Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 września 2012 r. w Gdańsku

sprawy Skarbu Państwa Dowódcy Jednostki Wojskowej nr (...) w L. zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa Główny Urząd Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa

przeciwko W. B. i W. W. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji Skarbu Państwa Dowódcy Jednostki Wojskowej nr (...) w L. zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa Główny Urząd Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa

od wyroku Sądu Okręgowego- Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

z dnia 10 maja 2012 r., sygn. akt VII P 5/12

1)zmienia zaskarżony wyrok:

a) w punkcie I częściowo tj. w odniesieniu do pozwanego W. B. i zasądza od W. B. na rzecz Skarbu Państwa Dowódcy Jednostki Wojskowej nr (...) w L. kwotę 18.975 (osiemnaście tysięcy dziewięćset siedemdziesiąt pięć) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 15 czerwca 2010 roku do dnia zapłaty;

b) w punkcie II w ten sposób, że zasądza od Skarbu Państwa Dowódcy Jednostki Wojskowej nr (...) w L. na rzecz W. B. kwotę 10.530 (dziesięć tysięcy pięćset trzydzieści) złotych tytułem zwrotu części kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje;

2) oddala apelację w pozostałym zakresie;

3. zasądza od Skarbu Państwa Dowódcy Jednostki Wojskowej nr (...) w L. na rzecz W. W. (1) kwotę 5400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję;

Nakazuje ściągnąć od pozwanego W. B. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gdańsku kwotę 1962 (jeden tysiąc dziewięćset sześćdziesiąt dwa) złotych tytułem zwrotu części opłat od pozwu i apelacji, od których uiszczenia Skarb Państwa był zwolniony

Sygn. akt III APa 16/12

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 15 czerwca 2010 r. skierowanym przeciwko pozwanym: W. W. (1) i W. B. powód Skarb Państwa - Dowódca Jednostki Wojskowej Nr (...) w L. wniósł o zasądzenie od pozwanych solidarnie kwoty 794.569,63 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanych kosztów postępowania według norm prawem przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

W uzasadnieniu powód wskazał, iż prawomocnym wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie So 23/08 ppłk rez. W. W. (1) został uznany winnym popełnienia przestępstwa wskazanego w art. 231 § 1 Kodeksu karnego polegającego na tym, że w okresie od dnia 08 maja 2003 r. do dnia 30 czerwca 2004 r. w L. jako funkcjonariusz publiczny - żołnierz zawodowy - główny księgowy Jednostki Wojskowej (...) nie dopełnił ciążących na nim obowiązków, w ten sposób, że wbrew obowiązkowi sprawowania nadzoru nad gospodarstwem pomocniczym Jednostki Wojskowej (...) - Wojskowym Rejonowym Zakładem Usługowym Służby Mundurowej w L. w zakresie problematyki ekonomiczno - finansowej, wynikającemu z decyzji nr 1/97 dowódcy Jednostki Wojskowej (...) z dnia 29 stycznia 1997 r. nie realizował tych obowiązków - nie podjął działań zmierzających do zaprzestania naruszania w wymienionym gospodarstwie pomocniczym przepisów Ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. oraz w momencie wystąpienia przesłanek utraty płynności finansowej tego gospodarstwa pomocniczego nie podjął działań zmierzających do niezwłocznego opracowania przez Dowódcę Jednostki Wojskowej (...) w L. i przedstawienia Dowódcy Wojsk Lądowych poprzez Szefa Finansów Wojsk Lądowych realnego programu naprawczego tego gospodarstwa lub podjęcia działań zmierzających do likwidacji nierentownego gospodarstwa, czym działał na szkodę interesu publicznego.

Nadto, prawomocnym wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie So 19/08 płk. rez. W. B.został uznany winnym przestępstwa wskazanego w art. 296 § 1 Kodeksu karnego polegającego na tym, że w okresie od dnia 08 maja 2003 r. do dnia 18 marca 2005 r. w L.jako funkcjonariusz publiczny - dowódca Jednostki Wojskowej (...)- nie dopełnił ciążących na nim obowiązków, w ten sposób, że wbrew obowiązkowi sprawowania nadzoru nad podległym mu gospodarstwem pomocniczym - Wojskowym Rejonowym Zakładem Usługowym Służby Mundurowej w L.wynikającemu z Rozkazu Dowódcy Wojsk Lądowych Nr 10 z dnia 24 stycznia 2003 r. do realizacji budżetu w Wojskach Lądowych w 2003 r., Rozkazu Dowódcy Wojsk Lądowych Nr 45 z dnia 19 marca 2004 r. do realizacji budżetu w Wojskach Lądowych w 2004 r., Rozkazu Nr 17 Dowódcy Wojsk Lądowych z dnia 26 stycznia 2005 r. do realizacji budżetu w 2005 r. oraz Wytycznych Szefa Finansów Wojsk Lądowych Nr 1172 z dnia 24 stycznia 2003 r. w sprawie zasad sporządzania planów finansowych, wykonywania budżetu oraz sprawozdawczości budżetowej w 2003 r., Wytycznych Szefa Finansów Wojsk Lądowych Nr 1761 z dnia 19 marca 2004 r. w sprawie zasad sporządzania planów finansowych, wykonywania budżetu oraz sprawozdawczości finansowej w 2004 r., Wytycznych Głównego Księgowego - Szefa Finansów Wojsk Lądowych z dnia 26 stycznia 2005 r. do realizacji budżetu w 2005 r. nie realizował tych obowiązków i w momencie wystąpienia przesłanek utraty płynności finansowej tego gospodarstwa pomocniczego niezwłocznie nie opracował i nie przedstawił Dowódcy Wojsk Lądowych poprzez Szefa Finansów Wojsk Lądowych realnego programu naprawczego ani nie podjął działań zmierzających do likwidacji nierentownego gospodarstwa co doprowadziło do powstania szkody w Wojskowym Rejonowym Zakładzie Usługowym Służby Mundurowej w kwocie 794.569.63, czym spowodował w mieniu Skarbu Państwa znaczną szkodę majątkową.

W pierwszej kolejności powód zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 11 k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Postępowanie karne w rozumieniu tego przepisu, jak wskazał dalej powód, obejmuje wyroki wydane zarówno przez sądy powszechne, jak i przez sądy wojskowe, które sprawują wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych w zakresie przekazanym przez ustawę. W związku z tym, zdaniem powoda, ustalony we wskazanych wyżej wyrokach stan faktyczny wypełnia nie tylko znamiona przestępstw, których, na mocy powyższych orzeczeń, winnymi okazali się pozwani, ale również przesłanki odpowiedzialności majątkowej przewidziane w ustawie o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy. Jednocześnie powód wskazał, powołując się przy tym na uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie V PZP 3/75, że w przedmiotowej sprawie spełnione są przesłanki odpowiedzialności solidarnej pozwanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany W. B. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz obciążenie powoda pozostałymi kosztami procesu.

Pozwany W. B. w całości zakwestionował swoją odpowiedzialność w zakresie żądanej kwoty tytułem naprawienia szkody powstałej na mieniu Skarbu Państwa.

W odpowiedzi na pozew pozwany W. W. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości jako nieuzasadnionego oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwany W. W. (1) zarzucił, iż powód nie uniósł ciężaru dowodu, a pozew w odniesieniu do wymienionego pozwanego pozbawiony jest podstawy faktycznych. Pozwany W. W. (1) wskazał, iż zgodnie z art. 11 k.p.c. sąd w postępowaniu cywilnym związany jest ustaleniami wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego jedynie co do popełnienia przestępstwa. Pozwany W. W. (1) został skazany z art. 286 § 1 d.k.k. (obecnie art. 231 § 1 k.k.) za niedopełnienie obowiązków magazyniera. Sam fakt skazania pozwanego z tego przepisu nie przesądza jeszcze, w jego ocenie, o zasadności dochodzonego w niniejszej sprawie roszczenia odszkodowawczego, dopóki nie zostanie wykazany w sposób prawidłowy fakt powstania szkody majątkowej oraz wysokość tej szkody. Ponadto pozwany wskazał na konieczność zróżnicowania sytuacji faktycznej i prawnej współpozwanych, która wynika z różnych stanowisk w strukturze Jednostki zajmowanych przez obu pozwanych, a tym samym rożnych podstaw prawnych ich odpowiedzialności za gospodarstwo pomocnicze, różnych czasookresów zajmowania stanowisk służbowych w Jednostce (pozwany W. W. (1) zajmował rzeczone stanowisko jedynie do końca czerwca 2004 r., a w sprawie brak jest jakichkolwiek ustaleń wskazujących na datę powstania szkody oraz jej związku z niedopełnieniem poszczególnych obowiązków służbowych obu pozwanych w latach 2003 -2005), różnych opisów i kwalifikacji prawnej czynów przypisanych obu pozwanym (w sytuacji W. W. (1) przestępstwo formalne, tj. bezskutkowe, dla którego samo wystąpienie szkody nie jest konieczne - art. 231 § 1 k.k., natomiast W. B. -przestępstwo, którego ustawowym znamieniem jest wystąpienie „znacznej szkody majątkowej” - art. 296 § 1 k.k.). Mając powyższe na względzie pozwany W. W. (1) stwierdził, iż w wytoczonym powództwie powód w żaden sposób nie wykazał w odniesieniu do niego zasadności roszczenia.

