Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 5 kwietnia 2013 roku (data nadania w placówce pocztowej) powód- (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o zasądzenie od pozwanej- (...) spółki jawnej z siedzibą w S. kwoty 211.530,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, na którą składają się kwoty: 136.530 zł tytułem kary umownej wynikającej z § 6 ust. 2 umowy świadczenia usług żurawiami i zestawem, łączącej strony oraz 75.000 zł tytułem zwrotu zaliczki uiszczonej w dniu 29 kwietnia 2011 roku na rzecz pozwanej. Jednocześnie wniósł o zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych (pozew- k. 2-9).

W odpowiedzi na pozew z dnia 27 maja 2013 roku pozwana, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych oraz zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia postępowania karnego prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w Brzezinach. Pozwana wskazała m.in. wykonała I etap umowy oraz że w jej ocenie powód nie mógł skutecznie odstąpić od umowy, w związku z czym nie zaktualizowało się roszczenie o zapłatę kary umownej (odpowiedź na pozew- k. 51-60).

W replice odpowiedzi na pozew z dnia 12 lipca 2013 roku powód podtrzymał swoje twierdzenia i wnioski zawarte w pozwie, jednocześnie wnosząc o oddalenie wniosku pozwanej o zawieszenie postępowania (pismo- k. 95-101).

Na rozprawie w dniu 4 grudnia 2013 roku Sąd postanowił odmówić zawieszenia postępowania w przedmiotowej sprawie (e-protokół rozprawy z dnia 4 grudnia 2013 r. 00:07:33- k. 123-125).

W piśmie z dnia 22 stycznia 2015 roku powód wniósł o zabezpieczenia powództwa poprzez zajęcie ruchomości oraz wierzytelności z rachunków bankowych pozwanej do kwoty 277.982 zł (wniosek o zabezpieczenie- k. 217-219).

Postanowieniem z dnia 13 marca 2015 roku udzielono zabezpieczenia zgodnie z wnioskiem (postanowienie- k. 229-230).

Na rozprawie w dniu 25 listopada 2015 roku pełnomocnik powoda poparł powództwo, wnosząc o zasądzenie kosztów postępowania wg złożonego zestawienia, w imieniu strony pozwanej nikt się nie stawił (e-protokół rozprawy z dnia 25 listopada 2015 r.- k. 266).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód – (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., jest wpisany do rejestru przedsiębiorców prowadzonego w ramach Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...). Do przedmiotu jego działalności należy wytwarzanie energii elektrycznej (odpis z KRS - k.27-32).

Pozwana – (...) spółka jawna z siedzibą w S. jest wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego w ramach Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...). Do przedmiotu jej działalności należy m.in. produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana (odpis z KRS - k. 33-40).

W kwietniu 2011 roku pomiędzy stronami została zawarta umowa o świadczenie usług żurawiami i zestawem na okres od dnia 27 kwietnia 2011 roku do 30 czerwca 2011 roku, opatrzona omyłkowo datą 5 stycznia 2010 roku (okoliczność bezsporna, nadto: umowa świadczenia usług żurawiami i zestawem- k. 13-17).

Na podstawie powyższej umowy pozwana (wykonawca) zobowiązana była do wykonania na rzecz powoda (zamawiający) usług dźwigowych przy użyciu dwóch żurawi samochodowych w postaci: demontażu dwóch sztuk kompletnych elektrowni (...) (...)w N. w Niemczech, przewozu dwóch sztuk kompletnych zdemontowanych uprzednio elektrowni z Niemiec do Polski przy użyciu 11 zestawów ciągników siodłowych wraz z naczepami i montażu tych elektrowni w Polsce - w miejscowości J. na działce (...) (...) koło K. (§ 1 umowy, zeznania świadka M. K.- e-protokół rozprawy z dnia 4 grudnia 2013 r. 00:20:12-00:21:17- k. 123-125).

Usługa miała być świadczona w dwóch etapach. Pierwszy etap realizowany miał być w okresie od dnia 4 maja do 9 maja 2011 roku i polegać miał na demontażu i załadunku 2 sztuk kompletnych elektrowni wiatrowych na zestawy i przewiezieniu ich do Polski. Natomiast etap drugi polegać miał na świadczeniu usług dźwigowych przy montażu 2 sztuk kompletnych elektrowni wiatrowych w miejscowości J. na działce numer (...) (...) w terminie do dnia 30 czerwca 2011 roku włącznie. Etap ten rozpocząć miał się niezwłocznie po zakończeniu demontażu elektrowni wiatrowych i przyjeździe żurawi na miejsce montażu (§ 2 ust. 1 umowy).

Łączne wynagrodzenie za wykonanie usługi ustalono na kwotę 222.000 zł netto plus należny podatek VAT, płatne w terminie 14 dni od dnia wystawienia faktury. Nadto strony ustaliły, że zapłata wynagrodzenia odbędzie się w trzech transzach:

- pierwsza płatna w formie przedpłaty w wysokości 75.000 zł + VAT w terminie 7 dni po podpisaniu umowy;

- druga w wysokości 92.000 zł + VAT płatna po zakończeniu pierwszego etapu w terminie 14 dni – na podstawie wystawionej faktury proforma oraz

- trzecia transza w wysokości 55.000 zł + VAT płatna po zamontowaniu 2 sztuk kompletnych elektrowni w terminie 14 dni od daty wystawienia faktury proforma. Ponadto po wykonaniu umowy w całości i zgodnie z zawartą umową zamawiający miał dopłacić wykonawcy dodatkowe 5 % ustalonego w umowie wynagrodzenia (§ 5 ust. 1-2 umowy).

