Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku H. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji wnioskodawczyni H. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VIII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 października 2012 r. sygn. akt VIII U 799/12

o d d a l a apelację.

Sygn. Akt. III AUa 22/13

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy – Wydział VIII Ubezpieczeń Społecznych w K. wyrokiem z dnia 15 października 2012 r. oddalił odwołanie H. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. z dnia 1 marca 2012 r., mocą której organ rentowy dokonał kwotowej waloryzacji emerytury (pkt I) oraz wnioski odwołującej się H. S. zawarte w piśmie procesowym z dnia 11 października 2012 r. przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C. (pkt II).

Sąd Okręgowy ustalił, że odwołująca się H. S. ma ustalone prawo do emerytury od dnia 1 sierpnia 1998 r., ale wypłata świadczenia nastąpiła od dnia 1 września 2001 r. Do dnia 1 marca 2012 r. przysługująca odwołującej się emerytura była waloryzowana procentowo. Zaskarżoną decyzją z dnia 1 marca 2012 r. Zakład Ubezpiezceń Społecznych Oddział w C. dokonał waloryzacji emerytury od dnia 1 marca 2012 r. o kwotę (...) zł, w ten sposób, że kwota waloryzacji została uwzględniona w wysokości podstawy wymiaru świadczenia.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności podniósł, iż zgodnie z treścią art. 4 ust.1 i 2 ustawy z dnia 13 stycznia 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2012.118) waloryzacja rent i emerytur w 2012 r. polegała na dodaniu do kwoty świadczenia, w wysokości przysługującej w dniu 29 lutego 2012 r., kwoty waloryzacji w wysokości (...) zł. Wolą ustawodawcy od marca 2012 r. zastosowano waloryzację kwotową świadczeń emerytalno - rentowych, której głównym celem była dodatkowa pomoc osobom o niskich emeryturach i rentach. Odwołującej się w dniu 29 lutego 2012 r. przysługiwała emerytura w wysokości(...)zł, a po dodaniu kwoty (...) zł jej świadczenie od dnia 1 marca 2012 r. stanowiło kwotę (...)zł, a zatem waloryzacja została dokonana zgodnie z powyższymi przepisami. Ponadto Sąd Okręgowy wskazał, że zarzuty H.

B. S., iż waloryzacja kwotowa jest sprzeczna z zasadą równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji) i niezgodna z istotą prawa do waloryzacji, są bezzasadne. Ocena, czy przepisy art. 4 ust.1 w zw. z art. 5 ust.1 pkt 7 oraz art. 7 pkt 3 ustawy z dnia 13 stycznia 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw są sprzeczne z Konstytucją RP, a w szczególności z wynikającą zasadą równości wobec prawa, nie należy do sądów powszechnych, których sędziowie związani są przepisami ustaw. Ocena taka należy wyłącznie do Trybunału Konstytucyjnego, który nie wydał dotąd orzeczenia w tym zakresie. Wobec powyższego organy rentowe, jak również sądy powszechne są zobowiązane stosować przepisy co do których nie została stwierdzona ich niezgodność z Konstytucją, w tym wprowadzoną w 2012 r. ustawową zasadę waloryzacji kwotowej świadczeń emerytalno-rentowych. Z powyższych względów Sąd Okręgowy na zasadzie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. oddalił odwolanie jako nieuzasadnione. Sąd Okręgowy wskazał również, że z przepisu art. 477 ^{( 10)} § 2 k.p.c. wynika reguła, zgodnie z którą niedopuszczalne jest dochodzenie przed sądem żądania, które nie było rozpoznane przez organ rentowy i jeśli takie żądanie zostało zgłoszone w odwołaniu lub w toku postępowania przed sądem powinno zostać przekazane przez sąd do rozpoznania organowi rentowemu, co stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 25 maja 1999 r., II UKN 622/98. Skoro odwołująca się w piśmie z dnia 12 października 2012 r. zakwestinowała wysokość kwoty bazowej przyjętej w zasakrżonej decyzji, to tym samym jest to żądanie, które nie było przedmiotem rozpoznania przez organ rentowy w drodze postępowania administracyjnego i Sąd Okręgowy stosownie do treści art. 477 ^{( 10)} § 2 k.p.c. zobligowany był powyższe żądanie przekazać organowi rentowemu do rozpoznania.