Wyrokiem z dnia 10 maja 2012 r. w sprawie VII P 5/12 Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku:

I.  oddalił powództwo w całości;

II.  zasądził od Skarbu Państwa Dowódcy Jednostki Wojskowej Nr (...) w L. na rzecz W. B. kwotę 5.400,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  zasądził od Skarbu Państwa Dowódcy Jednostki Wojskowej Nr (...) w L. na rzecz W. W. (1) kwotę 5.400,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

Prawomocnym wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie So 23/08 ppłk rez. W. W. (1) został uznany winnym popełnienia przestępstwa wskazanego w art. 231 § 1 k.k. polegającego na tym, że w okresie od dnia 08 maja 2003 r. do dnia 30 czerwca 2004 r. w L. jako funkcjonariusz publiczny - żołnierz zawodowy - główny księgowy Jednostki Wojskowej (...) nie dopełnił ciążących na nim obowiązków, w ten sposób, że wbrew obowiązkowi sprawowania nadzoru nad gospodarstwem pomocniczym Jednostki Wojskowej (...) - Wojskowym Rejonowym Zakładem Usługowym Służby Mundurowej w L. w zakresie problematyki ekonomiczno - finansowej, wynikającemu z decyzji nr 1/97 dowódcy Jednostki Wojskowej (...) z dnia 29 stycznia 1997 r. nie realizował tych obowiązków - nie podjął działań zmierzających do zaprzestania naruszania w wymienionym gospodarstwie pomocniczym przepisów Ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. oraz w momencie wystąpienia przesłanek utraty płynności finansowej tego gospodarstwa pomocniczego nie podjął działań zmierzających do niezwłocznego opracowania przez Dowódcę Jednostki Wojskowej (...) w L. i przedstawienia Dowódcy Wojsk Lądowych poprzez Szefa Finansów Wojsk Lądowych realnego programu naprawczego tego gospodarstwa lub podjęcia działań zmierzających do likwidacji nierentownego gospodarstwa, czym działał na szkodę interesu publicznego.

Prawomocnym wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie So 19/08 płk. rez. W. B. został uznany winnym przestępstwa wskazanego w art. 296 § 1 k.k. polegającego na tym, że w okresie od dnia 08 maja 2003 r. do dnia 18 marca 2005 r. w L. jako funkcjonariusz publiczny - dowódca Jednostki Wojskowej (...) - nie dopełnił ciążących na nim obowiązków, w ten sposób, że wbrew obowiązkowi sprawowania nadzoru nad podległym mu gospodarstwem pomocniczym - Wojskowym Rejonowym Zakładem Usługowym Służby Mundurowej w L. wynikającemu z Rozkazu Dowódcy Wojsk Lądowych Nr 10 z dnia 24 stycznia 2003 r. do realizacji budżetu w Wojskach Lądowych w 2003 r., Rozkazu Dowódcy Wojsk Lądowych Nr 45 z dnia 19 marca 2004 r. do realizacji budżetu w Wojskach Lądowych w 2004 r., Rozkazu Nr 17 Dowódcy Wojsk Lądowych z dnia 26 stycznia 2005 r. do realizacji budżetu w 2005 r. oraz Wytycznych Szefa Finansów Wojsk Lądowych Nr (...) z dnia 24 stycznia 2003 r. w sprawie zasad sporządzania planów finansowych, wykonywania budżetu oraz sprawozdawczości budżetowej w 2003 r., Wytycznych Szefa Finansów Wojsk Lądowych Nr (...) z dnia 19 marca 2004 r. w sprawie zasad sporządzania planów finansowych, wykonywania budżetu oraz sprawozdawczości finansowej w 2004 r., Wytycznych Głównego Księgowego - Szefa Finansów Wojsk Lądowych z dnia 26 stycznia 2005 r., do realizacji budżetu w 2005 r. nie realizował tych obowiązków i w momencie wystąpienia przesłanek utraty płynności finansowej tego gospodarstwa pomocniczego niezwłocznie nie opracował i nie przedstawił Dowódcy Wojsk Lądowych poprzez Szefa Finansów Wojsk Lądowych realnego programu naprawczego, ani nie podjął działań zmierzających do likwidacji nierentownego gospodarstwa co doprowadziło do powstania szkody w Wojskowym Rejonowym Zakładzie Usługowym Służby Mundurowej w kwocie 794.569.63, czym spowodował w mieniu Skarbu Państwa znaczną szkodę majątkową.

W stosunku do osób funkcyjnych w osobach - byłego kierownika gospodarstwa pomocniczego (pralni) A. B. oraz głównej księgowej K. O. powód wytoczył dwa postępowania cywilne, w toku których dochodzono odszkodowania za ujawnione szkody.

Prawomocnym nakazem zapłaty z dnia 13 marca 2006 r. w sprawie VI Np 34/06 Sąd Rejonowy Gdańsk - Południe w Gdańsku nakazał pozwanemu A. B., aby zapłacił na rzecz powoda Skarbu Państwa - Jednostki Wojskowej Nr (...) w L. kwotę 1.641,05 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 20 stycznia 2006 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 180,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w terminie dwutygodniowym od doręczenia niniejszego nakazu, albo wniósł w tym terminie do tutejszego Sądu sprzeciw.

Na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2006 r. pozwani: A. B. i K. O. zawarli z powodem Skarbem Państwa - Jednostką Wojskową Nr (...) w L. ugodę, na mocy której A. B. i K. O. uznali roszczenie wobec powoda i tytułem wyrównania szkody zobowiązali się do zapłaty na rzecz powódki:

- A. B. kwoty 8.000,00 zł płatnej w dwunastu miesięcznych ratach w kwocie po 666,00 zł każda poczynając od dnia 01 sierpnia 2006 r., z tym zastrzeżeniem, iż zwłoka w płatności którejkolwiek z rat przekraczająca okres pięciu dni kalendarzowych skutkować będzie tym, że cała kwota określona w ugodzie stanie się natychmiast wymagalna z ustawowymi odsetkami w przypadku zwłoki oraz zobowiązał się uiścić kwotę 1.200,00 zł płatną w dwóch ratach po 600,00 zł każda w terminie do dnia 15 czerwca 2006 r. i dnia 15 lipca 2006 r. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

- K. O. kwoty 3.000,00 zł płatną w miesięcznych ratach po 150,00 zł każda, poczynając od dnia 01 czerwca 2006 r., z tym zastrzeżeniem, iż zwłoka pozwanej w płatności którejkolwiek z rat przekraczająca okres pięciu dni kalendarzowych skutkować będzie tym, ze cała kwota 3.000,00 zł stanie się natychmiast wymagalna z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa.

W pozostałym zakresie powódka cofnęła pozew, na co pozwani wyrazili zgodę. Jednocześnie ustalono, że zawarta ugoda likwiduje istniejący pomiędzy stronami spór i z tego tytułu strony nie roszczą i nie będą rościć w stosunku do siebie w przyszłości żadnych pretensji.

Wyrokiem z dnia 29 grudnia 2010 r. w sprawie I C 34/08 Sąd Okręgowy w Słupsku zasądził od pozwanej (...) sp. z o. o. w G. na rzecz Skarbu Państwa - Jednostki Wojskowej Nr (...) w L. kwotę 293.553,39 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 10 marca 2006 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 11.388,00 zł tytułem zwrotu części kosztów zastępstwa procesowego oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie i orzekł o kosztach postępowania.

Rozpoznając apelację pozwanej od powyższego orzeczenia Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 04 maja 2011 r. w sprawie I ACa 327/11. oddalił apelację.

Powyższy bezsporny stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, albowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich rzetelności i prawdziwości. Sąd ten również nie znalazł podstaw do podważenia ich wiarygodności z urzędu.

Zdaniem Sądu I instancji analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż roszczenie powoda jest bezzasadne.

Na wstępie rozważań Sąd ten wskazał, iż powód, jako podstawę odpowiedzialności solidarnej pozwanych powołał art. 11 k.p.c. oraz art. 1 i 3 ustawy z dnia 25 maja 2001 r. o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy (Dz. U. z 2001 r., Nr 89, poz. 967 ze zm.).

Istota zobowiązania solidarnego polega na tym - jak wynika z treści art. 366 § 1 i 2 k.c., że kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych od zobowiązania. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.