Strony ustaliły, że zamawiający będzie regulował wszystkie należności z tytułu usługi w w/w terminach zawartych w § 5 pkt 3 ppkt 1, 2, 3 i 4 od zakończenia poszczególnych działań w ramach usługi wskazanych w ust. 2 bez względu na okoliczność wystawienia przez wykonawcę faktur VAT, przy czym wykonawca zobowiązał się do wystawiania faktur w ustalonych powyżej terminach płatności poszczególnych należności (§ 5 ust. 7 umowy).

Zgodnie § 6 ust. 1 umowy zwłoka wykonawcy w wykonaniu usługi uprawniała zamawiającego do żądania zapłaty kary umownej w wysokości 1% należnego wynagrodzenia za cały okres umowy za każdy dzień zwłoki oraz dodatkowo pokrycia roszczeń podmiotów trzecich związanych ze zwłoką kierowanych wobec zamawiającego (w szczególności przez podmiot dokonujący sprzedaży turbin). Zgodnie zaś z § 6 ust. 2- w razie rozwiązania umowy przez jedną ze stron z przyczyn zawinionych przez drugą stronę, podmiot, który odpowiada za taką sytuację, zobowiązany jest do zapłaty drugiej stronie kary umownej w wysokości 50% wynagrodzenia za etap umowy, od którego odstąpiono.

Nadto w § 6 ust. 4 umowy strony ustaliły, iż celem zabezpieczenia płatności poszczególnych transz wykonawca (tj. pozwana) uprawniony jest do wstrzymania się z realizacją kolejnych czynności w ramach świadczonych usług do momentu otrzymania zapłaty każdej z transz. W szczególności uprawniony jest do zatrzymania poszczególnych elementów na zestawach lub do pozostawienia tych elementów na haku żurawia. Takie działanie nie będzie uznane za zwłokę wykonawcy w realizacji usługi. (umowa świadczenia usług żurawiami i zestawem- k. 13-17)

Na podstawie zawartej umowy pozwana w maju 2011 roku przewiozła do Polski i rozładowała w miejscowości J. jedną z zakupionych przez powoda elektrowni wiatrowych. Druga z elektrowni przywieziona została do miejsca przeznaczenia w dniu 19 maja 2011 roku (okoliczność bezsporna, nadto: zeznania świadka Ł. B.- e-protokół rozprawy z dnia 3 września 2014 r. 00:17:14-00:18:25- k. 191-194). Po wykonaniu czynności przygotowawczych w postaci montażu do elementów elektrowni zawiesi służących do jej rozładunku pracownicy pozwanej spółki odmówili rozładunku tychże elementów, wyjaśniając przybyłemu na miejsce M. K. i pracownikom powoda, że polecenie wstrzymania się z rozładunkiem wydał im szef M. G. (1). Uzasadniał on decyzję o wstrzymaniu rozładunku istniejącymi zaległościami płatniczymi firmy (...) (kontrahenta pozwanej) wobec pozwanej spółki. Elementy elektrowni pozostały nierozładowane na samochodach, a następnie w dniu 20 maja 2011 roku zostały przez pracowników spółki (...) zabrane i wywiezione z miejscowości J. w nieznanym wówczas powodowi kierunku – a faktycznie do miejscowości Ł. (protokół z dnia 19 maja 2011 r.- k. 18, oświadczenie z dnia 19 maja 2011 r.- k. 19, zeznania świadka M. K.- e-protokół rozprawy z dnia 4 grudnia 2013 r. 00:21:58-00:28:10- k. 123-125, zeznania świadka Ł. K.- e-protokół rozprawy z dnia 4 grudnia 2013 r. 00:39:47-00:41:12 -k. 123-125, zeznania świadka P. T.- e-protokół rozprawy z dnia 3 września 2014 r. 00:41:09 –k. 191-194).

W związku z powyższym powód w dniu 23 maja 2011 roku złożył do Prokuratury Rejonowej w Brzezinach zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przywłaszczenia powierzonego mienia (kopia zawiadomienia załączona z akt sprawy 1 Ds. 296/12- k. 145-146).

W związku z przedmiotową umową pozwana wystawiła powodowej spółce następujące faktury VAT:

- w dniu 27 kwietnia 2011 roku fakturę proforma na kwotę 75.000 zł netto (92.250 zł brutto) tytułem przedpłaty na wykonanie usługi dźwigowej (faktura VAT proforma nr 11- (...)- k. 77),

- w dniu 10 maja 2011 roku fakturę VAT na kwotę 46.000 zł netto (56.580 zł brutto) tytułem przejazdu na trasie Niemcy- Polska, przy czym faktura ta została omyłkowo wystawiona przez spółkę (...) – 2 I. W. L. W., A W. – G., M. G.. (faktura VAT nr (...)/A- k. 78).

W dniu 29 kwietnia 2011 roku strona powodowa wpłaciła na rzecz spółki (...)., L. W. i A. (...) spółki jawnej kwotę 75.000 zł brutto tytułem zaliczki na poczet usługi dźwigowej, co zostało zaliczone pozwaną na poczet jej należności (okoliczność bezsporna, nadto: faktura VAT zaliczkowa nr 001/04/2011 (...) k. 26, odpowiedź na pozew- k. 56).

