Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 czerwca 2015 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa W. D.

przeciwko (...) w B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 16 grudnia 2014 r. sygn. akt I C 376/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  w pkt. I oddala powództwo;

b)  w pkt. II zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 6.700 (sześć tysięcy siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej, w tym 2.700 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Powód: W. D. prowadzący firmę (...) W. D. w S. wystąpił przeciwko pozwanemu (...) z pozwem o zapłatę kwoty 80.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 24 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

Pozwany: (...)wnosił o oddalenie powództwa w całości, wnosząc jednocześnie o zasądzenie od powoda kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Białymstoku I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 16 grudnia 2014 r. wydanym w sprawie o sygn. akt: I C 376/14: zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 80.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty (pkt I) i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 7.617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3.617 zł kosztów zastępstwa procesowego (pkt II).

Wyrok powyższy zapadł na gruncie następujących ustaleń faktycznych i prawnych.

Powód złożył w 2009 r. wniosek o dofinansowanie realizacji projektu (...) w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa (...) na lata 2007-2013. i dnia 16 grudnia 2009 r. zawarł z pozwanym Województwem (...), w imieniu którego działał Zarząd Województwa (...), jako Instytucja Zarządzająca Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa (...) na lata 2007-2013, reprezentowany przez J. D. - Marszałka Województwa (...) oraz M. B. - Członka Zarządu Województwa (...), pisemną umowę o numerze (...) o dofinansowanie projektu pt. „W stronę dobrej energii - podniesienie konkurencyjności przedsiębiorstwa (...)”, nr projektu (...).

Przedmiotowy projekt zapewniał możliwość zakupu środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, dofinansowania szkoleń na rzecz przedsiębiorstw, które prowadzą działalność usługową w zakresie szeroko pojętych instalacji elektrycznych, zaś umowa określiła warunki, na jakich dokonywane miało być dofinansowanie części wydatków poniesionych przez powoda jako beneficjenta na realizację wskazanego projektu (§ 2 ust. 1 umowy).

Pozwany, jako instytucja zarządzająca Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa (...) przyznał powodowi dofinansowanie pochodzące ze środków dotacji rozwojowej w kwocie nieprzekraczającej 1.064.179,50 zł, stanowiącej nie więcej niż 49,8874908059% kwoty całkowitych wydatków kwalifikowanych projektu, w tym: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w wysokości 904.552,57 zł, stanowiącej nie więcej niż 42,4043669506% kwoty całkowitych wydatków kwalifikowanych i budżet Państwa w wysokości 159.626,93 zł, stanowiącej nie więcej niż 7,4831238553% kwoty całkowitych wydatków kwalifikowanych (§ 2 ust. 5 ww. umowy).

Dofinansowanie pochodzące ze środków dotacji rozwojowej określono na podstawie wydatków inwestycyjnych w wysokości 2.058.829 zł, dla których intensywność pomocy stanowi nie więcej niż 50%, a kwota dofinansowania 1.029.414,50 zł wydatków objętych instrumentem finansowania elastycznego w wysokości 48.000 zł, dla których intensywność pomocy stanowi nie więcej niż 45%, a kwota dofinansowania 21.600 zł oraz wydatków w ramach pomocy de minimis w wysokości 26.330 zł, dla których intensywność pomocy stanowi nie więcej niż 50%, a kwota dofinansowania 13.165 zł (§ 2 ust. 7 ww. umowy). Powód jako beneficjent zobowiązał się do wydatkowania na realizację projektu wkładu własnego w wysokości 1.068.979,50 zł i pokrycia ze środków własnych wszelkich wydatków niekwalifikowanych w ramach projektu (§ 2 ust. 8 i 9).

Zgodnie z treścią § 3 ust. 1 i 2 umowy, harmonogram realizacji projektu zakładał rozpoczęcie realizacji projektu na dzień 29 maja 2009 r., rozpoczęcie rzeczowe realizacji projektu na dzień 1 stycznia 2010 r., zakończenie rzeczowe oraz zakończenie finansowe realizacji projektu na dzień 31 grudnia 2010 r.; w umowie przewidziano możliwość przedłużenia terminów zakończenia realizacji projektu na uzasadniony wniosek powoda jako beneficjenta.

W poszczególnych ustępach § 5 umowy o dofinansowanie projektu wskazano, że przekazywane będzie ono beneficjentowi przez instytucję zarządzającą w formie refundacji poniesionych wydatków kwalifikowanych na realizację projektu w postaci płatności pośrednich i płatności końcowej przelewem na rachunek bankowy oraz w formie zaliczki w zakresie środków pochodzących z dotacji rozwojowej na podstawie poprawnego i prawidłowo złożonego wniosku o płatność zaliczkową.

Zgodnie z treścią § 6 ust. 1 umowy, w sytuacji gdy zostanie stwierdzone, że beneficjent wykorzystał całość albo część dofinansowania niezgodnie z przeznaczeniem, bez zachowania obowiązujących procedur lub pobrał całość albo część dofinansowania w sposób nienależny albo w nadmiernej wysokości, kwota nieprawidłowo wykorzystana jest zwracana przez beneficjenta, odpowiednio w całości lub w części wraz z odsetkami naliczonymi jak dla zaległości podatkowych, w terminie 14 dni kalendarzowych od dnia doręczenia decyzji instytucji zarządzającej na jej rachunek bankowy. W przypadku, gdy kwota nieprawidłowo wykorzystanego lub pobranego dofinansowania jest wyższa niż kwota pozostała do refundacji lub nie jest możliwe dokonanie potrącenia nieprawidłowo wykorzystanego lub pobranego dofinansowania wraz z odsetkami z kwoty kolejnej transzy, a beneficjent nie dokonał w wyznaczonym terminie zwrotu kwoty nieprawidłowo wykorzystanej, zgodnie z treścią § 6 ust. 6 przedmiotowej umowy, instytucja zarządzająca ma prawo podjąć czynności zmierzające do odzyskania należnych środków dofinansowania z wykorzystaniem dostępnych środków prawnych, w szczególności zabezpieczenia zwrotu nieprawidłowo wydatkowanych środków, a kosztami ww. czynności obciążyć beneficjenta.

W trakcie realizacji projektu strony podpisały cztery aneksy do umowy (aneks nr (...)z dnia 18 maja 2010 r., aneks
nr (...)z dnia 9 marca 2011 r., aneks
nr (...) z dnia 12 lipca 2011 r. oraz aneks
nr (...) z dnia 5 stycznia 2012 r. Wskutek aneksowania umowy zmianie uległ termin zakończenia rzeczowego i finansowego realizacji projektu, który ostatecznie zakreślono na dzień 28 maja 2012 r.

Zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym realizacji projektu w pierwszym kwartale 2012 r. zaplanowano zakup maszyn do przecisków (TYP I, II, III), sprężarki śrubowej, zestawu zgrzewarki hydraulicznej doczołowej, narzędzi do budowy linii energetycznych nN i SN oraz w II kwartale 2012 r. - zakup dźwigu samochodowego. W dniu 9 marca 2011 r. powód poinformował pozwanego o konieczności zakupu innego modelu dźwigu niż zaplanowano początkowo z uwagi na korzystne warunki transakcyjne. Pozwany, pismem (...) z dnia 1 kwietnia 2011 r., wyraził zgodę na zmianę modelu dźwigu o podwoziu M. (...) na dźwig o podwoziu (...). Wnioskowany pojazd został jednak nieoczekiwanie sprzedany przez oferenta - firmę (...), o czym powód poinformował pozwanego pismem z dnia 30 maja 2011 r. Jednocześnie na wystosowane zapytanie ofertowe odnośnie dźwigu samochodowego, powód otrzymał w dniu 18 maja 2011 r. najkorzystniejszą ofertę sprzedaży dźwigu na podwoziu marki M. od tego samego kontrahenta.

Skomplikowana procedura zabudowy skłoniła powoda do zwrócenia się do pozwanego z prośbą o wydłużenie terminu zakończenia rzeczowego realizacji projektu do dnia 15 grudnia 2011 r., zaś zakończenia finansowego do dnia 31 grudnia 2011 r. W piśmie (...)z dnia 7 czerwca 2011 r. pozwany wskazał, że decyzję w zakresie wydłużenia terminu realizacji projektu podejmie po przedstawieniu dokumentacji związanej z procedurą zamówienia dźwigu samochodowego, tj. umowy z dostawcą i potwierdzenia wpłaty zaliczki z tytułu opłaty rezerwacyjnej.

Pismem z dnia 28 czerwca 2011 r. powód zwrócił się do pozwanego z prośbą o zaakceptowanie zmiany w realizacji projektu zakupu używanego dźwigu samojezdnego zamiast planowanego zakupu nowego dźwigu, co spotkało się z negatywną odpowiedzią pozwanego w tym zakresie (pismo (...) z dnia 5 lipca 2011 r.).

Pismem z dnia 14 lipca 2011 r. powód po raz kolejny zwrócił się z wnioskiem o rozpatrzenie możliwości zakupu używanego dźwigu i przedłużenie terminu zakończenia rzeczowego i finansowego realizacji projektu do dnia 30 grudnia 2011 r. Pozwany w piśmie (...) z dnia 28 lipca 2011 r. podtrzymał swe stanowisko w przedmiotowym zakresie. Następnie w dniu 5 sierpnia 2011 r. powód wystąpił z wnioskiem o wydłużenie terminu na przedstawienie oferty na dźwig, na co pozwany wyraził zgodę w dniu 10 sierpnia 2011 r., zakreślając ostateczny termin przedstawienia oferty do dnia 18 sierpnia 2011 r.

Pismem z dnia 29 sierpnia 2011 r. powód wystąpił o wydłużenie terminu na przedstawienie szczegółowego harmonogramu i sposobu prowadzenia dalszych działań do 20 września 2011 r., na co pozwany wyraził zgodę pismem
(...) z dnia 2 września 2011 r. Dnia 20 września 2011 r. powód przedstawił pozwanemu ofertę firmy (...) na fabrycznie nowy pojazd i jednocześnie zwrócił się z prośbą o przedłużenie terminu zakończenia finansowego realizacji projektu do dnia 30 kwietnia 2012 r., a finansowego do dnia 31 maja 2012 r.

Pozwany pismem (...) z dnia 27 września 2011 r. poinformował, że stosowną decyzję w sprawie podejmie po przedstawieniu potwierdzenia wpłaty zadatku na zakup dźwigu. Pismem z dnia 30 września 2011 r. powód poinformował pozwanego o podpisaniu aneksu do umowy kupna-sprzedaży dźwigu i możliwości uiszczenia zadatku w wysokości 30% ceny zakupu dźwigu do dnia 31 stycznia 2012 r. Pozwany pismem (...) z dnia 7 października 2011 r. zwrócił się do powoda o dostarczenie dokumentu potwierdzającego okoliczność zapłaty zadatku.

Powód w dniu 2 listopada 2011 r. poinformował pozwanego o dokonaniu zapłaty zadatku w wysokości 1% kwoty brutto i wpłacie pozostałej kwoty zadatku do dnia 30 stycznia 2012 r. oraz zwrócił się z prośbą o wydłużenie terminu realizacji projektu, na co pozwany w piśmie (...) z dnia 14 listopada 2011 r. wyraził zgodę i przedłużył termin realizacji projektu o kolejne 7 miesięcy. W związku z czym termin 28 maja 2012 r. uznano za ostateczny termin rzeczowego i finansowego zakończenia realizacji projektu.

Pismem z dnia 17 stycznia 2012 r. powód zwrócił się do pozwanego z prośbą o zaliczkę w wysokości 372.400,00 zł na maszyny do przecisków, sprężarkę śrubową, zestaw zgrzewarki hydraulicznej doczołowej, narzędzia do budowy linii energetycznych nN i SN oraz dźwig samochodowy. Pismem (...) z dnia 26 stycznia 2012 r. pozwany wyznaczył termin poprawy wniosku o płatność zaliczkową do dnia 30 stycznia 2012 r., który ostatecznie przedłużono do dnia 10 lutego 2012 r. Pismem (...) z dnia 10 lutego 2012 r. pozwany poinformował powoda o zatwierdzeniu do wypłaty dofinansowania w kwocie 372.400 zł w formie zaliczki. W związku z otrzymaniem w dniu 17 lutego 2012 r. zaliczki, powód pismem z dnia 4 kwietnia 2012 r. zwrócił się z prośbą o wydłużenie terminu rozliczenia zaliczki o 14 dni, tj. do dnia 30 kwietnia 2012 r., na co pozwany wyraził zgodę pismem (...)z dnia 10 kwietnia 2012 r.

Następnie, powód pismem z dnia 27 kwietnia 2012 r. zwrócił się do pozwanego z prośbą o wydłużenie terminu rozliczenia otrzymanej zaliczki i zgodę na zmianę planowanego zakupu dźwigu na sprzęt zgodny z załączoną ofertą, wnosząc jednocześnie o zgodę na wydłużenie terminu rozliczenia się z przyznanej zaliczki bez konieczności poniesienia kosztów odsetek z tego tytułu do czasu wyrażenia zgody przez pozwanego na wskazane zmiany. Pozwany pismem (...) z dnia 4 maja 2012 r. nie wyraził zgody na wydłużenie terminu rozliczenia przyznanych powodowi środków w formie zaliczki i wezwał do zwrotu niewykorzystanych środków zaliczki wraz z odsetkami naliczonymi jak dla zaległości podatkowych, liczonymi od dnia otrzymania zaliczki, a mianowicie od dnia 17 lutego 2012 r. do dnia jej zwrotu w terminie 14 dni od dnia otrzymania wskazanego pisma.