Apelację od wyroku wywiodła odwołujaca się H. S. zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu :

1)  obrazę przepisów prawa procesowego, a to art. 328 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie w uzasadnieniu orzeczenia przyczyn dla których rozpoznanie i przeprowadzenie dowodów przez nią zawnioskowanych było niezasadne oraz pominięcie wskazania dowodów na których Sąd pierwszej instancji wydał swoje rozstrzygnięcie,

2)  obrazę przepisów prawa procesowego, a to art. 299 k.p.c., art. 278 k.p.c., art 217 § 2 k.p.c. i art. 232, 233 k.p.c. poprzez całkowite zaniechanie przeprowadzenia postępowania dowodwego, a tym samym umożliwienia odwołującej się wykazania okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,

3)  obrazę art. 88 § 2 usatwy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 4 ust. 1 i 2 usatwy z dnia 13 stycznia 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2012.118) poprzez przyjęcie, że świadczenie zostało zwaloryzowane prawidłowo, mimo iż przy wskazanym wyliczeniu została wzięta pod uwagę błędna podstawa wymiaru oraz błędna kwota świadczenia,

4)  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że ustalenie przez organ rentowy błędnej podstawy wymiaru świadczenia w decyzji z dnia 1 marca 2012 r., w której organ rentowy dokonał waloryzacji stanowi nowe żądanie, mimo że zakwestionowanie tej okoliczności nastąpiło przez odwołującą się zarówno w odwołaniu, jak również na etapie postępowania sądowego w piśmie procesowym z dnia 1 października 2012 r. i jest ściśle związane z zaskarżoną decyzją, ponieważ stanowi jeden z jej elementów.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty odwołująca się wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez przyjęcie w zaskarżonej decyzji prawidłowej kwoty świadczenia i podstawy jej wymiaru zgodnie z wnioskami przez nią złożonymi i następnie na tej podstawie wyliczenie prawidłowo zwaloryzowanej kwoty świadczenia, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. W uzasadnieniu wywodów apelacji odwołująca się podniosła, że w odwołaniu wskazała, iż kwota bazowa świadczenia powinna zostać przyjęta na III kwartał 2001 r. i wynosić (...)zł, a kwestia ta ma pryncypialne znaczenie dla wyliczenia wysokości podstawy wymiaru świadczenia. Ponadto Sąd pierwszej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, aby wyliczyć wysokość wynagrodzeń za lata 1963 – 1974, co istotnie wpływałoby na wysokość przysługującego jej świadczenia emerytalnego, a Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 kwietnia 2012 r., I PK 168/11 orzekł, że sąd nie może pominąć środków dowodowych na wskazywane przez strony okoliczności, w przypadku gdy nie zostały wyjaśnione sporne fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W rozpoznawanej sprawie w pierwszej kolejności wskazać należy, że kwestia prawidłowości waloryzacji kwotowej, której dotyczy zaskarżona przez odwołującą się decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. z dnia 1 marca 2012 r., była rozpoznawana przez Trybunał Konstytucyjny, który wyrokiem z dnia 19 grudnia 2012 r., K 9/12 ( OTK –A 2012 nr 11, poz. 136) stwierdził, że art. 4 ust. 1-8 w odniesieniu do świadczeń wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1, 2, 4-15 oraz w art. 6 w związku z art. 7 i art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 13 stycznia 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 118) są zgodne z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zasadami ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz ochrony praw nabytych wynikającymi z art. 2 Konstytucji, zasadą sprawiedliwości społecznej wyrażoną w art. 2 Konstytucji oraz z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Art. 4 ust. 1-8 w odniesieniu do świadczeń wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 3 oraz w art. 6 w związku z art. 7 i art. 8 ust. 2 ustawy powołanej w punkcie 1 nie są niezgodne z art. 67 ust. 1 Konstytucji oraz są zgodne z zasadami ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz ochrony praw nabytych wynikającymi z art. 2 Konstytucji, zasadą sprawiedliwości społecznej wyrażoną w art. 2 Konstytucji oraz z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Art. 5 ust. 1 ustawy powołanej w punkcie 1 jest zgodny z zasadą określoności prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji. Art. 5 ust. 1 pkt 4-6 i 12 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim różnicuje wysokość świadczeń w zależności od daty ich przyznania, jest zgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji, zasadą sprawiedliwości społecznej wyrażoną w art. 2 Konstytucji oraz z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Trybunał uznał, że waloryzacja kwotowa wprowadzona ustawą z 13 stycznia 2012 r. jest elementem szerszego programu równoważenia finansów publicznych, który ma zahamować wzrost wysokości długu publicznego oraz utrzymanie tendencji spadkowej wielkości deficytu budżetowego. Odstąpienie bowiem od konieczności przeprowadzenia waloryzacji zgodnie z zasadami ogólnymi, uregulowanymi w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych , pozwoliło na nieuwzględnianie we wskaźniku waloryzacji realnego wzrostu płac, a także umożliwiło, zgodnie z zasadą solidaryzmu społecznego, wzrost powyżej poziomu inflacji świadczeń emerytów i rencistów pobierających je w najniższej wysokości. Kryterium różnicowania świadczeniobiorców pozostaje zatem w racjonalnym związku z celem i treścią danej regulacji. Badając proporcjonalność zakwestionowanych regulacji, Trybunał zaznaczył, że ustawodawca przyjął najmniej uciążliwy dla świadczeniobiorców pobierających emerytury i renty w wysokości powyżej 1.480 zł model waloryzacji. Skala utraty wartości świadczenia wobec zachodzących procesów inflacyjnych od nieznacznej zwiększa swą dolegliwość wraz ze wzrostem wysokości świadczeń. Maksymalny uszczerbek wynosi niecałe 5% dla świadczeń wynoszących ponad 20.000 zł, które ponaddziesięciokrotnie przekraczają poziom średniej emerytury. Dolegliwość jest także tymczasowa - w 2013 r. nastąpił powrót do zasad ogólnych waloryzacji i postępującego w kolejnych latach proporcjonalnego do wielkości świadczenia wzrostu jego wysokości. Istotnym skutkiem kwestionowanej ustawy będzie lekkie spowolnienie procesu ekonomicznego rozwarstwiania się społeczeństwa. Skutek ten Trybunał Konstytucyjny ocenił pozytywnie z perspektywy wartości, jaką jest dobro wspólne. Ponadto waloryzacja kwotowa została wprowadzona ze względu na konieczność realizacji konstytucyjnych zasad: zachowania równowagi finansów publicznych oraz solidaryzmu społecznego. Związek zaskarżonych przepisów z tymi wartościami konstytucyjnymi uzasadnia przyjęcie przez ustawodawcę incydentalnej regulacji mniej korzystnej dla lepiej sytuowanych świadczeniobiorców. Wspomniane zróżnicowanie jest uzasadnione także z punktu widzenia wartości współtworzących zasadę sprawiedliwości społecznej.