Ponadto powód zapłacił na rzecz pozwanej kwotę 46.000 zł (bez podatku VAT) tytułem zapłaty za fakturę VAT nr (...) (...) (okoliczność bezsporna, nadto: faktura VAT nr (...) (...)- k. 78, odpowiedź na pozew- k. 56).

Pismem z dnia 21 maja 2011 roku powodowa spółka wezwała pozwaną do umożliwienia rozładunku elektrowni wiatrowej w miejscowości J. w terminie 7 dni pod rygorem odstąpienia od umowy (pismo- k. 20, potwierdzenie nadania- k. 21). Wezwanie pozostało bez odpowiedzi. W kolejnym piśmie z dnia 22 lipca 2011 roku powód wezwał pozwaną do wykonania łączącej strony umowy, wyznaczając termin 14 dni pod rygorem odstąpienia od umowy ze wszelkimi tego finansowymi konsekwencjami (pismo- k. 22, potwierdzenie nadania oraz odbioru- k. 23).

Następnie, w związku z brakiem odpowiedzi ze strony pozwanej, powód pismem z dnia 23 sierpnia 2011 roku odstąpił od umowy świadczenia usług żurawiami i zestawem, powołując się na § 2 ust. 1 umowy oraz wskazując, że żaden z poszczególnych etapów umowy nie został zakończony, a etap drugi nie został w ogóle rozpoczęty (odstąpienie od umowy- k. 24, potwierdzenie nadania oraz odbioru- k. 25).

W dniu 22 grudnia 2011 roku pełnomocnik powoda wystosował do pozwanej spółki wezwanie do zwrotu bezpodstawnie przywłaszczonych ruchomości w postaci elementów elektrowni wiatrowej w terminie 3 dni – pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego (wezwanie- k. 103, potwierdzenie nadania oraz odbioru- k. 104).

Prawomocnym wyrokiem tut. Sądu z dnia 15 kwietnia 2014 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt X GC 344/13 nakazano pozwanej (...) spółce jawnej z siedzibą w S., aby wydała powodowi (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. rzeczy ruchome w postaci elektrowni wiatrowej składającej się ze wskazanych w wyroku elementów oraz pięciu sztuk zawiesi (lin z hakami) służących do zdejmowania poszczególnych elementów elektrowni (wyrok- k. 271 akt X GC 344/13 załączonych do sprawy).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej wskazanych dowodów w postaci dokumentów oraz zeznań świadków. Treść, wiarygodność ani moc dowodowa dokumentów nie została przez żadną ze stron procesu skutecznie zakwestionowana. Natomiast przeprowadzone w sprawie dowody z zeznań świadków potwierdzają jedynie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy

Sąd pominął zeznania świadków Ł. K., A. G. oraz P. T. w zakresie w jakim wskazali, że nie mają wiedzy na temat postanowień umownych oraz stosunków między stronami, jako nieprzydatne dla niniejszego rozstrzygnięcia.

Na rozprawie w dniu 4 grudnia 2013 roku Sąd postanowił odmówić zawieszenia postępowania w przedmiotowej sprawie wobec braku podstaw do uwzględnienia zgłoszonego przez pozwaną wniosku (e-protokół rozprawy z dnia 4 grudnia 2013 r. 00:07:33- k. 123-125).

Wskazana przez stronę pozwaną okoliczność, iż w związku ze zdarzeniami stanowiącymi podstawę faktyczną niniejszego powództwa toczy się postępowanie karne prowadzone przez Prokuraturę Rejonową w Brzezinach, nie uzasadnia zawieszenia postępowania. Fakt trwania postępowań karnych pozostaje bowiem bez wpływu na tok rozpoznawanego postępowania cywilnego i brak jest jakiegokolwiek uzasadnienia dla wstrzymywania toku tego postępowania z uwagi na toczące się postępowania prokuratorskie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2015 r., IV CSK 573/14, LEX nr 1778865, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 maja 2015 r., I ACa 1687/14, LEX nr 1712692).

Na rozprawie w dniu 22 czerwca 2015 roku Sąd postanowił na podstawie art. 242 k.p.c. pominąć dowód z zeznań świadka M. G. (1) oraz na podstawie art. 302 k.p.c. pominął dowód z przesłuchania stron (e-protokół rozprawy z dnia 22 czerwca 2015 r.- k. 248-249). Zgodnie z art. 242 k.p.c. jeżeli postępowanie dowodowe napotyka przeszkody o nieokreślonym czasie trwania, sąd może oznaczyć termin, po którego upływie dowód może być przeprowadzony tylko wówczas, gdy nie spowoduje to zwłoki w postępowaniu. Natomiast zgodnie z art. 302 § 1 k.p.c. gdy z przyczyn natury faktycznej lub prawnej przesłuchać można co do okoliczności spornych jedną tylko stronę, sąd oceni, czy mimo to należy przesłuchać tę stronę, czy też dowód ten pominąć w zupełności. Sąd postąpi tak samo, gdy druga strona lub niektórzy ze współuczestników nie stawili się na przesłuchanie stron lub odmówili zeznań.