W odpowiedzi na wezwanie do zwrotu zaliczki, powód w piśmie z dnia 8 maja 2012 r. przedstawił ofertę firmy (...) dotyczącą żurawia hydraulicznego (...)i fumy M. odnośnie pojazdu (...) wskazując, iż w wyniku analizy rynku i prowadzonych negocjacji zasadna okazała się realizacja zadania „Dźwig samojezdny” poprzez dokonanie zakupu na zasadzie zlecenia zamówień częściowych dwóm odrębnym podmiotom, co podyktowane zostało maksymalizacją efektywności wykorzystania środków otrzymanych w ramach zaliczki, a ponadto wystąpił z wnioskiem o wyrażenie zgody na zakup powyższego dźwigu wraz z zabudową.

W piśmie z dnia 10 maja 2012 r. powód poinformował pozwanego o tym, że umowa kupna - sprzedaży z dnia 19 września 2011 r. została rozwiązana z dostawcą, zaś wpłacona zaliczka zostanie uznana przez powoda jako wydatek poza projektem. Powód wskazał, że planuje zakup dźwigu o parametrach przedstawionych w ofertach przedłożonych pozwanemu w dniu 8 maja 2012 r. oraz, że w wypadku wyrażenia przez pozwanego zgody na zakup wskazanego sprzętu, dokona zakupu i płatności jego ceny w najbliższym możliwym terminie.

Pozwany pismem (...) z dnia 14 maja 2012 r. wyraził zgodę na zmianę sprzętu nabywanego w ramach kategorii „Dźwig samochodowy” zgodnie z ofertą. Powód pismem z dnia 18 maja 2012 r. przedłożył pozwanemu wniosek rozliczający zaliczkę. We wskazanym piśmie powód poinformował pozwanego, że z uwagi na zmianę dostawcy dźwigu, skomplikowaną procedurę zabudowy i uzyskania pozwolenia na użytkowanie dźwigu od Urzędu Dozoru Technicznego oraz pomimo odebrania sprzętu i jego całkowitego opłacenia, nie będzie możliwe przyjęcie go do rejestru środków trwałych. Z uwagi na powyższe, powód wystąpił do pozwanego z prośbą o wydłużenie terminu rzeczowego realizacji projektu do dnia 22 sierpnia 2012 r., deklarując jednocześnie, że zadania z harmonogramu rzeczowo- finansowego zostaną zrealizowane do dnia 28 maja 2012 r.

Powyższe okoliczności uniemożliwiły powodowi złożenie niezbędnej dokumentacji, co spowodowało, że pozwany pismem (...)z dnia 23 maja 2012 r. pozostawił wniosek powoda bez rozpatrzenia i wezwał do złożenia poprawionej dokumentacji do dnia 28 maja 2012 r. W dniu 25 maja 2012 r. powód przedłożył pozwanemu wniosek o płatność, który wymagał poprawek, w związku z czym powód przedłożył poprawiony wniosek w dniu 22 czerwca 2012 r. Dostawa sprzętu dźwigowego miała nastąpić do dnia 22 sierpnia 2012 r., co wywołało konieczność wystąpienia do pozwanego z wnioskiem o wyrażenie zgody na wydłużenie terminu rzeczowego realizacji projektu do tego okresu. Zaznaczyć należy, że przedłożone pozwanemu w dniu 8 maja 2012 r. oferty stanowiły jedynie dokumenty poglądowe w celu weryfikacji parametrów technicznych urządzenia dźwigowego, a rozbieżności w nazwach (...) i (...) wyniknęły ze stosowania różnego nazewnictwa w zależności od producenta lub dostawcy. Przedstawiciele przedsiębiorstwa (...) zaproponowali powodowi sprzęt o równoważnych parametrach technicznych przy niższej cenie, w związku z czym powód dokonał opłaty za dźwig (...) zakupiony zgodnie z ofertą firmy (...) z dnia 11 maja 2012 r. i jednocześnie w tym samym dniu podpisał umowę z przedstawicielem wskazanej firmy. Znaczna część danych technicznych w ofertach obydwu przedsiębiorstw była identyczna - oferty różniły się m.in. w zakresie podwozia samochodu M., masą dopuszczalną osi przedniej czy przednim zawieszeniem parabolicznym na korzyść firmy (...). Pojazd firmy (...) posiadał możliwość udźwigu ciężaru o ponad 2 000 kg większego niż pojazd (...).

W dniu 22 czerwca 2012 r. powód przedłożył pozwanemu wniosek o płatność końcową.

Pozwany powołując się na nieprawidłowości, które miały polegać na dokonaniu jej wydatkowania niezgodnie z przeznaczeniem i po terminie dłuższym niż 60 dni od dnia jej otrzymania oraz nie rozliczeniu jej w terminie, zakupie sprzętu bez uprzedniej zgody pozwanego jako instytucji zarządzającej, niezgłoszeniu w odpowiednim terminie zmian dotyczących realizacji projektu i realizowaniu projektu w oderwaniu od harmonogramu rzeczowo- finansowego, podjął w dniu 31 lipca 2012 r. uchwałę nr (...)w sprawie rozwiązania umowy o dofinansowanie nr (...) z dnia 16 grudnia 2009 r. z jednomiesięcznym terminem wypowiedzenia oraz wezwał powoda do zwrotu otrzymanego dofinansowania w formie zaliczki w kwocie 372 400,00 zł wraz z odsetkami jak dla zaległości podatkowych, liczonymi od dnia przekazania zaliczki, tj. 17 lutego 2012 r. do dnia zwrotu.

Pozwany uzasadniając konieczność wypowiedzenia umowy wskazał w piśmie (...) z dnia 13 sierpnia 2012 r., że sposób realizacji projektu stanowił naruszenie obowiązujących przepisów prawa i zasadniczych przepisów umowy o dofinansowanie projektu skutkujących rozwiązaniem umowy, a mianowicie: art. 207 ust. 1 pkt 1 ustawy o finansach publicznych oraz § 6 ust. 6, § 6 ust. 20 oraz § 17 ust. 1 umowy o dofinansowanie.

