Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2015 r. w Gdańsku

sprawy T. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 listopada 2014 r., sygn. akt VIII U 1152/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz wnioskodawczyni T. C. kwotę 120,00 (sto dwadzieścia 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję.

Sygn. akt III AUa 168/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 czerwca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w G. odmówił T. C. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, przewidzianych przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.), tj. udowodnienie jedynie 14 lat, 1 miesiąca i 22 dni pracy w warunkach szczególnych w miejsce wymaganych 15 lat. Organ rentowy nie uwzględnił do pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 05 maja 1976 r. w (...) Przędzalni (...), wskazując, iż w okresie od dnia 14 maja 1974 r. do dnia 14 sierpnia 1974 r. ubezpieczona zatrudniona była jako uczennica (nauka zawodu), natomiast od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 05 maja 1976 r. na stanowisku zgrzeblarz-rezerwa.

W odwołaniu od powyższej decyzji T. C. domagała się przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczona podniosła, iż w spornym okresie zatrudnienia pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych na stanowisku zgrzeblarka.

W odpowiedzi na powyższe odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, a w uzasadnieniu powołał się na argumentację zawartą w treści zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 19 listopada 2014 r. w sprawie VIII U 1152/14 Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:

I.  zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał T. C. prawo do emerytury począwszy od dnia 01 maja 2014 r.,

II.  stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

T. C., urodzona dnia (...), w dniu 13 maja 2014 r. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

Wnioskodawczyni nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

W toku postępowania przed organem rentowym wnioskodawczyni udowodniła 23 lata, 5 miesięcy i 27 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 14 lat, 1 miesiąc i 22 dni pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy nie uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia wnioskodawczyni od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 05 maja 1976 r.

Decyzją z dnia 11 czerwca 2014 r. organ rentowy odmówił przyznania wnioskodawczyni prawa do emerytury z uwagi na brak 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W okresie od dnia 14 maja 1974 r. do dnia 05 maja 1976 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) Przędzalni (...). Ubezpieczona została przyjęta do pracy jako uczennica na zgrzeblarni wełny, początkowo na 7 dniowy okres próbny. Po złożeniu egzaminu w dniu 14 sierpnia 1974 r., z dniem 15 sierpnia 1974 r. powierzono jej stanowisko zgrzeblarza. Od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 05 maja 1976 r. ubezpieczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace zgrzeblarza. Praca w zakładzie odbywała się na 3 zmiany.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach osobowych wnioskodawczyni, akt sprawy VIII U 1689/12 oraz w aktach ubezpieczeniowych organu emerytalnego, której prawdziwości i rzetelności nie kwestionowała żadna ze stron postępowania. Sąd ten również nie znalazł podstaw do podważenia jej wiarygodności z urzędu.

Podstawę ustaleń stanu faktycznego stanowiły także zeznania wnioskodawczyni T. C., które Sąd I instancji uznał za wiarygodne stwierdzając, że były one jasne, spójne, rzetelne i razem z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie tworzyły zwartą i logiczną całość.

W ocenie tego Sądu w świetle poczynionych ustaleń faktycznych odwołanie T. C. zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonej do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Zdaniem Sądu Okręgowego wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego wykazały, że wnioskodawczyni legitymuje się wymaganym 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, co sprawia, że stanowisko organu emerytalnego odmawiające wnioskodawczyni prawa do wcześniejszej emerytury, nie jest słuszne.

Sąd ten wskazał, że ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. zostały uregulowane w treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2013 r., poz. 1440 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, tj. spełniają łącznie następujące warunki:

1) legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat - dla mężczyzn, 60 dla kobiet,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn, 20 dla kobiet,

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Stosownie do dyspozycji art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01 stycznia 1949 r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27. Dla uzyskania uprawnień do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wymagane jest osiągnięcie wskazanego w przepisach wykonawczych wieku, a także przepracowanie określonej ilości lat w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa emerytalna, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Stosownie do treści § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W wykazie A – prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego – stanowiącym załącznik do rozporządzenia, w dziale VII (w przemyśle lekkim) pod pozycją 1 wymienione są prace przy obróbce surowców włókienniczych i ich przędzenie.