W związku z postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 3 września 2014 roku oraz w dniu 15 grudnia 2014 roku na kolejny termin rozprawy wezwano świadka M. G. (1) oraz wspólnika pozwanej do osobistego stawiennictwa celem przesłuchania pod rygorem pominięcia dowodu pod rygorem wynikającym z art. 242 k.p.c. (e-protokół rozprawy z dnia 3 września 2014 r. – k. 191-194, wezwania- k. 195, 200, potwierdzenia odbioru- k. 204, 205, e-protokół rozprawy z dnia 15 grudnia 2014 r. -k. 211, wezwania- k. 213, 214, potwierdzenia odbioru- k. 216, 238). Mimo prawidłowego doręczenia wezwań (w przypadku świadka M. G. (1)- wezwania dwukrotnie awizowane- k. 215, 242) świadek M. G. (1) ani strona pozwana nie stawili się na terminie rozprawy w dniu 3 września 2014 roku, co prawda usprawiedliwiając swoje niestawiennictwo, jednakże należy zaznaczyć, że na terminie rozprawy w dniu 15 grudnia 2014 roku oraz w dniu 22 czerwca 2015 roku również nie stawili się. W tej sytuacji dalsze wzywanie świadka bądź też pozwanej na termin kolejnej rozprawy byłoby nie tylko nieuzasadnione, ale dodatkowo spowodowałoby nieuzasadnione przedłużanie postępowania w sprawie. Nadto, odnośnie przesłuchania strony pozwanej, pamiętać należy, iż dowód z przesłuchania stron ma charakter uzupełniający i przeprowadza się go tylko wtedy jeżeli po przeprowadzeniu innych dowodów pozostają niewyjaśnione okoliczności mające istotne znaczenia dla sprawy (art. 299 k.p.c.), a na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego do chwili wydania postanowienia o pominięciu wyżej wskazanych dowodów wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały w ocenie Sądu wyjaśnione i ustalone w stopniu umożliwiającym jej rozstrzygnięcie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jako zasadne zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Bezspornym jest, że w kwietniu 2011 roku strony zawarły umowę o świadczenie usług żurawiami i zestawem, na podstawie której pozwana zobowiązana była do wykonania na rzecz powoda usług dźwigowych przy użyciu dwóch żurawi samochodowych w postaci: demontażu dwóch sztuk kompletnych elektrowni (...) (...)w N., w Niemczech, przewozu dwóch sztuk kompletnych zdemontowanych uprzednio elektrowni z Niemiec do Polski i montażu tych elektrowni w Polsce- w miejscowości J. koło K.. Bezspornym jest również to, że umowa miała być realizowana w dwóch etapach: pierwszy etap do dnia 9 maja oraz drugi etap- do dnia 30 czerwca 2011 roku. Natomiast łączne wynagrodzenie za wykonanie usługi ustalono na kwotę 222.000 zł netto plus podatek VAT, zaś zapłata za wykonane usługi miała odbyć się w trzech ww. transzach.

Poza sporem jest także to, że umowa łącząca strony zawierała w swej treści postanowienia dotyczące zaistnienia przypadków uprawniających strony do naliczania kar umownych.

Sporną pozostaje jednak kwestia czy ziściły się przesłanki uprawniające powoda do naliczenia pozwanej kar umownych, a mianowicie: czy do rozwiązania umowy doszło z przyczyn zawinionych przez pozwaną oraz czy powód miał prawo do naliczenia pozwanej kary umownej za oba etapy umowy.

Roszczenie powoda opiera się na przepisach art. 494 k.c. oraz art. 483 i 484 k.c.

Zgodnie z przepisem art. 494 § 1 zdanie 2 k.c. strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również na zasadach ogólnych naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.

Zgodnie zaś z art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej (kara umowna). Zgodnie wreszcie z art. 484 § 1 zd. 1 k.c. w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody.

Kara umowna, wbrew swej nazwie, nie jest karą w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz sankcją cywilnoprawną na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (por. T. Wiśniewski [w:] Komentarz..., s. 543). Element represji wyraża się m.in. w uniezależnieniu prawa do domagania się należności z tytułu kary umownej od wielkości szkody (art. 484 § 1 zd. I k.c.) (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2003 r., III CKN 122/01, LEX nr 141400). Kara umowna jest surogatem odszkodowania za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 lipca 2005 r., I ACa 368/05, OSAB 2005, nr 3, poz. 3). Ma na celu naprawienie szkody poniesionej przez wierzyciela na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2003 r., III CKN 122/01, LEX nr 141400). Granice dopuszczalnego kształtowania obowiązku zapłaty kary umownej wyznaczają – poza art. 483 k.c. – także przepisy o charakterze imperatywnym. Ocena skuteczności postanowienia umownego kreującego obowiązek zapłaty kary umownej podlega zatem kontroli w kontekście ograniczeń swobody umów (art. 353 ¹ k.c.), obejścia prawa, jak też ewentualnej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1 i 2 k.c.) (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2008 r., V CSK 362/07, LEX nr 515710; zob. także P. Drapała [w:] System..., s. 958).

W § 6 ust. 2 umowy strony ustaliły, że w razie rozwiązania umowy przez jedną ze stron z przyczyn zawinionych przez drugą stronę, podmiot, który odpowiada za taką sytuację, zobowiązany jest do zapłaty drugiej stronie kary umownej w wysokości 50% wynagrodzenia za etap umowy, od którego odstąpiono.

Jak wskazano przedmiot umowy, tj. świadczenie usług żurawiami i zestawem, miał być realizowany w dwóch etapach. Pierwszy etap realizowany miał być w okresie od dnia 4 maja do 9 maja 2011 roku i polegać miał na demontażu i załadunku 2 sztuk kompletnych elektrowni wiatrowych na zestawy i przewiezieniu ich do Polski. Natomiast etap drugi polegać miał na świadczeniu usług dźwigowych przy montażu 2 sztuk kompletnych elektrowni wiatrowych w miejscowości J. na działce numer (...)\1 w terminie do dnia 30 czerwca 2011 roku włącznie. Etap ten rozpocząć miał się niezwłocznie po zakończeniu demontażu elektrowni wiatrowych i przyjeździe żurawi na miejsce montażu (§ 2 ust. 1 umowy).