Sąd dokonując analizy niniejszej sprawy w kontekście właściwości rzeczowej, podzielił w pełni argumentację strony powodowej, uznając że tryb dochodzenia roszczeń, mających swe źródło w umowach obejmujących środki publiczne, w szczególności zaś dofinansowania, ograniczony wyłącznie do kwestii stricte cywilnoprawnych, tj. oceny realizacji warunków zawartej umowy pomiędzy stronami, podlega kognicji sądów powszechnych i nie powinien być rozstrzygany w drodze decyzji administracyjnej przez jedną ze stron umowy (zob. wyrok NSA w W. z dnia 20 grudnia 2007 r., sygn. II GSK 267/07). Wskazany powyżej sposób rozstrzygania w drodze decyzji administracyjnej zachodziłby przykładowo wówczas, gdyby spór w swojej istocie dotyczył oceny zasadności składanego wniosku o dofinansowanie. Zważywszy więc na źródło zobowiązania, powstałego na gruncie zawartej umowy cywilnoprawnej, Sąd dokonując oceny dopuszczalności drogi sądowej uznał, że powód może dochodzić roszczenia wynikającego z umowy o dofinansowanie projektu na drodze powództwa cywilnego. Powyższe w ocenie Sądu zgodne było zresztą z postanowieniem umownym zawartym w § 19 łączącej strony Aneksu nr (...) z dnia 12 lipca 2011 r. do umowy o dofinansowanie nr (...) z dnia 16 grudnia 2009 r., wedle którego spory wynikające z realizacji niniejszej umowy winny być rozstrzygane przez Sąd powszechny właściwy według siedziby Instytucji Zarządzającej.

W niniejszej sprawie bezsporną okolicznością było zawarcie przez strony umowy o dofinansowanie, będącej szczególnym rodzajem umowy obligacyjnej, którą strony ukształtowały w ramach autonomii woli, oraz swobody umów, wedle własnego uznania. Kompetencję stron stosunków zobowiązaniowych w zakresie kształtowania treści zawieranych umów przewiduje przepis art. 353 ^{( 1)} k.c. wedle treści którego, strony mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W ramach umowy o numerze (...) o dofinansowanie projektu pt. „W stronę dobrej energii - podniesienie konkurencyjności przedsiębiorstwa (...)”, Instytucja Zarządzająca przyznała beneficjentowi dofinansowanie na realizację projektu w wysokości nie przekraczającej 1.064.179,50 zł.

Z okoliczności sprawy nie wynika nadto, aby ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych miała zastosowanie do beneficjenta i jego projektu, toteż zgodnie z § 12 ust 2 przedmiotowej umowy, zawartej pomiędzy stronami, powód zobowiązany był do dokonywania wydatków m.in. w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.

W ocenie Sądu sposób w jaki powód wykonywał przedmiotową umowę był w znacznej mierze zgodny z wyżej wskazanym postanowieniem. Istotnie, powód dążąc do osiągnięcia zakładanych celów, miał na względzie również maksymalizację efektywności wykorzystania środków uzyskanych z tytułu dofinansowania. Koncepcja projektu przedstawiona przez powoda opierała się w całości na zakupie niezbędnych środków trwałych, z rodzaju urządzeń o najnowszych parametrach technicznych. Osiągnięcie powyższego nie było możliwe w zakładanym przez powoda terminie, wskutek niestabilnej sytuacji gospodarczej panującej w Polsce oraz za granicą, nadto trudny rynek specjalistycznych maszyn wymaganych dla zrealizowania założeń projektu, obarczony był wskutek wahań kursów i dekoniunktury popytu, nieustannym wahaniem cen oraz terminów dostaw, które ulegały zmianom w trakcie negocjacji umów z kontrahentami.

Powód w trakcie realizacji dopuszczał się pewnych uchybień dotyczących przykładowo wydatkowania zaliczki w sposób niezgodny z przeznaczeniem, co faktycznie sprowadziło się do omyłkowego przeksięgowania otrzymanej przez powoda w dniu 17 lutego 2012 r. kwoty zaliczki na inne konto, uchybienie te zostało następnie usunięte.

Kolejnym uchybieniem powoda podnoszonym przez pozwanego była okoliczność tego rodzaju, że powód nie dokonał rozliczenia zaliczki we wskazanym terminie, przez co naruszył postanowienie zawarte w § 6 ust 6 przedmiotowej umowy. Z okoliczności sprawy wynika jednak, że powyższe wynikało z napotykanych przez powoda trudności na rynku, cechującym się dużym stopniem niepewności. Wskutek powyższych trudności powód złożył wniosek o wydłużenie terminu realizowania dofinansowania w dalszym ciągu nie rozliczając jednak zaliczki we wskazanym terminie.

Nie sposób nie zauważyć, iż powtórne wnioski o wydłużenie terminu rozliczenia zaliczki niewątpliwie podyktowane były chęcią wyłonienia oferty o najbardziej korzystnych warunkach finansowych, zwłoka w realizacji związana była z dogłębną analizą rynku, mając na uwadze wywiązywanie się wedle umownych postanowień dotyczących celowości i oszczędności w uzyskiwaniu najlepszych efektów z danych nakładów okoliczność ta była nieuniknioną i oczywistą konsekwencją zawirowań na rynku maszyn dźwigowych.

Innym wskazywanym przez pozwanego uchybieniem był brak zgłoszenia zmiany dotyczącej realizacji projektu, przed jej wprowadzeniem, naruszającym według pozwanego postanowienie zawarte w § 17 ust 1 umowy o dofinansowanie. W ocenie Sądu wskazywana przez pozwanego zmiana polegająca na obraniu oferty dotyczącej zakupu dźwigu (...) o porównywalnych parametrach technicznych, do wcześniej wskazanego dźwigu (...), nie stanowiła jednak istotnej zmiany realizacji projektu. Należy zauważyć, że oba pojazdy różniły się w zakresie nazewnictwa, a także ceny, przy czym powód obrał ofertę intratniejszą, która w zakresie możliwości technicznych i przeznaczenia urządzenia nie odbiegała w sposób zasadniczy od wskazanego we wniosku o dofinansowanie. Powyższy wydatek, choć mógł zostać określony mianem uchybienia ze względów formalnych, to jednak w kontekście realizacji założeń projektu odpowiadał w zasadniczej mierze zasadom celowości i oszczędności, a także dążeniom w uzyskiwaniu najlepszych efektów z danych nakładów.

W ocenie Sądu powyższe uchybienia nie uzasadniały uznania wykonywanych przez powoda w ramach stosunku zobowiązaniowego czynności jako niezgodnych z umową. Dokonując porównania założeń projektu zawartych we wniosku o dofinansowanie z efektami osiąganymi przez beneficjenta należało ocenić, że sposób wydatkowania środków finansowych nie odstawał od pierwotnie ustalonego, dlatego też nie odmówił działaniom strony powodowej waloru należytej staranności.