Zgodnie z art. 369 k.c. źródłem solidarności może być jedynie ustawa lub czynność prawna. Przyjęcie konstrukcji solidarności (zarówno biernej, jak i czynnej) uwarunkowane jest zatem istnieniem podstawy prawnej w tym względzie. Jeżeli podstawa ta istnieje, przypisanie zobowiązaniu charakteru solidarnego następuje niezależnie od innych okoliczności, w szczególności od cech, jakie wykazuje dane zobowiązanie, czy też od natury świadczenia będącego przedmiotem danego zobowiązania. Ustawodawstwo polskie stoi bowiem na gruncie formalnego ujęcia źródeł solidarności. Solidarności nie można zatem domniemywać.

Solidarność z mocy ustawy może dotyczyć zarówno stosunków zobowiązaniowych wynikających z umowy, jak i z innych zdarzeń prawnych, w szczególności z czynów niedozwolonych. Istotne bowiem w tym zakresie jest nie źródło stosunku zobowiązaniowego, ale źródło zastrzeżenia solidarności.

W rozpoznawanej sprawie powód domagał się od pozwanych zapłaty solidarnie kwoty 794.569,63 zł, czyli na zasadach określonych w art. 366 i nast. k.c., powołując się przy tym na fakt popełnienia przez nich przestępstw na szkodę powoda, które jednocześnie, w jego ocenie, spełniają przesłanki odpowiedzialności majątkowej przewidziane w ustawie z dnia 25 maja 2001 r. o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy (Dz. U. z 2001 r. Nr 89, poz. 967 ze zm.).

Sąd Okręgowy przypomniał w tym miejscu, iż pozwany W. W. (1) został uznany winnym popełnienia przestępstwa wskazanego w art. 231 § 1 k.k. polegającego na tym, że w okresie od dnia 08 maja 2003 r. do dnia 30 czerwca 2004 r. w L. jako funkcjonariusz publiczny - żołnierz zawodowy - główny księgowy Jednostki Wojskowej (...) nie dopełnił ciążących na nim obowiązków, w ten sposób, że wbrew obowiązkowi sprawowania nadzoru nad gospodarstwem pomocniczym Jednostki Wojskowej (...) - Wojskowym Rejonowym Zakładem Usługowym Służby Mundurowej w L. w zakresie problematyki ekonomiczno - finansowej, wynikającemu z decyzji nr 1/97 dowódcy Jednostki Wojskowej (...) z dnia 29 stycznia 1997 r. nie realizował tych obowiązków - nie podjął działań zmierzających do zaprzestania naruszania w wymienionym gospodarstwie pomocniczym przepisów Ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. oraz w momencie wystąpienia przesłanek utraty płynności finansowej tego gospodarstwa pomocniczego nie podjął działań zmierzających do niezwłocznego opracowania przez Dowódcę Jednostki Wojskowej (...) w L. i przedstawienia Dowódcy Wojsk Lądowych poprzez Szefa Finansów Wojsk Lądowych realnego programu naprawczego tego gospodarstwa lub podjęcia działań zmierzających do likwidacji nierentownego gospodarstwa, czym działał na szkodę interesu publicznego.

Natomiast pozwany W. B. został uznany winnym popełnienia przestępstwa wskazanego w art. 296 § 1 k.k. polegającego na tym, że w okresie od dnia 08 maja 2003 r. do dnia 18 marca 2005 r. w L. jako funkcjonariusz publiczny - dowódca Jednostki Wojskowej (...) - nie dopełnił ciążących na nim obowiązków, w ten sposób, że wbrew obowiązkowi sprawowania nadzoru nad podległym mu gospodarstwem pomocniczym - Wojskowym Rejonowym Zakładem Usługowym Służby Mundurowej w L. wynikającemu z Rozkazu Dowódcy Wojsk Lądowych Nr 10 z dnia 24 stycznia 2003 r. do realizacji budżetu w Wojskach Lądowych w 2003 roku, Rozkazu Dowódcy Wojsk Lądowych Nr 45 z dnia 19 marca 2004 r. do realizacji budżetu w Wojskach Lądowych w 2004 r., Rozkazu Nr 17 Dowódcy Wojsk Lądowych z dnia 26 stycznia 2005 r. do realizacji budżetu w 2005 r. oraz Wytycznych Szefa Finansów Wojsk Lądowych Nr (...) z dnia 24 stycznia 2003 r. w sprawie zasad sporządzania planów finansowych, wykonywania budżetu oraz sprawozdawczości budżetowej w 2003 r., Wytycznych Szefa Finansów Wojsk Lądowych Nr (...) z dnia 19 marca 2004 r. w sprawie zasad sporządzania planów finansowych, wykonywania budżetu oraz sprawozdawczości finansowej w 2004 r., Wytycznych Głównego Księgowego - Szefa Finansów Wojsk Lądowych z dnia 26 stycznia 2005 r. do realizacji budżetu w 2005 r. nie realizował tych obowiązków i w momencie wystąpienia przesłanek utraty płynności finansowej tego gospodarstwa pomocniczego niezwłocznie nie opracował i nie przedstawił Dowódcy Wojsk Lądowych poprzez Szefa Finansów Wojsk Lądowych realnego programu naprawczego, ani nie podjął działań zmierzających do likwidacji nierentownego gospodarstwa, co doprowadziło do powstania szkody w Wojskowym Rejonowym Zakładzie Usługowym Służby Mundurowej w kwocie 794.569.63 zł, czym spowodował w mieniu Skarbu Państwa znaczną szkodę majątkową.

W ocenie Sądu I instancji, sam fakt popełnienia przez pozwanych przestępstw związanych z obowiązkiem nadzoru nad podległym im gospodarstwem pomocniczym - Wojskowym Rejonowym Zakładem Usługowym Służby Mundurowej w L. nie jest wystarczającym uzasadnieniem dla przyjęcia solidarnej odpowiedzialności pozwanych za wynikające stąd zaniechania, tym bardziej gdy weźmie się pod uwagę, kwalifikację prawną czynów przypisanych obu pozwanym. Pozwany W. B. został skazany za przestępstwo nadużycia zaufania w obrocie gospodarczym z art. 296 § 1 k.k., które jest przestępstwem skutkowym - warunkiem jego dokonania jest wyrządzenie znacznej szkody majątkowej podmiotowi, w którego imieniu lub na którego rzecz sprawca zobowiązany był działać, tymczasem pozwany W. W. (1) został skazany za przestępstwo nadużycia władzy z art. 231 § 1 k.k., które ma charakter bezskutkowy i nie obejmuje znamionami powstania szkody o charakterze majątkowym.

Ponadto Sąd ten zwrócił uwagę na to, że inne są stanowiska służbowe zajmowane przez pozwanych w jednostce i czas popełnienia przypisanych im czynów. W tej sytuacji zakres związania sentencjami zapadłych wyroków jest odmienny w przypadku każdego z pozwanych i nie można tutaj przyjąć solidarnej odpowiedzialności pozwanych za powstałą szkodę.

Moc wiążąca wyroków karnych została wprowadzona dla uniknięcia możliwości wydawania na podstawie tych samych stanów faktycznych różnych orzeczeń w sprawach cywilnych i karnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08 stycznia 2004 r. w sprawie I CK 137/03).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego akcentuje się konieczność traktowania art. 11 k.p.c., ustanawiającego związanie sądu cywilnego ustaleniami prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa, jako normy szczególnej, będącej wyjątkiem od zasady swobodnej oceny dowodów i poczynionych w wyniku tej oceny ustaleń sądu cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2007 r. w sprawie I CSK 105/07).

Sąd cywilny, stosownie do treści art. 11 k.p.c., związany jest tylko ustaleniami dotyczącymi popełnienia przestępstwa - a więc okolicznościami składającymi się na jego stan faktyczny, czyli osobą sprawcy, przedmiotem przestępstwa oraz czynem przypisanym oskarżonemu - które znajdują się w sentencji wyroku. Oznacza to, że sąd - rozpoznając sprawę cywilną - musi przyjąć, że skazany popełnił przestępstwo przypisane mu wyrokiem karnym (por. wyrok S.N. z dnia 14 kwietnia 1977 r. w sprawie IV PR 63/77, publik. LEX nr 7928).

W postępowaniu cywilnym pozwany nie może bronić się zarzutem, że nie popełnił przestępstwa, za które wcześniej został skazany prawomocnym wyrokiem wydanym w postępowaniu karnym, ani też że przestępstwem tym nie wyrządził szkody. Związanie dotyczy, ustalonych w sentencji wyroku, znamion przestępstwa, a także okoliczności jego popełnienia, dotyczących czasu, miejsca, poczytalności sprawcy itp. Wszelkie inne ustalenia prawomocnego, skazującego wyroku karnego, wykraczające poza elementy stanu faktycznego przestępstwa, nie mają mocy wiążącej dla sądu cywilnego, nawet jeśli są zawarte w sentencji wyroku. Nie są wiążące okoliczności powołane w uzasadnieniu wyroku. Nie można też traktować uzasadnienia wyroku karnego, czy jego fragmentów jako dokumentu ze wszystkimi skutkami procesowymi, jakie Kodeks postępowania cywilnego wiąże z dokumentami urzędowymi - art. 244 i 252. Sąd cywilny może więc czynić własne ustalenia w zakresie okoliczności, które nie dotyczą popełnienia przestępstwa, mimo że pozostają w związku z przestępstwem. Ustalenia te mogą różnić się od tych, których dokonał sąd karny (por. wyroki S.N.: z dnia 17 czerwca 2005 r. w sprawie III CK 642/04, publik. LEX nr 177207 i z dnia 06 marca 1974 r. w sprawie II CR 46/74, publik. OSP 1975, z. 3, poz. 63).