Zgodnie z umową powód miał uiścić na rzecz pozwanej do czasu zakończenia pierwszego etapu realizacji umowy jedynie kwotę przedpłaty w wysokości 75.000 złotych + VAT w terminie 7 dni po podpisaniu umowy. Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego w dniu 29 kwietnia 2011 roku strona powodowa wpłaciła na rzecz spółki (...)., L. W. i A. (...) spółki jawnej kwotę 75.000 zł tytułem zaliczki na poczet usługi dźwigowej, co zostało udokumentowane fakturą VAT zaliczkową z dnia 30 kwietnia 2011 roku nr (...) (...), wystawioną przez pozwaną. Bezspornym jest, że pozwana przystąpiła do realizacji usługi, nie domagając się zapłaty kwoty odpowiadającej podatkowi VAT. Druga transza wynagrodzenia w wysokości 92.000 zł + VAT miała być natomiast płatna, zgodnie z § 5 ust. 2 pkt 2 umowy, dopiero po zakończeniu pierwszego etapu realizacji umowy, w terminie 14 dni na podstawie wystawionej przez pozwaną faktury proforma.

Pierwszy etap umowy zakończyć miał się po przewiezieniu elementów 2 sztuk kompletnych elektrowni do Polski, a zatem po ich wyładunku na miejscu przeznaczenia i powinien być zakończony do dnia 9 maja 2011 roku. Natomiast drugi etap umowy, który miał być zakończony do dnia 30 czerwca 2011 roku, obejmował świadczenie usług dźwigowych przy montażu 2 sztuk kompletnych elektrowni wiatrowych, a więc rozpoczynał się dopiero po rozładunku drugiej elektrowni, do którego w istocie nigdy nie doszło. Trudno byłoby bowiem uznać za zakończony pierwszy etap realizacji umowy w sytuacji, gdy przedmiotowe elementy elektrowni wiatrowej pozostawały nierozładowane na ciągnikach służących do ich przewozu.

Jak wynika z niespornych twierdzeń stron procesu do dnia 19 maja 2011 roku, kiedy to doszło do zatrzymania przez pozwaną przedmiotowej elektrowni, powód wpłacił łącznie na rzecz pozwanej kwotę 121.000 złotych, a zatem kwotę znacznie wyższą niż winien zapłacić zgodnie z harmonogramem umownym. Ponadto Sąd dał wiarę zeznaniom świadka M. K., z których wynika, iż przedstawiciel pozwanej spółki uzależniał wydanie powodowi elementów elektrowni nie z powodu zaległości płatniczych firmy (...) sp. z o.o., lecz w celu wywarcia przez M. K. presji na firmę (...)- kontrahenta pozwanej, aby zapłaciła pozwanej spółce zadłużenie z tytułu wcześniej realizowanych przez pozwaną na zlecenie tej firmy usług. Okoliczność tę pośrednio potwierdza również fakt załączenia do odpowiedzi na pozew faktury wystawionej w dniu 22 kwietnia 2011 roku na rzecz firmy (...) przez (...) 2 spółkę jawną I. W., L. W., A. W. - G., M. G. na kwotę 143.877,75 złotych (k. 84). W związku z powyższym nie sposób przychylić się do twierdzeń strony pozwanej, iż jedynym powodem niewydania elementów elektrowni były zaległości powodowej spółki wobec pozwanej, do których uiszczenia pozwana de facto nie wzywała.

Niespornym pozostaje fakt, że powód pismem z dnia 23 sierpnia 2011 roku odstąpił od umowy świadczenia usług żurawiami i zestawem, powołując się na § 2 ust. 1 umowy oraz wskazując, że żaden z poszczególnych etapów umowy nie został zakończony, a etap drugi nie został w ogóle rozpoczęty. Natomiast zgodnie z 494 k.c. odstąpienie od umowy oznacza, że umowa jest uważana za niezawartą, a strony zobowiązane są do zwrotu wszystkiego, co otrzymały. Nie pozbawia to prawa odstępującego do żądania naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Naprawienie szkody poniesionej przez odstępującego może nastąpić przez zapłatę zastrzeżonej kary umownej. Ułatwia ono dochodzenie należnej kompensaty (por. Z. Radwański, glosa do wyroku SN z 5 czerwca 2002 r., II CKN 701/00, OSP 2003, z. 10, poz. 124, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 listopada 2013 r., I ACa 752/13).

