Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 lutego 2016 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2016 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa B. T. i J. T.

przeciwko M. K. (1)

o wydanie

ze skargi M. K. (1) o wznowienie postępowania w sprawie

II Ca 483/14 zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego

w Białymstoku z dnia 27 czerwca 2014 roku

postanawia:

odrzucić skargę.

UZASADNIENIE

Pozwany M. K. (1) złożył skargę o wznowienie postępowania w sprawie II Ca 483/14 zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 27 czerwca 2014 roku oraz w poprzedzającej sprawie I C 720/13 zakończonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 16 grudnia 2013 roku.

Skarżący wnosząc o wznowienie postępowania wskazał na wykrycie przez niego okoliczności faktycznych i środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których nie mógł on skorzystać w toku w/w spraw toczących się przed Sądem Rejonowy w Bielsku Podlaskim i Sądem Okręgowym w Białymstoku. Skarżący wskazał też na oparcie obydwu wymienionych na wstępie wyroków podrobionym dokumencie w postaci aktu własności ziemi z dnia 30 grudnia 1974 roku (...), stwierdzającym nabycie przez rodzeństwo K. B. i W. B. w równych częściach prawa własności zabudowanego gospodarstwa rolnego, położonego w miejscowości K., gm. D., składającego się m.in. z działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...). W dalszej kolejności M. K. (1) podał, że postanowieniem Komendy Powiatowej Policji w S. z dnia 14 lipca 2015 roku w sprawie (...)odmówiono wszczęcia dochodzenia w sprawie dokonanego przed dniem 26 marca 1999 roku w Starostwie Powiatowym w S. paserstwa komputerowego w ten sposób, że sprawca za pomocą programu komputerowego dopisał do aktu w/w aktu własności ziemi działkę nr (...), przez co umożliwił rodzinie B. niebędących faktycznie właścicielami tej działki nabycie spadku po K. B. i jej sprzedanie, czym działał na szkodę M. i M. K. (2), tj. o czyn z art. 293 § 1 kk w zw. z art. 291 § 1 kk – z uwagi na fakt, że czynu nie popełniono (art. 17 § 1 pkt 1 kpk). Sąd Rejonowy w B.Wydział Karny (...)po rozpoznaniu zażalenia M. i M. K. (2) – postanowieniem z dnia 16 września 2015 roku w sprawie (...)zmienił zaskarżonego postanowienie w ten sposób, że za podstawę odmowy wszczęcia dochodzenia przyjął przedawnienie karalności czynu (art. 17 § 1 pkt 6 kpk). Zdaniem skarżącego Sąd ten uznał tym, że doszło do popełnienia opisywanego wyżej przestępstwa, co uzasadnia wznowienie postępowania w podanej na wstępie sprawie, przy czym za datę początkową trzymiesięcznego terminu na złożenie skargi w tym przedmiocie podał on dzień 16 września 2015 roku (datę wydania postanowienia w sprawie (...)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Skarga podlegała odrzuceniu.

W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga, że skarga o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia służącym wzruszeniu prawomocnych orzeczeń. Nadzwyczajny charakter tego środka prawnego skierowanego przeciwko prawomocnemu orzeczeniu powoduje, że wznowienie postępowania sądowego może nastąpić wyłącznie z powodów określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Przepisy art. 401, 401 ¹ i 403 kpc wymieniając podstawy wznowienia postępowania tworzą zamknięty katalog. W związku z tym, oparcie skargi na innych podstawach niż wymienione w tych przepisach jest niedopuszczalne.