Sąd I instancji wskazał przy tym, że w zarządzeniu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 07 lipca 1987 r. w załączniku A, zawierającym wykaz stanowisk pracy zaliczonych do prac w warunkach szczególnych, wymienione są w dziale VII, pod poz. 1 stanowiska: mieszacz-rozwłókniacz, trzepacz włókna, zgrzeblarz, rozciągacz taśm, przędzarz niedoprzędu, przędzarz, pomocnik w oddziale produkcyjnym, robotnik transportu wewnętrznego, skręcacz, przewijacz i pakowacz. Sąd ten wywodził dalej, że co prawda aktualnie nie obowiązują już zarządzenia resortowe, w tym cytowane wyżej zarządzenie, niemniej jednak z faktu, że właściwy minister ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową.

Dodatkowo Sąd Okręgowy zaznaczył, że zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Sąd I instancji zwrócił jednak uwagę, że zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwały S.N.: z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

Sąd ten zważył, że bezspornym jest, iż ubezpieczona osiągnęła 55 rok życia, na dzień 01 stycznia 1999 r. udokumentowała okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 20 lat, ponadto nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego oraz nie pozostawała w stosunku pracy.

Przedmiotem sporu pozostawało jedynie ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach może zostać uznany cały okres zatrudnienia wnioskodawczyni w (...) Przędzalni (...).

W ocenie Sądu Okręgowego fakt wykonywania przez ubezpieczoną pracy w szczególnych warunkach w okresie od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 05 maja 1976 r. znajduje potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym (świadectwie pracy oraz pozostałych dokumentach znajdujących się w aktach osobowych wnioskodawczyni, tj. angażach). Zdaniem tego Sądu niewątpliwie został on potwierdzony i uszczegółowiony zeznaniami wnioskodawczyni, która wskazała, iż w powyższym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracowała jako zgrzeblarka.

Zaznaczył przy tym, że dla określenia, czy dana praca wykonywana jest w warunkach szczególnych i w szczególnym charakterze nie ma znaczenia nazwa stanowiska pracy, ale charakter faktycznie wykonywanych czynności – tak też wypowiedział się Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie II UK 337/03, publik. OSNP 2004/22/392, który to pogląd Sąd I instancji w pełni podzielił.

W świetle powyższego, brak jest w ocenie tego Sądu jakichkolwiek podstaw do zakwestionowania szczególnego charakteru pracy wnioskodawczyni. Jak zaś trafnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 września 2006 r. w sprawie I UK 59/06 publik. OSN Nr 17-18/2007, poz. 259 faktycznie istotne znaczenie dla zakwalifikowania danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach ma jedynie bezpośrednie narażenie pracownika na działanie czynników szkodliwych, kwalifikujących daną pracę jako wykonywaną w szczególnych warunkach, a nie inne czynniki, jak np. forma zatrudnienia – rodzaj zawartej umowy o pracę.

Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczona spełniła wszystkie przesłanki dla nabycia emerytury w obniżonym wieku, ponieważ ukończyła 55 lat, na dzień 01 stycznia 1999 r. udokumentowała okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze co najmniej 20 lat, nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego, a także spełniła przesłankę co najmniej 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Sąd ten stwierdził, że wnioskodawczyni w spornym okresie od dnia 15 sierpnia 1974 roku do dnia 05 maja 1976 r. wykonywała pracę na stanowisku zgrzeblarza, wobec tego była zatrudniona na stanowisku, o którym mowa w pkt 1, działu VII, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Wywodził dalej, że uwzględnienie spornego okresu w wymiarze 1 roku, 8 miesięcy i 21 dni wskazuje, iż staż pracy wnioskodawczyni w warunkach szczególnych jest dłuższy niż wymagany ustawą, a zatem, zgodnie z przepisem § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, spełnienia ona ten wymóg przyznania świadczenia emerytalnego w wieku obniżonym.

Równocześnie Sąd I instancji nie znalazł podstaw do uwzględnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu pracy ubezpieczonej od dnia 14 maja 1974 r. do dnia 14 sierpnia 1974 r., w którym ubezpieczona zajmowała się pracą w warunkach szczególnych, do której dopiero była przyuczana. Sąd ten wskazał, że okoliczność powyższa pozostaje jednak bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy – bowiem także z wyłączeniem tego okresu zatrudnienia ubezpieczona wykazała, że prace w warunkach szczególnych wykonywała ona łącznie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez przeszło 15 lat – zatem w zakresie wystarczającym do przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z brzmieniem art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r., publik. OTK-A 2007/8/97 powyższy artykuł należy rozumieć w ten sposób, że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia tylko w sytuacji, gdy za nieustalenie tych okoliczności nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy.