Odstąpienie od umowy nie jest ani nienależytym wykonaniem zobowiązania, ani niewykonaniem zobowiązania, lecz wykonaniem przez jedną ze stron stosunku obligacyjnego uprawnienia prawokształtującego, realizowanego na podstawie postanowienia zawartego w umowie wzajemnej albo wynikającego z przepisów ustawy oraz szczególnych, np. art. 560 § 1, art. 635, 636 § 1 i art. 640 k.c. Na potrzeby rozpoznania przedstawionego zagadnienia prawnego znaczenie mają te przepisy, które dotyczą uprawnienia do odstąpienia od umowy wzajemnej w następstwie okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi dłużnik, w szczególności zwłoki w wykonaniu zobowiązania (art. 491 i 492 k.c.) oraz niemożliwości jednego ze świadczeń wzajemnych wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność strona zobowiązana (art. 493 k.c.). W takich przypadkach dochodzi zazwyczaj do doznania szkody przez stronę, która skorzystała z uprawnienia do odstąpienia od umowy, co powoduje powstanie obowiązku dłużnika naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania (por. art. 494 k.c.). Obowiązek ten wiąże się więc z odpowiedzialnością dłużnika za niewykonanie zobowiązania wynikającego z umowy wzajemnej, od której druga strona odstąpiła w następstwie, poprzedzającego skorzystanie z tego uprawnienia prawokształtującego, niewłaściwego postępowania dłużnika, tj. zwłoki w wykonaniu zobowiązania albo doprowadzenia, z przyczyn za które dłużnik ponosi odpowiedzialność, do niemożliwości świadczenia. Uściślić należy, że w klauzulach umownych przewidujących karę umowną na wypadek odstąpienia od umowy nie chodzi o sankcję finansową wobec dłużnika z umowy wzajemnej za samo skorzystanie przez stronę przeciwną z uprawnienia do odstąpienia od umowy, lecz o karę w znaczeniu art. 483 § 1 k.c., której celem jest naprawienie szkody spowodowanej przez dłużnika niewykonaniem zobowiązania wynikającego z umowy, od której odstąpiono (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2012 r., III CZP 39/12, OSNC 2013/2/17, Prok.i Pr.-wkł. 2013/6/50, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1987 r., III CZP 82/86 ,OSNCP 1987, nr 12, poz. 189). Zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy można zatem traktować jako formę uproszczenia redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, które uprawniają stronę do odstąpienia od umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2007 r., III CSK 288/06, OSP 2009, nr 4, poz. 39, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r., V CSK 260/11, G.Prawna 2012/101/1).

Jeżeli więc w umowie przewidziano odrębną karę umowną w związku z odstąpieniem od umowy, to należy przyjąć, że tak określona kara miała rekompensować szkodę – w przewidywanym przez strony rozmiarze - jakiej dozna strona na skutek niewykonania zobowiązania w następstwie odstąpienia od umowy. Podstawą zastrzeżenia tej kary, co do wysokości, była określona kalkulacja hipotetycznej i specyficznej szkody, jaką poniesie strona w związku z niewykonaniem zobowiązania w następstwie odstąpienia od umowy. Wniosek ten jest tym bardziej uzasadniony, że strony, zastrzegając karę umowną na wypadek odstąpienia od umowy, mogą zróżnicować jej wysokość w zależności od przyczyn, które były przyczyną złożenia przez jedną z nich oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Jeżeli więc strony umowy wzajemnej przewidziały karę umowną w związku z odstąpieniem od umowy, nie różnicując jej wysokości w zależności od przyczyn, które spowodowały skorzystanie z tego uprawnienia prawokształtującego, należy przyjąć, że kara ta miała rekompensować całą szkodę, jakiej dozna strona na skutek niewykonania zobowiązania w następstwie odstąpienia od umowy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r., V CSK 260/11, G.Prawna 2012/101/1).

Skuteczne odstąpienie od umowy wzajemnej uregulowane w art. 491 k.c. wymaga od wierzyciela dokonania dwóch oddzielnych czynności. Pierwszą jest wyznaczenie odpowiedniego terminu do wykonania zobowiązania z zagrożeniem odstąpienia. Drugą czynnością jest złożenie samego oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy. Zwłoka w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, o której mowa w art. 491 § 1 i 2 k.c. odnosi się zarówno do zobowiązań określonych w umowie stron, jak również do zobowiązań określonych w przepisach, które mają zastosowanie do umowy łączącej strony (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2013 r., III CSK 62/13, LEX nr 1341683).

Powód wykazał (wbrew twierdzeniom pozwanej), że strona pozwana nie wykonała ani pierwszego, ani drugiego etapu umowy w całości - mimo wezwania do umożliwienia rozładunku z dnia 21 maja 2011 roku, w którym to powód wyznaczył termin 7 dni oraz zaznaczył, iż rozładunek elektrowni został wstrzymany bezpodstawnie, zaś powodowa spółka na bieżąco wywiązuje się ze wszystkich zobowiązań wynikających z umowy. Wobec braku odpowiedzi, powód kolejnym pismem z dnia 22 lipca 2011 roku wezwał stronę pozwaną do wykonania umowy, wyznaczając tym razem 14-dniowy termin na wykonanie zamówionych usług, pod rygorem odstąpienia od umowy. Wezwanie to również pozostało bez odpowiedzi, nadto powód nadal uniemożliwiał wykonanie umowy, wobec czego pismem z dnia 23 sierpnia 2011 roku powód odstąpił od umowy. Jak wskazano powyżej żaden z etapów umowy nie został zakończony, zaś etap drugi nie został nawet rozpoczęty mimo kierowanych uprzednio do pozwanej wezwań. Nadto w piśmie z dnia 22 grudnia 2011 roku powód skierował do pozwanej wezwanie przesądowe z żądaniem zwrotu bezpodstawnie przywłaszczonych ruchomości w postaci elementów elektrowni wiatrowej w terminie 3 dni pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego, co również nie przyniosło rezultatu.