Przed przystąpieniem do merytorycznego rozpoznawania skargi o wznowienie postępowania Sąd bada, czy zostały spełnione konieczne warunki umożliwiające jej rozpoznanie. Sąd ustala przede wszystkim, czy skarga została wniesiona w ustawowym terminie oraz czy skarga oparta jest na ustawowych podstawach. Sprawdzeniu przez Sąd podlega nie tylko fakt, czy strona powołała w piśmie procesowym odpowiedni przepis dotyczący wznowienia postępowania, ale również przytoczenie takich okoliczności, które uzasadniałyby jego powołanie (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 października 1999 roku, I PKN 671/99 – OSNAPiUS 2001/19/588; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1999 roku, III AO 5/99 – OSNAPiUS 2000/14/564; wyrok Sadu Najwyższego z dnia 16 maja 2007 roku, w sprawie III CSK 56/07, Lex 334985). Zdaniem Sądu Okręgowego warto też zaznaczyć, że warunkiem rozpatrywania zasadności skargi jest spełnienie warunków określonych w art. 410 § 1 kpc. Brak któregokolwiek z nich sprawia, że merytoryczne rozpoznanie skargi jest niemożliwe i skarga taka podlega odrzuceniu.

Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności niniejszej sprawy należy zauważyć, że pozwany M. K. (1) składając skargę o wznowienie postępowania w sprawie II Ca 483/14, dotyczącej wydania nieruchomości i zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 27 czerwca 2014 roku, powoływał się w istocie na dwie podstawy. Po pierwsze, skarżący, precyzując swe stanowisko na rozprawie dniu 18 lutego 2016 roku, wskazywał na wykrycie nowych okoliczności faktycznych i środków dowodowych w postaci opisanych wyżej szczegółowo postanowień: Komendy Powiatowej Policji w S. z dnia 14 lipca 2015 roku w sprawie (...) oraz Sądu Rejonowego w B. Wydziału Karnego (...)z dnia 16 września 2015 roku w sprawie (...). W tym zakresie trudno jednak zdaniem Sądu Okręgowego pominąć, że skarżący powołał się na takie okoliczności, które nie spełniają przesłanek przewidzianych w art. 403 § 2 kpc. Zgodnie bowiem z tym przepisem, można żądać wznowienia postępowania w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Tym samym generalnie za nowe okoliczności (czy środki dowodowe) uważa się tylko takie, które choć istniały w dacie zakończenia wznawianego postępowania, to jednak nie mogły zostać użyte przez skarżącego. Innymi słowy, „podstawą wznowienia mogą być takie okoliczności faktyczne lub środki dowodowe, które istniały przed wydaniem prawomocnego wyroku, lecz były stronie nieznane lub strona nie miała do nich dostępu. Mowa jest tu bowiem o późniejszym wykryciu, a nie o późniejszym zaistnieniu nowych okoliczności lub wystawieniu nowych dokumentów czy też powstaniu innych nowych dowodów” (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 stycznia 2015 roku, II UZ 70/14, Lex nr 1656502). Co więcej, „wykryte nowe okoliczności faktyczne lub środki dowodowe są podstawą do wznowienia postępowania, o ile mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy. Konieczne jest więc wskazanie w skardze o wznowienie, na czym taki wpływ miałby polegać (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 02 października 2015 roku, II CZ 65/15, Lex nr 1816590).