Orzekając w przedmiotowej sprawie Sąd nie poprzestał jedynie na analizie treści samej umowy, poddając ocenie sposób wykonywania przez powoda zaciągniętego zobowiązania również na tle regulacji wspólnotowych oraz ustawodawstwa wewnętrznego w zakresie w jakim nie zostały one uregulowane w umowie o dofinansowanie.

Przepisy Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 (Dz. Urz. UE L 210 z 31 lipca 2006 r., s. 25 z późn. zm.) nakładając na państwa członkowskie obowiązki polegające na zapobieganiu i wykrywaniu ewentualnych nieprawidłowości, w sposób wyraźny zdają się określać zakres przedmiotowy powyższych naruszeń. Zgodnie z art. 2 pkt 7 Rozporządzenia Rady (WE) 1083/2006 za nieprawidłowość uznaje się jakiekolwiek naruszenie przepisu prawa wspólnotowego, wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego, które powoduje lub mogłoby spowodować szkodę w budżecie ogólnym Unii Europejskiej w drodze finansowania nieuzasadnionego wydatku z budżetu ogólnego.

Z wykładni językowej powyższego przepisu wynika, iż brak wystąpienia szkody rzeczywistej bądź też potencjalnej, niejako uniemożliwia zakwalifikowanie danego naruszenia jako nieprawidłowości, wykluczając tym samym dalsze wszczęcie procedury związanej z uznaniem wydatków za nieprawidłowe.

Z okoliczności sprawy nie wynika, aby działania powoda mogły w realny sposób narazić szeroko rozumiany budżet ogólny Unii Europejskiej na szkodę, powód dążył bowiem do realizacji projektu w zakładanym zakresie, kierując się nadto zasadami celowości, oszczędności, zachowując przy tym zasadę uzyskiwania najlepszych efektów z uzyskanych nakładów.

Powyższe nakazuje stwierdzić, że również odnosząc okoliczności niniejszej sprawy na grunt uregulowań prawa Unii Europejskiej nie sposób uznać działań powoda za nieprawidłowe.

Sąd poddał ocenie prawidłowość wykonywania przedmiotowej umowy, także przez pryzmat prawodawstwa wewnętrznego, cechującego się we wskazanym zakresie nawet większym stopniem restrykcyjności od przepisów prawa wspólnotowego. Powołanym wyżej przepisem prawa wewnętrznego poruszającym problematykę realizacji programów finansowanych z udziałem środków europejskich jest art. 207 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z treścią art. 207 ust 1 pkt 1 niniejszej ustawy w przypadku niezgodnego z przeznaczeniem wykorzystania środków europejskich podlegają one zwrotowi wraz z odsetkami jak dla zaległości podatkowych.

Odnośnie znaczenia wskazanego wyżej stanu niezgodności Sąd podzielił prezentowany w doktrynie pogląd, wedle którego jako wykorzystywanie środków w sposób niezgodny z przeznaczeniem, należy rozumieć ponoszenie ich, na tego rodzaju wydatki, które nie są związane bezpośrednio z realizacją projektu, a także te wydatki, które nie przyczyniają się do osiągnięcia celu określonego w umowie o dofinansowanie. W kontekście realizowanych przez powoda warunków umowy, nie sposób nie dostrzec, że działania powoda, choć doznawały pewnych uchybień, to jednak w sposób niezaprzeczalny zmierzały one do osiągnięcia założeń projektu.

Podsumowując powyższe rozważania, zdaniem Sądu zaistniałe w niniejszej sprawie okoliczności nie stanowiły przesłanek w sposób dostateczny uzasadniających wypowiedzenie umowy o dofinansowanie.

Należy przy tym zauważyć, że pozwany nie podjął, nawet próby wykazania negatywnego wpływu uchybień powstałych w toku realizacji projektu, twierdząc, że wystarczającą okolicznością do uznania ich jako nieprawidłowości jest sam fakt naruszenia przepisów. Nie podjął również próby skonkretyzowania w jaki sposób zaistniałe uchybienia mogły wyrządzić szkodę.

Odpowiedzialność kontraktowa dłużnika w myśl art. 471 k.c. powstaje, gdy spełnione zostaną łącznie trzy przesłanki: do pierwszej z nich należy szkoda wierzyciela w postaci uszczerbku majątkowego, kolejna z nich odnosi się do powstania powyższej szkody wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika. Trzecią przesłankę stanowi związek przyczynowy, który musi zaistnieć pomiędzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a poniesioną szkodą.

Ciężar dowodu istnienia powyższych przesłanek, w świetle art. 6 k.c. spoczywa na wierzycielu jako osobie, która z tychże faktów wywodzi skutki prawne.

Okoliczności niniejszej sprawy nie pozostawiają żadnych wątpliwości co do tego, że świadczenie należne powodowi nie zostało spełnione, wskutek zawinionego zachowania pozwanego polegającego na nieuzasadnionym wypowiedzeniu umowy o dofinansowanie. Szkoda polegała w swojej istocie na braku sfinansowania realizowanego projektu. Okoliczność zwrotu środków z dofinansowania potwierdził zresztą sam pozwany, który przyznał ten fakt w toku postępowania. Powyższa szkoda wynikła wskutek nienależytego wykonania przez pozwanego umowy łączącej strony, gdyby bowiem pozwany nie podejmował pochopnej oceny działań strony powodowej prowadzącej do rozwiązania łączącej strony umowy o dofinansowanie, nie nastąpiłaby szkoda w postaci konieczności zwrotu środków przeznaczonych dla celów tegoż dofinansowania.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu jest konsekwencją przegrania sprawy przez pozwanego; zobowiązany jest on zwrócić powodowi koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw (art. 98 k.p.c.), w skład których weszły: opłata od pozwu w wysokości 4.000 zł, wynagrodzenie adwokackie (3.600 zł) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł). Wysokość wynagrodzenia adwokackiego została ustalona w oparciu o § 7 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, który zaskarżył orzeczenie w całości i zarzucił mu:

1) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uchybienie sformułowanej w tym przepisie zasadzie wszechstronności nakazującej poddać ocenie całość zebranego w sprawie materiału dowodowego i pominięcie w toku dokonywanej oceny:

a) uchwały nr (...) Zarządu Województwa (...) z dnia 31 lipca 2012 r. w sprawie rozwiązania umowy o dofinansowanie
nr (...)z uzasadnieniem oraz pisma 13.08.2012 r. wskazujących na przyczyny wypowiedzenia umowy
nr (...), wskutek czego Sąd i instancji nie ocenił części uchybień powoda w wykonywaniu umowy przyjętych za podstawę wypowiedzenia, w tym wydatkowania zaliczki po terminie dłuższym niż 60 dni od jej otrzymania i pomimo otrzymania wezwania do jej zwrotu w związku z brakiem rozliczenia oraz realizacji projektu niezgodnie z harmonogramem;

b)wniosku o płatność rozliczającego zaliczkę z dnia 22 czerwca 2012 r. wraz z załącznikami, z których wynika, że powód wydatkował zaliczkę po terminie dłuższym niż 60 dni od jej otrzymania i pomimo otrzymania wezwania do jej zwrotu w związku z brakiem rozliczenia;

c)  załącznika nr 2 do umowy nr (...)(harmonogramu rzeczowo - finansowego realizacji projektu) oraz wniosku o płatność końcową wraz z załącznikami, z których wynika że powód realizował projekt niezgodnie z harmonogramem rzeczowo - finansowym;

2)sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym:

a)  ustalenie, że sposób w jaki powód wydatkował środki finansowe otrzymane na podstawie umowy nr (...) nie odstawał od pierwotnie ustalonego i był dokonywany z zachowaniem należytej staranności w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy upoważnia do wywiedzenia wniosku przeciwnego;

b)  ustalenie, że przeksięgowanie otrzymanej przez powoda w dniu 17 lutego 2012 r. zaliczki na rachunek bankowy niezwiązany z realizowanym projektem nastąpiło omyłkowo w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie upoważnia do przyjęcia powyższego;

c)  ustalenie, że „przedłożone pozwanemu w dniu 8 maja 2012 r. oferty stanowiły jedynie dokumenty poglądowe w celu weryfikacji parametrów technicznych urządzenia dźwigowego, a rozbieżności w nazwach (...) i (...) wyniknęły ze stosowania różnego nazewnictwa w zależności od producenta lub dostawcy” w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie upoważnia do przyjęcia powyższego;

d)  ustalenie, że „przedstawiciele przedsiębiorstwa graco zaproponowali powodowi sprzęt o równoważnych parametrach technicznych” w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie upoważnia do przyjęcia powyższego;

e)  ustalenie, że „znaczna część danych technicznych w ofertach obydwu przedsiębiorstw była identyczna’’ w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie upoważnia do przyjęcia powyższego;

f)  ustalenie, że osiągnięcie koncepcji projektu realizowanego przez powoda „nie było możliwe w zakładanym przez powoda terminie, wskutek niestabilnej sytuacji gospodarczej panującej w Polsce oraz za granicą, nadto trudny rynek specjalistycznych maszyn wymaganych dla zrealizowania założeń projektu, obarczony był wskutek wahań kursów i dekoniunktury popytu, nieustannym wahaniem cen oraz terminów dostaw, które ulegały zmianom w trakcie negocjacji umów z kontrahentami’ w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie upoważnia do przyjęcia powyższego;

g)  ustalenie, że brak rozliczenia zaliczki w terminie wynikał z „napotykanych przez powoda trudności na rynku, cechującym się dużym stopniem niepewności’ w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie upoważnia do przyjęcia powyższego;

h)  ustalenie, że „powtórne wnioski o wydłużenie terminu rozliczenia zaliczki niewątpliwie podyktowane były chęcią wyłonienia oferty o najbardziej korzystnych warunkach finansowych, zwłoka w realizacji związana była z dogłębną analizą rynku, mając na uwadze wywiązywanie się wedle umownych postanowień dotyczących celowości i oszczędności w uzyskiwaniu najlepszych efektów z danych nakładów okoliczność ta była nieuniknioną i oczywistą konsekwencją zawirowań na rynku maszyn dźwigowych” w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie upoważnia do przyjęcia powyższego;

3)  naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez skonstruowanie uzasadnienia w sposób nieodpowiadający wymogom określonym w tym przepisie, co polegało w szczególności na przeniesieniu przedstawionej w uzasadnieniu pozwu wersji stanu faktycznej nacechowanej subiektywizmem do uzasadnienia zaskarżonego wyroku;

4)  naruszenie 65 § 2 k.c. w zw. z art. 353 ^{( 1)} k.c. w zw. z art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. O zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tekst jednolity dz. u. 2014 poz. 1649) [dalej ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju] w zw. z § 19 ust. 1 pkt 2 umowy nr (...) poprzez:

a) nieuwzględnienie, że strony umowy uzależniły powstanie uprawnienia do jej wypowiedzenia na podstawie § 19 ust. 1 pkt 2 jedynie od zaistnienia stanu zaprzestania realizacji projektu lub jego realizacji w sposób niezgodny z umową nie ograniczając tej przesłanki ani do sytuacji naruszeń o charakterze istotnym i dotyczących celowego i oszczędnego wydatkowania środków, ani też do sytuacji odpowiadających definicji nieprawidłowości z art. 2 pkt 7 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające Rozporządzenie (WE) nr 1260/1999;

b)przyjęcie, że wypowiedzenie przez pozwanego umowy dofinansowanie nr (...)nie było skuteczne w sytuacji, gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że zaistniały fakty uzasadniające skorzystanie przez pozwanego z przedmiotowego umownie zastrzeżonego uprawnienia kształtującego;

5)  naruszenie art. 2 pkt 7 w zw. z art. 98 ust. 2 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. poprzez:

a)  uznanie, że wypowiedzenie umowy o dofinansowanie
nr (...) wymagało zaistnienia stanu nieprawidłowości w rozumieniu rozporządzenia 1083/2006 w sytuacji, gdy jest to jedynie warunek zastosowania korekty finansowej;

b)  uznanie, że uchybienia powoda w wykonywaniu umowy
nr (...)nie są tego rodzaju, by mogły spowodować szkodę w budżecie ogólnym unii europejskiej w drodze finansowania w sytuacji, gdy uchybienia te stwarzały ryzyko (zagrożenie), że ta szkoda powstanie;

6)  naruszenie art. 207 § 1 i 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. O finansach publicznych (tekst jednolity: dz. u. 2013 poz. 885 ze zm.) [dalej: ustawa o finansach publicznych] w zw. z art. 26 ust. 1 pkt 15 ustawy O zasadach prowadzenia polityki rozwoju z art. 16 k.p.a. w zw. z art. 2 § 3 k.p.c. w zw. z art. 7 Konstytucji RP poprzez:

a)  nieuwzględnienie, że sprawy dotyczące zwrotu środków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich należą do drogi administracyjnej, w konsekwencji czego fakt dokonania zwrotu tych środków przez beneficjenta w ramach postępowania administracyjnego uniemożliwia dochodzenie przez niego tych środków na drodze procesu cywilnego;

b)  przyjęcie, że zwrócona przez powoda kwota dofinansowania wchodzi w zakres poniesionej przez niego szkody podlegającej naprawieniu w sytuacji, gdy powyższe pozostaje w sprzeczności z zasadą trwałości decyzji administracyjnej i zasadą związania sądu cywilnego ostateczną decyzją administracyjną;

7)  naruszenie art. 471 k.c. poprzez uwzględnienie roszczenia odszkodowawczego powoda w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego, albowiem:

a)  wskutek uchybień powoda w wykonywaniu umowy
nr (...) doszło do jej skutecznego wypowiedzenia, a w konsekwencji pozwanemu nie można zarzucić niewykonania lub nienależytego wykonania umowy powodującego odpowiedzialność odszkodowawczą

b)  powód nie wykazał wysokości szkody poniesionej wskutek wypowiedzenia umowy nr (...).

