Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Alicja Sołowińska (spr.)

Sędziowie: SA Sławomir Bagiński

SO del. Elżbieta Rosłoń

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 stycznia 2016 r. w B.

sprawy z odwołania I. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 3 kwietnia 2015 r. sygn. akt IV U 208/15

oddala apelację.

sygn. akt III AUa 784/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 3 listopada 2014 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 ze. zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił I. O. prawa do emerytury. Organ rentowy stwierdził, że na dzień 1 stycznia 1999 roku nie udowodniła ona wymaganego, co najmniej 15-letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, zaś jedynie okres 14 lat, 9 miesięcy i 10 dni oraz jest członkiem OFE i nie wniosła o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE za pośrednictwem zakładu na dochody budżetu państwa.

I. O. w odwołaniu od powyższej decyzji domagała się jej zmiany i przyznania prawa do emerytury.

Sąd Okręgowy w Olsztynie po rozpoznaniu powyższego odwołania, wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2015 roku zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał I. O. prawo do emerytury od dnia 1 listopada 2014 roku, zaliczając wnioskodawczyni okresy zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w S. od dnia 21 lutego 1978 roku do dnia 30 sierpnia 1988 roku, od dnia 25 listopada 1992 roku do dnia 31 maja 1994 roku oraz od dnia 1 czerwca 1994 roku do dnia 30 września 1997 roku jako pracę w szczególnych warunkach. Z ustaleń Sądu I instancji wynikało, że I. O. urodziła się w dniu (...), zatem podstawą ubiegania się przez nią o prawo do emerytury jest przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Poza sporem pozostawało to, że wnioskodawczyni na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymuje się wymaganym ponad 20-letnim ogólnym stażem ubezpieczeniowym, przekazała środki zgromadzone w OFE na dochody budżetu państwa oraz ukończyła 55-ty rok życia. Przedmiotem sporu było zaś to, czy wnioskodawczyni wykazała 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Na okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach I. O. przedłożyła świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 31 maja 1998 roku wystawione przez syndyka masy upadłości (...) S. A. w S., z którego wynikało, że w okresie od dnia 21 lutego 1978 roku do dnia 31 maja 1998 roku była zatrudniona w Przedsiębiorstwie (...) w S. i w okresach od dnia 21 lutego 1978 roku do dnia 30 sierpnia 1988 roku (na stanowisku pomoc przędzarza, przędzarz), od dnia 25 listopada 1992 roku do dnia 31 maja 1994 roku (na stanowisku przędzarz) oraz od dnia 1 czerwca 1994 roku do dnia 30 września 1997 roku (na stanowisku pomocnika w wydziale – asenizatora) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę przy obróbce surowców włókienniczych w przemyśle lekkim, tj. pracę wymienioną w dziale VII, poz. 1 pkt 9 i 10 wykazu A, stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Przemysłu Nr 7 z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu lekkiego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. nie kwestionował szczególnych warunków wyżej wykonywanych prac, ale odliczył wnioskodawczyni od okresu pracy w warunkach szczególnych okresy pobierania przez wnioskodawczynię zasiłków chorobowych po dniu 14 listopada 1991 roku, wskazane w zaświadczeniu z dnia 30 maja 1998 roku, tj. okresy: od dnia 22 marca 1993 roku do dnia 26 marca 1993 roku, od dnia 10 czerwca 1994 roku do dnia 22 czerwca 1994 roku, od dnia 27 lutego 1995 roku do dnia 5 lipca 1995 roku, od dnia 5 grudnia 1995 roku do dnia 8 grudnia 1995 roku, od dnia 11 grudnia 1995 roku do dnia 22 grudnia 1995 roku, od dnia 27 grudnia 1995 roku do dnia 16 stycznia 1996 roku, od dnia 14 października 1996 roku do dnia 30 października 1996 roku, od dnia 20 listopada 1996 roku do dnia 25 listopada 1996 roku, od dna 15 maja 1997 roku do dnia 28 maja 1997 roku, od dnia 17 marca 1998 roku do dnia 28 marca 1998 roku oraz od dnia 11 maja 1998 roku do dnia 30 maja 1998 roku oraz okres korzystania z urlopu wychowawczego od dnia 31 sierpnia 1988 roku do dnia 24 listopada 1992 roku. Po odliczeniu w/w okresów staż pracy wnioskodawczyni w warunkach szczególnych uznany przez organ rentowy wyniósł 14 lat, 9 miesięcy i 10 dni. Natomiast uwzględnienie powyższych okresów pobierania zasiłków chorobowych do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach powodowałoby, iż wnioskodawczyni legitymowałaby się wymaganym 15-letnim stażem pracy w takich warunkach. Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności stwierdził, że zachodzą przesłanki do merytorycznego rozpoznania odwołania I. O. od decyzji ZUS z dnia 3 listopada 2014 roku, mimo tego, iż zostało ono złożone z przekroczeniem terminu do jego wniesienia. W dalszej kolejności Sąd I instancji wskazał, że - w jego ocenie - stanowisko organu rentowego w kwestii sposobu ustalenia stażu pracy wnioskodawczyni w szczególnych warunkach jest nieprawidłowe. Sąd podniósł, iż zgodnie z treścią art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 roku wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Interpretując powyższy przepis Sąd Okręgowy stwierdził, że z uwagi na fakt, iż wszedł on w życie w dniu 1 lipca 2004 roku, określona w nim zasada nie może mieć zastosowania do sytuacji wnioskodawczyni, w odniesieniu do której oceniamy, czy spełniła warunki dotyczące stażu pracy (zarówno ogólnego jak i stażu pracy w szczególnych warunkach) na koniec grudnia 1998 roku. W powyższym zakresie Sąd Okręgowy powołał się na ugruntowane stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone m.in. w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 lipca 2011 roku w sprawie o sygn. akt I UK 12/11 (lex numer 989126). Mając powyższe na względzie Sąd I instancji wskazał, że staż pracy w szczególnych warunkach wnioskodawczyni winien być ustalony z uwzględnieniem w/w okresów pobierania zasiłków chorobowych. Powyższe doprowadziło do przyjęcia, iż wnioskodawczyni na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymuje się ponad 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, a zatem spełnia kwestionowaną przez ZUS przesłankę konieczną do nabycia prawa do świadczenia. Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 184 ust. 1 pkt 1 oraz art. 32 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 2 ust. 1 oraz § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez błędną wykładnię polegającą na zaliczeniu do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów niezdolności do pracy, w których ubezpieczona pobierała zasiłek chorobowy, tj. od dnia 22 marca 1993 roku do dnia 26 marca 1993 roku, od dnia 10 czerwca 1994 roku do dnia 22 czerwca 1994 roku, od dnia 27 lutego 1995 roku do dnia 5 lipca 1995 roku, od dnia 5 grudnia 1995 roku do dnia 8 grudnia 1995 roku, od dnia 11 grudnia 1995 roku do dnia 22 grudnia 1995 roku, od dnia 27 grudnia 1995 roku do dnia 16 stycznia 1996 roku, od dnia 14 października 1996 roku do dnia 30 października 1996 roku, od dnia 20 listopada 1996 roku do dnia 25 listopada 1996 roku, od dna 15 maja 1997 roku do dnia 28 maja 1997 roku, od dnia 17 marca 1998 roku do dnia 28 marca 1998 roku oraz od dnia 11 maja 1998 roku do dnia 30 maja 1998 roku, a w konsekwencji uznanie, że wnioskodawczyni legitymuje się co najmniej 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, a tym samym spełnia wszystkie przesłanki do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury od dnia 1 listopada 2014 roku.

Wskazując na powyższe organ rentowy domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia odwołania, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz właściwie zastosował przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne oraz wykładnię przepisów przedstawioną w motywach zaskarżonego wyroku.

Warunkami nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach określonymi w art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym są: ukończenie przez kobietę 55-go roku życia, udowodnienie na dzień 1 stycznia 1999 roku 20-letniego ogólnego stażu pracy i 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych, nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem organu rentowego na dochody budżetu państwa.

W rozpoznawanej sprawie sporny był tylko jeden z w/w warunków niezbędnych do nabycia prawa do emerytury, tj. warunek legitymowania się co najmniej 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach.