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie okoliczności, na podstawie których uznał odwołanie ubezpieczonej za zasadne, zostały ostatecznie wyjaśnione w drodze uzupełnienia materiału dowodowego o akta osobowe oraz zeznania ubezpieczonej wyjaśniające zakres obowiązków i charakter pracy, co uzasadnia zastosowanie dyspozycji art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej poprzez wnioskowanie a contrario.

W konkluzji, z wyżej przytoczonych względów, na podstawie art. 477 (14) § 2 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami, Sąd ten orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

W przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej a contrario, Sąd I instancji orzekł jak w pkt II sentencji wyroku, mając na uwadze fakt, iż dopiero wyniki niniejszego postępowania dowodowego pozwoliły na poczynienie wiążących ustaleń co do charakteru zatrudnienia ubezpieczonej, który ma wpływ na prawo do wnioskowanego świadczenia.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. zaskarżając ten wyrok w pkt 1 i zarzucając mu naruszenie przepisu art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) w zw. z art. 233 § 1 k.p.c.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy dokonał streszczenia postępowań: administracyjnego i sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie oraz wskazał, że z uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wynika co należało do obowiązków T. C. oraz na czym konkretnie polegała jej praca.

W ocenie tego organu Sąd Okręgowy nie wyjaśnił charakteru pracy ubezpieczonej, przyjmując w oparciu o dokumentację osobową i wyjaśnienia wnioskodawczyni, że w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę wymienioną pomocniczo w wykazie A, dział VII, poz. 1 pkt 4 zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 29 czerwca 1987 r., tj. prace zgrzeblarza.

Tymczasem już z samego angażu z dnia 01 września 1974 r. wynika, że od dnia 15 sierpnia 1974 r. T. C. jako uczennica pracowała na stanowisku zgrzeblarz-rezerwa co w ocenie organu rentowego oznacza, że była pracownikiem rezerwowym. Tym samym, zdaniem apelującego, nie mogła wykonywać pracy zgrzeblarza stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Organ rentowy zaznaczył, że tego faktu, a także tego, od kiedy podjęła pracę na stanowisku zgrzeblarza, nie wyjaśnił Sąd I instancji, a tym samym nie ustalił w jakim okresie faktycznie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy ubezpieczona świadczyła pracę zgrzeblarza, a tym samym czy ponad wszelką wątpliwość legitymuje się wymaganym 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

W konkluzji apelacji organ ten wnosił o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 i oddalenie odwołanie, ewentualnie

2) uchylenie powyższego wyroku w pkt 1 i przekazanie w tym zakresie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd I instancji.

Pismem procesowym z dnia 30 stycznia 2015 r., w odpowiedzi na apelację organu rentowego, T. C. wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od tego organu na jej rzecz kosztów postępowania w II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym okazało się, że apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2013 r. w sprawie VIII U 1689/12 Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie T. C. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 19 października 2012 r., odmawiającej ustalenia jej prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym (k. 39 akt sprawy VIII U 1689/12).

Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.

Związanie prawomocnym orzeczeniem oznacza niedopuszczalność nie tylko dokonywania ustaleń sprzecznych z nim, ale nawet przeprowadzania postępowania dowodowego w tym zakresie (por. wyrok S.N. z dnia 20 stycznia 2011 r., I UK 239/10, LEX nr 738532).

Jednocześnie jednak podkreślenia wymaga, że prawomocny wyrok oddalający odwołanie od decyzji organu rentowego odmawiającej przyznania prawa do emerytury ma powagę rzeczy osądzonej w sprawie z odwołania od decyzji wydanej wskutek złożenia wniosku na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), jeżeli jej podstawą są te same okoliczności faktyczne i prawne, co przyjęte w uprzednim prawomocnym wyroku sądu (por. wyrok S.N. z dnia 13 lutego 2014 r., II UK 295/13, LEX nr 1441190).

Wprawdzie w przedmiotowej sprawie ubezpieczona wniosła o ponowne ustalenie jej prawa do emerytury w sytuacji, gdy zapadł prawomocny wyrok z dnia 29 kwietnia 2013 r. w sprawie VIII U 1689/12, oddalający odwołanie od decyzji organu rentowego odmawiającej ustalenia jej prawa do tego świadczenia, lecz podstawą jej wniosku nie są te same okoliczności faktyczne i prawne, co przyjęte w powyższym wyroku.

W konsekwencji zasadnie Sąd Okręgowy uznał, że nie zachodzi w niniejszej sprawie powaga rzeczy osądzonej.

