyższy oddalił żądanie
skargi w pozostałej części.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy na podstawie art. 12 ust. 2 i 4
ustawy orzekł jak w sentencji.