Z uwagi na powyższe wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda W. D. na rzecz pozwanego kwoty 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za i instancję;

2)  zasądzenie od powoda W. D. na rzecz pozwanego kosztów procesu za I instancję wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest zasadna.

Z uwagi na szczególne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zarzutów zawartych w pkt 6 i 7 apelacji pozwanego, ich analiza wyprzedza ocenę pozostałych fragmentów tego pisma.

Zgodnie z art. 471 k.c. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Przepis powyższy kształtuje odpowiedzialność dłużnika na zasadzie winy kontraktowej, która w swojej istocie wyraża się w zachowaniu niezgodnym z treścią zobowiązania. Bezprawność takiej postawy różni się od bezprawności, która jest podstawą odpowiedzialności w reżimie deliktowym, ponieważ dotyczy tylko naruszenia więzi prawnej łączącej wierzyciela i dłużnika, a przez to ma charakter względny (por. W. Czachórski, „Zobowiązania”, s. 332).

W świetle § 19 ust. 1 pkt 2 umowy łączącej strony (k. 23) Instytucja Zarządzająca (...) mogła rozwiązać umowę z zachowaniem jednomiesięcznego terminu wypowiedzenia, jeżeli beneficjent zaprzestał realizacji projektu lub realizował go w sposób niezgodny z umową. Specyficzny charakter i treść takiej umowy nie pozwala zakwalifikować jej jako aktu swobodnej kreacji dwóch kontrahentów dokonanej na zasadzie art. 353 ¹ k.c. Umowa o dofinansowanie projektu w swoim podstawowym zrębie ma bowiem charakter sformalizowany i zgodny z uniwersalnym wzorcem stosowanym jako element przyjętej w tym zakresie procedury. Ponadto w sprawach w niej nieuregulowanych zastosowanie znalazły różnorakie akty normatywne prawa krajowego i wspólnotowego, wymienione w § 22 umowy, w tym Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające Rozporządzenie (WE) nr 1260/1999, a ponadto ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. O finansach publicznych - dalej „u.f.p.” (Dz. U. z 2009 r., nr 157, poz. 1240 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 u.f.p. wydatki związane z realizacją programów i projektów finansowanych ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3, są dokonywane zgodnie z procedurami określonymi w umowie międzynarodowej lub innymi procedurami obowiązującymi przy ich wykorzystaniu. Kontrola wykorzystania środków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich obejmuje (art. 207 ust. 1 pkt 2 u.f.p.) również badanie, czy powyższe środki nie zostały wykorzystane z naruszeniem procedur, o których mowa w art. 184 u.f.p.

Nie budzi wątpliwości administracyjny charakter postępowania opisanego w art. 207 u.f.p. Zawarty w nim sposób kontroli wykorzystania środków europejskich, ich rozliczania oraz zwrotu posiłkuje się normami art. 61-65 u.f.p., zaś w kwestiach nieuregulowanych w tej ustawie również przepisami kodeksu postępowania administracyjnego i działu III ordynacji podatkowej. Obowiązujący w tej materii tryb decyzyjny opiera się na zhierarchizowanym systemie odwoławczym, u podstaw którego leży prawo remonstracji opisane w art. 207 ust. 12a u.f.p., stanowiące swoisty zwyczajny,niedewolutywny środek zaskarżenia przysługujący od decyzji ostatecznej (por. M. Jaśkowska, A. Wróbel „Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz”, Kraków 2000, s. 702 - 703 oraz L. Lipiec-Warzecha w Komentarzu do art. 207 u.f.p., ABC 2011).

Wyłączenie zagadnień związanych ze zwrotem dofinansowań uzyskanych lub wykorzystanych nieprawidłowo z drogi procesu cywilnego na rzecz postępowania sądowo- administracyjnego nastąpiło w wyniku nowelizacji ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. O finansach publicznych (Dz. U. nr 249, poz. 2104 z późn. zm.) dokonanej ustawą z dnia 8 grudnia 2006 r. O zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 249, poz. 1832). Wszedł wówczas w życie art. 211 ust. 4, który stanowił, że wystąpienie okoliczności uzasadniających obowiązek zwrotu dofinansowania stwierdza w drodze decyzji instytucja zarządzająca. Znowelizowane przepisy nie znajdowały jednak zastosowania do rewindykacji świadczeń wypłaconych w związku z realizacją projektów realizowanych w ramach dawnej ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. O Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. nr 116, poz. 1206, ze zm.) albo nieznowelizowanej ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. O finansach publicznych (por. S.N. w uzasadnieniu wyroku z dnia 6 maja 2011 r., II CSK 520/10, Lex nr 1027174).

Zmiana powyższa doprowadziła do dezaktualizacji znaczącej części dorobku orzeczniczego i komentatorskiego poświęconego kognicji sądu cywilnego w sprawach o zapłatę odszkodowania ex contractu, w których podstawą roszczenia był wcześniej zrealizowany zwrot uzyskanego dofinansowania, czego nie odnotował Sąd I instancji i strona powodowa, powołujący się na poglądy judykatury aktualne przed dniem 8.12.2006 r.

Zwalczanie podstaw prawnych i faktycznych zwrotu dofinansowania może obecnie odbywać się na gruncie procesu cywilnego wytoczonego o zapłatę odszkodowania z art. 471 k.c. jedynie wówczas, gdy w obrocie prawnym nie funkcjonują decyzje administracyjne wydane na zasadzie art. 207 u.f.p., w których kwestie powyższe (podstawy prawne i faktyczne zwrotu dofinansowania) były badane jako ustalenia prejudycjalne poprzedzające wydanie decyzji o zwrocie. Sytuacja taka może mieć miejsce praktycznie tylko wówczas, gdy wydanie decyzji jest zbędne z uwagi na niezwłoczny zwrot środków po wystosowaniu wezwania (por. art. 207 ust. 10 u.f.p.); jeżeli jednak dochodzi do wydania takiej decyzji to jedyną drogą podważenia jej treści (a przy tym ustaleń poczynionych na gruncie art. 207 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 184 u.f.p.) jest postępowanie sądowo- administracyjne.