W apelacji organ rentowy zarzucił naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie przez ten Sąd w oparciu o przeprowadzone w postępowaniu sądowym-pierwszoinstancyjnym w niniejszej sprawie dowody, że w spornym okresie zatrudnienia w (...) Przędzalni (...) w T. od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 05 maja 1976 r. wnioskodawczyni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace zgrzeblarza, bez ustalenia rodzaju powierzonej jej i faktycznie wykonywanej przez nią w tym okresie pracy.

Skuteczne postawienie zarzutu sprzeczności istotnych ustaleń ze zgromadzonymi dowodami lub naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, lub nie uwzględnił wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodów, jedynie to bowiem może być przeciwstawione uprawnieniu do dokonywania swobodnej oceny dowodów (por. wyrok S.N. z dnia 13 października 2004 r., III CK 245/04, LEX nr 174185).

Apelujący zdołał wykazać wadliwości rozumowania Sądu I instancji z punktu widzenia zaprezentowanych powyżej kryteriów.

W pełni podzielić należy stanowisko, zgodnie z którym dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (por. wyrok S.N. z dnia 27 czerwca 2011 r., I UK 401/10, LEX nr 1265554).

Trafnie organ rentowy podnosi, że w postępowaniu sądowym-pierwszoinstancyjnym w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy nie ustalił rodzaju pracy powierzonej T. C. w spornym okresie zatrudnienia, ograniczając się jedynie do ustalenia nazwy jej stanowiska pracy. Zachodziła zatem potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego poprzez dopuszczenie dowodów na okoliczność ustalenia rodzaju pracy powierzonej ubezpieczonej i faktycznie wykonywanej przez nią w tym okresie, czego Sąd ten nie uczynił.

W związku z powyższym, celem uzupełnienia postępowania dowodowego przeprowadzonego w postępowaniu sądowym-pierwszoinstancyjnym w niniejszej sprawie, na mocy art. 382 k.p.c., postanowieniem z dnia 26 czerwca 2015 r. w sprawie III AUa 168/15 Sąd Apelacyjny w Gdańsku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dopuścił dowód z przesłuchania ubezpieczonej w charakterze strony celem ustalenia rodzaju powierzonej jej pracy w spornym okresie zatrudnienia (k. 69 akt sprawy 00:03:26).

Przesłuchana w charakterze strony w postępowaniu apelacyjnym wnioskodawczyni wskazała, że w okresie zatrudnienia w (...) Przędzalni (...) w T. od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 05 maja 1976 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace przy obróbce surowców włókienniczych (k. 69 akt sprawy 00:03:51).

Spór w niniejszej sprawie dotyczy kwestii łącznego spełniania przez T. C. wszystkich, wynikających z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, przesłanek ustalenia jej prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym (kobietom) urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej (55 lat - § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanego dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego), jeżeli w dniu wejścia tej ustawy w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. osiągnęły: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej (co najmniej 20 letni).

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym od dnia 01 stycznia 2013 r.).

Przepis art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej dotyczy zatem wyłącznie tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej, tj. 01 stycznia 1999 r. już legitymowali się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, w tym wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, lecz nie osiągnęli jeszcze wymaganego wieku emerytalnego.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy kwestionuje spełnianie przez T. C. przesłanki ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w postaci osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 roku, wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, tj. co najmniej 15 lat (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej).

Dla oceny kwestii spełniania przez ubezpieczoną w/w przesłanki kluczowa jest odpowiedź na pytanie, czy zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach podlega okres zatrudnienia ubezpieczonej w (...) Przędzalni (...) w T. od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 05 maja 1976 r.

Wprawdzie zakład pracy nie stwierdził, że w tym okresie wnioskodawczyni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy, lecz w sądowym postępowaniu odwoławczym fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, a do sądu należy ocena ich wiarygodności (por. wyrok S.N. z dnia 02 lutego 1996 r., II URN 3/95, LEX nr 24774).

W związku z powyższym T. C. ma szerokie możliwości udowodnienia faktu świadczenia w spornym okresie zatrudnienia prac w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego stale i w pełnym wymiarze czasu, przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych.

Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonej z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji jednego z wykazów, stanowiących załączniki do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (por. wyrok S.N. z dnia 01 czerwca 2010 r., II UK 21/10, LEX nr 619638).