I. O. przedłożyła świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach datowane na dzień 31 maja 1998 roku, w którym syndyk masy upadłości (...) S. A. w S. potwierdził, że w okresach od dnia 21 lutego 1978 roku do dnia 30 sierpnia 1988 roku (na stanowisku pomoc przędzarza, przędzarz), od dnia 25 listopada 1992 roku do dnia 31 maja 1994 roku (na stanowisku przędzarz) oraz od dnia 1 czerwca 1994 roku do dnia 30 września 1997 roku (na stanowisku pomocnika w wydziale – asenizatora) wnioskodawczyni wykonywała pracę w szczególnych warunkach, o jakiej mowa w dziale VII, poz. 1 pkt 9 i 10 wykazu A, stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Przemysłu Nr 7 z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu lekkiego (k. 7 tomu II akt ZUS).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie kwestionował wynikających z powyższego świadectwa okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach w Przedsiębiorstwie (...) w S. tyle, że z okresów tych wyłączył szereg okresów pobierania przez wnioskodawczynię zasiłku chorobowego, wyszczególnionych w zaświadczeniu z dnia 30 maja 1998 roku (od dnia 22 marca 1993 roku do dnia 26 marca 1993 roku, od dnia 10 czerwca 1994 roku do dnia 22 czerwca 1994 roku, od dnia 27 lutego 1995 roku do dnia 5 lipca 1995 roku, od dnia 5 grudnia 1995 roku do dnia 8 grudnia 1995 roku, od dnia 11 grudnia 1995 roku do dnia 22 grudnia 1995 roku, od dnia 27 grudnia 1995 roku do dnia 16 stycznia 1996 roku, od dnia 14 października 1996 roku do dnia 30 października 1996 roku, od dnia 20 listopada 1996 roku do dnia 25 listopada 1996 roku, od dna 15 maja 1997 roku do dnia 28 maja 1997 roku, od dnia 17 marca 1998 roku do dnia 28 marca 1998 roku oraz od dnia 11 maja 1998 roku do dnia 30 maja 1998 roku), z powołaniem się na treść przepisu art. 32 ust. 1a pkt 1 w/w ustawy. Skutkowało to uznaniem przez organ rentowy, iż wnioskodawczyni nie legitymuje się wymaganym 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach.

Wyjaśnienia wymagało zatem, czy do stażu pracy wnioskodawczyni w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy, należy uwzględnić okresy niewykonywania pracy (przypadające w okresie od dnia 14 listopada 1991 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku), za które wnioskodawczyni otrzymała wynagrodzenie bądź świadczenie z ubezpieczenia społecznego z tytułu choroby i macierzyństwa.

Zgodnie z przepisem art. 32 ust. 1a pkt 1 w/w ustawy przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 roku wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Ust. 1a powyższego przepisu został dodany ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004 roku, Nr 121, poz. 1264), która weszła w życie z dniem 1 lipca 2004 roku.

Sąd Apelacyjny nie podziela zawartego w apelacji poglądu organu rentowego, iż Sąd I instancji wydając zaskarżony wyrok dokonał błędnej wykładni przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 ust. 1 pkt 1 i art. 32 ust. 1a w/w ustawy w związku z przepisami w/w rozporządzenia.