W świetle przesłanek wynikających z cytowanego wyżej art. 403 § 2 kpc jest zatem zdaniem Sądu Okręgowego oczywiste, że nowymi okolicznościami lub środkami dowodowymi mogą być tylko te, które istniały najpóźniej w dacie wydania merytorycznego orzeczenia przez Sąd Okręgowy w Białymstoku w sprawie II Ca 483/14, a więc w dniu 27 czerwca 2014 roku. Tymczasem skarżący powoływał się na postanowienia z dat późniejszych (odpowiednio: 14 lipca 2015 roku i 16 września 2015 roku), które nie mogły służyć tym samym za podstawę wznowienia, jako że skarżący siłą rzeczy nie mógł ich użyć w postępowaniu objętym obecnie skargą o wznowienie. W ocenie Sądu Okręgowego należy też zauważyć, że skarżący nie wykazał, jaki wpływ na wynik sprawy mogłyby ewentualnie wywrzeć oba przywołane wyżej postanowienia. Co do zasady bowiem postępowanie karne nie może być wszczęte lub podlega umorzeniu wówczas, gdy sąd (lub organ prowadzący postępowanie przygotowawcze) stwierdza w toku postępowania, że nastąpiło przedawnienie karalności. Wynika to bezpośrednio z art. 17 § 1 pkt kpk. W takiej sytuacji sąd nie może wydać ani wyroku skazującego, ani też wyroku uniewinniającego. Przedawnienie ścigania jest bowiem przesłanką procesową bezwzględnie ujemną, stąd też jej wystąpienie powoduje konieczność wydania orzeczenia umarzającego postępowanie. Ponieważ zaś umorzenie postępowania karnego w opisywanych wyżej okolicznościach może nastąpić również w sytuacji, gdy oskarżony nie dopuścił się przestępstwa lub gdy czynu zabronionego w ogóle nie popełniono, brak jest podstaw do twierdzenia, że sam fakt wydania postanowienia o umorzeniu postępowania lub też – jak w niniejszej sprawie – o odmowie wszczęcia postępowania z uwagi na przedawnienie karalności automatycznie przesądza o zaistnieniu przestępstwa. Wynika to też zresztą z uzasadnienia postanowienia Sądu Rejonowego w B.Wydziału Karnego (...)z dnia 16 września 2015 roku w sprawie (...), w którym wskazano m.in., że sprawdzenie w toku postępowania faktów wskazanych w złożonym przez M. K. (1) zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa nie dostarczyło dostatecznych podstaw do wszczęcia dochodzenia /k. 17v/. W konsekwencji, jak już zatem wspomniano, dokumenty, na które powoływał się obecnie skarżący, nie mogą być uznane za nowe okoliczności faktyczne lub środki dowodowe w rozumieniu art. 403 § 2 kpc, przy czym nie ma też zdaniem Sądu Okręgowego podstaw do stwierdzenia, że dokumenty te istotnie miałyby wpływ na wynik sprawy.