W świetle przedstawionych wyżej okoliczności sprawy oraz przytoczonych przepisów należy stwierdzić, że powód skutecznie odstąpił od zawartej umowy z przyczyn leżących po stronie pozwanej, w związku z czym zrealizowało się jego uprawnienie do naliczenia pozwanej kar umownych wynikających z § 6 ust. 2 umowy, tj. w wysokości 50% wynagrodzenia za etap umowy, od którego odstąpiono. W § 5 ust. 1 umowy strony ustaliły łączne wynagrodzenie za wykonanie usługi (tj. obu etapów) w wysokości 222.000 zł, powiększone o należny podatek VAT (tj. 237.060 zł), zatem powodowi przysługuje tytułem kary umownej 50% tej kwoty- co daje kwotę 136.530 zł.

Ponadto w dniu 29 kwietnia 2011 roku powodowa spółka wpłaciła na rzecz pozwanej kwotę 75.000 zł tytułem zaliczki na poczet wykonania zleconych usług. Jednakże z uwagi na fakt skutecznego odstąpienia przez powoda od umowy, pozwana zobowiązana jest do zwrotu otrzymanej kwoty, zgodnie z treścią art. 494 k.c., który stanowi, iż strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć.

Należy nadmienić, że pozwana nie wykazała w toku postępowania, aby przysługiwało jej skuteczne względem powoda prawo wstrzymania się ze spełnieniem świadczenia, do którego była zobowiązana z mocy umowy zawartej z powodem – przetransportowania i montażu przedmiotowych elektrowni wiatrowych. Wbrew twierdzeniom zawartym w odpowiedzi na pozew powód w dacie zatrzymania przez pozwaną elektrowni wiatrowej nie posiadał wobec pozwanej wymagalnych zobowiązań wynikających z umowy łączącej strony, zatem w tym przypadku nie znajdzie zastosowania przepis art. 490 § 1 k.c., który przyznaje stronie zobowiązanej do wcześniejszego świadczenia uprawnienie do powstrzymania się z jego spełnieniem, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego lub nie da zabezpieczenia. Skorzystanie z tego uprawnienia uzależnione jest od zaistnienia dwóch okoliczności: 1) spełnienie świadczenia przez drugą stronę jest wątpliwe ze względu na jej stan majątkowy; 2) zobowiązany do wcześniejszego świadczenia w chwili zawarcia umowy nie wiedział o złym stanie majątkowym drugiej strony. Natomiast ciężar dowodu przesłanki złego stanu majątkowego drugiej strony ciąży na zobowiązanym do wcześniejszego świadczenia (vide: A. Olejniczak, Komentarz do art. 490 Kodeksu cywilnego, [w:] Kidyba A. (red.), Gawlik Z., Janiak A., Kozieł G., Olejniczak A., Pyrzyńska A., Sokołowski T., Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, opubl. LEX, 2014).

Bezpodstawność wstrzymania się przez pozwaną z wykonaniem umowy (rozładunkiem elementów elektrowni) została stwierdzona ww. prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 15 kwietnia 2014 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt X GC 344/13, który jak należy pamiętać z mocy art. 365 i 366 k.p.c. wiąże nie tylko strony obu postępowań ale i Sąd rozpoznający niniejszą sprawę i korzysta z powagi rzeczy osądzonej w zakresie stwierdzonego obowiązku wydania przez (...) spółkę jawnej z siedzibą w S. firmie (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. sporne rzeczy w postaci elementów elektrowni wiatrowej.

Sąd nie przychylił się również do twierdzeń pozwanej, iż wykonała ona w całości pierwszy etap umowy, a wskutek częściowej zapłaty przez powoda kwot objętych fakturami VAT nr (...) (...) i faktury proforma nr (...) (...) (bez podatku VAT) wstrzymała się ona z realizacją kolejnych czynności, co w ocenie pozwanej, przysługiwało jej na podstawie § 6 ust. 4 umowy. Odnosząc się do wskazanego postanowienia umownego należy wskazać, że celem zabezpieczenia płatności poszczególnych transz wykonawca (tj. pozwana) był co prawda uprawniony do wstrzymania się z realizacją kolejnych czynności w ramach świadczonych usług jednakże do momentu otrzymania zapłaty każdej z transz. Zauważyć trzeba, że o terminie płatności kolejnych transz nie decydowała jednostronnie pozwana, lecz kwestia ta została określona szczegółowo w § 5 ust. 2 umowy. Ponadto jak wskazano wyżej pierwszą transzę płatną w formie przedpłaty strona powodowa uiściła w dniu 29 kwietnia 2011 roku, a zatem w terminie wynikającym z przedmiotowej umowy. Druga transza miała być płatna po zakończeniu pierwszego etapu, natomiast jak ustalono w niniejszej sprawie do zakończenia pierwszego etapu nie doszło, a zatem pozwana nie była uprawniona do żądania zapłaty kolejnej z transz, a tym samym nie była uprawniona do wstrzymania się z realizacją kolejnych czynności w ramach świadczonych usług, ani tym bardziej do przewozu elektrowni wiatrowej do innej, nieznanej powodowi miejscowości.

W ocenie Sądu wstrzymania się pozwanej z wyładunkiem elementów elektrowni nie uzasadnia również podnoszony przez pozwaną argument braku zapłaty przez wspólnika powodowej spółki – tj. (...) sp. z o.o. kosztów dodatkowych związanych z transportem elektrowni wiatrowych, albowiem faktury VAT przedłożone przez pozwaną, związane z owymi kosztami dodatkowymi nie zostały wystawione przez pozwaną, a przez (...)2 spółkę jawną I. W., L. W., A. W.-G., M. G.. Ponadto jako nabywca nie został wskazany powód, lecz (...) sp. z o.o., która nie jest stroną niniejszego postępowania (k. 81, 82).