Zdaniem Sądu II instancji, Sąd ten prawidłowo uznał, że skoro wnioskodawczyni do dnia 1 stycznia 1999 roku osiągnęła 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy, to wyłączone jest ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu przez nią wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących od dnia 1 lipca 2004 roku.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sądu I instancji. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 313/09 (OSNP 2011/19-20/260, lex numer 987667), istota omawianego zagadnienia prawnego sprowadza się do określenia wzajemnego stosunku przepisów art. 184 i 32 ust. 1a w/w ustawy i dotyczy funkcjonowania zasady lex posterior derogat priori w obliczu ochrony praw nabytych. Problem ten zarysował się w związku ze zmianami wprowadzonymi do art. 32 w/w ustawy, określającego warunki nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, na skutek dodania przepisu ust. 1a, co uczyniono ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie z dniem 1 lipca 2004 roku. Ustawodawca, wprowadzając zmiany pojęcia „zatrudnienia w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze”, nie uchwalił przepisów międzyczasowych, w związku z czym zakres stosowania art. 32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych był przedmiotem skargi konstytucyjnej opartej na zarzucie jego niezgodności z art. 2 i 32 ust. 1 Konstytucji RP. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 10 lipca 2008 roku w sprawie o sygn. akt K 33/06 (OTK-A 2008/6/106, lex numer 400867) wskazał, iż ustawodawca, wprowadzając do art. 32 w/w ustawy nowy ust. 1a nie zawarł przepisów intertemporalnych, tym samym wprowadzona modyfikacja może mieć zastosowanie tylko wobec osób, które nabyły prawo do wcześniejszej emerytury dopiero po wejściu w życie tej nowelizacji. W takiej sytuacji nie można mówić o naruszeniu praw nabytych, ponieważ kwestionowany przepis nie ma zastosowania wobec osób, które przed jego wejściem w życie nabyły prawo do wcześniejszej emerytury na warunkach art. 32 w/w ustawy. W przypadku tych osób organ rentowy wydał już decyzję potwierdzającą nabycie tego prawa na starych zasadach, a żaden przepis ustawy nowelizującej nie upoważnia do zmiany tych decyzji. Natomiast przyjęty w nowej zasadzie zakaz zaliczania do okresu zatrudnienia okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po 14 listopada 1991 roku wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, jest wyrazem skorzystania przez ustawodawcę ze swobody w regulowaniu stosunków prawnych. W tym przypadku ustawodawca odniósł się do momentu wejścia w życie ustawy wprowadzającej rozróżnienie w okresach zatrudnienia na okresy składkowe i nieskładkowe (15 listopada 1991 roku wejście w życie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent).