W niniejszej sprawie zapadły dwie decyzje Instytucji Zarządzającej Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa (...) na lata
2007-2013, w których dokonano oceny zasadności zwrotu świadczeń uzyskanych przez powoda na podstawie umowy z dnia 16 grudnia 2009 r. (czterokrotnie aneksowanej). W pierwszej z nich z dnia 18 września 2012 r. powód obciążony został płatnością w kwocie 186.239,56 zł (k. 2859-2862), zaś w drugiej z dnia 31 stycznia 2013 r. płatność wyniosła 311.578,57 zł (k. 2875-2877). Obie decyzje nie były przez powoda skarżone i mają moc wiążącą do chwili obecnej. Dokonana w nich analiza podstaw zwrotu dofinansowania dotyczy tych samych przesłanek faktycznych i prawnych, które objął swoją oceną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy (włącznie z przesłankami opisanymi w art. 2 pkt 7 i art. 98 ust. 2 Rozporządzenia nr 1083/2006).

Związanie sądów powszechnych skutkami prawnymi orzeczeń organów administracyjnych doznaje ograniczenia jedynie w ramach tzw. bezwzględnej nieważności decyzji administracyjnej, która z pewnością nie zachodzi w analizowanym przypadku. Sąd cywilny nie jest natomiast uprawniony do kwestionowania decyzji administracyjnej, nawet wówczas gdy ocenia ją jako wadliwą merytorycznie. Jeżeli rozpoznanie kwestii stricte cywilnej dokonuje się w postępowaniu administracyjnym, to wydana w następstwie tego rozpoznania decyzja administracyjna jest wiążąca w postępowaniu cywilnym, a jej uchylenie, zmiana, stwierdzenie nieważności może dokonać się tylko w ramach procedur administracyjnych opisanych w k.p.a. (por. S.N w uchwale-7- z dnia 9 października 2007 r., III CZP 46/67, OSNC 2008/3/30, wyroku z dnia 11 lutego 2010 r., I CSK 312/09, Lex nr 565992, wyroku z dnia 19 listopada 2004 r., V CK 251/04, niepubl., wyroku z dnia 4 stycznia 2012 r., III CSK 126/11, Lex nr 1147761, wyroku z dnia 5 czerwca 2009 r., I CSK 504/09, niepubl. i wyroku z dnia 16 grudnia 2009 r., I CSK 175/09, niepubl.).

W świetle art. art. 2 § 3 k.p.c. nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów. Niedopuszczalność drogi sądowej w znaczeniu wąskim (sensu stricto) oznaczać będzie w takiej sytuacji brak kompetencji do orzekania o kwestii rozstrzyganej w postępowaniu administracyjnym; niedopuszczalność drogi sądowej w znaczeniu szerokim (sensu largo) obejmuje również brak kognicji do rozstrzygania zagadnień wstępnych, rzutujących jednak na zasadniczy przedmiot decyzji administracyjnej (por. S.N. w postanowieniu z dnia 18 marca 2015 r., I CSK 155/14, Lex nr 1666009).

Mając na uwadze powyższe, uznać należy dwie decyzje administracyjne rozważające podstawy zwrotu dofinansowania uzyskanego przez powoda, które nie zostały w żaden sposób wzruszone w ramach dostępnych procedur administracyjnych, za wiążące w niniejszym procesie, nie tylko w kwestii zasadności zwrotu pobranych środków, ale również w ramach oceny zagadnienia wstępnego realizacji przez powoda projektu niezgodnie z procedurami, o których mowa w art. 207 ust. 1 pkt 2 i art. 184 u.f.p. w zw. z art. 2 pkt 7, art. 98 ust. 2 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 (i innymi przepisami wskazanymi w § 22 umowy). Dokonane w postępowaniu administracyjnym potwierdzenie realizacji przez powoda przedmiotowej umowy niezgodnie z jej brzmieniem i obowiązującymi w tej materii procedurami przesądza o zasadności rozwiązania umowy przez pozwanego i oznacza brak podstaw do przypisania mu odpowiedzialności za szkodę w rozumieniu art. 471 k.c.

Powyższa konkluzja wystarczająco uzasadnia potrzebę zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i czyni zbędnym roztrząsanie pozostałych zarzutów apelacji, jedynie marginalnie należy więc zauważyć, że rację ma apelujący pozwany wskazując na pełną recepcję stanowiska powoda w treści ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego bez dokonania ich krytycznej analizy na gruncie zebranego materiału dowodowego (pkt 2 a-h apelacji) oraz niewłaściwą wykładnię art. 2 pkt 7 w zw. z art. 98 ust. 2 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006, nieuwzględniającą dostatecznie obecnego w orzecznictwie i doktrynie poglądu, że nieprawidłowością w rozumieniu pierwszego z wymienionych przepisów może być wszelkie, nawet średniorealne zagrożenie szkodą (uszczerbkiem potencjalnym) w budżecie Unii Europejskiej, a nie jedynie groźba pewna i daleko idąca. W niektórych sytuacjach wystarczy samo naruszenie procedur z art. 207 ust. 1 pkt 2 u.f.p. jako przesłanka rozwiązania umowy i zwrotu środków, bez konieczności wykazywania, że naruszenia miały określony wpływ na budżet UE (por. W.S.A. w Gliwicach w wyroku z dnia 17 listopada 2014 r., III SA/Gl 1072/14, Lex nr 1647435 i W.S.A. w Szczecinie w wyroku z dnia 28 maja 2014 r., I SA/Sz 37/14, Lex nr 1473825).

Nieprawidłowości w rozliczeniu przeważającej części dofinansowania oznaczają zagrożenie szkodą odpowiadającą wysokości nierozliczonej kwoty. Hipotetyczna możliwość powstania takiej szkody w budżecie ogólnym UE dostatecznie spełnia przesłanki z art. 2 pkt 7 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 (por. N.S.A. w wyroku z dnia 17 kwietnia 2013 r., II GSK 159/12, W.S.A. w Gorzowie Wlkp. Z dnia 15 listopada 2012 r., II SA/Go 707/12 i w wyroku z dnia 20 września 2012 r., II SA/Go 465/12).

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w pkt 1 sentencji wyroku na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach procesu w obu instancjach postanowiono na mocy art. 98-99 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 6 (I instancja) i § 6 pkt 6 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 (II instancja) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461).