Jednocześnie, strona pozwana nie przedstawiła żadnej przekonującej argumentacji, podważającej ustalenia Sądu. Tymczasem to niewątpliwie w jej gestii pozostawało udowodnienie głoszonych twierdzeń. Pozwana nie wykazała przede wszystkim, że wykonała oba etapy umowy oraz że odstąpienie od umowy było następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.

Z powyższych względów Sąd uznał za zasadne zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 211.530,00 zł, na którą złożyły się:

- kwota 136.530 zł tytułem kary umownej wynikającej z § 6 ust. 2 umowy świadczenia usług żurawiami i zestawem, łączącej strony,

- kwota 75.000 zł tytułem zwrotu zaliczki uiszczonej przez powoda w dniu 29 kwietnia 2011 roku na rzecz pozwanej.

W zakresie odsetek ustawowych Sąd orzekł w oparciu o art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c., zasądzając je od dnia 16 maja 2013 roku, tj. od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanej odpisu pozwu w niniejszej sprawie (k. 50) wobec nieprzedstawienia przez powoda dowodów wcześniejszego doręczenia pozwanej odpisu pozwu bądź wezwań do zapłaty dochodzonej kwoty. Wobec tego Sąd oddalił powództwo w zakresie odsetek ustawowych liczonych od dnia wytoczenia powództwa.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zasądzając od pozwanej na rzecz powoda kwotę 25.126,18 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, zgodnie z przedłożonym spisem kosztów. Na koszty te złożyły się: opłata sądowa od pozwu w wysokości 10.577 zł, kwota 5.560 zł tytułem opłaty od zabezpieczenia, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, opłata skarbowa od substytucji udzielonej radcy prawnemu M. G. (3) w kwocie 17 zł, kwota 7.200 zł stanowiąca wynagrodzenie pełnomocnika procesowego ustalone w oparciu o § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu -Dz. U. z 2013, poz. 461 j.t.) oraz kwota 1.755,18 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdu pełnomocnika powoda do siedziby sądu (odbytej na trasie K.- Ł.), w związku ze stawiennictwem na rozprawach w dniu: 4 grudnia 2013 roku, 28 kwietnia 2014 roku, 3 września 2014 roku, 15 grudnia 2014 roku, 2 marca 2015 roku, 22 czerwca 2015 roku oraz 25 listopada 2015 roku, ustalona w oparciu o § 2 ust. 1 pkt 1) lit. b) Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 roku w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów nie będących własnością pracodawcy (Dz. U. z 2002 r., Nr 27, poz. 271 ze zm.).

Należy wskazać, że celowe i niezbędne koszty przejazdu profesjonalnego pełnomocnika strony w celu wzięcia udziału w rozprawie wchodzą w skład kosztów procesu w rozumieniu art. 98 § 1 i 3 k.p.c. (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 września 2014 r., I ACa 288/14, LEX nr 1511706). Nie jest przy tym wykluczone posłużenie się do ustalenia uzasadnionych wydatków kosztów przejazdu pełnomocnika strony samochodem osobowym tzw. kilometrówką, tj. na podstawie właściwych przepisów mających zastosowanie do rozliczeń kosztów podróży służbowych własnym pojazdem przez pracowników. Istota tych przepisów polega bowiem na określeniu pewnych zryczałtowanych kosztów przejazdu samochodem przy uwzględnieniu jego pojemności i aktualnych cen rynkowych paliw i kosztów eksploatacji pojazdu (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012 r., IV CZ 77/12, LEX nr 1288753) .

Zasada odpowiedzialności za wynik procesu jest naczelną zasadą w zakresie kosztów procesu przyjętą przez k.p.c. Zgodnie z tą zasadą powód wygrywający proces ma prawo żądać zwrotu także kosztów postępowania incydentalnego (vide: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 maja 2014 r., I ACz 762/14, LEX nr 1466888). Ponadto zgodnie z art. 109 § 2 k.p.c. przy ustalaniu kosztów poniesionych przez pełnomocnika, będącego adwokatem lub radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym - bierze się pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności przez niego podjęte w sprawie, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Uwzględnia się także celowość poniesionych kosztów oraz niezbędność ich poniesienia ze względu na charakter sprawy. Właściwy jest przy tym nie nakład pracy włożony przez pełnomocnika, ale tylko taki, który został rzeczywiście poniesiony i jednocześnie był niezbędny. Oznacza to, że w zasadzie wysokość kosztów przyznawanych stronie powinna odpowiadać wysokości kosztów rzeczywiście poniesionych i odzwierciedlonych w spisie (vide: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 sierpnia 2013 r., III AUz 129/13, LEX nr 1362718). Nadto oddalenie powództwa w zakresie odsetek ustawowych od dnia wytoczenia powództwa nie powoduje zmiany w zakresie zasądzenia kosztów procesu, albowiem ani do ustalania wysokości opłaty sądowej, ani też do ustalania wynagrodzenia pełnomocnika nie dolicza się wartości należności ubocznych, gdyż wyznacznikiem dla obliczenia kosztów procesu jest zawsze należność główna stanowiąca wartość przedmiotu sporu (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 29 maja 2014 r., I ACa 805/13).

Z/ Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanej

2016-01-24