Jak podniósł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 313/09 rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego nie budzi wątpliwości w zakresie, w którym odnosi się do stosunków powstałych po dniu 1 lipca 2004 roku oraz stosunków zamkniętych, zakończonych nabyciem prawa przed tym dniem. Konieczne jest jednak wskazanie, że w efekcie wprowadzenia ustawą zmieniającą z dnia 20 kwietnia 2004 roku nowych zasad ustalania okresów przebytych w ubezpieczeniu, wynikających z dodanego z dniem 1 lipca 2004 roku art. 32 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wyłączającego pewne okresy ze stażu pracy w szczególnych warunkach, można wyróżnić pracowników, którzy nabyli prawo do emerytury z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych przed dniem 1 lipca 2004 roku, po tym dniu, oraz pracowników będących w dniu 1 lipca 2004 roku w trakcie nabywania prawa, a w szczególności tych, którzy wypełnili warunki określone w art. 184 ustawy. Dostrzeżenie tej kategorii uprawnionych nakazuje uwzględnić aspekt ochrony istniejących w dniu 1 lipca 2004 roku praw tymczasowych tych osób, zagwarantowanych w powołanym przepisie i prowadzących do nabycia prawa do emerytury. W dalszej kolejności wyjaśnił, iż w art. 184 w/w ustawy, obejmującym stany faktyczne zastane w dniu jego wejścia w życie, ustawodawca, który nie zróżnicował przesłanek nabycia prawa do emerytury przez osoby wykonujące pracę w warunkach szczególnych w zależności od daty ich urodzenia, a w efekcie daty osiągnięcia odpowiedniego wieku (art. 32 i art. 46 w/w ustawy), w tym jednym wypadku osobno i w sposób szczególny uregulował sytuację prawną ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku i osobom, które w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) wykazały okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy określony w art. 27 w/w ustawy (co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), zagwarantował prawo nabycia emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 w/w ustawy. Dodatkowo, co jest oczywiste dla tej grupy wiekowej, postawił warunek nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego, a także rozwiązania stosunku pracy. Jak wynika z wypowiedzi posła sprawozdawcy projektu ustawy, celem wymienionego przepisu było utrzymanie uprawnień emerytalnych dla wszystkich, którzy w chwili wejścia w życie ustawy spełniają warunki przejścia na emeryturę, z wyjątkiem wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32 w/w ustawy. Doniosłość i racja przytoczonej regulacji została dostrzeżona przez Sąd Najwyższy, który uznał art. 184 w/w ustawy za samoistną podstawę prawa do emerytury w oderwaniu od chwili osiągnięcia wieku emerytalnego (por. uchwałę z dnia 8 lutego 2007 r., II UZP 14/06, OSNP 2007 nr 13-14, poz. 199; wyrok dnia 18 lipca 2007 r., I UK 62/07, OSNP 2008 nr 17-18, poz. 269). W dalszej części swego wywodu Sąd Najwyższy stwierdził, iż przyjęte w art. 32 ust. 1a w/w ustawy różnicowanie okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach nawiązuje do daty wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 roku o rewaloryzacji emerytury i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1991 roku, Nr 107, poz. 450 ze zm.), w której poprzednia definicja okresu pracy w szczególnych warunkach pozostała niezmieniona. Okres tej pracy obejmował zarówno okresy składkowe, jak i okresy nieskładkowe, jeżeli mieściły się one w okresie wykonywania pracy zgodnie z umową o pracę. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 listopada 2003 r., III UZP 10/03 (OSNP 2004 nr 5, poz. 87), stwierdzając, że do okresu pracy w szczególnych warunkach wlicza się okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania stosunku pracy przypadające po dniu wejścia w życie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent. W konsekwencji utrwalił się w judykaturze pogląd, że w art. 32 ust. 1a ustawodawca wprowadził istotną zmianę w stanie prawnym, w którym niemożliwe było w drodze wykładni ustalenie zasady pomijania w okresie ubezpieczenia okresów niezdolności do pracy z powodu choroby, oraz że art. 32 ust. 1 ustawy nie ma zastosowania do oceny nabycia prawa do emerytury przed dniem 1 lipca 2004 roku (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2005 r., II UK 219/04, OSNP 2005 nr 22, poz. 361 oraz II UK 215/04, OSNP 2005 nr 22, poz. 360 oraz z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, niepublikowany). Problem zaliczania do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów wcześniejszych (okresów zatrudnienia), sprzed 15 listopada 1991 roku, ustawodawca rozstrzygnął przez wyłączenie ich z regulacji art. 32 ust. 1a ustawy. W tej sytuacji pogląd, że zastosowanie art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy emerytalnej do osób, które przed dniem 1 lipca 2004 roku nie spełniły wszystkich warunków nabycia prawa do wcześniejszej emerytury nie narusza konstytucyjnych zasad równości i sprawiedliwości społecznej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 328 i z dnia 21 maja 2009 r., II UK 370/08, niepublikowany), można uznać za trafny tylko jako rozumiany w ten sposób, że chodzi o „wszystkie warunki” przewidziane w art. 184 ustawy. Zdaniem