Należy mieć na względzie, że wydając zaskarżoną decyzję organ rentowy zastosował jedynie mechanizm waloryzacji określony w ustawie z dnia 13 stycznia 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2012.118) i nie ustalał na nowo kwoty bazowej świadczenia ani wysokości wynagrodzeń, które zostały uwzględnione do ustalenia podstawy wymiaru emerytury odwołującej się na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 15 lutego 2011 r. (III AUa 256/10). Waloryzacja została dokonana prawidłowo, ponieważ do kwoty świadczenia pobieranego przez odwołującą się na dzień 29 lutego 2012 r. została dodana kwota (...)zł. W tej sytuacji Sąd pierwszej instancji nie był zobligowany do prowadzenia postępowania dowodowego w granicach zakreślonych przez odwołującą się w piśmie procesowym z dnia 11 października 2012 r. a zmierzających do zakwestionowania wysokości przyjętej do ustalenia podstawy wymiaru emerytury kwoty bazowej oraz wysokości wynagrodzeń za lata 1963 – 1974, które zostały przyjęte do ustalenia podstawy wymiaru emerytury. Godzi się także zauważyć, że kwestia prawidłowości przyjętej do wyliczenia emerytury odwołującej się w 1998 r. kwoty bazowej stanowiła przedmiot postępowania w sprawie do sygn. III AUa 1137/03, w której Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2004 r. zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przeliczył emeryturę H. S. od dnia 14 sierpnia 2001 r. przyjmując składnik emerytury wynoszący 24% kwoty bazowej obowiązującej w dniu 1 sierpnia 1998 r. oraz w sprawie o sygn. III AUa 256/10 dotyczącej ustalenia podstawy wymiaru emerytury odwołującej się na podstawie wysokości wynagrodzeń z wybranych 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o emeryturę, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, w tym za lata 1963 - 1974. Ponadto wskazać należy, że w sprawie o sygn. III AUa 256/10 Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 15 lutego 2011 r. przesądził prawomocnie kwestię wysokości wynagrodzeń przyjętych do ustalenia podstawy wymiaru emerytury z wybranych 20 lat podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz prawidłowy sposób przeprowadzonej waloryzacji emerytury w latach 2008 – 2009.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że moc wiążąca prawomocnego orzeczenia (art. 365 § 1 k.p.c.) zapadłego między tymi samymi stronami w innej sprawie o innym przedmiocie polega na zakazie dokonywania ustaleń i ocen prawnych sprzecznych z ustaleniami i ocenami dokonanymi w sprawie już osądzonej. Jest to skutek pozytywny (materialny) powagi rzeczy osądzonej przejawiający się w tym, że sądy rozpoznające między tymi samymi stronami nowy spór muszą przyjmować, iż dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto to w prawomocnym, wcześniejszym wyroku (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2010 r., II PK 249/09, OSNP 2011 nr 17-18, poz. 225, z dnia 20 maja 2004 r., II UK 403/03, OSNP 2005 Nr 3, poz. 44, z dnia 8 lipca 2005 r., I UK 11/2005, OSNP 2006 nr 5-6, poz. 98 oraz z dnia 6 marca 2008 r., II UK 144/07, z dnia 23 czerwca 2009 r., II PK 302/08, z dnia 4 marca 2008 r., IV CSK 441/07 i z dnia 11 lutego 2011 r., I CSK 249/10, niepublikowane). W związku z powyższym Sąd Okręgowy mając na uwadze związanie wynikające z treści art. 365 § 1 k.p.c. nie mógłby prowadzić postępowania dowodowego w granicach zakreślonych przez odwołującą się w piśmie procesowym z dnia 11 października 2012 r.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, albowiem zawarte w niej zarzuty były bezpodstawne.