Sąd w postępowaniu cywilnym związany jest także ustaleniem co do osoby pokrzywdzonej, zawartym w sentencji wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego za popełnienie przestępstwa oszustwa (por. wyrok S.N. z dnia 05 grudnia 2008 r. w sprawie III CSK 191/08, publik. OSP 2010, z. 1, poz. 2).

Co się zaś tyczy zawartego w wyroku karnym ustalenia wysokości szkody osoby pokrzywdzonej, dominuje pogląd, że jeżeli określenie wysokości szkody przez sąd karny ma charakter ocenny i stanowi ustalenie posiłkowe, nie wiąże sądu cywilnego. Jeżeli natomiast ustalenie wysokości szkody wynika bezpośrednio z ustalenia przedmiotu przestępstwa i stanowi jeden z elementów stanu faktycznego, to ustalenie takie jest dla sądu cywilnego wiążące (por. wyroki S.N. z dnia 07 marca 1967 r. w sprawie I CR 464/66, publik. LEX nr 6122 i z dnia 18 sierpnia 2009 r. w sprawie I PK 60/09, LEX nr 550992 oraz wyrok S.A. w Katowicach z dnia 27 kwietnia 1995 r. w sprawie II Akr 59/95, publik. OSA 1996, z. 9. poz. 35).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie I UK 52/09, publik. LEX nr 529677 sąd pracy nie jest związany prawomocnym wyrokiem karnym skazującym pracownika za przestępstwo niedopełnienia obowiązków nadzoru nad powierzonym mieniem co do zakresu naprawienia szkody wyrządzonej niedoborem.

Sąd Okręgowy zważył, że w niniejszej sprawie niewątpliwie jest związany ustaleniem co do faktu popełnienia przestępstwa, czyli co do tego, że pozwani: W. W. (1) i W. B. nie dopełnili ciążącego na nich obowiązku nadzoru nad gospodarstwem pomocniczym Jednostki Wojskowej Nr (...), tj. Wojskowym Rejonowym Zakładem Usługowym Służby Mundurowej w L.. Jednakże sam fakt skazania pozwanych za przypisane im przestępstwa nie przesądza jeszcze o zasadności dochodzonego w sprawie roszczenia odszkodowawczego, dopóki nie zostanie wykazany w sposób prawidłowy fakt powstania szkody majątkowej oraz wysokość tejże szkody. Wprawdzie, w opisie czynu przypisanego pozwanemu W. B. wskazano, że swoim zaniechaniem doprowadził on do powstania szkody w Wojskowym Rejonowym Zakładzie Usługowym Służby Mundurowej w wysokości 794.569,63 zł, jednakże wobec tak sformułowanego roszczenia, tj. żądania zasądzenia powyższej kwoty solidarnie od obu pozwanych, nie sposób było przyjąć na potrzeby niniejszego postępowania wysokości szkody ustalonej w postępowaniu karnym i koniecznym było prowadzenie postępowania dowodowego na wszelkie okoliczności mające wpływ na zakres odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych, w tym te, które miały miejsce po uprawomocnieniu się wyroków sądu karnego.

Zdaniem Sądu I instancji w tym zakresie, powód nie sprostował jednak ciężarowi dowodu i w żaden sposób nie wykazał zasadności roszczenia w odniesieniu do każdego z pozwanych.

Sąd ten w tym miejscu podkreślił, iż fundamentalną zasadą w postępowaniu cywilnym jest, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Regułę tą potwierdza regulacja zawarta w przepisie art. 232 k.p.c. Przepis ten stanowi, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. W efekcie, jeżeli materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie daje podstawy do dokonania odpowiednich ustaleń faktycznych w myśl twierdzeń jednej ze stron, Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów. Należy to rozumieć w ten sposób, że strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał.

Sąd może co prawda dopuścić dowód z urzędu (art. 232 k.p.c.), nie jest to jednak obowiązkiem sądu. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie I CKU 45/96, publik. OSNC 1997/6-7/76 cyt. „Przy rozpoznawaniu sprawy na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, zmienionych ustawą z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 189), rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.)”.

Sąd Okręgowy podzielił też pogląd wyrażony w doktrynie, iż cyt. „Dostateczne wyjaśnienie sprawy” (o którym mowa w art. 224 § 1, art. 317 § 1 i art. 479 (17) k.p.c.), to stan zdatności sprawy do wydania wyroku, niezależnie od stopnia wyjaśnienia sprawy z punktu widzenia „prawdy materialnej”. Mówiąc inaczej, sprawa jest zdatna do wyrokowania (dostatecznie wyjaśniona), gdy zostały wyczerpane, przedstawione przez strony, środki dowodowe (por. J. Gudowski przegląd orzeczn. PS 2001/4/81 - t. 2, Przegląd orzecznictwa z zakresu prawa cywilnego procesowego (za II półrocze 1996 r.).

Sąd ten podkreślił, że powód w pozwie ograniczył się w istocie do przywołania wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie So 23/08 i z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie So 19/08, mocą których pozwani: W. W. (1) i W. B. zostali uznani za winnych czynu opisanego w art. 231 § 1 k.k. i 296 § 1 k.k., dołączając do niego poświadczone za zgodność z oryginałem kopie ww. wyroków. W przekonaniu strony powodowej wskazane orzeczenia, przy uwzględnieniu zasady wyrażonej w art. 11 k.p.c., przesądzają o spełnieniu przesłanek odpowiedzialności majątkowej obu pozwanych, zwalniając de facto powoda z obowiązku wykazania szkody, jej wysokości oraz związku przyczynowego między działaniem pozwanych, a powstaniem danego ubytku o charakterze majątkowym.

W ocenie Sądu I instancji takie stanowisko strony powodowej jest jednak bezpodstawne. Sąd ten zważył, że skoro bowiem, wobec w/w okoliczności, nie można przyjąć odpowiedzialności solidarnej pozwanych za zaistniałą szkodę, to na stronie powodowej spoczywał ciężar udowodnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności majątkowej, w tym w szczególności powstanie szkody i jej wysokość po stronie każdego z pozwanych.

Tymczasem, poza dołączeniem do akt sprawy kopii przedmiotowych wyroków, strona powodowa nie przejawiła w zakresie wysokości ubytku i jego związku z czynem każdego z pozwanych jakiejkolwiek inicjatywy dowodowej. Nie wnosiła nawet o dopuszczenie dowodu z dokumentów znajdujących się w aktach spraw karnych prowadzonych wobec pozwanych. Sąd Okręgowy jedynie ogólnie przeprowadził dowód z akt tychże spraw. Sąd ten miał jednak na uwadze stanowisko Sądu Najwyższego zaprezentowane w wyroku z dnia 27 stycznia 1999 r. w sprawie II CKN 798/97, zgodnie z którym samo powołanie akt sprawy jest wyłącznie określeniem źródła zapoznania się z treścią i formą znajdującego się w nich dokumentu. Co do zasady nie jest bowiem dopuszczalne przeprowadzenie dowodu z akt, gdyż wbrew dosłownej treści art. 224 § 2 k.p.c. - dowód taki nie istnieje.

Wprawdzie powód, oprócz dołączenia do pozwu odpisów w/w wyroków, wniósł również o dopuszczenie dowodu z akt księgowych i innych dokumentów wymienionych w pkt IV wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie So 23/08 oraz dowodu z opinii biegłego do spraw rachunkowości na okoliczność ustalenia wysokości uszczerbku poniesionego przez powoda w związku z przestępstwami popełnionymi przez pozwanych, jednakże Sąd I instancji stwierdził, że dowód ten był całkowicie nieprzydatny dla rozstrzygnięcia rozpatrywanej sprawy.

Sąd ten podniósł, że szkoda, jaką poniósł powód, została już bowiem wyliczona w postępowaniu karnym prowadzonym przeciwko pozwanym i jej wysokość nie była w zasadzie kwestionowana w toku niniejszego procesu. Raz jeszcze w tym miejscu podkreślił, iż ostatecznie istotnym w sprawie było ustalenie wysokości szkody majątkowej powstałej wskutek zachowania się (zaniechania) każdego z pozwanych, a nie wysokość ogólnie powstałej szkody. Na podstawie tak sformułowanego wniosku dowodowego nie sposób byłoby ustalić, w jakim stopniu każdy z pozwanych przyczynił się do powstania szkody w mieniu powoda.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy na postawie art. 227 k.p.c. oddalił powyższy wniosek dowodowy, albowiem przedmiotem dowodu mogą być tylko fakty mające dla sprawy istotne znaczenie.