Z treści przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego wynika zaś, że do zaliczenia okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do okresów pracy uzasadniających prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu konieczne jest, aby praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Dla zaliczenia spornego okresu zatrudnienia niezbędne jest zatem ustalenie, że w okresie tym wnioskodawczyni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy wykonywała prace w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok S.N. z dnia 16 listopada 2010 r., I UK 124/10, LEX nr 707404).

W przypadku ustalenia, że stanowisko pracy T. C. widniejące na dokumentach dotyczących spornego okresu zatrudnienia, figuruje w wykazie stanowiącym załącznik do właściwego zarządzenia resortowego albo uchwały, zachodziłoby zatem domniemanie faktyczne, że w okresie zatrudnienia na tym stanowisku wykonywała ona prace w szczególnych warunkach.

Z treści dokumentów zawartych w aktach osobowych ubezpieczonej: angażu z dnia 01 września 1974 r., zawiadomień pracodawcy o zastosowanej karze pieniężnej, karty obiegowej zwolnienia i świadectwa pracy z dnia 05 maja 1976 r. (wszystkie dokumenty koperta k. 24 akt sprawy), jak również z jej legitymacji ubezpieczeniowej (k. 51 akt em. ZUS) wynika, że w spornym okresie była ona zatrudniona na stanowiskach: „zgrzeblarza-rezerwa”, a następnie „zgrzeblarza”.

Nieprawidłowo zatem Sąd I instancji ustalił, że z dniem 15 sierpnia 1974 r. wnioskodawczyni powierzono stanowisko zgrzeblarza (k. 35-39 akt sprawy).

W pkt 4, poz. 1 „Obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie”, działu VII „W przemyśle lekkim”, wykazu A, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 07 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz. Urz. MPCHiL z 1987 r. Nr 4) wymieniono stanowisko zgrzeblarz.

Tym samym jedynie w odniesieniu do okresu zatrudnienia na tym stanowisku zachodzi domniemanie faktyczne, że T. C. wykonywała prace w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 1 „Obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie”, działu VII „W przemyśle lekkim”, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

W ocenie Sądu II instancji przeprowadzony w postępowaniu apelacyjnym dowód z uzupełniającego przesłuchania ubezpieczonej w charakterze strony (k. 69 akt sprawy 00:03:51) koresponduje z treścią dokumentów mających szczególną wartość dowodową, ponieważ sporządzonych w okresie, którego dotyczą, w postaci: angażu z dnia 01 września 1974 r., zawiadomień pracodawcy o zastosowanej karze pieniężnej, karty obiegowej zwolnienia i świadectwa pracy z dnia 05 maja 1976 r. (wszystkie dokumenty koperta k. 24 akt sprawy), jak również z jej legitymacji ubezpieczeniowej (k. 51 akt em. ZUS) w zakresie w jakim wskazuje, że w okresie zatrudnienia w (...) Przędzalni (...) w T. od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 05 maja 1976 r. wnioskodawczyni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy wykonywała prace w szczególnych warunkach wymienione w poz. 1, działu VII, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

W konsekwencji sporny okres zatrudnienia T. C. podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Podlegający zaliczeniu do tego okresu okres zatrudnienia ubezpieczonej w (...) Przędzalni (...) w T. od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 05 maja 1976 r. (1 rok, 8 miesięcy i 22 dni), liczony razem z okresami uwzględnionymi przez organ rentowy (14 lat, 1 miesiąc i 22 dni), daje w sumie 15 lat, 10 miesięcy i 14 dni, a zatem wnioskodawczyni spełnia sporną przesłankę z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej.

Wobec spełniania łącznie wszystkich ustawowych przesłanek ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, wynikających z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, w tym spornej przesłanki z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, zachodzi podstawa prawna do przyznania wnioskodawczyni tego świadczenia.

Niezasadny jest zatem zarzut naruszenia art. 184 ustawy emerytalnej.

Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2 (który dotyczy renty rodzinnej i nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie).

Ponieważ wniosek o ustalenie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym T. C. zgłosiła w dniu 13 maja 2014 r. (k. 1-3 akt em. ZUS), a zatem stosownie do treści art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawidłowo Sąd Okręgowy przyjął, że świadczenie to należy jej wypłacić od dnia 01 maja 2014 r.

W związku z powyższym, uznając apelację organu rentowego za bezzasadną, na mocy art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

W przedmiocie kosztów procesu – kosztów zastępstwa procesowego T. C. poniesionych w postępowaniu apelacyjnym, na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c., § 2 ust. 1 i 2, § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.), Sąd ten orzekł jak w pkt II sentencji wyroku.