Druga podstawa skargi o wznowienie postępowania została przez M. K. (1) oparta na treści art. 403 § 1 pkt 1 kpc, zgodnie z którym można żądać wznowienia na tej podstawie, że wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym […]. Warte zaznaczenia jest, że podstawę wznowienia określoną w tym przepisie należy ściśle wiązać z art. 270 § 1 kk. Obejmuje więc ona tylko sytuację, w której podrobienie dokumentu polega na tym, że dokument zostaje sporządzony przez kogoś innego, niż ten, kto widnieje jako wystawca, natomiast przerobienie dokumentu oznacza nadanie mu treści innej, niż pierwotna przez osobę do tego uprawnioną (tak SN w postanowieniu z dnia 07 maja 2015 roku, II CZ 24/15, Lex nr 1733671). Zdaniem skarżącego dokumentem objętym dyspozycją art. 270 kk miał być akt własności ziemi z dnia 30 grudnia 1974 roku w sprawie (...), stwierdzający nabycie przez rodzeństwo K. B. i W. B. w równych częściach prawa własności zabudowanego gospodarstwa rolnego, położonego w miejscowości K., gm. D., składającego się m.in. z działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), co do której tytuł własności przysługuje obecnie powodom J. T. i B. T.. Według skarżącego dowodem na przerobienie powyższego dokumentu są opisane na wstępie postanowienia z postępowania karnego, w tym zwłaszcza postanowienie Sądu Rejonowego w B.Wydziału Karnego (...)z dnia 16 września 2015 roku w sprawie (...), na mocy którego zmieniono postawę odmowy wszczęcia postępowania karnego ze wskazaniem na przedawnienie karalności. „Pomimo że podrobienie bądź przerobienie dokumentu jest przestępstwem, to ustawodawca wyodrębnił takie zachowanie jako osobną przyczynę wznowienia. Oznacza to, że wznowienie postępowania na tej właśnie podstawie nie jest uzależnione od ustalenia czynu prawomocnym wyrokiem skazującym, tak jak w przypadku gdy wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa. Zastrzeżenie zawarte w art. 404 odnosi się wyłącznie do podstawy wznowienia określonej w art. 403 § 1 pkt 2. Gdyby było inaczej, to wyodrębnienie w art. 403 § 1 pkt 1 podstawy w postaci podrobionego lub przerobionego dokumentu nie miałoby racji bytu (podobnie SN w orzeczeniu z 14 czerwca 1963 r., II CZ 63/63, NP 1965, nr 6, s. 709, LexisNexis nr 330192 oraz w wyroku z 12 marca 2009 r., V CZ 8/2009, OSNC 2010, nr B, poz. 39 i postanowieniu z 18 kwietnia 2012 r., V CZ 168/2011, LexisNexis nr 5029701; odmiennie SN w postanowieniu z 12 grudnia 2002 r., III AO 23/2002, LexisNexis nr 33802). Oparcie wyroku na dokumencie podrobionym lub przerobionym oznacza przyjęcie przez sąd faktu istnienia dokumentu za merytoryczną podstawę rozstrzygnięcia” (M. Manowska [w:] M. Manowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. LexisNexis, 2013). Innymi słowy, przesłanka wznowienia postępowania wynikając z art. 403 § 1 pkt 1 kpc może być wykazana za pomocą każdego dowodu i nie jest w tym zakresie konieczny prawomocny wyrok karny, stwierdzający popełnienie przestępstwa. Tym niemniej do przesłanki tej – jak zresztą do każdej innej – stosuje się art. 407 § 1 kpc, który stanowi, że skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym; termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia […]. Pierwszorzędne znaczenie ma zatem ustalenie daty, w której skarżący dowiedział się o podstawie wznowienia postępowania, tj. o podrobieniu lub przerobieniu wspomnianego wyżej dokumentu. Co przy tym zdaniem Sądu Okręgowego szczególnie istotne, „czyn polegający na podrobieniu (przerobieniu) dokumentu można wykazać w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania za pomocą wszelkich dostępnych środków dowodowych, w tym celu można w szczególności posłużyć się aktami postępowania karnego. Nie zmienia to jednak tego, że bieg terminu zakreślonego w art. 407 § 1 kpc rozpoczyna się z dniem, w którym strona dowiedziała się o podrobieniu bądź sfałszowaniu dokumentu. Przy tym należy mieć na uwadze, że "dowiedzenie się o podstawie wznowienia" (art. 407 § 1 kpc) w odniesieniu do podstawy wznowienia, o której mowa w art. 403 § 1 pkt 1 kpc, nie oznacza uzyskania pewności co do podrobienia (przerobienia) dokumentu, lecz chodzi o powzięcie przez stronę uprawdopodobnionej, wiarygodnej informacji, że nastąpiło fałszerstwo dokumentu, który był podstawą wyrokowania w prawomocnie zakończonej sprawie” (tak SN w postanowieniu z dnia 10 lipca 2013 roku, II PZ 13/13, Lex nr 1375185). Inaczej zatem rzecz ujmując, nie jest istotna data, z którą strona uzyskała pewność co do popełnienia przestępstwa w postaci przerobienia lub podrobienia dokumentu, lecz data samego powzięcia wiadomości, że doszło do popełnienia takiego czynu zabronionego. W niniejszej sprawie M. K. (1) taką wiedzę nabył z pewnością przed dniem 14 lipca 2015 roku, bowiem z tą właśnie datą wydane zostało postanowienie Komendy Powiatowej Policji w S. o odmowie wszczęcia postępowania karnego, zatem logiczne jest, że zawiadomienie w tej sprawie musiało nastąpić wcześniej. Licząc w związku z tym trzymiesięczny termin na złożenie skargi o wznowienie postępowania (wynikający z art. 407 § 1 kpc) najpóźniej od dnia 14 lipca 2015 roku należy stwierdzić, że termin ten upływał z dniem 14 października 2015 roku. Tymczasem skarga M. K. (1) wpłynęła do Sądu Okręgowego z dniem 15 grudnia 2015 roku (data stempla pocztowego), a zatem po przekroczeniu trzymiesięcznego terminu.

Mając zatem na uwadze powyższe, skarga wniesiona przez pozwanego jako nieoparta na ustawowej podstawie wznowienia i wniesiona po upływie przepisanego terminu, podlegała odrzuceniu na podstawie art. 410 § 1 kpc.