Sąd ten wskazał w tym miejscu również, iż wartość szkody, tym bardziej wymagała od powoda ścisłego wykazania, gdyż jak pozwani zdołali wykazać w toku postępowania, powód występował z roszczeniami odszkodowawczymi wobec innych podmiotów, w tym osób funkcyjnych w osobach - byłego kierownika gospodarstwa pomocniczego Zakładu Usług Służby Mundurowej w L. A. B. oraz głównej księgowej K. O. oraz kontrahentów tegoż Zakładu - (...) sp. z o. o. z siedzibą w W.. Nie ulega natomiast wątpliwości, iż uzyskane w ten sposób kwoty, powinny zostać uwzględnione przy określaniu ewentualnego ubytku w majątku powoda, na który powołano się w pozwie.

Sąd I instancji zwrócił również uwagę na sam zakres i sposób dokonywania przez powoda czynności po powstaniu szkody. W ocenie tego Sądu trudno bowiem zrozumieć doprowadzenie do sytuacji, w której procesy zainicjowane wobec innych osób funkcyjnych kończyły się ugodami, na mocy których powód zrzekał się roszczenia. Wobec powyższego próba obciążenia pozwanych obowiązkiem naprawienia szkody, której istnienia i wysokości w żaden sposób nie udowodniono, nie może zasługiwać na uwzględnienie.

Podsumowując powyższe rozważania Sąd Okręgowy stwierdził, iż powód nie uniósł w niniejszej sprawie ciężaru dowodu odpowiedzialności przypisanej pozwanym, ponieważ nie wykazał, w jakiej wysokości pozwani: W. W. (1) i W. B. swym działaniem (każdy z osobna) wywołali szkodę w mieniu powódki, zaś wobec różnych wyroków karnych wydanych wobec pozwanych nie sposób było bowiem przyjąć konstrukcji ich odpowiedzialności solidarnej.

W konkluzji, Sąd ten na podstawie art. 6 k.c. w zw. z art. 300 k.p. w zw. z art. 3 ustawy z dnia 25 maja 2001 r. o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy (Dz. U. z 2001 r., Nr 89, poz. 967 ze zm.) stosowanej a contrario, oddalił powództwo, o czym orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd I instancji orzekł, jak w pkt II i III sentencji wyroku, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu przewidzianą w art. 98 k.p.c., na podstawie § 6 pkt 7 w zw. z § 11 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) oraz na podstawie § 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1348 ze zm.), zasądzając na rzecz pozwanych: W. B. i W. W. (1) koszty zastępstwa procesowego w stawce minimalnej.

O tychże kosztach Sąd ten orzekł mając na uwadze art. 11 ust 1 ustawy z dnia z dnia 08 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U z 2005 r. Nr 169, poz. 1417), zgodnie z którym koszty postępowania w sprawie, w której Prokuratoria Generalna wykonuje zastępstwo procesowe Skarbu Państwa, ponosi podmiot reprezentujący Skarb Państwa, którego dotyczy przedmiot tego postępowania.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Skarb Państwa reprezentowany przez Dowódcę Jednostki Wojskowej nr (...) w L., zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając temu rozstrzygnięciu naruszenie:

I. przepisów postępowania, tj.:

1) art. 11 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie i brak przyjęcie, że pozwany W. B. spowodował szkodę w majątku powoda w wysokości 794.569,63 zł, mimo że fakt spowodowania przez niego szkody i jej wysokość zostały stwierdzone prawomocnym wyrokiem skazującym, czyli wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie So 19/08,

2) art. 11 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie i brak przyjęcie, że pozwany W. W. (2) spowodował szkodę w majątku powoda w wysokości 794.569,63 zł, mimo że fakt spowodowania przez niego szkody i jej wysokość zostały stwierdzone prawomocnymi wyrokami skazującymi, czyli wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie So 23/08 oraz Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie So 19/08,

3) art. 227 k.p.c. przez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z dokumentów wymienionych w pkt IV wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie So 23/08 na okoliczność wysokości szkody, możliwości zapobieżenia powstaniu straty we własnym zakresie przez gospodarstwo pomocnicze Jednostki Wojskowej (...) - Wojskowy Rejonowy Zakład Usługowy Służby Mundurowej w L. we własnym zakresie oraz momentu, w którym konieczne stało się podjęcie działań dostosowawczych, co doprowadziło do uznania, że powód nie wykazał wysokości swojego roszczenia,

4) art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. przez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność wysokości szkody w oparciu o dokumenty wymienione w pkt IV wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie So 23/08 na okoliczność wysokości szkody, co doprowadziło do uznania, że powód nie wykazał wysokości swojego roszczenia,

5) art. 233 § 1 k.p.c. przez niewłaściwą ocenę dowodów i przyjęcie, że powód nie wykazał
wysokości swojego roszczenia,

6) art. 322 k.p.c. przez niezastosowanie i oddalenie powództwa w sytuacji, gdy ustalone
zostały podstawy odpowiedzialności pozwanych, fakt poniesienia szkody i normalny związek
przyczynowy pomiędzy działaniami pozwanych, a szkodą powoda, a w opinii Sądu Okręgowego z zebranego materiału dowodowego nie wynikała jedynie wysokość szkody,

II. prawa materialnego, tj.

1) art. 1 ust. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy zawodowych w zw. z art. 441 § 1 k.c. i art. 9 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy przez niewłaściwe zastosowanie polegające na niezastosowaniu i nie przyjęciu, że obaj pozwani odpowiadają solidarnie za całość powstałej szkody,

2) art. 1 ust. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy zawodowych w zw. z art. 366 § 1 k.c., art. 372 i art. 373 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że wyłącza możliwość domagania się od pozwanych naprawienia szkody okoliczność, że powód nie domagał się naprawienia szkody przez osoby trzecie,

3) art. 6 zd. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy przez niewłaściwe
zastosowanie polegające na niezastosowaniu i brak zasądzenia od pozwanych po połowie dochodzonej kwoty.

W uzasadnieniu apelacji skarżący przytoczył treść art. 11 k.p.c. oraz wskazał, że ponieważ pozwany W. B. został prawomocnie skazany za spowodowanie szkody w wysokości 794.569,63 zł, to Sąd Okręgowy w Gdańsku nie mógł nie uznać, że spowodował on szkodę w tej właśnie wysokości. Stanowisko tego Sądu, zgodnie z którym nie wiadomo, w jakiej wysokości szkodę spowodował W. B., stanowi zatem naruszenie przepisu art. 11 k.p.c.

Podobnie, skoro z wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie So 23/08 wynika, że pozwany W. W. (1) popełnił przestępstwo działania na szkodę Skarbu Państwa, zaś w wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie So 19/08 ustalono wysokość tej szkody na kwotę 794.569,63 zł, to Sąd I instancji nie mógł nie uznać, że spowodował on szkodę w tej właśnie wysokości. Stanowisko tego Sądu, zgodnie z którym nie wiadomo, w jakiej wysokości szkodę spowodował W. B., stanowi zatem naruszenie przepisu art. 11 k.p.c.

Skarżący stwierdził, że nie może przy tym budzić wątpliwości, iż pozwani mogli wskazywać na okoliczności ograniczające zakres ich odpowiedzialności i to właśnie robili wskazując na fakt częściowego naprawienia wyrządzonej m.in. przez nich szkody przez osoby trzecie - pracowników przedmiotowej pralni wojskowej oraz kontrahentów tej pralni.

Podkreślił, że zarzuty naruszenia art. 227 k.p.c. oraz art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. wynikają z faktu, że Sąd Okręgowy niezasadnie oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z dokumentów wymienionych w pkt IV wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie So 23/08 oraz wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność wysokości szkody, możliwości zapobieżenia powstaniu straty we własnym zakresie przez gospodarstwo pomocnicze Jednostki Wojskowej (...) - Wojskowy Rejonowy Zakład Usługowy Służby Mundurowej w L. we własnym zakresie oraz określenia momentu, w którym konieczne stało się podjęcie działań dostosowawczych w oparciu o dokumenty wymienione w pkt IV ww. wyroku na okoliczność wysokości szkody.

Powód wywodził dalej, że wnioski te były co prawda złożone z ostrożności procesowej na wypadek uznania przez Sąd I instancji, iż nie jest związany ustaleniami zawartymi w skazujących wyrokach, w szczególności w wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 16 czerwca 2008 r., jednak w sytuacji oddalenia powództwa z braku wykazania wysokości szkody zarzuty te są uzasadnione.