Sądu Najwyższego, wymaganie od osób, które spełniły w dniu 1 stycznia 1999 roku warunki dotyczące stażu ubezpieczenia, dodatkowo warunku osiągnięcia przed dniem 1 lipca 2004 roku przewidzianego w art. 32 i 46 ustawy wieku należy uznać za zbyt daleko idące, pomijające ochronę prawa tymczasowego, ukierunkowanego na przyszłe świadczenia, co trafnie wykazano w piśmiennictwie. Sytuacja osób wymienionych w art. 184, opisywana w doktrynie jako ekspektatywa prawa podmiotowego, polega właśnie na spełnieniu się tylko części stanu faktycznego koniecznego do nabycia prawa, które poprzedza i zabezpiecza przyszłe prawo podmiotowe. Uwzględnianie ochrony praw w trakcie nabywania, aprobowane i wskazywane w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (por. wyrok z dnia 3 października 2002 r., A. P., sprawa C-347/00, (...) 2002 s. I- (...)), znajdowało wyraz także w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. uchwałę składu siedmiu sędziów z dnia 27 kwietnia 2000 r., III ZP 2/00, OSNAPiUS 2000 nr 16, poz. 620 oraz wyroki: z dnia 4 grudnia 2003 r., I PK 111/03, OSNP 2004 nr 21, poz. 368; z dnia 24 września 2004 r., II PK 25/04, OSNP 2005 nr 10, poz. 141 i wcześniejszy z dnia 19 listopada 1993 r., II URN 47/93, OSNCP 1994 nr 5, poz. 117). Także Trybunał Konstytucyjny stosunkom tym niejednokrotnie dawał ochronę, jeżeli miały postać ekspektatywy maksymalnie ukształtowanej, czyli sytuacji prawnej, która spełnia zasadniczo wszystkie przesłanki ustawowe nabycia prawa do emerytury pod rządami dawnej ustawy, bez względu na stosunek do niej ustaw późniejszych. Trybunał uznawał je za postaci praw podmiotowych, do których znajduje zastosowanie ochrona praw nabytych (por. wyroki z dnia 30 listopada 1988 r., K 1/88, OTK 1988 nr 1, poz. 6; z dnia 22 czerwca 1999 r., K 5/99, OTK 1999 nr 5, poz. 100; z dnia 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK 1998 nr 7, poz. 114 i przede wszystkim orzeczenie z dnia 11 lutego 1992 r., K 14/91, OTK 1992 nr 1, poz. 7). Uwzględniając zaś że ochrona ekspektatywy może wynikać z jej istoty, lecz także zyskiwać wzmocnienie w prawie, należy stwierdzić, że funkcję takiego wzmocnienia spełnił art. 184 ustawy o emeryturach i rentach wobec pozostających w toku stosunków nabywania prawa do emerytury z tytułu wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 roku. W przepisie tym ustawodawca utrwalił sytuację osób, które w dniu wejścia w życie ustawy wypełniły warunki stażu szczególnego i ogólnego i zadeklarował ich przyszłe prawo do emerytury w wieku wcześniejszym. Przez wydanie tego przepisu nastąpił stan związania, tj. zobowiązania się przez Państwo do powstrzymania się od jakiejkolwiek ingerencji w istniejące prawo tymczasowe. Wobec tego przewidziana w ustawie ekspektatywa prawa do emerytury nie mogła wygasnąć na skutek nowej regulacji ustalania stażu zatrudnienia. Gwarancji przyszłego prawa do emerytury złożonej wobec osób, o których mowa w art. 184 ustawy, ustawodawca nie mógł już naruszyć przez ustalenie innego sposobu wyliczenia ich stażu ubezpieczenia. Stąd ocena, że wykazanie w dniu 1 stycznia 1999 roku określonego w art. 184 ustawy okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 roku. Pogląd ten wzmacnia treść art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej, odsyłająca w zakresie warunków emerytalnych do przepisów dotychczasowych (obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1999 roku).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, poczynione przez Sąd Najwyższy wywody w sposób pełny i wyczerpujący rozstrzygają kwestię relacji przepisów art. 184 oraz art. 32 ust. 1a w/w ustawy. Tożsame stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 lipca 2011 roku w sprawie o sygn. akt I UK 12/11, lex numer 989126, przytoczonym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sądu I instancji, jak również Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 22 stycznia 2013 roku w sprawie o sygn. akt III AUa 997/12, lex numer 1267193.

Reasumując, Sąd II instancji podziela stanowisko Sądu Okręgowego, iż osiągnięcie przez ubezpieczonego do dnia 1 stycznia 1999 roku 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 w/w ustawy wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnieciu wieku emerytalnego (które nastąpiło po dniu 1 lipca 2004 roku) według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a w/w ustawy, obowiązujących od dnia 1 lipca 2004 roku.

Tym samym niezasadne było stanowisko skarżącego organu rentowego w przedmiocie wyłączenia wnioskodawczyni ze stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach w Przedsiębiorstwie (...) w S. okresów pobierania zasiłku chorobowego szczegółowo wskazanych w zaświadczeniu z dnia 30 maja 1998 roku, przypadających w okresie po dniu 14 listopada 1991 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku. Niewyłączenie tych okresów skutkuje natomiast uznaniem, że I. O. legitymuje się w dacie 31 grudnia 1998 roku stażem pracy w takich warunkach w wymiarze co najmniej 15 lat, a zatem spełnia sporną przesłankę konieczną do uzyskania prawa do dochodzonego świadczenia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny jak w sentencji wyroku orzekł na podstawie art. 385 k.p.c.

A.K.