Apelujący przytoczył treść art. 322 k.p.c. i powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 26 stycznia 2006 r. w sprawie II CSK 108/05, publik. OSP nr 3 z 2007 r., poz. 29 stwierdził, że Sąd Okręgowy uznając, że strona powodowa nie zaoferowała dowodów wskazujących na wysokość roszczenia odszkodowawczego wobec każdego z pozwanych i oddalając powództwo, pominął treść tego przepisu.

Ponadto wskazał, że Sąd ten uznając, że strona powodowa powinna wykazać, w jakiej części każdy z pozwanych odpowiada za powstały w majątku Skarbu Państwa uszczerbek, pominął treść art. 9 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy oraz art. 441 § 1 k.c. (stosowany w sprawie poprzez art. 1 ust. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy). Zdaniem skarżącego, skoro obaj powodowie wyrządzili szkodę umyślnie, to zasadnym jest ustalenie ich solidarnej odpowiedzialności za całą wyrządzoną szkodę (jak w art. 9 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy i art. 122 k.p.), a nie podzielonej (jak w art. 6 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy bi art. 114 k.p.). Zaznaczył, że identyczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy, wypowiadając się o odpowiednikach art. 9 i 6 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy zawartych w Kodeksie pracy, czyli art. 114 i art. 122 k.p. w uchwale podjętej w składzie 7 sędziów mającej moc zasady prawnej z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie V PZP 3/75.

Powód zważył, że jeżeli jednak Sąd I instancji uznał, że brak jest podstaw do zasądzenia dochodzonego roszczenia solidarnie, to błędem było niezastosowanie art. 6 zd. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy. Przepis ten określa bowiem, że w braku możliwości ustalenia w jakiej wysokości każdy ze sprawców żołnierzy odpowiada za powstanie szkody ponoszą oni odpowiedzialność w częściach równych.

Podkreślił, że z art. 1 ust. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy zawodowych w zw. z art. 366 § 1 k.c., art. 372 k.c. i 373 k.c. wynika, że do uprawnienia poszkodowanego (wierzyciela zobowiązanych solidarnie) należy możliwość domagania się spełnienia roszczenia w całości lub w części, a także częściowe zrzeczenie się roszczenia i wszelkie działania wierzyciela odnoszą skutek jedynie wobec dłużnika solidarnego, do którego zostały skierowane (art. 372 k.c. i 373 k.c.). Tym samym wszelkie ugody zawarte z osobami trzecimi również odpowiadającymi za uszczerbek majątkowy Skarbu Państwa nie wpływają na położenie prawne pozwanych (dłużników solidarnych), poza oczywiście przypadkiem częściowego lub całkowitego spełnienia przez innych dłużników świadczenia, co zwolni także innych dłużników solidarnych częściowo lub całkowicie.

W konkluzji apelacji skarżący wnosił o:

1) zmianę wyroku w całości poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje, ewentualnie

2) uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gdańsku z pozostawieniem mu rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Pismem procesowym z dnia 17 lipca 2012 r. pozwany W. W. (1), w odpowiedzi na apelację powoda Skarbu Państwa Dowódcy Jednostki Wojskowej nr (...) w L., wniósł o:

1)  „utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy”, a tym samym oddalenie apelacji;

2)  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego W. W. (1) kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda Skarbu Państwa - Dowódcy Jednostki Wojskowej nr (...) w L. zasługiwała na częściowe uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą pkt I zaskarżonego wyroku w odniesieniu do pozwanego W. B., poprzez zasądzenie od tego pozwanego na rzecz powoda kwoty 18.975,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 czerwca 2010 r. do dnia zapłaty oraz zmianą pkt II zaskarżonego wyroku, poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego W. B. kwoty 10.530,00 zł tytułem zwrotu części kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje. W pozostałym zakresie apelacja podlegała oddaleniu. Zasądzeniu na rzecz powoda podlegała od pozwanego W. W. (1) kwota po 5.400,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję. Ściągnięciu od pozwanego W. B. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gdańsku podlegała kwota 1.962,00 zł tytułem zwrotu części opłat od pozwu i apelacji, od których uiszczenia Skarb Państwa był zwolniony.

Z treści ppkt 5 pkt I apelacji wynika zarzut naruszenia przez Sąd I instancji prawa procesowego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niewłaściwą ocenę zgromadzonych w sprawie wszystkich dowodów i przyjęcie, że powód nie wykazał wysokości swojego roszczenia.

Podkreślenia wymagało, że skuteczne postawienie zarzutu sprzeczności istotnych ustaleń ze zgromadzonymi dowodami lub naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, lub nie uwzględnił wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodów, jedynie to bowiem może być przeciwstawione uprawnieniu do dokonywania swobodnej oceny dowodów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2004 r. w sprawie III CK 245/04, publik. LEX 174185).

Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie jest wystarczające przekonanie apelującego o innej, niż przyjęta wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich ocenie odmiennej niż przeprowadzona przez Sąd (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 kwietnia 2000 r. w sprawie V CKN 17/00, publik. LEX nr 40424 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie I ACa 1116/2005, publik. LEX nr 194518).

W ocenie Sądu II instancji apelujący zdołał wykazać wadliwość rozumowania Sądu Okręgowego z punktu widzenia zaprezentowanych powyżej kryteriów w części dotyczącej odpowiedzialności pozwanego W. B..

Na wstępie Sąd ten wskazał, że w pełni podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne, a zatem nie zachodzi potrzeba ich powtarzania w tym uzasadnieniu (por. wyrok S.N. z dnia 11 czerwca 1999 r. w sprawie II CKN 391/98, publik. LEX nr 523662).

Podkreślenia wymaga, że w niniejszej sprawie na powodzie Skarbie Państwa – Dowódcy Jednostki Wojskowej Nr (...) w L. spoczywa ciężar wykazania łącznie wszystkich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych: W. W. (1) i W. B., a mianowicie: powstania szkody i jej wysokości, bezprawności, winy (umyślnej lub nieumyślnej) i związku przyczynowego między ich zawinionym działaniem lub zaniechaniem, a szkodą.

Chybiony jest, podniesiony w ppkt 1 i 2 pkt I apelacji zarzut naruszenia prawa procesowego, a w szczególności art. 11 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i brak przyjęcia, że pozwani spowodowali szkodę w majątku powoda w wysokości 794.569,63 zł, pomimo skazania ich prawomocnymi wyrokami Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu.

Podkreślenia wymaga, że w postępowaniu cywilnym pozwany nie może bronić się zarzutem, że nie popełnił przestępstwa, za które wcześniej został skazany prawomocnym wyrokiem wydanym w postępowaniu karnym, ani też że przestępstwem tym nie wyrządził szkody. Związanie dotyczy, ustalonych w sentencji wyroku, znamion przestępstwa, a także okoliczności jego popełnienia, dotyczących czasu, miejsca, poczytalności sprawcy itp. Wszelkie inne ustalenia prawomocnego, skazującego wyroku karnego, wykraczające poza elementy stanu faktycznego przestępstwa, nie mają mocy wiążącej dla sądu cywilnego, nawet jeśli są zawarte w sentencji wyroku. Nie są wiążące okoliczności powołane w uzasadnieniu wyroku. Sąd cywilny może więc czynić własne ustalenia w zakresie okoliczności, które nie dotyczą popełnienia przestępstwa, mimo że pozostają w związku z przestępstwem. Ustalenia te mogą różnić się od tych, których dokonał sąd karny (wyrok S.N. z dnia 17 czerwca 2005 r. w sprawie III CK 642/04, publik. LEX nr 177207).

Wyrok skazujący z reguły nie wiąże sądu cywilnego w zakresie wysokości wskazanej przez sąd karny szkody, ale wyjątek od tej zasady stanowią wypadki dotyczące prawomocnego skazania w postępowaniu karnym za zabór mienia w celu przywłaszczenia lub za przywłaszczenie konkretnej rzeczy. Wówczas określona w wyroku karnym wartość rzeczy będącej przedmiotem zagarnięcia lub przywłaszczenia staje się elementem istoty przypisanego sprawcy przestępstwa i jako taka wiąże sąd cywilny (por. wyrok S.N. z dnia 18 sierpnia 2009 r. w sprawie I PK 60/09, publik. LEX nr 550992).

Według poczynionych w przedmiotowej sprawie ustaleń faktycznych: pozwany W. W. (1) został skazany prawomocnym wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie So 23/08 za przestępstwo z art. 231 § 1 k.k., natomiast pozwany W. B. został skazany prawomocnym wyrokiem tego Sądu z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie So 19/08 za przestępstwo z art. 296 § 1 k.k.

Stosownie do treści art. 231 § 1 k.k. funkcjonariusz publiczny, który przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.

Trafnie Sąd I instancji zauważył, że przestępstwo z art. 231 § 1 k.k. ma charakter bezskutkowy – dla jego zaistnienia, po stwierdzeniu przekroczenia przez funkcjonariusza publicznego swoich uprawnień lub nie dopełnienia ciążących na nim obowiązków, konieczne i wystarczające jest bowiem ustalenie, że w wyniku zachowania się funkcjonariusza mogła powstać szkoda w chronionym prawnie dobrze publicznym lub prywatnym (por. wyrok S.N. z dnia 19 listopada 2004 r. w sprawie III KK 81/04, publik. LEX nr 141348). Tym samym wyrządzenie szkody majątkowej nie należy do niezbędnego stanu faktycznego tego przestępstwa.

Zgodnie zaś z art. 296 § 1 k.k. kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Niewątpliwie jednym z ustawowych znamion koniecznych do zaistnienia przestępstwa z art. 296 § 1 k.k. jest wyrządzenie „znacznej szkody majątkowej”.

Przez pojęcie „znacznej szkody majątkowej” użyte w tym przepisie rozumieć należy zgodnie z art. 115 § 5 i § 7 k.k. rozumieć należy szkodę przekraczającą 200.000,00 zł (por. Marek Kulik komentarz do art. 296 Kodeksu karnego w komentarz LEX 2012).

Podkreślenia jednocześnie wymaga, że nie wiąże sądu cywilnego ustalenie sądu karnego co do wysokości szkody, jeżeli stanowi wprawdzie niezbędny element stanu faktycznego przestępstwa, lecz ma charakter ocenny. Ocena sądu karnego w zakresie przesłanki „wyrządzenia znacznej szkody majątkowej” w rozumieniu art. 296 k.k. wprawdzie nie może być dowolna, ale nie musi prowadzić do ścisłego określenia wysokości szkody w granicach, w jakich skazany byłby zobowiązany do jej wyrównania w procesie odszkodowawczym. Przyjąć więc należy, że sąd cywilny nie jest związany ustaleniem wysokości szkody wyrządzonej przestępstwami przeciwko obrotowi gospodarczemu (rozdział XXXVI k.k.). Może samodzielnie ustalić, że szkoda wyrządzona przestępstwem z art. 296 k.k. jest wyższa albo niższa (np. wskutek przyczynienia się poszkodowanego) od ustalonej w wyroku karnym skazującym (por. wyrok S.N. z dnia 17 czerwca 2005 r. w sprawie III CK 642/04, publik. LEX nr 177207).

Ponieważ do znamion przestępstwa z art. 296 § 1 k.k. należy „wyrządzenie znacznej szkody majątkowej”, a zatem stosownie do treści art. 11 k.p.c., dokonane w sentencji prawomocnego wyroku skazującego z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie So 19/08 ustalenie, że W. B. wyrządził szkodę znaczną szkodę majątkową wiąże Sąd Pracy w niniejszej sprawie. Nie wiąże natomiast tego Sądu dokonane w sprawie So 19/08 ustalenie wysokości szkody, ponieważ ma ono charakter ocenny.

Tym samym zasadnie Sąd Okręgowy uznał, że zakres jego związania ustaleniami prawomocnych wyroków skazujących: z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie So 23/08 i z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie So 19/08 jest odmienny w przypadku każdego z pozwanych i nie daje podstaw do przyjęcia, że wyrządzili oni szkodę w majątku powoda w wysokości 794.569,63 zł.

Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 25 maja 2001 r. o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy (Dz. U. z 2001 r. Nr 89, poz. 967 ze zm., nazywanej dalej ustawą o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy) żołnierz, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków służbowych ze swojej winy wyrządził szkodę w mieniu, o którym mowa w art. 1 ust. 1, ponosi odpowiedzialność majątkową w granicach rzeczywistej straty i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.

Poprzez przyjęcie winy z art. 3 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy należy rozumieć jedynie jej element subiektywny, jak ma to miejsce w ujęciu karnistycznym (por. Bugajski Dariusz R. artykuł WPP 2002.4.77 „Odpowiedzialność majątkowa żołnierzy w świetle ustawy z 25 maja 2001 r.” Teza nr 1).

Pojęcie winy w ustawie o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy jest zatem zbliżone do rozumienia tego pojęcia w prawie karnym. W związku z powyższym wina nieumyślna żołnierza występuje wtedy, gdy ma on możliwość przewidywania, że jego bezprawne zachowanie wyrządzi szkodę, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że szkoda nie nastąpi (niedbalstwo), bądź wówczas, gdy żołnierz nie przewiduje możliwości powstania szkody, choć w okolicznościach sprawy mógł i powinien przewidzieć jej powstanie (lekkomyślność). Wina umyślna natomiast istnieje wówczas, gdy sprawca chce wyrządzić szkodę w mieniu Skarbu Państwa znajdującym się w dyspozycji komórek organizacyjnych, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy o odpowiedzialności żołnierzy i celowo do tego zmierza (zamiar bezpośredni) lub gdy mając świadomość szkodliwych skutków swego działania i przewidując ich nastąpienie, godzi się na nie, choć nie zmierza bezpośrednio do wyrządzenia szkody (zamiar ewentualny). Umyślne wyrządzenie szkody ma zatem miejsce wtedy, gdy żołnierz objął następstwa swego działania zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym. W związku z tym umyślne niedopełnienie obowiązku nie musi być uznane za równoznaczne z umyślnym wyrządzeniem szkody, zwłaszcza jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że wyrządzenie szkody nie było objęte zamiarem sprawcy (por. wyrok S.N. z dnia 09 marca 2010 r. w sprawie I PK 195/09, publik. LEX nr 603407).

Stąd niezasadnie apelujący przyjmuje, że prawomocne skazanie za przestępstwa umyślne: z art. 231 § 1 k.k. lub z art. 296 § 1 k.k. niejako „automatycznie” przesądza o tym, że spowodowanie szkody objęte jest bezpośrednim lub ewentualnym zamiarem ich sprawców.

W konsekwencji, w przypadku wykazania wyrządzenia szkody (co ma miejsce w odniesieniu do pozwanego W. B.), stosownie do treści art. 232 zd. 1 k.p.c., to na powodzie spoczywa ciężar wykazania, że zaniechania i działania pozwanych zmierzały do osiągnięcia skutku w postaci powstania szkody po stronie jednostek organizacyjnych, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy, bądź też, że pozwani mieli świadomość, iż ich działania lub zaniechania mogą prowadzić do powstania szkody i godzili się na to.

W ocenie Sądu II instancji powód nie sprostał ciężarowi wykazania tych okoliczności, czego negatywnym następstwem procesowym jest ich nieudowodnienie. W powyższej sytuacji, w świetle okoliczności przedmiotowej sprawy, zasadne jest przyjęcie, że pozwany W. B. wyrządził powodowi szkodę z winy nieumyślnej, na skutek braku należytej staranności w wykonywaniu swoich obowiązków, co wyklucza przyjęcie solidarnej odpowiedzialności za powstałą szkodę.

Zgodnie z treścią art. 9 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy, jeżeli żołnierz wyrządził szkodę umyślnie, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.

W myśl zaś art. 1 ust. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy w sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie, do odpowiedzialności majątkowej żołnierzy za szkody wyrządzone przez nich wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków służbowych, stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, z zastrzeżeniem art. 17 ust. 1.

Sąd Apelacyjny zauważył, że treść przepisu art. 9 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy jest analogiczna do treści art. 122 K.p., zaś art. 1 ust. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy daje materialnoprawną podstawę do bezpośredniego (a nie odpowiedniego, jak w przypadku art. 300 K.p.) stosowania przepisów Kodeksu cywilnego.

Podobnie, jak w przypadku odpowiedzialności majątkowej pracowników – współsprawców szkody wyrządzonej z winy umyślnej, także w razie stwierdzenia w myśl art. 9 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy, że żołnierz chciał z innymi sprawcami wyrządzić szkodę jednostce organizacyjnej, o której mowa w art. 1 ust. 1 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy (dolus directus) albo przewidywał jej wyrządzenie i na nie się godził (dolus eventualis), na podstawie art. 441 § 1 k.c. w zw. z art. 1 ust. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy oraz art. 9 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy, ponoszą oni solidarną odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym (por. uchwała S.N. z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie V PZP 3/75, publik. LEX nr 12326).

W przypadku stwierdzenia, że żołnierze wyrządzili szkodę z winy nieumyślnej zastosowanie winny natomiast znaleźć przepisy art. 6 i 7 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy (por. Kazimierz Jaśkowski komentarz aktualizowany do art. 118 Kodeksu pracy w Komentarz LEX/el. 2012).

Przepis art. 6 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy stanowi (analogicznie jak przepis art. 118 K.p.), że w razie wyrządzenia szkody przez kilku żołnierzy, każdy z nich ponosi odpowiedzialność majątkową za część szkody, stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie stopnia przyczynienia się poszczególnych żołnierzy do powstania szkody lub stopnia ich winy, odpowiadają oni w częściach równych.

Natomiast z treści art. 7 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy wynika, że żołnierz odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną nieumyślnie jest obowiązany do zapłaty odszkodowania w wysokości rzeczywistej straty, jednak odszkodowanie nie może przewyższać kwoty trzymiesięcznego uposażenia przysługującego żołnierzowi.

Ponieważ W. B. wyrządził powodowi szkodę z winy nieumyślnej, a zatem brak jest podstaw do przyjęcia jego solidarnej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym na podstawie art. 441 § 1 k.c. w zw. z art. 1 ust. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy oraz art. 9 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy.

Za niezasadny uznać zatem należy, podniesiony w ppkt 1 pkt II apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności przepisów: art. 1 ust. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy w zw. z art. 441 § 1 k.c. i art. 9 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy poprzez ich niezastosowanie i nie przyjęcie, że obaj pozwani odpowiadają solidarnie za całość powstałej szkody.

W powyższej sytuacji bezprzedmiotowe jest przeprowadzanie postępowania dowodowego na okoliczność wysokości wyrządzonej przez pozwanych szkody – w odniesieniu do pozwanego W. W. (1) powód nie wykazał bowiem w ogóle, że wyrządził on szkodę, zaś odpowiedzialność pozwanego W. B., wobec nieumyślnego wyrządzenia szkody, jest ograniczona do rzeczywistej straty i kwoty nie przewyższającej trzymiesięcznego uposażenia przysługującego żołnierzowi.

Powyższe bezprzedmiotowym czyni również zarzut naruszenia prawa procesowego, a w szczególności art. 322 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie.

Pominięcie dowodu zgłaszanego przez stronę jest dopuszczalne tylko przy dostatecznym wyjaśnieniu istotnych okoliczności spornych, zgodnie z twierdzeniami tej strony, bądź wtedy, gdy są one nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy lub są zgłaszane jedynie dla zwłoki; sąd nie może oprzeć rozstrzygnięcia na wybiórczo przeprowadzonych dowodach, nie wyjaśniając powodów, dla których pozostałe dowody pominął (por. wyrok S.N. z dnia 05 lutego 2009 r. w sprawie II UK 176/08, publik. LEX nr 725046).

Ponieważ wniosek powoda o dopuszczenie dowodu: z treści z opinii biegłego w oparciu o dokumenty wymienione w pkt IV wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie So 23/08 oraz z treści tych dokumentów na okoliczność wysokości szkody jest nieprzydatny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, zasadnie Sąd I instancji na mocy art. 217 § 2 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 02 maja 2012 r. w zw. z art. 227 k.p.c. oddalił te wnioski dowodowe.

Tym samym za niezasadny uznać należy, podniesiony w ppkt 3 i 4 pkt I apelacji, zarzut naruszenia prawa procesowego, a w szczególności art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c.

Stosownie do treści art. 2 pkt 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy przez uposażenie przysługujące żołnierzowi należy przez to rozumieć uposażenie zasadnicze, wraz z dodatkami o charakterze stałym, należne żołnierzowi w dniu wyrządzenia szkody, o którym mowa odpowiednio w ustawie z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych i w ustawie z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy niezawodowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 693, Nr 153, poz. 1271, Nr 166, poz. 1363, Nr 200, poz. 1679 oraz z 2003 r. Nr 166, poz. 1609 i Nr 179, poz. 1750).

W świetle treści dokumentu w postaci zaświadczenia o wysokości uposażenia i innych należności pieniężnych żołnierzy zawodowych do celów ewidencyjno-finansowych oraz zaopatrzenia emerytalnego z Jednostki Wojskowej nr (...) w L. wynika, że w ostatnim miesiącu na ostatnim zajmowanym stanowisku służbowym uposażenie zasadnicze W. B. wynosiło 5.060,00 zł, zaś dodatek za długoletnią służbę wojskową 1.265,00 zł.

Wysokość odszkodowania, do zapłaty którego zobowiązany był ten pozwany zgodnie z art. 7 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy, stanowiąca trzykrotność uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym winna zatem wynosić 18.975,00 zł.

W odniesieniu do pozwanego W. W. (1) podkreślenia wymaga, że nawet, gdyby przyjąć za apelującym, że wykazał wyrządzenie przez tego pozwanego szkody (do czego brak jest podstaw w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym), to wobec nie udowodnienia umyślnego wyrządzenia szkody, roszczenie o zapłatę odszkodowania uległoby już przedawnieniu.

W myśl art. 17 ust. 1 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy do przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez żołnierza stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2, przepisy działu czternastego Kodeksu pracy.

Przepis art. 291 § 1 k.p. stanowi, że roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

Stosownie do treści art. 291 § 2 k.p. jednakże roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody, wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia.

Za datę „powzięcia przez zakład pracy wiadomości o wyrządzonej przez pracownika szkodzie” w rozumieniu przepisu art. 291 § 2 k.p., uznaje się datę, w jakiej zakład pracy uzyskał wiadomości o faktach, z których – przy prawidłowym rozumowaniu – można i należy wyprowadzić wniosek, że szkoda jest wynikiem zawinionego działania lub zaniechania pracownika, a nie data, w jakiej wniosek taki został rzeczywiście przez zakład pracy z faktów tych wyprowadzony lub w jakiej został przedstawiony zakładowi pracy przez inną osobę (por. wyrok S.N. z dnia 27 lipca 2011 r. w sprawie II PK 22/11, publik. Monitor Prawa Pracy 2012 rok, Nr 1, str. 34 oraz wskazany tam wyrok S.N. z dnia 10 sierpnia 1978 r. w sprawie I PR 167/78, publik. OSNC z 1979 r. Nr 3, poz. 56).

W ocenie Sądu II instancji wiadomość o faktach, z których można wyprowadzić wniosek, że szkoda jest wynikiem zawinionego zachowania pozwanego W. W. (1), powód Skarb Państwa – Dowódca Jednostki Wojskowej nr (...) w L. powziął najpóźniej w chwili uprawomocnienia się wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie So 23/08, tj. z dniem 04 czerwca 2009 r. i od tego dnia zaczął swój bieg jednoroczny termin przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody, wynikający z art. 291 § 2 k.p.

Tymczasem powód wniósł pozew o naprawienie przez pozwanych szkody dopiero w dniu 15 czerwca 2010 r., a zatem już po upływie rocznego terminu z art. 291 § 2 k.p.

Wobec braku solidarnej odpowiedzialności pozwanych w niniejszej sprawie bezprzedmiotowy jest, podniesiony w ppkt 2 pkt II apelacji, zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 1 ust. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy w zw. z art. 366 § 1 k.c., art. 372 k.c. i art. 373 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie.

Na marginesie wskazać należy, że postawiony wyżej zarzut pozostaje w sprzeczności z zarzutem naruszenia art. 6 zd. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy z ppkt 3 pkt II apelacji, który będąc odpowiednikiem art. 118 k.p., znajduje zastosowanie do żołnierzy wspólnie wyrządzających szkodę z winy nieumyślnej i wyłącza ich odpowiedzialność solidarną z tego tytułu (por. Kazimierz Jaśkowski komentarz aktualizowany do art. 118 Kodeksu pracy w Komentarz LEX/el. 2012).

Przepis art. 6 zd. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy nie znajduje zaś zastosowania w przedmiotowej sprawie z uwagi na fakt niewykazania przez powoda wyrządzenia szkody przez pozwanego W. W. (1).

Za niezasadny uznać zatem należy zarzut naruszenia art. 6 zd. 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy z ppkt 3 pkt II apelacji.

Zgodnie z treścią art. 386 § 1 k.p.c. w razie uwzględnienia apelacji sąd drugiej instancji zmienia zaskarżony wyrok i orzeka, co do istoty sprawy.

Uznając, że pozwany W. B. ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną nieumyślnie, Sąd II instancji na mocy art. 386 § 1 k.p.c. orzekł, jak w pkt 1 lit. a sentencji wyroku.

Kierując się zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu, o tych kosztach, poniesionych w postępowaniu apelacyjnym przez W. B., Sąd ten orzekł na mocy art. 100 zd. 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 7, § 12 ust. 1 pkt 2 i § 13 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) orzekł, jak w pkt 1 lit. b sentencji wyroku.

W myśl art. 385 k.p.c. sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna.

Uznając apelację powoda w pozostałym zakresie za niezasadną Sąd ten na mocy art. 385 k.p.c. orzekł, jak w pkt 2 sentencji wyroku.

Kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, w przedmiocie kosztów procesu – kosztów zastępstwa procesowego pozwanego W. W. (1) w postępowaniu apelacyjnym, Sąd Apelacyjny na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 7, § 11 pkt 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) orzekł, jak w pkt 3 sentencji wyroku.

O kosztach sądowych, których Skarb Państwa reprezentowany przez Dowódcę Jednostki Wojskowej nr (...) w L. nie miał obowiązku uiścić, Sąd ten na mocy art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) orzekł, jak w pkt 4 sentencji wyroku.